Chris Abani on the stories of Africa

Chris Abani suy niệm về nhân bản

Translator: KHOA TRAN Reviewer: LD .

My search is always to find ways to chronicle,

Tôi luôn tìm cầu những cách để ghi lại,

to share and to document stories about people, just everyday people.

chia sẽ và lưu giữ những câu chuyện về những người, rất bình dị trong ngày thường.

Stories that offer transformation, that lean into transcendence,

Những câu chuyện mà có thể mang đến sự chuyễn hóa, hướng đến điều cao quí,

but that are never sentimental,

nhưng không bao giờ ủy mị,

that never look away from the darkest things about us.

không bao giờ tránh né sự đen tối trong chúng ta,

Because I really believe that we're never more beautiful

Vì tôi tin rằng chúng ta không khi nào đẹp hơn

than when we're most ugly.

là khi chúng ta xấu xí nhất.

Because that's really the moment we really know what we're made of.

Vì đó là khoảnh khắc chúng ta nhận rõ được chất liệu của ta.

As Chris said, I grew up in Nigeria

Như Chris (dẫn chương trình) nói, tôi lớn lên tại Nigeria...

with a whole generation -- in the '80s --

với cả thế hệ trong những năm 80...

of students who were protesting a military dictatorship, which has finally ended.

của những sinh viên biểu tình chống chế độ độc tài quân sự mà cuối cũng đã chấm dứt.

So it wasn't just me, there was a whole generation of us.

Đó không chỉ riêng tôi, mà cả thế hệ của chúng tôi.

But what I've come to learn

Nhưng điều mà tôi đã học được...

is that the world is never saved in grand messianic gestures,

rằng là thế giới chưa bao giờ được giải thoát bởi những cử chỉ lớn lao của đấng cứu rỗi,

but in the simple accumulation of gentle, soft, almost invisible acts of compassion,

nhưng đơn giản bởi sự tích góp của những hành động cảm thông một cách nhẹ nhàng, mềm mỏng, gần như không đáng lưu tâm,

everyday acts of compassion.

những hành động cảm thông của ngày thường.

In South Africa, they have a phrase called Ubuntu.

Ở Nam Phi họ có một cụm từ gọi là "ubuntu".

Ubuntu comes out of a philosophy that says,

Ubuntu đến từ một triết lí cho rằng...

the only way for me to be human is for you to reflect

cách duy nhất cho tôi làm người là để cho bạn rọi lại...

my humanity back at me.

nhân tính của tôi trước tôi.

But if you're like me, my humanity is more like a window.

Nhưng nếu bạn cũng giống như tôi, nhân tính của tôi thì giống như là cái cửa sổ hơn.

I don't really see it, I don't pay attention to it

Tôi không thực sự nhìn thấy nó, tôi không dành sự chú ý cho nó...

until there's, you know, like a bug that's dead on the window.

đến khi có, bạn biết như là, một con bọ chết dính trên khung cửa sổ.

Then suddenly I see it, and usually, it's never good.

Lúc đấy thì tôi tự dưng thấy, và thường là, không hay chút nào.

It's usually when I'm cussing in traffic

Thường là như khi tôi chửi rủa lúc đi đường...

at someone who is trying to drive their car and drink coffee

về những người vừa chạy ô tô vừa uống cafe...

and send emails and make notes.

và còn gửi email, rồi viết ghi chú.

So what Ubuntu really says

Vậy Ubuntu thực sự nghĩa là...

is that there is no way for us to be human without other people.

chúng ta không thể là con người mà không có những người khác xung quanh.

It's really very simple, but really very complicated.

Nó thực là đơn giản nhưng cũng rất phức tạp.

So, I thought I should start with some stories.

Thế nên tôi nghĩ mình nên bắt đầu bằng những câu chuyện.

I should tell you some stories about remarkable people,

Tôi nên kể cho bạn câu chuyện về những con người đáng ghi nhận.

so I thought I'd start with my mother.

Vậy nên tôi muốn kể về mẹ tôi.

(Laughter)

(Cười)

And she was dark, too.

Bà ấy cũng đen lắm.

My mother was English.

Mẹ tôi là người Anh Quốc.

