Why are blue whales so enormous? - Asha de Vos

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Daban Q. Jaff

نەهەنگی شین گەورەترین ئاژەڵە

Blue whales are the largest animals that have ever roamed the planet.

کە بە درێژایی هەسەرەکەمان گەڕا بن.

They’re at least two times as big as the biggest dinosaurs—

بەلایەنی کەمەوە دوو جار گەورەترە لە گەورەترین داینەسوور

"گەورەییە!"

“that’s big!“—

the length of a basketball court,

درێژی تۆڕی یاری باسکە،

and as heavy as 40 African elephants.

هەروەها قورسایی وەک ٤٠ فیلی ئەفریقییە.

If that’s not enough to make you marvel, here’s something that will.

ئەگەر ئەوەبەس نییە بۆ ئەوەی سەرسامت بکات،

لێرەدا هەندێک شت هەیە

They’ve grown to this enormous size

ئەوان بە قەبارەیەکی گەورە گەشە دەکەن

by feeding exclusively on tiny shrimp-like creatures called krill—

بە خواردنێکی تایبەتی زۆر بچووک وەک ڕوبییان

that are no bigger than your little finger.

کە گەورەتر نییە لە پەنجە بچووکەکەت

In many ways, the sheer size of krill

لە زۆر لاوە قەبارەی بچووکی کریل

seems to have driven the evolution of the blue whale.

وا دیارە گەشەیانکردووە لەبەر نەهەنگی شین

See, krill are so small but are found in dense patches.

سەیرکە، کریل زۆر بچوکە

بەڵام لە شوێنێکی زۆر چڕ دەدۆزرێنەوە.

For increased efficiency,

بۆ زۆربوونی

blue whales have evolved to use a feeding strategy called lunge feeding.

نەهەنگی شین گەشە دەکات

بۆ بەکارهێنانی پلانی خۆراک

پێی دەوتری پەلاماری خواردن.

Basically, the whale accelerates towards a prey patch

بەزۆری، نەهەنگ خێراییەکەی بەرامبەرخێرایی ڕاوکردنە

and opens its mouth wide.

هەروەها دەمی بە گەورەیی دەکاتەوە.

بۆ زیادبودنی توانایەکەی، دەمی فراوان دەبێت.

To increase the capacity, its mouth expands.

The special, accordion-like blubber layer

بە تایبەت، ئەکۆردیان وەک چینێک لە بەز

that extends from its snout to its belly button

کە دەکشێت لە لمەز و ناوکی

enables the whale to engulf large quantities of prey-laden water.

هێز دەداتە نەهەنگەکەبۆ بەهێز بونی تواناکەی

لە ئاوە کۆبوەوەکەی ئەو شوێنە

With each giant gulp,

لەگەڵ هەر جێیەکی زەبەلاحدا,

the whale takes in 125% of its body weight in water and krill.

نەهەنگ سەدا ١٢٥ کێشی پێکدێ

لە ئاو و کریل

The whale must then expel the water while retaining the yummy krill.

نەهەنگەکە دەبێ دواتر ئاوەکە دەربکات

لە کاتێکدا کریلەکە دەپارێزێت

To do this, it uses its baleen,

بۆ کردنی ئەمە, ئێسقانەکانی بەکاردێنێ

the comb-like structure made of the same stuff our nails and hair are made of,

پێکهاتەی شانەکان لە هەمان شت پێکدێ

نینۆکەکانمان و قژمان لە وە دروستکراوە,

and its tongue.

هەروەها زمانی.

It’s pretty crazy that the blue whale’s heart is as big as a small car,

ئەوە زۆر جوان و شێتانەیە کەدڵی نەهەنگی شین

گەورەیەکەی وەک سەیارەیەکی بچووکە

a child could crawl through its arteries,

منداڵ خۆی دەخشێنێت بە هۆی دەمارەکانی

its tongue weighs as much as an elephant,

کێشی زمانی ئەوەندەی فیلێکە

but its esophagus is so small,

بەلام بۆری خۆراکەکەی زۆر بچووکە

the whale could choke on a loaf of bread.

نەهەنگ دەتوانێ نان و سەموون بخوات

These whales are really not designed to feed on anything larger than krill.

ئەو نەهەنگە بەڕاستی حەزی نەدەکرد

بۆ قوتدانیی هەر شتێک کە گەورەتر بێ لە کریل

It’s estimated that blue whales eat four tons of krill per day.

وا خەمڵێنراوە کە نەهەنگ ڕۆژانە ٤ تەن کڕیل دەخوات.

Because of their incredible design,

بە هۆی پلانە باوەر پێنەکراوەکەی

هەر نقومبونێکی نەهەنگی شین,

each dive provides the blue whale with 90 times as much energy as is used.

٩٠جار ئەوەندەی وزەکەیتی کە بەکاریدێنێت.

Every mouthful of krill provides almost 480,000 calories,

زۆربەی ئەو کریلەی دەچێتە ناو دەمیەوە نزیکەی ٤٨٠کالۆری دەداتێت،

the same amount you get from eating 1,900 hamburgers.

هەمان ئەو بڕەیە کە تۆ١٩٠٠هەمبەرگر دەخۆیت.

But, why are blue whales so big?

بەڵام" لەبەرچی نەهەنگی شین وا گەورەیە؟

Blue whales are considerably larger than the largest living land animal,

نەهەنگی شین زۆر گەورەترە

لە گەورەترین زیندەوەری وشکانی، وەک فیل.

the elephant.

The heavier an animal is,

قورسترین ئاژەڵ,

the greater its relative surface area.

