History vs. Vladimir Lenin - Alex Gendler

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

He was one of the most influential figures

Był jedną z najbardziej wpływowych postaci

of the 20th century,

XX wieku,

forever changing the course

która na zawsze zmieniła losy

of one of the world's largest countries.

jednego z największych krajów świata.

But was he a hero

Kim był:

bohaterem, który uwolnił lud od ucisku tyranii,

who toppled an oppressive tyranny

or a villain who replaced it with another?

czy zbrodniarzem, który jedną tyranię zastąpił inną?

It's time to put Lenin on the stand

Czas postawić przed sądem Lenina

in History vs. Lenin.

w odcinku "Historia kontra Lenin".

"Order, order, hmm.

"Spokój.

Now, wasn't it your fault that the band broke up?"

Czy to nie przez ciebie rozpadł się ten zespół?".

"Your honor, this is Vladimir Ilyich Ulyanov,

"Wysoki Sądzie, to Władimir Iljicz Uljanow,

AKA Lenin, the rabblerouser

znany jako Lenin, awanturnik,

who helped overthrow the Russian tsar Nicholas II in 1917

który pomógł obalić cara Rosji Mikołaja II w 1917 roku,

and founded the Soviet Union,

a potem stworzył Związek Radziecki,

one of the worst dictatorships of the 20th century."

jedną z najstraszniejszych dyktatur XX wieku".

"Ohh."

"Aha".

"The tsar was a bloody tyrant

"Car był krwawym tyranem,

under whom the masses toiled in slavery."

za panowania którego lud harował w niewolnictwie".

"This is rubbish.

"To bzdura.

Serfdom had already been abolished in 1861."

Niewolnictwo zostało zniesione w 1861 roku".

"And replaced by something worse.

"I zastąpione czymś gorszym.

The factory bosses treated the people

Właściciele fabryk traktowali ludzi

far worse than their former feudal landlords.

o wiele gorzej niż dawni panowie ziemscy.

And unlike the landlords,

I w przeciwieństwie do nich,

they were always there.

przemysłowcy zawsze byli na miejscu.

Russian workers toiled for eleven hours a day

Rosyjscy robotnicy harowali jedenaście godzin dziennie

and were the lowest paid in all of Europe."

i byli najgorzej opłacani w Europie".

"But Tsar Nicholas made laws to protect the workers."

"Ale car Mikołaj ustanowił prawa chroniące robotników".

"He reluctantly did the bare minimum to avert revolution,

"Ledwie zgodził się na absolutne minimum, żeby zapobiec rewolucji

and even there, he failed.

i nawet to mu się nie udało.

Remember what happened in 1905

Pamiętacie, co się stało w 1905 roku,

after his troops fired on peaceful petitioners?"

kiedy jego wojska otworzyły ogień do pokojowej demonstracji?".

"Yes, and the tsar ended the rebellion

"Tak, car położył kres rebelii,

by introducing a constitution

wprowadzając konstytucję

and an elected parliament, the Duma."

i ustanawiając parlament, Dumę".

"While retaining absolute power and dissolving them

"Ale zachował władzę absolutną i rozwiązywał Dumę,

whenever he wanted."

kiedy tylko chciał".

"Perhaps there would've been more reforms in due time

"Może w przyszłości byłoby więcej reform,

if radicals, like Lenin,

gdyby nie radykałowie, jak Lenin,

weren't always stirring up trouble."

którzy zawsze stwarzali problemy".

"Your Honor, Lenin had seen his older brother Aleksandr

"Wysoki Sądzie, starszy brat Lenina

executed by the previous tsar for revolutionary activity,

Aleksander został powieszony z rozkazu poprzedniego cara

za działalność rewolucyjną.

and even after the reforms,

Nawet po przeprowadzeniu reform

Nicholas continued the same mass repression and executions,

Mikołaj kontynuował represje i egzekucje

as well as the unpopular involvement

i dalej wspierał niepopularny udział

in World War I,

w I wojnie światowej,

that cost Russia so many lives and resources."

który kosztował Rosję życie tak wielu ludzi i mnóstwo zasobów".

