Jonathan Drori: Every pollen grain has a story

Jonathan Drori:Mỗi hạt phấn có 1 câu chuyện.

Translator: Ha Tran Reviewer: Van Vu

Thank you. I have two missions here today.

Cám ơn. Hôm nay tôi có 2 nhiệm vụ.

The first is to tell you something about pollen, I hope,

Một là nói với các bạn về phấn hoa, và mong là

and to convince you that it's more than just something that gets up your nose.

có thể thuyết phục các bạn rằng phấn hoa không chỉ là thứ bạn chẳng may hít phải.

And, secondly, to convince you

Hai là thuyết phục các bạn

that every home really ought to have a scanning electron microscope.

rằng nhà nhà cần trang bị 1 máy hiển vi quét electron.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Pollen is a flower's way of making more flowers.

Phấn hoa là cách 1 bông hoa sinh ra nhiều hoa hơn.

It carries male sex cells

Nó mang các tế bào đực

from one flower to another.

từ bông hoa này tới bông hoa khác.

This gives us genetic diversity,

Qua đó cho chúng ta đa dạng di truyền học,

or at least it gives the plants genetic diversity.

hoặc ít nhất tạo ra sự đa dạng di truyền ở thực vật.

And it's really rather better not to mate with yourself.

Và tốt hơn hết 1 cây không nên thụ phấn từ chính hạt phấn của nó.

That's probably true of humans as well, mostly.

Điều này cũng đúng với con người.

Pollen is produced by the anthers of flowers.

Phấn hoa được sinh ra từ bao phấn hoa.

Each anther can carry up to 100,000 grains of pollen,

Mỗi bao phấn chứa khoảng 100,000 hạt phấn.

so, it's quite prolific stuff.

Khá "sai phấn".

And it isn't just bright flowers

Và không chỉ các bông hoa rực rỡ mới có phấn

that have pollen; it's also trees and grasses.

mà cả cây và cỏ.

And remember that all our cereal crops are grasses as well.

Hãy nhớ các cây ngũ cốc cũng thuộc họ nhà cỏ.

Here is a scanning electron micrograph of a grain of pollen.

Đây là bức vi ảnh quét electron của 1 hạt phấn .

The little hole in the middle, we'll come to a bit later,

Cái lỗ nhỏ ở giữa thì lát nữa chúng ta sẽ bàn đến.

but that's for the pollen tube

Nhưng đó là cho ống phấn

to come out later on. A very tiny tube.

ra sau, 1 ống nhỏ xíu.

So, that's 20 micrometers across,

Nó có bề ngang rộng 20 micromet,

that pollen grain there.

hạt phấn đó đó.

That's about a 50th of a millimeter.

khoảng 1/50 mm.

But not all pollen is quite so simple looking.

Nhưng không phải phấn hoa nào trông cũng đơn giản thế.

This is Morina. This is a plant --

Đây là Morina, 1 loại cây

which I've always thought to be rather tedious --

mà tôi luôn nghĩ nó khá buồn tẻ,

named after Morin,

được đặt tên theo Morin,

who was an enterprising French gardener,

1 nhà làm vườn người Pháp có óc kinh doanh,

who issued the first seed catalog

là người đầu tiên đưa ra catalog hạt giống,

in 1621.

vào năm 1621.

But anyway, take a look at its pollen.

Hãy nhìn vào phấn hoa của nó.

This is amazing, I think.

Thật đáng kinh ngạc.

That little hole in the middle there is for the pollen tube,

Cái lỗ nhỏ ở giữa là cho ống phấn.

and when the pollen finds its special female spot

Khi phấn hoa tìm thấy chỗ thụ phấn của hoa cái

in another Morina flower,

1 bông hoa Morina khác,

just on the right species, what happens?

chỉ đúng với hoa cùng loài, chuyện gì sẽ xảy ra?

Like I said, pollen carries the male sex cells.

Như đã nói, phấn hoa mang các tế bào đực.

If you actually didn't realize that plants have sex,

Nếu bạn không nhận ra thực vật cũng có giống đực cái,

they have rampant, promiscuous

chúng có giới tính hung hăng, lăng nhăng

and really quite interesting and curious sex. Really.

và có giới tính khá tò mò, thú vị, thực vậy.

(Laughter) A lot.

(Tiếng cười)

My story is actually not about plant propagation,

Câu chuyện của tôi thực sự không phải về sự nhân giống thực vật,

but about pollen itself.

mà về chính phấn hoa.

"So, what are pollen's properties?" I hear you ask.

Tôi nghe thấy 1 số bạn hỏi, vậy đặc tính của phấn hoa là gì?

First of all, pollen is tiny. Yes we know that.

Trước hết, phấn hoa rất nhỏ. Vâng chúng ta đều biết.

It's also very biologically active,

Nó mang tính linh hoạt sinh học,

as anyone with hay fever will understand.

mà ai từng bị sốt cỏ khô sẽ hiểu.