گەورەترە لە ڕێژەی ڕووبەری خۆی.

As weight increases,

لە کاتی زیاد بوونی کێش،

there’s a point at which the legs of that animal would simply collapse.

پیشانیدەدات کە قاچەکانی ئەو ئاژەڵە

بە ئاسانی تێکدەشکێت.

That explains why elephants don’t stand on the delicate legs of a horse.

ئەوە ڕونی دەکاتەوە کە بۆچی فیلەکان ناوەستن

لەسەر قاچە نایابەکانی ئەسپ.

They need legs shaped like stout pedestals

پێویستیان بە قاچێکە لە بنەڕەتەوە بەهێز بێت

to hold their bodies up against gravity.

بۆ هەڵگرتنی جەستەیان و کێشیان.

In water, the situation is quite different.

لە ئاودا، ئەو کارە بەتەواوی جیاوازە،

Buoyancy counteracts the gravitational pull on the body

توانای سەرئاوکەوتنی لاواز دەبێت بەهۆی ڕاکێشانی کێشیەوە

and their great bulk is therefore partially supported by the water.

هەروەها بارستاییەگەورەکەی وادەکات بەکەمی پاڵپشتی بکات

بەهۆی ئاوەوە.

So, the ocean is a great place for species that want to grow bigger.

هەروەها، زەریا باشترین شوێنە بۆ زیندەوەر

کە بیەوێت گەشە بکات و گەورە ببێت.

The other secret to their size is their diet.

نهێنیەکی تر بۆ بارستاییەکەیان خواردنە تایبەتەکەیانە.

By evolving such a huge mouth,

لە دوای کردنەوەی دەمە گەورەکەی،

the whale’s have specialized to catch enormous quantities

نەهەنگەکە ئامادەیە بۆ گرتنی برێکی گەورە

of highly abundant and nutritious prey,

لە خۆراک و ڕاوکردنی نێچیر،

which provides the energy needed to grow so big.

وزەکە دەپارێزێت کە پێویستە بۆ گەشەکردن و گەورەبوون.

But, now maybe you’re wondering why blue whales aren’t any bigger?

بەڵام، ئێستا لەوانەیە تۆ سەرسام بیت

بۆچی نەهەنگی شین گەورەتر نییە؟

دوای ئەوانە، دەنگی زەریاکان دەنگێکی خۆشە

بۆ هەر گیانەوەرێک.

After all, the ocean sounds like nirvana for any growing beast.

باشە، نەهەنگی شین ڕێگەپێدراوە بۆپەلاماردانی خواردن

Well, while lunge feeding may have allowed blue whales

بۆ ئەوەی ببێتە گەورەترین ئاژەڵ

کە تا ئێستا گەڕابن بە دەوری هەسارەکان،

to become the biggest animal to have ever roamed the planet,

بەهۆی توانای ئەوانەوە بۆ خواردن و ڕاوکردن لە شوێنە چڕەکان،

by enabling them to feed efficiently in dense prey patches,

ئەمە بەخۆڕایی نییە.

زاناکان بەراوردی تێچووی وزە بۆ بە دەست هێنانی ئەم خۆراکانە دەکەن

it isn't cost free.

Scientists compared all the costs involved with lunge feeding

لە بەرامبەر ئەو وزەیەیی لە خواردنی کڕیڵ دەستیان دەکەوێت.

to the energy gained from the krill they eat.

زاناکان گەیشتنە ئەو ئەنجامەی کە بارستەی نەهەنگی شین زیاتر دەبێت،

What they found is that when the whale’s body increases in size,

ئەو وزەیەی کە لەشی داوای دەکات زۆرخێراتر بەرز دەبێتەوە

the energy that body demands rises faster

وەک لەو وزە زیادەیەی کە لە خواردنەکەیان بە دەستی دێنن

than the extra energy they get from their food.

لە کاتی وەستانی نەهەنگی شین، ڕێژەی خۆراکیان ١٥ جار زیاتر دەبێت

Feeding whales needs 15 times the energy required to remain still

و ٥ جار زیاتر دەبێت لە کاتی مەلە کردنیان.

and 5 times more energy than used when swimming.

ژمێریارەکە نیشانی دەدەت

کە گەورەترین شوێنی خواردنەکەی دەتوانێ گەشە بکات بۆ ٣٣ مەتر

ڕێک بارستەی نەهەنگی شینە.

Calculations show that the largest a lunge feeder can grow is 33 meters,

دەردەکەوێت نەهەنگی شین دەیەوێت زۆر سوپاسی کڕیل بکات بۆ:

ڕێک و پێکی، گەشە و خۆگونجاندنیان

pretty much blue whale size.

کە ئاسایی نییە ئەگەر کریل زۆر بچووک نەبوایە.

Turns out blue whales have a lot to thank krill for:

باوەر پێنەکراە ئەو زیندەوەرە بچووکانە

neat, evolutionary adaptations that would not have been possible

ڕێگەیان بۆ نەهەنگی شین خۆشکرد بۆ ئەوەی گەورەترین

if krill were not so small.

بارستاییان هەبێت لەسەر هەسارە شینەکەمان.

It’s incredible that these tiny creatures have allowed blue whales

وا دەکات بیر لە پەندێکی پێشینان بکەیتەوە

"تۆ ئەو شتەیەت کە دەیخۆیت"

to really push the limits of size on our planet.

بەڕاستی ئەوە جێبەجی دەکرێت لە جیهانی نەهەنگی شین.

Makes you wonder if that old adage, “you are what you eat,”

really does apply in blue whale world.