History vs. Vladimir Lenin - Alex Gendler

Гісторыя супраць Уладзіміра Леніна — Алекс Гэндлер

Translator: Ростислав Голод Reviewer: Hanna Baradzina

He was one of the most influential figures

Ён быў адной з найбольш уплывовых асоб

of the 20th century,

ХХ стагоддзя,

forever changing the course

ён назаўжды змяніў строй

of one of the world's largest countries.

адной з буйнейшых дзяржаў у свеце.

But was he a hero

Але ці быў ён героем,

who toppled an oppressive tyranny

што скінуў прыгнятальную тыранію,

or a villain who replaced it with another?

або злодзеем, што падмяніў адну тыранію другой?

It's time to put Lenin on the stand

Надыйшоў час выклікаць Леніна на суд

in History vs. Lenin.

"Гісторыя супраць Леніна".

"Order, order, hmm.

«Цішэй, суд ідзе.

Now, wasn't it your fault that the band broke up?"

Дык гэта не ваша віна, што распаліся "Бітлы"?»

"Your honor, this is Vladimir Ilyich Ulyanov,

«Ваша чэсць, гэта Уладзімір Ільіч Ульянаў,

AKA Lenin, the rabblerouser

вядомы па мянушцы Ленін, падбухторшчык, што дапамог

who helped overthrow the Russian tsar Nicholas II in 1917

скінуць у 1917 годзе расійскага імператара Мікалая ІІ

and founded the Soviet Union,

і заснаваў Савецкі Саюз —

one of the worst dictatorships of the 20th century."

адну з найгоршых дыктатур ХХ стагоддзя».

"Ohh."

«Ага».

"The tsar was a bloody tyrant

«Цар быў крывавым тыранам,

under whom the masses toiled in slavery."

з-за якога народ пакутваў у нявольніцтве».

"This is rubbish.

«Хлусня.

Serfdom had already been abolished in 1861."

Прыгонніцтва скасавалі ўжо ў 1861 годзе».

"And replaced by something worse.

«І змянілі на нешта горшае.

The factory bosses treated the people

Фабрыканты зневажалі народ

far worse than their former feudal landlords.

значна горш за былых феадальных уладальнікаў.

And unlike the landlords,

Але ў адрозненні ад феадалаў,

they were always there.

фабрыканты продыху не давалі.

Russian workers toiled for eleven hours a day

Рускія працаўнікі вымушаны былі працаваць па адзінаццаць гадзін у суткі,

and were the lowest paid in all of Europe."

а плацілі ім менш, чым ва ўсёй Еўропе».

"But Tsar Nicholas made laws to protect the workers."

«Але імператар Мікалай ІІ выдаваў законы, што абараняюць працаўнікоў».

"He reluctantly did the bare minimum to avert revolution,

«Каб пазбегнуць рэвалюцыі, цар неахвоча згаджаўся на мінімум,

and even there, he failed.

але нават гэтага было недастаткова.

Remember what happened in 1905

Узгадайце, што здарылася ў 1905,

after his troops fired on peaceful petitioners?"

як войскі пачалі страляць у мірных забастоўшчыкаў?»

"Yes, and the tsar ended the rebellion

«Так, але, каб спыніць стачкі,

by introducing a constitution

цар прыняў канстытуцыю

and an elected parliament, the Duma."

і правёў выбары ў парламент, Думу».

"While retaining absolute power and dissolving them

«Але ж абсалютную ўладу захаваў

whenever he wanted."

і Думу распускаў, калі хацеў».

"Perhaps there would've been more reforms in due time

«Можа, з цягам часу і рэформ было б болей,

if radicals, like Lenin,

каб не радыкалы кшталту Леніна,

weren't always stirring up trouble."

што усіх збаламуцілі».

"Your Honor, Lenin had seen his older brother Aleksandr

«Ваша чэсць, Ленін памятаў, як яго старэйшага брата Аляксандра

executed by the previous tsar for revolutionary activity,

пакаралі пры папярэднім цары за рэвалюцыйную дзейнасць,

and even after the reforms,

і нават пасля рэформаў,

Nicholas continued the same mass repression and executions,

Мікалай ІІ працягваў масавыя рэпрэсіі і кары,

as well as the unpopular involvement

а яшчэ супраць волі народу ён уцягнуў краіну

in World War I,

ў Першую сусветную вайну,

that cost Russia so many lives and resources."

што каштавала Расіі так многа ахвяраў і рэсурсаў».

