Lee Hotz: Inside an Antarctic time machine

Lee Hotz: Trong một cỗ máy thời gian ở Nam Cực

Translator: Lien Hoang Reviewer: duc duy

Come with me to the bottom of the world,

Hãy đi cùng tôi tới điểm tận cùng thế giới,

Antarctica,

Nam Cực,

the highest, driest, windiest,

chốn cao nhất, khô nhất, gió mạnh nhất,

and yes, coldest region on Earth --

và vâng, lạnh lẽo nhất trên thế giới --

more arid than the Sahara

khô cằn hơn cả sa mạc Sahara

and, in parts, colder than Mars.

và, ở vài điểm, còn lạnh lẽo hơn sao Hỏa.

The ice of Antarctica glows

Băng ở Nam Cực phát ra

with a light so dazzling,

một ánh sáng chói lọi tới mức

it blinds the unprotected eye.

có thể làm mù mắt ai không đeo kính bảo hộ.

Early explorers rubbed cocaine in their eyes

Những nhà thám hiểm đầu tiên xoa cô-ca-in vào mắt

to kill the pain of it.

để cho đỡ đau.

The weight of the ice is such that the entire continent

Trọng lượng băng nặng tới mức toàn bộ châu lục

sags below sea level, beneath its weight.

chìm xuống dưới mực nước biển vì trọng lượng ấy.

Yet, the ice of Antarctica

Nhưng, băng Nam Cực

is a calendar of climate change.

như một cái lịch ghi lại thay đổi khí hậu vậy.

It records the annual rise and fall

Nó lưu lại sự tăng giảm hàng năm

of greenhouse gases and temperatures

của khí nhà kính và nhiệt độ

going back before the onset of the last ice ages.

từ trước cả những kỉ băng hà gần đây nhất.

Nowhere on Earth

Không đâu trên trái đất

offers us such a perfect record.

cho ta một bản lưu trữ hoàn hảo tới như vậy.

And here, scientists are drilling

Và nơi đây, các nhà khoa học đang khoan

into the past of our planet

vào quá khứ hành tinh của chúng ta

to find clues to the future

để tìm manh mối dự đoán tương lai

of climate change.

của thay đổi khí hậu.

This past January,

Tháng một vừa qua,

I traveled to a place called WAIS Divide,

tôi đi tới một nơi gọi là Phân vùng Băng tảng Tây Nam Cực (WAIS),

about 600 miles from the South Pole.

cách điểm cực Nam chừng 600 dặm.

It is the best place on the planet, many say,

Đó là nơi tuyệt nhất quả đất, nhiều người nói vậy,

to study the history of climate change.

để nghiên cứu lịch sử thay đổi khí hậu.

There, about 45 scientists from the University of Wisconsin,

Ở đó, chừng 45 nhà khoa học từ Đại học Wisconsin,

the Desert Research Institute in Nevada and others

Viện Nghiên cứu Sa mạc ở Nevada và nhiều cơ quan khác

have been working to answer a central question

đang hăng say làm việc để trả lời một câu hỏi trọng yếu

about global warming.

về sự nóng lên của trái đất.

What is the exact relationship

Mối quan hệ chính xác

between levels of greenhouse gases

giữa lượng khí nhà kính

and planetary temperatures?

và nhiệt độ trái đất là gì?

It's urgent work. We know that temperatures are rising.

Việc này rất khẩn cấp. Ta biết nhiệt độ đang tăng.

This past May was the warmest worldwide on record.

Tháng năm vừa qua, nhiệt độ toàn cầu nóng nhất từ trước tới nay.

And we know that levels of greenhouse gases are rising too.

Và ta cũng biết là lượng khí nhà kính cũng đang tăng.

What we don't know

Điều ta không biết

is the exact, precise, immediate

là ảnh hưởng chính xác, chi tiết, trực tiếp

impact of these changes

của những thay đổi này

on natural climate patterns --

trên những qui luật khí hậu tự nhiên --

winds, ocean currents,

gió, hải lưu,

precipitation rates, cloud formation,

lượng mưa, sự tạo mây,

things that bear on the health and well-being

những thứ có ảnh hưởng đến sức khỏe và tình trạng sống

of billions of people.

của hàng tỉ người.

Their entire camp, every item of gear,

Nguyên cơ sở nghiên cứu, từng món thiết bị,

was ferried 885 miles

được chở bằng phà qua 885 dặm

from McMurdo Station,

từ Trạm McMurdo,

the main U.S. supply base

kho căn cứ dự trữ chính của nước Mỹ

on the coast of Antarctica.

ở bờ biển Nam Cực.

WAIS Divide itself though,

Còn Phân vùng Băng tảng Nam Cực (WAIS),

is a circle of tents in the snow.

chỉ là một vòng tròn các lều cắm trong tuyết.