"Hm, this tsar doesn't sound like

"Ten car nie wygląda

such a capital fellow."

na równego gościa".

"Your Honor, maybe Nicholas II did doom himself

"Wysoki Sądzie, może Mikołaja II faktycznie zgubiły złe decyzje,

with bad decisions,

but Lenin deserves no credit for this.

ale to nie zasługa Lenina.

When the February 1917 uprisings

Kiedy rewolucja lutowa 1917 roku

finally forced the tsar to abdicate,

zmusiła cara do abdykacji,

Lenin was still exiled in Switzerland."

Lenin był na emigracji w Szwajcarii".

"Hm, so who came to power?"

"Więc kto doszedł do władzy?".

"The Duma formed a provisional government,

"Duma utworzyła Rząd Tymczasowy,

led by Alexander Kerensky,

kierowany przez Aleksandra Kiereńskiego,

an incompetent bourgeois failure.

niekompetentnego burżuazyjnego nieudacznika.

He even launched another failed offensive in the war,

Zainicjował nieudaną ofensywę w wojnie,

where Russia had already lost so much,

w której Rosja i tak już tyle straciła,

instead of ending it like the people wanted."

zamiast wycofać się z konfliktu, jak chciał lud".

"It was a constitutional social democratic government,

"To był konstytucyjny socjaldemokratyczny rząd,

the most progressive of its time.

najbardziej liberalny w tamtym czasie.

And it could have succeeded eventually

Mogłoby się udać,

if Lenin hadn't returned in April,

gdyby Lenin nie wrócił w kwietniu,

sent by the Germans to undermine the Russian war effort

wysłany przez Niemców, żeby osłabić wojenny potencjał Rosji

and instigate riots."

i wzniecić powstanie".

"Such slander!

"To oszczerstwo!

The July Days were a spontaneous and justified reaction

Kryzys czerwcowy był spontaniczną i uzasadnioną reakcją

against the government's failures.

na porażki rządu.

And Kerensky showed his true colors

Kiereński pokazał prawdziwą twarz,

when he blamed Lenin

kiedy zdelegalizował partię bolszewicką, jej członków aresztował,

and arrested and outlawed his Bolshevik party,

a samego Lenina zmusił do ponownej ucieczki.

forcing him to flee into exile again.

Some democracy!

Też mi demokracja!

It's a good thing the government collapsed

To dobrze, że rząd upadł

under their own incompetence and greed

z powodu własnej niekompetencji i chciwości,

when they tried to stage a military coup

kiedy upozorował pucz wojskowy,

then had to ask the Bolsheviks for help

a potem musiał prosić o pomoc bolszewików,

when it backfired.

kiedy pucz wymknął się spod kontroli.

After that, all Lenin had to do

Wystarczyło, żeby Lenin

was return in October and take charge.

wrócił w październiku i przejął władzę.

The government was peacefully overthrown overnight."

Rząd został pokojowo obalony w ciągu jednej nocy".

"But what the Bolsheviks did

"Ale to, co bolszewicy zrobili

after gaining power

po przejęciu władzy,

wasn't very peaceful.

nie było pokojowe.

How many people did they execute without trial?

Ilu ludzi rozstrzelano bez procesu?

And was it really necessary

I czy naprawdę trzeba było

to murder the tsar's entire family, even the children?"

zabijać całą rodzinę cara, nawet dzieci?".

"Russia was being attacked by foreign imperialists,

"Rosję atakowali zagraniczni imperialiści,

trying to restore the tsar.

próbujący pomóc wrócić carowi na tron.

Any royal heir that was rescued

Żyjący następca tronu

would be recognized as ruler by foreign governments.

zostałby uznany przez obce rządy za prawowitego władcę.

It would've been the end

To położyłoby kres wszystkiemu,

of everything the people had fought so hard to achieve.

o co ludzie tak bardzo walczyli.

Besides, Lenin may not have given the order."

Poza tym nie jest powiedziane, że to Lenin wydał rozkaz".

"But it was not only imperialists

"Ale bolszewicy zabijali

that the Bolsheviks killed.

nie tylko imperialistów.