"Hm, this tsar doesn't sound like

«Глядзіце-ка, а цар не быў

such a capital fellow."

такім ужо гарным хлопцам».

"Your Honor, maybe Nicholas II did doom himself

«Ваша чэсць, можа, імператар Мікалай ІІ і прыгаварыў сябе

with bad decisions,

сваімі дрэннымі рашэннямі,

but Lenin deserves no credit for this.

але ў гэтым не заслуга Леніна.

When the February 1917 uprisings

Калі ў выніку паўстанняў у лютым 1917 года

finally forced the tsar to abdicate,

манарх нарэшце вымушаны быў адрачыся,

Lenin was still exiled in Switzerland."

Ленін па-ранейшаму знаходзіўся ў высылцы ў Швейцарыі».

"Hm, so who came to power?"

«Дык хто ж атрымаў уладу?»

"The Duma formed a provisional government,

«Дума сфарміравала часовы ўрад

led by Alexander Kerensky,

пад кіраўніцтвам Аляксандра Керанскага,

an incompetent bourgeois failure.

бесталковага буржуя-няўдальніка.

He even launched another failed offensive in the war,

Ён нават паспрабаваў правесці няўдалы наступ у вайне,

where Russia had already lost so much,

у якой Расія гэдак ужо згубіла шмат,

instead of ending it like the people wanted."

замест таго, каб скончыць вайну, як таго хацелі людзі».

"It was a constitutional social democratic government,

«Гэта быў канстытуцыйны сацыял-дэмакратычны ўрад,

the most progressive of its time.

найбольш прагрэсіўны ў той час.

And it could have succeeded eventually

І ён бы дабіўся значных поспехаў,

if Lenin hadn't returned in April,

калі б Ленін не вярнуўся ў красавіку,

sent by the Germans to undermine the Russian war effort

таму што яго падаслала Германія, каб падарваць намаганні Расіі ў вайне

and instigate riots."

і каб распачаць мяцяжы».

"Such slander!

«Гнюсны паклёп!

The July Days were a spontaneous and justified reaction

Ліпеньскія падзеі былі спантаннай і апраўданай рэакцыяй

against the government's failures.

супраць памылак улады.

And Kerensky showed his true colors

Але Керанскі паказаў сваю сапраўдную сутнасць,

when he blamed Lenin

калі абвінаваціў Леніна,

and arrested and outlawed his Bolshevik party,

арыштаваў бальшавікоў і аб'явіў іх партыю незаконнай,

forcing him to flee into exile again.

з-за чаго Ленін вымушаны быў зноў выехаць за мяжу.

Some democracy!

Вось дык дэмакратыя!

It's a good thing the government collapsed

Добра, што гэта ўлада загінула

under their own incompetence and greed

праз ўласную недарэчнасць і прагнасць,

when they tried to stage a military coup

калі яны вырашылі зрабіць ваенны пераварот,

then had to ask the Bolsheviks for help

то звярнуліся па дапамогу да бальшавікоў,

when it backfired.

але гэта дапамога абярнулася супраць іх.

After that, all Lenin had to do

Леніну толькі і засталося

was return in October and take charge.

вярнуцца ў кастрычніку і прыняць уладу.

The government was peacefully overthrown overnight."

Урад быў мірна скінуты за адну ноч».

"But what the Bolsheviks did

«Але тое, што рабілі бальшавікі,

after gaining power

калі атрымалі ўладу,

wasn't very peaceful.

мірным не назавеш.

How many people did they execute without trial?

Колькі людзей былі пакараныя без суда і следства?

And was it really necessary

Ці так гэта было неабходна

to murder the tsar's entire family, even the children?"

забіваць усю царскую сям'ю, нават дзяцей?»

"Russia was being attacked by foreign imperialists,

«Расію атакавалі замежныя імперыялісты,

trying to restore the tsar.

што намагаліся зноў пасадзіць цара на трон.

Any royal heir that was rescued

Любога царскага наследніка, каго б уратавалі,

would be recognized as ruler by foreign governments.

замежныя краіны маглі б лічыць правіцелем.

It would've been the end

А гэта б азначала канец усяму таму,

of everything the people had fought so hard to achieve.

дзеля чаго так цяжка змагаліся людзі.

Besides, Lenin may not have given the order."

Акрамя таго, магчыма, што Ленін навогул не аддаваў гэты загад».

"But it was not only imperialists

«Але ж бальшавікі распраўляліся

that the Bolsheviks killed.

не толькі з імперыялістамі.