My parents met in Oxford in the '50s,

Ba mẹ tôi gặp nhau tại Oxford trong nhưng năm 50,

and my mother moved to Nigeria and lived there.

rồi mẹ tôi chuyển đến Nigeria và sống ở đấy.

She was five foot two, very feisty and very English.

Bà cao gần mét sáu, rất mạnh mẽ và rất "Ăng lê".

This is how English my mother is -- or was, she just passed.

Mẹ tôi "Ăng lê" kiểu như vầy nè -- hoặc là đã từng, vì bà vừa mất.

She came out to California, to Los Angeles, to visit me,

Bà ra California rồi đến Los Angeles thăm tôi,

and we went to Malibu, which she thought was very disappointing.

rồi chúng tôi đến thành phố Malibu, nơi mà bà cho là rất đáng thất vọng.

(Laughter)

(Khán giả cười)

And then we went to a fish restaurant,

Và rồi chúng tôi đi đến một nhà hàng cá,

and we had Chad, the surfer dude, serving us,

và anh chàng hầu bàn tội nghiệp tên là Chad,

and he came up and my mother said,

Anh ta đến thì mẹ tôi hỏi:

"Do you have any specials, young man?"

"Anh có món gì đặc biệt không, chàng trai?"

And Chad says, "Sure, like, we have this, like, salmon,

Rồi Chad đáp lại: "Có chứ, như là, chúng tôi có cá hồi

that's, like, rolled in this, like, wasabi, like, crust.

nó như là cuộn lại như món wasabi, vỏ giòn.

It's totally rad."

Nó ngon dữ lắm đó!"

And my mother turned to me and said,

Và mẹ tôi quay nhìn tôi và nói,

"What language is he speaking?"

"Anh này đang nói tiếng gì vậy?"

(Laughter)

(Cười)

I said, "English, mum."

Tôi nói: "Tiếng Anh đó mẹ"

And she shook her head and said,

Rồi bà lắc đầu nói:

"Oh, these Americans. We gave them a language,

" Ôi, bọn Mỹ này, chúng ta cho họ một ngôn ngữ.

why don't they use it?"

Sao họ không dùng chứ?"

(Laughter)

(Thính giả cười vang)

So, this woman, who converted from the Church of England

Ờ, người phụ nữ này, người cải đạo từ Giáo Hội Anh

to Catholicism when she married my father --

sang Công Giáo khi cưới ba tôi...

and there's no one more rabid than a Catholic convert --

và không có ai mà dữ dội hơn một người Công Giáo cải đạo...

decided to teach in the rural areas in Nigeria,

bà quyết định dạy dân nông thôn ở Nigeria,

particularly among Igbo women,

đặt biệt là phụ nữ người Igbo,

the Billings ovulation method,

phương pháp theo dõi kỳ rụng trứng,

which was the only approved birth control by the Catholic Church.

cũng là phương pháp tránh thai duy nhất nhà thờ Công Giáo cho phép.

But her Igbo wasn't too good.

Nhưng mà tiếng Igbo của bà còn kém.

So she took me along to translate.

Nên bà mang tôi theo làm phiên dịch.

I was seven.

Tôi mới có 7 tuổi.

(Laughter)

(Khán giả cười)

So, here are these women,

Vậy là đây những người phụ nữ đó...

who never discuss their period with their husbands,

người chưa từng bàn về chu kỳ của mình với chồng,

and here I am telling them, "Well, how often do you get your period?"

và đây tôi đang nói với họ: "Ờ, Thường bao lâu thì bà tới kỳ?"

(Laughter)

(Khán giả tiếp tục cười)

And, "Do you notice any discharges?"

Rồi: "Bà có thấy gì phụt ra không?"

(Laughter)

(Khán giả tiếp tục cười)

And, "How swollen is your vulva?"

Rồi: "Âm hộ của bà sưng đến thế nào?"

(Laughter)

(Khán giả tiếp tục cười)

She never would have thought of herself as a feminist,

Mẹ tôi chưa từng nghĩ về mình như một người theo phái nữ quyền (feminist),

my mother, but she always used to say,

nhưng mẹ tôi thường hay nói cây này:

"Anything a man can do, I can fix."