Now, pollen from plants, which are wind-dispersed --

nào, phấn hoa từ các cây phân tán nhờ gió,

like trees and grasses and so on --

như cây cối và cỏ,etc..

tend to cause the most hay fever.

gây bệnh sốt cỏ khô nhiều nhất.

And the reason for that is they've got to chuck out

Và lý do là, chúng phải phân tán

masses and masses of pollen to have any chance

càng nhiều càng tốt để tăng cơ hội

of the pollen reaching another plant of the same species.

cho phấn hoa tiếp cận 1 cây khác cùng loài.

Here are some examples --

Đây là 1 vài ví dụ.

they're very smooth if you look at them --

Trông chúng rất mượt mà nếu nhìn những bức tranh này,

of tree pollen that is meant to be carried by the wind.

chụp phấn hoa của cây được phân tán nhờ gió.

Again -- this time, sycamore -- wind-dispersed.

Lần này là cây sung dâu, phân tán nhờ gió.

So, trees: very boring flowers,

Những cây này có hoa xấu mù,

not really trying to attract insects.

không thu hút được côn trùng.

Cool pollen, though.

Dù phấn hoa rất được.

This one I particularly like.

Tôi đặc biệt thích cây này.

This is the Monterey Pine, which has little air sacks

Đây là cây thông Monterey, có những túi khí nhỏ

to make the pollen carry even further.

để giúp phấn hoa vận chuyển xa hơn.

Remember, that thing is just about 30 micrometers across.

Hãy nhớ, hạt phấn đó chỉ có bề ngang khoảng 30 micromet .

Now, it's much more efficient if you can get insects to do your bidding.

Nào, nếu nhờ được côn trùng làm công việc thụ phấn thì sẽ hiệu quả hơn nhiều.

This is a bee's leg

Đây là 1 cái chân con ong,

with the pollen glommed onto it from a mallow plant.

có phấn hoa bao phủ từ 1 cây dưa.

And this is the outrageous and beautiful

Và đây là 1 bông hoa rất đẹp

flower of the mangrove palm.

hoa đước.

Very showy, to attract lots of insects to do its bidding.

Rất phô trương để thu hút nhiều côn trùng làm công việc thụ phấn cho nó.

The pollen has little barbs on it,

Phấn hoa có những sợi lông nhỏ

if we look.

nếu chúng ta quan sát kỹ.

Now, those little barbs

Nào, những sợi lông nhỏ đó

obviously stick to the insects well,

rõ ràng giúp bám chắc vào côn trùng,

but there is something else that we can tell from this photograph,

nhưng có 1 thứ khác chúng ta có thể nhận biết từ bức ảnh này,

and that is that you might be able to see a fracture line

và bạn có thể thấy 1 kẽ nứt

across what would be the equator of this, if it was the Earth.

ngang trông như đường xích đạo của trái đất.

That tells me that it's actually been fossilized, this pollen.

Nó cho tôi biết hạt phấn này là hóa thạch.

And I'm rather proud to say

Và tôi cảm thấy tự hào khi nói với các bạn

that this was found just near London, and that 55 million years ago

rằng nó được tìm thấy gần London, cách đây 55 triệu năm

London was full of mangroves.

London mọc đầy cây đước.

Isn't that cool?

Thật tuyệt phải không?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Okay, so this is another species evolved to be dispersed by insects.

Vâng, đây là 1 loài khác nữa đã tiến hóa thành loài được phân tán nhờ côn trùng.

You can tell that from the little barbs on there.

Bạn có thể biết điều đó nhờ những sợi lông nhỏ ở đó.

All these pictures were taken with a scanning electron microscope,

Tất cả các bức ảnh này được chụp bằng máy quét electron hiển vi

actually in the lab at Kew Laboratories.

tại phòng thí nghiệm ở Kew Labs.

No coincidence that these were taken

Không phải tình cờ mà chúng được chụp

by Rob Kesseler, who is an artist,

bởi Rob Kessler, 1 nghệ sĩ.

and I think it's someone with a design and artistic eye

Và tôi nghĩ không phải trùng hợp mà ai đó có con mắt nghệ sĩ và thiết kế

like him that has managed to bring out the best in pollen.

như anh ấy lại có thể chụp được những bức đẹp nhất về phấn hoa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now, all this diversity

Nào, sự đa dạng này,

means that you can look at a pollen grain

nghĩa là bạn có thể nhìn vào 1 hạt phấn

and tell what species it came from,

và nói được nó thuộc loài nào.

and that's actually quite handy if you

Và thật tiện lợi nếu bạn

maybe have a sample and you want to see where it came from.

có 1 mẫu và bạn muốn biết nó thuộc loài nào.

So, different species of plants

Vậy, những loài thực vật khác nhau

grow in different places,

mọc ở những nơi khác nhau,

and some pollen carries further than others.

và 1 số phấn hoa có thể đi xa hơn các loài khác.

