How heavy is air? - Dan Quinn

Transcriber: Jessica Ruby Reviewer: Caroline Cristal

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

You may not realize it,

لەوانەیە هەستی پێ نەکەیت،

but from the moment you got out of bed today

بەڵام لەو کاتەوەی کە لە خەو هەستاویت

to the point where you sat down to watch this video,

تاوەکو ئێستا کە دانیشتووی سەیری ئەو ڤیدیۆیە دەکەیت،

you've essentially been swimming.

تۆ مەلەت کردووە.

Why? Because air is a fluid just like water.

بۆ؟ چونکە هەوا وەکو ئاو لەباری شلی دایە.

It has waves and eddies.

.شەپۆل و گێژاوی هەیە

It flows.

و دەجوڵێت.

And when you push air out of the way,

کاتێک تۆ پاڵ بە هەواوە دەنێت،

it rushes around you into a wake.

دەجوڵێت و شوێنەوار لە دوای خۆی جێدەهێڵێت.

So why don't we notice it most of the time?

کەواتە بۆچی ئێمە زۆربەی کات تێبینی ئەوە ناکەین؟

We commonly think of air as empty space.

بەگشتی ئێمە وا بیردەکەینەوە کە هەوا بۆشاییەکی بەتاڵە.

But while one cubic centimeter of interstellar space,

بەڵام، لە کاتێکدا یەک سانتیمەتر سێجا لە بۆشایی ئاسمان،

the volume in the tip of your pinky finger,

بە ئەندازەی قەبارەکەی لوتکەی پەنجە بچووکت قورسە،

contains roughly one atom,

شتێک کە تەنها یەک ئەتۆم لە خۆ بگرێت،

the same volume of air has about 10 quintillion molecules.

هەمان قەبارەی نزیکەی ۱۰کینتیلیۆن گەردە لە هەوادا.

ئەگەر ئەم قەبارەیە قورس بێتە بەر چاو،

If that sounds hard to wrap your head around,

it happens to be about the same

ئەوا قەبارەی

as the number of insects alive on the planet,

ژمارەی مێروولەکانی هەسارەکەمان،

all crawling, climbing, and flying over each other

کە هەموویان بەسەر یەکتردا بکەون بفڕن یان هەڵبگەرێن

in an enormous, tightly packed swarm.

لە پۆلێکی زۆر گەورەدا بهێنە بەرچاو.

When this swarm of molecules runs into things,

کاتێک کۆمەڵە گەردەکە بەرەو ناوەوەی شت دەچێت،

it exerts a force, pressing against the boundaries of the fluid,

هێزێک بەکار دەهێنێت، پەستان دەخاتە سەر بەندەکانی شلەکە،

like water pressing against the glass of a bottle.

وەک چۆن ئاو پەستان دەخاتە سەر پەرداخێکی شوشە.

This is known as air pressure.

ئەمە پێی دەگوترێت پەستانی هەوا.

And while air is lighter than water,

و لە کاتێکدا هەوا سوکترە لە ئاو،

all those molecules still get pretty heavy,

هێشتا گەردەکانی قورستر دەردەکەون،

with the total air filling a typical school gym,

بەو هەوایەی کە هۆڵێکی وەرزشی قوتابخانەیەک پڕ دەکات،

weighing about as much as an adult elephant.

کێشەکەی بە بارستەی فیلێکی پێگەیشتووە.

So when you walk into a gym,

کەواتە کاتێک تۆ دەچیتە ناو هۆڵێکی وەرزشی،

how come you're not immediately crushed

بۆچی ڕاستەوخۆ بەهۆی ئەو کێشەیی

by the elephant of air in the room?

کە هێندەی کێشی فیلێکە، تێکناشکێت؟

Well, first of all,

باشە، پێش هەموو شتێک،

because most of it is pressing on the floor and the walls,

لەبەرئەوەی زۆربەی پەستانەکە دەخاتە سەر دیوار و زەوییەکە،

and the part that is pressing on you

و ئەو پەستانەی دەیخاتە سەر تۆ

is pushed back by the pressure inside you!

لەلایەن پەستانێکی ناوەکی لە تۆدا پاڵ دەنرێتەوە!

You see, the air, as well as the water and everything else,

تۆ هەوا، هەروەها ئاو و هەر شتێکی تر کە لە لەشماندا،

that fills our bodies exerts an amount of pressure

هەیە دەبینیت کە جەستەمان پڕ دەکەنەوە و یەکسانە بە بڕی

equal to that of the air outside.