"Cái gì đàn ông làm được là mẹ sửa được"

(Applause)

(Thính giả cười vang và vỗ tay)

And when my father complained about this situation,

Lúc mà ba tôi phàn nàn về chuyện này,

where she's taking a seven-year-old boy

khi mà mẹ dắt thằng bé 7 tuổi

to teach this birth control, you know,

đi dạy cái vụ tránh thai, bạn biết mà,

he used to say, "Oh, you're turning him into --

ông thường hay nói: "Oh, bà đang biến nó thành,...

you're teaching him how to be a woman."

bà đang dạy nó cách làm đàn bà mất."

My mother said, "Someone has to."

Mẹ trả lời: " Ai đó phải làm thôi! Phải hong?"

(Laughter)

(Khán giả lại cười)

This woman -- during the Biafran war,

Người phụ nữ này, trong suốt cuộc chiến Biafran,

we were caught in the war.

chúng tôi bị kẹt trong cuộc chiến,...

It was my mother with five little children.

Mẹ tôi với 5 đứa trẻ.

It takes her one year, through refugee camp after refugee camp,

Bà mất một năm, hết trại tị nạn này đến trại tị nạn khác,

to make her way to an airstrip where we can fly out of the country.

để tìm đến một sân bay nơi chúng tôi có thể rời khỏi đất nước ấy.

At every single refugee camp, she has to face off soldiers

Ở mỗi trại tị nạn, bà đều phại đối mặt với bọn lính...

who want to take my elder brother Mark, who was nine,

muốn bắt anh trai tôi, khi ấy 9 tuổi,

and make him a boy soldier.

và biến anh ấy thành "chiến binh trẻ em".

Can you imagine this five-foot-two woman,

Bạn có hình dung được người phụ nữ cao gần mét sáu,

standing up to men with guns who want to kill us?

chống lại bọn đàn ông có súng và muốn giết chúng tôi?

All through that one year,

Suốt cả năm trời ấy...

my mother never cried one time, not once.

mẹ tôi chưa từng khóc, dù chỉ một lần.

But when we were in Lisbon, in the airport,

Nhưng khi chúng tôi tới Lisbon, ở sân bay...

about to fly to England,

sắp bay đi Anh Quốc,

this woman saw my mother wearing this dress,

có người phụ nữ nọ thấy mẹ tôi mặc áo váy...

which had been washed so many times it was basically see through,

bị giặt quá nhiều lần đến nỗi mà nhìn xuyên qua được,

with five really hungry-looking kids,

với 5 đứa nhóc nhìn đói meo,

came over and asked her what had happened.

bà ấy lại hỏi han chuyện gì.

And she told this woman.

Và mẹ tôi kể bà ấy nghe.

And so this woman emptied out her suitcase

Rồi người phụ nữ ấy, mở toang vali của mình...

and gave all of her clothes to my mother, and to us,

tặng tất cả trang phục cho chúng tôi,

and the toys of her kids, who didn't like that very much, but --

và cả đồ chơi của con bà ấy nữa, mà chúng không thích lắm, nhưng...

(Laughter) --

(Cười)

that was the only time she cried.

Đó là lần duy nhất mẹ tôi khóc.

And I remember years later, I was writing about my mother,

Tôi nhớ vài năm sau đó, tôi đang viết sách về mẹ tôi,

and I asked her, "Why did you cry then?"

và tôi hỏi bà: "Sao hồi đó mẹ khóc?"

And she said, "You know, you can steel your heart

Và mẹ tôi nói: "Con biết không, con có thể rèn tim con thành sắt

against any kind of trouble, any kind of horror.

trước mọi ưu phiền, mọi kinh hãi.

But the simple act of kindness from a complete stranger

Nhưng một hành động tử tế giản dị từ một người hoàn toàn xa lạ

will unstitch you."

sẽ làm con vỡ òa."

The old women in my father's village, after this war had happened,

Những bà cụ trong làng của ba tôi, sau khi chiến tranh qua đi,

memorized the names of every dead person,

thuộc lòng tên của từng người đã chết,

and they would sing these dirges, made up of these names.

và rồi họ hát những bài khóc thương, được ghép lại từ những cái tên ấy.

Dirges so melancholic that they would scorch you.

Những bài hát quá đỗi ưu sầu đến thiêu đốt tâm can.