What about the purges and executions

А што наконт чыстак і караў

of other socialist and anarchist parties,

сярод прадстаўнікоў партый іншых сацыялістаў і анархістаў,

their old allies?

а таксама даўніх саюзнікаў?

What about the Tambov Rebellion,

А што наконт Тамбоўскага паўстання,

where peasants, resisting grain confiscation,

калі сялян, што супраціўляліся канфіскацыям збожжа,

were killed with poison gas?

забілі атручаным газам?

Or sending the army

Ці калі паслалі армію,

to crush the workers in Kronstadt,

каб справіцца з працоўнымі Кранштадта,

who were demanding democratic self-management?

што намагаліся дэмакратычнага самакіравання?

Was this still fighting for the people?"

Гэта што, барацьба дзеля народа?»

"Yes! The measures were difficult,

«Усё так! Але нялёгкія часы патрабавалі

but it was a difficult time.

нялёгкіх мер.

The new government needed to secure itself

Новай краіне трэба было ўмацавацца

while being attacked from all sides,

ў той час, калі яе атакавалі з розных бакоў,

so that the socialist order could be established."

каб у ёй замацаваўся сацыялістычны лад».

"And what good came of this socialist order?

«А што такого добрага прынесла сацыялістычная ўлада?

Even after the civil war was won,

Нават пасля перамогі ў грамадзянскай вайне

there were famines, repression

існавалі голад, рэпрэссіі,

and millions executed or sent to die in camps,

мільёны людзей пакаралі ці кінулі паміраць у лагерах,

while Lenin's successor Stalin established

а Сталін, пераемнік Леніна,

a cult of personality and absolute power."

заснаваў культ уласнай асобы і меў неабмежаваную ўладу».

"That wasn't the plan.

«Гэтак не планавался.

Lenin never cared for personal gains,

Ленін ніколі не клапаціўся пра асабістыя здабыткі,

even his enemies admitted

нават ворагі яго былі перакананыя,

that he fully believed in his cause,

што ён цалкам верыў у сваю справу,

living modestly and working tirelessly

жыў сціпла і нястомна працаваў

from his student days until his too early death.

ад часоў студэнцтства да сваёй заўчаснай смерці.

He saw how power-hungry Stalin was

Ён бачыў, як Сталін прагне ўлады

and tried to warn the party,

і спрабаваў папярэдзіць партыю.

but it was too late."

Але было вельмі позна».

"And the decades of totalitarianism that followed after?"

«А дзесяцігоддзі таталітарызму, што надыйшлі потым?»

"You could call it that,

«Ну, можаце так іх зваць,

but it was Lenin's efforts that changed Russia

але заслуга Леніна ў тым, што Расія змянілася

in a few decades

літэральна праз некалькі дзесяцігоддзяў,

from a backward and undeveloped monarchy

пераўтварыўшыся з адсталай і неразвітай манархіі

full of illiterate peasants

з пераважным непісьменным сялянствам

to a modern, industrial superpower,

да сучаснай прамысловай звышдзяржавы

with one of the world's best educated populations,

з найлепш адукаванымі людзьмі ў свеце,

unprecedented opportunities for women,

беспрэцэдэнтнымі магчымасцямі для жанчын

and some of the most important scientific advancements

і некаторымі з найбуйнейшых науковых дасягненняў

of the century.

ХХ стагоддзя.

Life may not have been luxurious,

Жыццё можа і не было раскошным,

but nearly everyone had a roof over their head

але кожны меў дах над галавой

and food on their plate,

і ежу на талерцы,

which few countries have achieved."

што мала дзе было ў краінах свету».

"But these advances could still have happened,

«Але ж гэтыя дасягненні магчыма было б здзейсніць

even without Lenin

нават без Леніна

and the repressive regime he established."

і таго рэпрэсіўнага рэжыму, што ён заснаваў».

"Yes, and I could've been a famous rock and roll singer.

«Ну так, а я мог бы стаць вялікай зоркай рок-н-роллу.

But how would I have sounded?"

Але ж ці хто слухаў бы, як я спяваю?»

We can never be sure how things could've unfolded

Мы ніколі не можам сцвярджаць, як бы разгортваліся падзеі,

if different people were in power

калі б да ўлады прыйшлі іншыя асобы

or different decisions were made,

ці калі б прымаліся іншыя рашэнні,

but to avoid the mistakes of the past,

але каб пазбегнуць памылак мінулага

we must always be willing

мы павінны заўсёды выклікаць

to put historical figures on trial.

гістарычных асоб на суд гісторыі.