ئەو هەوایەی کە فشار دەخاتە سەر جەستەمان.

Of course, this is no accident.

بە دڵنیاییەوە، ئەوە ڕێکەوت نییە.

It's precisely what allows us to survive

ئەمە ئەوەیە کە ڕێگەمان دەدات زیندوو بمێنینەوە

in the normal atmosphere,

لە باردودۆخێکی ئاساییدا،

and what makes it more difficult

و ئەمە بۆ ئێمە قورستر دەبێت،

at high altitudes or deep water.

لە شوێنی زۆر بەرز یان لە قوڵایی ئاودا.

And we normally don't feel the air pressing on us

ئێمە هەست بە پەستانی هەوا لەسەر خۆمان ناکەیەن

because it's generally uniform.

چونکە بەگشتی هەوا جێگیرە.

So even though different amounts of air molecules

هەرچەند جیاوازی لە بڕی گەردیلەکانی هەوادا هەبێت

are hitting you at different times,

کە لە کاتی جیاواز بەرت دەکەون،

the swarm is so thick

کۆمەڵە گەردەکە ئەوەندە ئەستورە

that all those little differences average out.

کە هەموو ئەو جیاوازییانە یەکسان دەکاتەوە.

What happens when air pressure isn't uniform?

چی ڕوودەدات ئەگەر پەستانی هەوا جێگیر نەبێت؟

This means that the molecules are pushing harder

واتا پەستانی هەوا لە جێگەیەکەوە بۆ

in one region of air than another,

بۆ جێگەیەکی تر جیاواز بێت،

driving the air flow from the higher pressure region

جوڵەی شەپۆلەکانی هەوا لە ناوچەی پەستان بەرزەوە

to the lower.

بۆ ناوچەی پەستان نزم دەکشێت.

We feel this flow directly as wind,

ڕاستەوخۆ وەکو با و

and the pressure systems

سیستەمەکانی پەستان هەستی پێدەکەین

that meteorologists are always going on about

کە کەشناسەکان ئەم سیستەمانە بە

are responsible for other weather changes,

هۆکاری گۆڕانی ئاو و هەوا دەزانن،

from the mundane to the catastrophic.

لە بارودۆخێکی باش بەرەو کارەساتبار دەچێت.

But differences in air pressure

بەڵام جاوازی لە پەستانی هەوا

do more than just let us complain about the weather;

شتێک نییە لە بارەیەوە نیگەران بین؛

they're the very reason we're alive.

بەڵکو هۆکارە بۆ مانەوەی ئێمە لە ژیاندا.

We breathe by lowering the pressure in our lungs,

ئێمە بە کەکردنەوەی پەستانی سەر سییەکانمان هەناسە دەدەین،

allowing air to rush in.

کە دەبێتە هۆیی چوونە ناوەوەی هەوا.

So the next time you take a deep breath,

کەواتە هەناسەیەکی قوڵ هەڵمژە،

think of the unfathomable number of air molecules

بیر لەو گەردە بێشومارانە بکەوە

you're commanding to move.

کە تۆ فرمانی جولەیان پێدەدەیت.

We look up at the night sky

ئێمە لە شەواندا سەرنجی ئاسمان دەدەین

to ponder the infinity of space,

بۆ ئەوەی بیر لە بێکۆتایی بۆشایی ئاسمان بکەینەوە،

but unless you're watching this video

بەڵام ئەگەر لە بۆشاییەکی قوڵدا

from that deep space,

سەیری ئەم ڤیدیۆیە بکەیت،

there are more air molecules

ئەوا گەردەکانی هەوا لە ناو لەشت

in and around your body

و دەوروبەریشت زیاتر دەبن لە

than there are grains of sand in all the world's beaches and deserts,

لەو لمەی لە هەموو بیابان و کەنار زەریاکانی جیهان هەیە،

stars in the visible universe,

زیاترە لەو ئەستێرانەی لە گەردووندا هەن،

or both of those numbers combined.

یان زیاتر لە کۆیی دەنکە .لمەکان و ئەستێرەکانیش

The vastness of the universe

دەتوانی هەست بە گەورەیی گەردوون

is right in front of you

بکەیت هەر لە پێش خۆتەوە

and inside you.

یان لە ناو ناخی خۆتدا.