And they would sing them only when they planted the rice,

Và họ sẽ hát những lời ấy chỉ những khi trồng lúa ngoài đồng,

as though they were seeding the hearts of the dead

như thể họ đang gieo xuống đất quả tim của những người quá cố

into the rice.

vào trong hạt gạo.

But when it came for harvest time,

Nhưng đến khi mùa gặt

they would sing these joyful songs,

họ lại hát những khúc hân hoan,

that were made up of the names of every child

mà được ghép lại từ tên của từng đứa trẻ

who had been born that year.

được sinh ra trong năm đấy.

And then the next planting season, when they sang the dirge,

Rồi mỗi mùa lúa mới, khi mà họ lại hát những bài khóc thương,

they would remove as many names of the dead

họ sẽ thay tên của những người chết,

that equaled as many people that were born.

bằng đúng số tên của nhừng người vừa được sinh ra.

And in this way, these women enacted a lot of transformation,

Bằng cách ấy, những người phụ nữ này đã thực hiện sự chuyển hóa rất lớn,

beautiful transformation.

Sự chuyển hóa đẹp đẽ.

Did you know, that before the genocide in Rwanda,

Bạn có biết rằng, trước cuộc diệt chủng tại Rwanda

the word for rape and the word for marriage

từ chỉ "hiếp dâm" và từ chỉ "hôn nhân"

was the same one?

từng là một từ duy nhất?

But today, women are rebuilding Rwanda.

Nhưng hôm nay, phụ nữ đang tái thiết Rwanda.

Did you also know that after apartheid,

Bạn cũng có biết rằng rằng sau chế độ A-pác-thai,

when the new government went into the parliament houses,

khi chính phủ mới tiến vào nhà quốc hội,

there were no female toilets in the building?

thì không thấy có nhà vệ sinh nữ trong tòa nhà?

Which would seem to suggest that apartheid

Có vẻ như là chế độ A-pác-thai

was entirely the business of men.

là chuyện hoàn toàn của đàn ông.

All of this to say, that despite the horror, and despite the death,

Tất cả những điều này nói rằng dù cho sự kinh hãi, và dù cho sự chết,

women are never really counted.

phụ nữ chưa từng đáng kể đến.

Their humanity never seems to matter very much to us.

Nhân tính của họ có vẻ như chưa từng quan trọng với chúng tôi.

When I was growing up in Nigeria --

Khi tôi lớn lên tại Nigeria

and I shouldn't say Nigeria, because that's too general,

và đáng ra tôi không nên nói Nigeria vì nó chung chung quá,

but in Afikpo, the Igbo part of the country where I'm from --

nhưng là tại Urhobo, vùng người Igbo quê tôi,

there were always rites of passage for young men.

luôn có lễ trưởng thành cho nam giới trẻ.

Men were taught to be men in the ways in which we are not women,

Nam giới được dạy làm đàn ông theo một cách mà nghĩa là không phải đàn bà,

that's essentially what it is.

chủ yếu là thế.

And a lot of rituals involved killing, killing little animals,

Và rất nhiều nghi thức liên quan đến giết chóc, giết súc sinh nho nhỏ,

progressing along, so when I turned 13 --

đi kèm với lễ, vậy nên khi tôi 13 tuổi

and, I mean, it made sense, it was an agrarian community,

và, ý tôi là, nó hợp lý, vì đó là một cộng đồng nông nghiệp,

somebody had to kill the animals,

ai đó phải giết súc vật thôi,

there was no Whole Foods you could go and get kangaroo steak at --

đâu có tiệm thức ăn chế biến sẵn nào để mà đi mua kangaroo steak đâu...

so when I turned 13, it was my turn now to kill a goat.

nên khi tôi 13, đến lược tôi phải giết một con dê.

And I was this weird, sensitive kid, who couldn't really do it,

Hồi đó tôi là một đứa nhỏ lạ lẫm, nhạy cảm mà không thực sự có thể làm việc đó,

but I had to do it.

nhưng tôi phải làm.

And I was supposed to do this alone.

Và đáng lẽ tôi phải làm một mình.

But a friend of mine, called Emmanuel,

Nhưng một người bạn của tôi, tên Emmanuel,

who was significantly older than me,

lớn tuổi hơn tôi rõ rệt,

who'd been a boy soldier during the Biafran war,

anh ấy từng là lính nhí trong cuộc chiến Biafran,

decided to come with me.