So, if you have a pollen sample,

Thế nên nếu bạn có 1 mẫu phấn hoa

then in principle, you should be able to tell

thì theo nguyên tắc, bạn có thể nói

where that sample came from.

cái mẫu đó đến từ đâu.

And this is where it gets interesting for forensics.

Và đây là điều thú vị cho ngành pháp chứng.

Pollen is tiny. It gets on to things, and it sticks to them.

Phấn hoa nhỏ xíu, nó bay lung tung và bám vào các thứ.

So, not only does each type of pollen look different,

Nên, không chỉ mỗi loại phấn hoa trông khác nhau,

but each habitat has a different combination of plants.

mà mỗi môi trường sống có rất nhiều cây khác nhau chung sống,

A different pollen signature, if you like,

1 dấu hiệu phấn hoa khác nhau,

or a different pollen fingerprint.

hoặc 1 dấu vân tay phấn hoa khác nhau.

By looking at the proportions and combinations

Bằng cách xem xét tỉ lệ và sự pha trộn

of different kinds of pollen in a sample,

các loại phấn hoa khác nhau trong cùng 1 mẫu,

you can tell very precisely where it came from.

bạn có thể nói chính xác nó đến từ đâu.

This is some pollen embedded in a cotton shirt,

Đây là phấn hoa gắn trong 1 áo cotton,

similar to the one that I'm wearing now.

tương tự cái tôi đang mặc.

Now, much of the pollen will still be there

Nào, hầu hết các hạt phấn đều vẫn ở đó

after repeated washings.

sau khi bị giặt nhiều lần.

Where has it been?

Nó ở đâu?

Four very different habitats might look similar,

4 môi trường sống khác nhau có thể trông tương tự

but they've got very different pollen signatures.

nhưng chúng có dấu hiệu phấn hoa khác nhau.

Actually this one is particularly easy, these pictures were all taken

Thực ra cái này rất dễ. Những bức ảnh này được chụp

in different countries.

từ các nước khác nhau.

But pollen forensics can be very subtle.

Nhưng pháp chứng phấn hoa có thể rất mòng manh.

It's being used now to track

Nó hiện nay được sử dụng để lần theo dấu vết

where counterfeit drugs have been made,

thuốc giả được làm ở đâu,

where banknotes have come from,

tiền giấy đến từ đâu,

to look at the provenance of antiques

để tìm lai lịch của đồ cổ

and see that they really did come from the place

và xem chúng có xuất xứ như

the seller said they did.

người bán nói không.

And murder suspects have been tracked

Và những kẻ sát nhân bị tình nghi bị lần theo dấu vết

using their clothing,

qua quần áo,

certainly in the U.K., to within an area

ở U.K, trong phạm vi 1 vùng

that's small enough that you can send in tracker dogs

đủ nhỏ để dùng chó đánh hơi

to find the murder victim.

để tìm nạn nhân bị giết hại.

So, you can tell from a piece of clothing

Thế nên bạn có thể phân biệt từ 1 mẩu quần áo

to within about a kilometer or so,

trong vòng 1 km,

where that piece of clothing has been recently

nơi mà mẩu quần áo đó đã ở đó gần đây,

and then send in dogs.

và sau đo mang chó trinh sát đến.

And finally, in a rather grizzly way,

Và cuối cùng, trong 1 cách khá chấn động,

the Bosnia war crimes;

các tội ác chiến tranh ở Bosina.

some of the people brought to trial were brought to trial

Một số người phải ra hầu tòa

because of the evidence from pollen,

vì bằng chứng từ phấn hoa,

which showed that bodies had been buried,

cho thấy các xác người đã bị chôn,

exhumed and then reburied somewhere else.

sau đó bị khai quật và chôn lại ở chỗ khác.

I hope I've opened your eyes,

Tôi hy vọng đã làm rõ

if you'll excuse the visual pun, (Laughter)

nếu bạn thấy tranh ảnh hơi khó hiểu,

to some of pollen's secrets.

hy vọng các bạn đã rõ về các bí mật của phấn hoa.

This is a horse chestnut.

À, đây là hạt dẻ cười.

There is an invisible beauty all around us,

Xung quanh ta là 1 vẻ đẹp còn ẩn mình,

each grain with a story to tell ...

mỗi 1 hạt có 1 câu chuyện để kể,

each of us, in fact, with a story to tell

mỗi chúng ta, có 1 câu chuyện để kể,

from the pollen fingerprint that's upon us.

từ dấu tay phấn hoa trên chúng ta.

Thank you to the colleagues at Kew,

Cảm ơn các bạn và các đồng nghiệp ở Kew.

and thank you to palynologists everywhere.

Và cảm ơn các nhà nghiên cứu phấn hoa ở khắp mọi nơi.

(Applause)

(Vỗ tay)