What about the purges and executions

Co z czystkami i egzekucjami

of other socialist and anarchist parties,

socjalistów i anarchistów,

their old allies?

ich dawnych sprzymierzeńców?

What about the Tambov Rebellion,

Co z powstaniem tambowskim,

where peasants, resisting grain confiscation,

gdzie chłopów broniących się przed konfiskatą zboża

were killed with poison gas?

zagazowano na śmierć?

Or sending the army

A wysłanie armii

to crush the workers in Kronstadt,

do tłumienia powstania w Kronsztadzie,

who were demanding democratic self-management?

gdzie żądano demokratycznego samorządu?

Was this still fighting for the people?"

Czy to wciąż była walka o dobro ludzi?".

"Yes! The measures were difficult,

"Tak! Środki były drastyczne,

but it was a difficult time.

ale takie były czasy.

The new government needed to secure itself

Nowy rząd musiał zabezpieczyć się

while being attacked from all sides,

przed atakami ze wszystkich stron,

so that the socialist order could be established."

dzięki czemu można było wprowadzić socjalistyczny porządek".

"And what good came of this socialist order?

"I co dobrego wyszło z tego socjalistycznego porządku?

Even after the civil war was won,

Nawet po zwycięstwie w wojnie domowej

there were famines, repression

dochodziło do klęsk głodu, represji,

and millions executed or sent to die in camps,

a miliony rozstrzelano albo wysłano do lagrów,

while Lenin's successor Stalin established

kiedy Stalin, następca Lenina, wprowadził

a cult of personality and absolute power."

kult jednostki i władzę absolutną".

"That wasn't the plan.

"Nie tak miało być.

Lenin never cared for personal gains,

Lenin nigdy nie dbał o własny interes

even his enemies admitted

i nawet wrogowie przyznawali,

that he fully believed in his cause,

że był całkowicie oddany sprawie,

living modestly and working tirelessly

żyjąc skromnie i ciężko pracując

from his student days until his too early death.

od lat studenckich po przedwczesną śmierć.

He saw how power-hungry Stalin was

Widział żądzę władzy Stalina

and tried to warn the party,

i próbował ostrzec przed nim partię,

but it was too late."

ale było za późno".

"And the decades of totalitarianism that followed after?"

"A kolejne dekady totalitaryzmu?".

"You could call it that,

"Może pan tak to nazywać,

but it was Lenin's efforts that changed Russia

ale to wysiłki Lenina przekształciły Rosję

in a few decades

w ciągu kilkudziesięciu lat

from a backward and undeveloped monarchy

z zacofanej monarchii

full of illiterate peasants

pełnej niepiśmiennych chłopów

to a modern, industrial superpower,

w nowoczesne supermocarstwo przemysłowe,

with one of the world's best educated populations,

z wysokim odsetkiem osób wykształconych

unprecedented opportunities for women,

i z bezprecedensowymi możliwościami dla kobiet,

and some of the most important scientific advancements

które dało światu jedne z najważniejszych

of the century.

odkryć naukowych stulecia.

Life may not have been luxurious,

Może nie żyło się luksusowo,

but nearly everyone had a roof over their head

ale niemal każdy miał gdzie mieszkać

and food on their plate,

i co jeść.

which few countries have achieved."

W niewielu krajach się to udało".

"But these advances could still have happened,

"I tak by do tego doszło,

even without Lenin

nawet bez Lenina

and the repressive regime he established."

i represyjnego reżimu, który wprowadził".

"Yes, and I could've been a famous rock and roll singer.

"Tak, a ja mogłem zostać gwiazdą rock and rolla.

But how would I have sounded?"

Tylko jak by to brzmiało?".

We can never be sure how things could've unfolded

Nigdy nie dowiemy się, jak potoczyłyby się sprawy,

if different people were in power

gdyby u władzy byli inni ludzie

or different decisions were made,

albo podjęto inne decyzje,

but to avoid the mistakes of the past,

ale żeby uniknąć błędów przeszłości,

we must always be willing

zawsze trzeba być gotowym

to put historical figures on trial.

stawiać przed sądem postacie historyczne.