đi cùng với tôi.

Which sort of made me feel good,

Điều đó khiến tôi yên tâm,

because he'd seen a lot of things.

vì anh ấy đã từng thấy nhiều lắm.

Now, when I was growing up, he used to tell me

Hồi tôi đang mới lớn, anh hay kể tôi nghe

stories about how he used to bayonet people,

chuyện anh hay đâm lê người ta,

and their intestines would fall out, but they would keep running.

rồi ruột của họ rớt ra, nhưng họ vẫn chạy tiếp.

So, this guy comes with me.

Vậy là anh này cùng đi với tôi,

And I don't know if you've ever heard a goat, or seen one --

tôi không biết là bạn có bao giờ nghe tiếng dê kêu, hay từng thấy dê...

they sound like human beings,

chúng kêu nghe như người vậy,

that's why we call tragedies "a song of a goat."

vì vậy chúng tôi gọi bi kịch là "bài hát của con dê".

My friend Brad Kessler says that we didn't become human

Bạn tôi, Brad Kessler, nói rằng chúng ta đã không trở thành người

until we started keeping goats.

cho đến khi chúng ta bắt đầu chăn dê.

Anyway, a goat's eyes are like a child's eyes.

Dù sao, mắt dê nhìn như mắt trẻ con ấy.

So when I tried to kill this goat and I couldn't,

Nên khi tôi cố giết con dê đó và không thể,

Emmanuel bent down, he puts his hand over the mouth of the goat,

Emmanuel khom xuống, đặt tay lên miệng con dê,

covers its eyes, so I don't have to look into them,

che mắt nó lại, để tôi không phải nhìn vào đấy,

while I kill the goat.

khi tôi giết con dê.

It didn't seem like a lot, for this guy who'd seen so much,

Xem có vẻ chẳng có gì lắm, đối với một gã từng trãi như thế,

and to whom the killing of a goat must have seemed

và với anh ấy, giết một con dê đáng ra là

such a quotidian experience,

chuyện quá bình thường,

still found it in himself to try to protect me.

Vậy mà trong tâm anh vẫn thấy phải bảo vệ tôi.

I was a wimp.

Tôi đã rất nhát gan.

I cried for a very long time.

Tôi khóc lâu dữ lắm.

And afterwards, he didn't say a word.

Và sau đó, anh chẳng hề nói gì cả.

He just sat there watching me cry for an hour.

chỉ ngồi đó và nhìn tôi khóc cả giờ.

And then afterwards he said to me,

Rồi sau đó, anh nói với tôi:

"It will always be difficult, but if you cry like this every time,

"Nó sẽ luôn là khó khăn, nhưng nếu em khóc như vậy mỗi lần,

you will die of heartbreak.

em sẽ chết vì vỡ tim mất."

Just know that it is enough sometimes

Chỉ cần biết là, đôi lúc

to know that it is difficult."

biết rằng nó khó khăn là đủ rồi.

Of course, talking about goats makes me think of sheep,

Dĩ nhiên khi nó về dê thì làm tôi nghĩ đến cừu,

and not in good ways.

theo một cách không hay.

(Laughter)

(Cười đùa)

So, I was born two days after Christmas.

Tôi sinh 2 ngày sau Giáng sinh .

So growing up, you know, I had a cake and everything,

Nên lớn lên tôi có bánh kem và đủ thứ,

but I never got any presents, because, born two days after Christmas.

nhưng tôi chưa từng có quà, vì tôi sinh sau Giáng sinh 2 ngày.

So, I was about nine, and my uncle had just come back from Germany,

Hồi tôi khoảng 9 tuổi, chú tôi vừa mới đi Đức về,

and we had the Catholic priest over,

và chúng tôi có cha sứ đến chơi nhà,

my mother was entertaining him with tea.

mẹ tôi đang đãi trà ông ấy,

And my uncle suddenly says, "Where are Chris' presents?"

và chú tôi đột nhiên nói: "Quà của Chris đâu rồi?"

And my mother said, "Don't talk about that in front of guests."

Và mẹ tôi nói:" Đừng nói chuyện đó trước mặt khách."

