The origins of ballet - Jennifer Tortorello and Adrienne Westwood

Translator: Shajwan Nawzad Reviewer: Daban Q. Jaff

Can you imagine a party where every movement,

دەتوانیت ئاهەنگێک بهێنیتە پێش چاوت کە هەموو جوڵەیەکی،

from the slightest gesture to walking across the room,

لە بچوکترین ئاماژەبۆ ئەوەی بە نێو ژوورەکەدا بڕۆی،

and every visual detail,

و هەموو وردەکاریە بینراوەکان،

from furniture to hemline length,

لە کەلوپەلەوە تا دامێنی جلەکان،

were governed by a complex system of rules and procedures?

بە سیستەمێکی ئاڵۆز لە یاساکان و کردارەکان بەڕێوەبردراون؟

For centuries, such rituals were commonplace for European nobility.

بۆ چەندین سەدە، ئەو جۆرە نەریتە باو بوو لەناو ئەوروپیەکان.

And while they've gone out of fashion,

و لە کاتێکدا کە ئەوان لە مۆدە دەرچوون،

we recognize the components under a familiar label:

ئێمە پێکهاتەکان دەناسین لەژێر ناونیشانێکی ئاشنادا:

ballet.

بالێ.

Ballet, from Italian "balletto," or little dance,

بالێ، لە "بالێتۆی ئیتالی"ەوە یان سەمایەکی کەم،

originated in Renaissance Italy as a combination of social dance

لە ڕێنەیسەنسی ئیتاڵیەوە سەرچاوەی گرتووە وەک تێکەڵێک لە سەمای کۆمەڵایەتی

and choreographed display at aristocratic gatherings.

و نمایشی سەما لە کۆبوونەوەی ئەرستۆکراتیدا.

In many aspects, it was a way of controlling people in court

لە زۆر ڕووەوە ڕێگایەک بوو بۆ کۆنترۆڵکردنی خەڵک لە دادگا

with acceptable forms of behavior,

لەگەڵ شێوەی پەسندکراو لە ڕەفتاردا،

such as the manner in which people stepped, bowed, or took someone's hand.

وەک ئەو جۆرەی کە خەڵک هەنگاوی نا، کڕنۆشی برد، یان دەستی کەسێکی برد.

It also involved rules governing everything from attire

هەروەها یاساکانی حوکمڕانیشی لەخۆگرتبوو لە پۆشاکەوە

to where one could walk or sit in relation to the King.

تا ئەو شوێنەی کەسێک دەتوانێت پیاسە بکات یان دابنیشێت لەگەڵ پاشادا.

Over time, the study of ballet became a central element of court life,

بە درێژکراوەی کات خوێندنی بالێ بووە ڕەگەزێکی ناوەندی ژیانی دادگا،

and proper grasp of the etiquette could make or break one's success as a courtier.

زاڵ بوونی گونجاوی هەڵسوکەوت دەکرێ سەرکەوتنی کەسێک دروست بکا یان لەناوی ببا

Many of these court gestures can still be seen in modern ballet techniques.

دەتواندرێت هێشتا زۆرێک لەم ئاماژەکردنانەی دادگا لە تەکنیکی بالێی هاوچەرخدا ببینرێت.

Ballet was brought to France in the 16th century

بالێ هێنرایە فەڕەنسا لە سەدەی ١٦دا

by Catherine de' Medici,

لەلایەن کاترین دی مێدیچی،

the Italian wife of King Henry II.

هاوسەری ئیتالی پاشا هێنری دووەم.

As celebrations became more lavish, so did the dance,

کاتێک ئاهەنگەکان زیاتر دەستبڵاو بوون، سەماکەی کرد،

with dancing masters teaching elaborate steps to young nobles

لەگەڵ مامۆستاکانی سەما وانەی دەوتەوە و درێژەی بە هەنگاوەکان نا بۆ گەنجە

and story elements providing a unifying theme.

خانەدانەکان بەشەکانی چیرۆکەکە بابەتێکی یەکگرتوو لەخۆدەگەن.

The focus shifted from participation to performance,

سەرنجەکان لە بەشداریکردنەوە گۆڕدرا بۆ نمایشکردن،

and the form acquired more theatrical trappings,

و شێوەکەی داوای نیشانەی زیاتری شانۆیی دەکرد،

such as professionally designed sets

وەک کۆمەڵەی نەخشەسازی شارەزا

and a slightly raised platform or stage with curtains and wings.

وەک تەختەی شانۆ سەکۆیەکی کەمێک بەرزکراوە بە پەردە و باڵەوە.

But it was in the 17th century court of Louis XIV

بەڵام لە دادگای سەدەی ١٧ دا لە لویسی چواردەیەم

that ballet was refined into the art we know today.

ئەو بالێیەی ئەمڕۆ پێ ئاشناین پوختە کرا بۆ ناو هونەر.

Louis himself had been trained in ballet from childhood.

لویس خۆی لە منداڵییەوە مەشقی پێکرابوو لە سەمای بالێ.

His early role as the sun god Apollo at age fifteen

ڕۆڵی سەرەتایی ئەو وەک خودای خۆر ئەپۆلۆ لە تەمەنی پازدە ساڵیدا

cemented the central role ballet would play during his reign.

