Why are blue whales so enormous? - Asha de Vos

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Sunbul Asadova Reviewer: Bedirhan Cinar

Blue whales are the largest animals that have ever roamed the planet.

Mavi balinalar planetimizdə məskunlaşmış ən böyük heyvanlardır.

They’re at least two times as big as the biggest dinosaurs—

Onlar ən böyük dinozavrlardan ən az iki dəfə böyükdürlər -

“that’s big!“—

“O qədər böyük!” -

the length of a basketball court,

basketbol kortunun uzunluğu qədər,

and as heavy as 40 African elephants.

və 40 Afrika fili qədər ağırdırlar.

If that’s not enough to make you marvel, here’s something that will.

Hələ də təəcüblənməmisinizsə, bəlkə bunlar sizi təəcübləndirər.

They’ve grown to this enormous size

Onlar belə nəhəng ölçüyə yalnız

by feeding exclusively on tiny shrimp-like creatures called krill—

kril adlanan bapbalaca krevetə bənzər canlılarla qıdalanaraq çatıblar:

that are no bigger than your little finger.

hansılar ki kiçik barmaqdan böyük deyillər.

In many ways, the sheer size of krill

Bir çox cəhətdən elə krilin öz ölçüsünün

seems to have driven the evolution of the blue whale.

mavi balinanın təkamülünə təkan verdiyi görünür.

See, krill are so small but are found in dense patches.

Məsələ burasındadır ki, krillər çox kiçikdirlər, lakin toplu halında olurlar.

For increased efficiency,

Səmərəliyin artırılması üçün

blue whales have evolved to use a feeding strategy called lunge feeding.

mavi balinalar hücum strategiyasından istifadə etmək üçün inkişaf etdilər.

Basically, the whale accelerates towards a prey patch

Əslində balina ovuna doğru sürətlənir

and opens its mouth wide.

və ağzını geniş açır.

To increase the capacity, its mouth expands.

Gücünü artırmaq üçün ağzı genişlənir.

The special, accordion-like blubber layer

Burnundan göbəyinə uzanan akkordeona bənzər

that extends from its snout to its belly button

xüsusi piy qatı balinaya ovu ilə dolu

enables the whale to engulf large quantities of prey-laden water.

böyük miqdarda suyu udmağa imkan verir.

With each giant gulp,

Hər nəhəng qurtumla

the whale takes in 125% of its body weight in water and krill.

balina bədən çəkisinin 125%-ni su və kril şəklində udur.

The whale must then expel the water while retaining the yummy krill.

Daha sonra balina dadlı krilləri saxlayıb sudan qurtulmalıdır.

To do this, it uses its baleen,

Bunun üçün o, daraq quruluşlu

the comb-like structure made of the same stuff our nails and hair are made of,

dırnaq və saçlarımızın materialından olan sümüyündən

and its tongue.

və dilindən istifadə edir.

It’s pretty crazy that the blue whale’s heart is as big as a small car,

Qəribədir ki, mavi balinanın ürəyi kiçik bir avtomobil ölçüsündədir;

a child could crawl through its arteries,

körpə uşaq onun damarlarından sürüşə bilər

its tongue weighs as much as an elephant,

dili filin çəkisi qədərdir

but its esophagus is so small,

lakin onun yemək borusu o qədər kiçikdir ki,

the whale could choke on a loaf of bread.

balina bir kömbə çörəkdən boğula bilər.

These whales are really not designed to feed on anything larger than krill.

Bu balinalara həqiqətən krillərdən daha böyük nəiləsə qidalanmaq uyğun deyil.

It’s estimated that blue whales eat four tons of krill per day.

Mavi balinaların gündə 4 ton kril yedikləri təxmin olunur.

Because of their incredible design,

Onların inanılmaz quruluşuna görə

each dive provides the blue whale with 90 times as much energy as is used.

hər suya dalışda sərf olunandan 90 dəfə çox enerji ilə balinanı təmin edir.

Every mouthful of krill provides almost 480,000 calories,

Hər ağız dolusu kril təxminən 480000 kalori verir,

the same amount you get from eating 1,900 hamburgers.

bu da 1900 hamburger yediyinizdə alacağınız kaloriyə bərabərdir.

But, why are blue whales so big?

Bəs mavi balinalar niyə bu qədər böyükdür?