But he was desperate to show that he'd just come back,

Nhưng mà chú tôi rất muốn thể hiện mình vừa mới về,

so he summoned me up, and he said,

nên chú gọi tôi ra, và nói:

"Go into the bedroom, my bedroom.

"Vào phòng ngủ, phòng chú ấy.

Take anything you want out of the suitcase.

Lấy bất cứ thứ gì con thích trong vali.

It's your birthday present."

Quà sinh nhật của con đó"

I'm sure he thought I'd take a book or a shirt,

Tôi chắc là chú nghĩ tôi sẽ lấy sách hay áo gì đấy,

but I found an inflatable sheep.

nhưng tôi tìm thấy một con cừu bơm hơi.

(Laughter)

(Khán giả cười)

So, I blew it up and ran into the living room,

Nên tôi thổi nó lên và chạy vào phòng khách,

my finger where it shouldn't have been,

trỏ tay vào nơi đáng ra không nên trỏ,

I was waving this buzzing sheep around,

tôi đang vẫy vẫy con cừu kêu beep beep,

and my mother looked like she was going to die of shock.

và mẹ tôi làm như là sắp chết vì sốc vậy.

(Laughter)

(Cười)

And Father McGetrick was completely unflustered,

Và Cha McGetrick rất bình thản,

just stirred his tea and looked at my mother and said,

chỉ khuấy ly trà và nhìn mẹ tôi nói,

"It's all right Daphne, I'm Scottish."

"Không sao đâu Daphne, tôi là người Scotland mà"

(Laughter)

(Khán giả cười vang)

(Applause)

(Vỗ tay)

My last days in prison, the last 18 months,

Những ngày cuối trong tù của tôi, 18 tháng cuối,

my cellmate -- for the last year, the first year of the last 18 months --

bạn tù của tôi, trong năm ấy, năm đầu của 18 tháng..

my cellmate was 14 years old.

Bạn tù của tôi là cậu bé 14 tuổi.

The name was John James,

Tên là John James,

and in those days, if a family member committed a crime,

và hồi đó nếu mà một người trong nhà phạm tội,

the military would hold you as ransom

nhà binh sẽ giữ bạn như là con tin

till your family turned themselves in.

đến khi gia đình bạn ra tòng.

So, here was this 14-year-old kid on death row.

Vậy là cậu trai 14 tuổi này đang chờ án tử.

And not everybody on death row was a political prisoner.

Và không phải ai mang án tử đều là tù nhân chính trị..

There were some really bad people there.

Cũng có những tên rất xấu xa.

And he had smuggled in two comics, two comic books --

Cậu ấy mang vào được hai quyển truyện tranh, 2 quyển truyện

"Spiderman" and "X-Men."

Người nhện (Spiderman) và X-men.

He was obsessed.

Cậu ấy mê lắm,

And when he got tired of reading them,

Khi mà đọc chán rồi,

he started to teach the men in death row how to read,

cậu bắt đầu dạy bọn tử tù đọc chữ

with these comic books.

với những quyển truyện ấy.

And so, I remember night after night,

Thế là, tôi nhớ đêm từng đêm,

you'd hear all these men, these really hardened criminals,

bạn có thể nghe bọn họ, những tên tù sừng sỏ,

huddled around John James, reciting, "Take that, Spidey!"

lúi xúi xung quanh John James, đọc theo: "Bắt lấy, Người Nhện!"

(Laughter)

(Cười)

It's incredible.

Thật đáng kinh ngạc.

I was really worried.

Tôi lúc đó lo lắm.

He didn't know what death row meant.

Cậu ấy chẳng biết án tử là gì cả.

I'd been there twice,

Tôi đi tù hai lần rồi,

and I was terribly afraid that I was going to die.

và tôi sợ chết khủng khiếp.

And he would always laugh, and say,

Và cậu ấy luôn cười và nói:

"Come on, man, we'll make it out."

"Thôi mà mầy, mình sẽ thoát thôi"

Then I'd say, "How do you know?"

Rồi tôi nói: "Sao mầy biết?"

And he said, "Oh, I heard it on the grapevine."

Thì cậu ấy nói: "Ờ, tao nghe nói vậy ở vườn nho"

They killed him.

Họ giết cậu ấy.