ڕۆڵی ناوەندی دا بە سەمای بالێ لە سەردەمی پاشایەتیدا.

It also earned him the title of Sun King,

هەروەها نازناویشی پەیدا کرد وەک پاشای خۆر،

with his splendid golden costume and choreography

لەگەڵ جل و بەرگە زێڕینە نایابەکەی و سەماکردنەکەی

that promoted the idea of the king as a divinely ordained ruler.

کە ئەمەش بیرۆکەی پاشای بوونی بەرز کردەوە بۆ پیرۆزی بوونی.

Louis would go on to perform 80 roles in 40 major ballets,

لویس بەردەوام دەبێت لە نمایشکردنی ٨٠ ڕۆڵ لە ٤٠ بالێی سەرەکیدا،

either as a majestic lead,

یان وەک پێشەنگییەکی مەزن،

or sometimes playing minor or comedic parts

یان هەندێک جار ڕۆڵی بچووکتر یان بەشەکانی کۆمیدی دەگێڕا

before emerging in the lead role as the end.

بەر لە دەرکەوتنی لە ڕۆڵی پێشەنگ لە کۆتاییدا.

He trained daily in ballet,

ڕۆژانە ڕاهێنانی لە بالێ دەکرد

as well as fencing and riding,

هەروەها شمشێر و ئەسپ سواریش،

and through his example,

لە ڕیگەی نمونەکەیەوە،

dancing became an essential skill for all gentlemen of the era.

سەماکردن بوو بە بەهرەیەکی گرنگ بۆ هەموو پیاوماقوڵانی سەردەم.

But Louis XIV's main contribution to ballet was not as a performer.

بەڵام ئەرکی سەرەکی لویسی چواردەیەم بۆ سەمای بالێت وەک نمایشکار نەبوو.

His founding of the Royal Academy of Dance in 1661

دامەزراندنی ئەکادیمیای شاهانەی سەما لە ١٦٦١

shifted control of ballet from local guilds to the royal court.

کۆنترۆڵی بالێ ی گۆریلە فێڵەکانی ناوخۆوە بۆ دادگای شاهانە.

As director,

وەک دەرهێنەر،

he appointed his personal ballet master and frequent performance partner

ماستەری بالێی تایبەتی خۆی دیاری کرد لەگەڵ هاوبەشی نواندنە دووبارەکانیشی

Pierre Beauchamp,

پیەر بیچامپ،

who codified the five main positions of the body still used today.

پێنج شوێنی سەرەکی لە جەستە دیاری کرد کە تا ئێستاش بەکاردێت.

Through is collaborations with Jean-Baptiste Lully,

بە هاوکاری لەگەڵ (جین باپتیست لولی)،

the director of the Royal Music Academy,

بەڕێوەبەری ئەکادیمیای مۆسیقای شاهانە،

and famed playwright Molière,

و شانۆنووسی بەناوبانگ مۆلیر،

Beauchamp helped establish ballet as a grand spectacle.

بیوچامپ یارمەتی دامەزراندنی بالێی دا وەک دیمەنێکی گەورە.

And in 1669, a separate ballet academy was founded.

و لە ساڵی ١٦٦٩ ئەکادیمیایەکی بالێ بە جیا دامەزرا.

The Paris Opera Ballet survives today as the oldest ballet company in the world.

بالێی ئۆپێرای پاریسوەک کۆنترین کۆمپانیای بالێی جیهان بوونی هەیە لە ئێستادا.

Ballet moved away from the royal court to the theater

بالێ لە دادگای شاهانە دوور کەوتەوە بۆ شانۆ

and survived the democratic revolutions and reforms

هەروەها شۆڕشی دیموکراتی و چاکسازی ڕزگار کرد

that followed over the next century.

کە لە سەدەی داهاتوودا بە دوایدا هات.

With the advent of the romantic movement,

لەگەڵ سەرهەڵدانی بزوتنەوەی ڕۆمانسی،

fantasy and folklore themes became common motifs.

فانتازیا و بابەتی فۆلکلۆر بووە بیرۆکەی باو.

And though the influence of ballet in France would decline,

و هەرچەندە کاریگەری بالێ لە فەڕەنسا کورتی هێنا،

other countries, such as Russia,

وڵاتانی تر، وەک روسیا،

would play a major role in its further development.

ڕۆڵێکی سەرەکی دەبینێت لە گەشەسەندنی زیاتردا.

Fortunately, today most of us don't have to learn a complicated set of steps

خۆشبەختانە ئەمڕۆ پێویست ناکات کۆمەڵێک هەنگاوی ئاڵۆز فێربین

just to socialize at a wedding.

بۆئەوەی لە ئاهەنگی هاوسەرگیری کۆمەڵایەتی بیت.

Instead, we can go to the theater to see professionals

لە جیاتی ئەوە دەتوانین بچینە شانۆ بۆ بینینی پیشەگەران

who spend their lives training rigorously

کە ژیانی خۆیان بە توندی بەسەر دەبەن

to perform feats that would have been unimagineable in Louis XIV's day.

بۆ ئەنجامدانی ئەو کارەی کە پێشبینی نەکراو بوو لە ڕۆژی لویسی ١١ دا.