Blue whales are considerably larger than the largest living land animal,

Mavi balinalar ən böyük məməli sayılan fildən

the elephant.

xeyli böyükdür.

The heavier an animal is,

Heyvan nə qədər ağırdırsa,

the greater its relative surface area.

onun nisbi səthi sahəsi o qədər böyükdür.

As weight increases,

Çəki artdıqca

there’s a point at which the legs of that animal would simply collapse.

bir nöqtədə artıq heyvanın ayaqları tab gətirməyəcək.

That explains why elephants don’t stand on the delicate legs of a horse.

Bu, fillərin incə at ayağı kimi ayaqlara sahib olmamağını izah edir.

They need legs shaped like stout pedestals

Cazibə qüvvəsinə müqavimət göstərmək üçün

to hold their bodies up against gravity.

onlara möhkəm sütun kimi ayaqlar lazımdır.

In water, the situation is quite different.

Suda vəziyyət tamamilə fərqlidir.

Buoyancy counteracts the gravitational pull on the body

Üzmə qabiliyyəti cazibə qüvvəsinə əks təsir göstərir

and their great bulk is therefore partially supported by the water.

və buna görə də onların nəhəng kütləsi su ilə qismən dəstəklənir.

So, the ocean is a great place for species that want to grow bigger.

Beləliklə, okean böyümək istəyən növlər üçün əla yerdir.

The other secret to their size is their diet.

Ölçülərinin digər sirri pəhrizləridir.

By evolving such a huge mouth,

Belə böyük bir ağız inkişaf etdirərək

the whale’s have specialized to catch enormous quantities

balinalar bu qədər böyümək üçün lazım olan

of highly abundant and nutritious prey,

böyük həcmdə zəngin və qidalandırıcı

which provides the energy needed to grow so big.

şikarını tutmağı öyrənir.

But, now maybe you’re wondering why blue whales aren’t any bigger?

Amma indi soruşa bilərsiniz ki, niyə mavi balinalar daha böyük ola bilməz?

After all, the ocean sounds like nirvana for any growing beast.

Nəticə etibarilə, okean hər bir böyüyən heyvan üçün nirvanadır.

Well, while lunge feeding may have allowed blue whales

Baxmayaraq ki, bu qidalanma üsulu mavi balinalara

to become the biggest animal to have ever roamed the planet,

toplu halında olan ovu ilə səmərəli qidalanmağa

by enabling them to feed efficiently in dense prey patches,

imkan verməklə, yer üzündə yaşamış ən böyük heyvan olmağa qoysa da

it isn't cost free.

bu ona baha başa gəlir.

Scientists compared all the costs involved with lunge feeding

Alimlər qidalananda sərf olunan enerji miqdarı ilə yedikləri krillərdən

to the energy gained from the krill they eat.

əldə olunan enerji ilə müqayisə ediblər.

What they found is that when the whale’s body increases in size,

Gəldikləri nəticə odur ki, balina böyüdükcə

the energy that body demands rises faster

ehtiyac duyduğu enerji miqdarı

than the extra energy they get from their food.

qidadan aldığı enerjidən çoxdur.

Feeding whales needs 15 times the energy required to remain still

Balinalar qidalanarkən hərəkətsiz qalmaq üçün tələb olunan enerjidən 15 dəfə,

and 5 times more energy than used when swimming.

üzərkən istifadə ediləndən 5 dəfə çox enerji sərf edirlər.

Calculations show that the largest a lunge feeder can grow is 33 meters,

Hesablamalar göstərir ki, hücumçuların ola biləcəyi maksimum ölçü 33 metrdir

pretty much blue whale size.

bu da bir mavi balina ölçüsüdür.

Turns out blue whales have a lot to thank krill for:

Deyəsən, balinaların krillərə borclu olduğu çox şey var.

neat, evolutionary adaptations that would not have been possible

Kril bu qədər kiçik olmasaydı

if krill were not so small.

təkamül uyğunlaşmaları mümkün olmazdı.

It’s incredible that these tiny creatures have allowed blue whales

Bu kiçik canlıların mavi balinalara planetimizdəki maksimal ölçüyə çatmağa

to really push the limits of size on our planet.

imkan verməsi inanılmazdır.

Makes you wonder if that old adage, “you are what you eat,”

Görəsən “Nə yeyirsənsə, osan” məsəli

really does apply in blue whale world.

mavi balinalara da şamil olunur?