They handcuffed him to a chair,

Họ trói tay cậu ấy vào cái ghế,

and they tacked his penis to a table with a six-inch nail,

và họ đóng đinh dương vật cậu ấy vào cái bàn với cái đinh tất rưỡi.

then left him there to bleed to death.

Rồi bỏ cậu ấy chảy máu cho đến chết.

That's how I ended up in solitary, because I let my feelings be known.

Thế là tôi đơn độc, vì tôi chia sẽ xúc cảm của mình.

All around us, everywhere, there are people like this.

Xung quanh ta, khắp nơi, luôn có những người như thế.

The Igbo used to say that they built their own gods.

Người Igbo thường nói rằng chính họ dựng lên các thần.

They would come together as a community,

Họ sẽ đến với nhau như là cộng đồng,

and they would express a wish.

và bày tỏ lời nguyện cầu.

And their wish would then be brought to a priest,

Và lời nguyện của họ được mang đến cho thầy pháp

who would find a ritual object,

người sẽ tìm một vật linh

and the appropriate sacrifices would be made,

và những hiến tế thích đáng được tiến hành,

and the shrine would be built for the god.

và vị thần sẽ được dựng đền thờ.

But if the god became unruly and began to ask for human sacrifice,

Nhưng nếu vị thần trở nên hung bạo và bắt đầu đòi nhiến tế mạng người,

the Igbos would destroy the god.

người Igbo sẽ hủy hoại vị thần ấy.

They would knock down the shrine,

Họ sẽ phá bỏ đền thờ,

and they would stop saying the god's name.

và ngừng gọi tên vị thần.

This is how they came to reclaim their humanity.

Đó là cách họ tìm lại nhân tính của họ.

Every day, all of us here,

Từng ngày, mỗi chúng ta ở đây,

we're building gods that have gone rampant,

chúng ta đang tạo ra những vị thần mà đã trở nên hung hăng,

and it's time we started knocking them down

và đã đến lúc chúng ta bắt đầu đánh đổ đi những thần ấy,

and forgetting their names.

và quên đi tên của chúng.

It doesn't require a tremendous thing.

Điều ấy không đòi hỏi gì lớn lao.

All it requires is to recognize among us, every day --

Tất cả cần có là nhận ra trong chúng ta, hàng ngày,

the few of us that can see -- are surrounded by people

một vài trong chúng ta có thể thấy, được bao quanh bởi những người

like the ones I've told you.

như những người tôi đã kể bạn nghe.

There are some of you in this room, amazing people,

Vài người trong chúng ta trong thính phòng, những con người tuyệt vời,

who offer all of us the mirror to our own humanity.

mang đến cho chúng ta tấm gương để soi vào nhân tính của mình.

I want to end with a poem by an American poet called Lucille Clifton.

Tôi xin kết thúc với một bài thơ của một nhà thơ Mỹ bút danh Lucille Clifton.

The poem is called "Libation," and it's for my friend Vusi

Tựa bài thơ là "Rượu Kính", xin dành tặng cho bạn tôi Vusi

who is in the audience here somewhere.

đang hiện diện trong thính giả ở đây.

"Libation,

"Rượu Kính"

North Carolina, 1999.

Bắc Carolina, 1999.

I offer to this ground, this gin.

"Xin dâng cho đất này, rượu này.

I imagine an old man crying here,

Tôi hình dung ông lão đang khóc đây,

out of the sight of the overseer.

Xa khuất tầm nhìn của đốc công

He pushes his tongue through a hole

Ông đặt lưỡi mình qua cái lỗ

where his tooth would be, if he were whole.

Nơi là răng, nếu ông ta trọn vẹn.

It aches in that space where his tooth would be,

Nó đau nơi cái răng đã từng,

where his land would be,

Nơi đất mẹ đã từng,

his house, his wife, his son, his beautiful daughter.

Nhà, vợ, con trai và con gái xinh.

He wipes sorrow from his face,

Ông lau khổ đau khỏi mặt mình,

and puts his thirsty finger to his thirsty tongue,

Và đưa tay khát vào lưỡi khát,

and tastes the salt.

Và nếm vị mặn.

I call a name that could be his.

Tôi gọi cái tên có thể của ông ấy,

This is for you, old man.

Đây dành cho ông, ông lão.

This gin, this salty earth."

Rượu này, đất mặn này."

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)