In blizzard winds, the crew sling ropes between the tents

Trong bão tuyết mù gió, cả đội treo dây nối các lều với nhau

so that people can feel their way safely

để mọi người có thể an toàn lần đường

to the nearest ice house

đến căn nhà dựng bằng băng gần nhất

and to the nearest outhouse.

và đến nhà tiêu gần nhất.

It snows so heavily there,

Tuyết rơi nhiều đến nỗi

the installation was almost immediately buried.

cả trại gần như bị chôn vùi ngay lập tức.

Indeed, the researchers picked this site

Thật vậy, các nhà nghiên cứu chọn địa điểm này

because ice and snow accumulates here

bởi vì băng và tuyết tích tụ ở đó

10 times faster than anywhere else in Antarctica.

nhanh gấp 10 lần bất kì điểm nào khác ở Nam Cực.

They have to dig themselves out every day.

Mỗi ngày họ lại phải tự đào mình ra khỏi tuyết.

It makes for an exotic

Điều này tạo nên một chuyến đi kì quái

and chilly commute.

và lạnh rùng cả mình.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But under the surface

Nhưng bên dưới bề mặt

is a hive of industrial activity

là những hoạt động công nghệ vô cùng náo nhiệt

centered around an eight-million-dollar drill assembly.

xoay quanh một giàn khoan trị giá tám triệu đô-la.

Periodically, this drill, like a biopsy needle,

Theo chu kì, máy khoan này, như một cây kim giải phẫu,

plunges thousands of feet deep into the ice

khoan sâu hàng ngàn feet vào băng

to extract a marrow of gases

để rút lên một chút khí trong lõi

and isotopes for analysis.

và đồng vị hóa học để nghiên cứu.

Ten times a day, they extract

Mười lần một ngày, họ rút lên

the 10-foot long cylinder of compressed ice crystals

một ống trụ dài 10 feet chứa những tinh thể băng nén chặt

that contain the unsullied air and trace chemicals

trong đó có không khí không lẫn tạp chất và cả vi hóa chất

laid down by snow,

bị tuyết đè xuống,

season after season for thousands of years.

mùa này qua mùa khác trong hàng ngàn năm.

It's really a time machine.

Đó thật sự là một cỗ máy thời gian.

At the peak of activity earlier this year,

Vào lúc đỉnh điểm của hoạt động nghiên cứu hồi đầu năm nay,

the researchers lowered the drill

các nhà nghiên cứu hạ máy khoan

an extra hundred feet deeper into the ice every day

sâu thêm một trăm feet nữa vào băng mỗi ngày

and another 365 years

và 365 năm nữa

deeper into the past.

ngược dòng quá khứ.

Periodically, they remove

Theo chu kì, họ lấy ra

a cylinder of ice,

một ống trụ băng,

like gamekeepers popping a spent shotgun shell

như trọng tài bắn súng lấy ra một ống đạn đã dùng hết

from the barrel of a drill.

từ ống khoan.

They inspect it, they check it for cracks,

Họ nghiên cứu ống băng, kiểm tra xem có vết nứt nào không,

for drill damage, for spalls, for chips.

có bị hư hỏng trong quá trình khoan, vụn vỡ hay sứt mẻ không.

More importantly,

Quan trọng hơn,

they prepare it for inspection and analysis

Họ chuẩn bị cho nó được nghiên cứu và phân tích

by 27 independent laboratories

bởi 27 phòng thí nghiệm hoạt động độc lập

in the United States and Europe,

ở Mỹ và châu Âu,

who will examine it for 40 different trace chemicals

các phòng thí nghiệp này sẽ kiểm tra 40 vi hóa chất trong ống băng

related to climate,

có liên quan đến khí hậu,

some in parts per quadrillion.

vài vi hóa chất được đo bằng đơn vị một trên nghìn triệu triệu.

Yes, I said that with a Q, quadrillion.

Vâng, tôi nói là nghìn lũy thừa năm, nghìn triệu triệu.

They cut the cylinders up into three-foot sections

Họ cắt các ống băng thành những đoạn dài ba feet

for easier handling and shipment

để dễ dàng hơn trong việc thao tác và vận chuyển

back to these labs,

tới các phòng thí nghiệm kia,

some 8,000 miles from the drill site.

xa điểm khoan tới 8000 dặm.

Each cylinder

Mỗi ống băng

is a parfait of time.

như món thạch nhiều lớp của thời gian.

This ice formed as snow

Băng này tạo từ tuyết

15,800 years ago,

15800 năm trước,

when our ancestors were daubing themselves with paint

khi tổ tiên của chúng ta còn trát sơn lên người

and considering the radical new technology

và đang chiêm nghiệm kĩ thuật đột phá mới

of the alphabet.

gọi là bảng chữ cái.

Bathed in polarized light

Ngập trong ánh sáng phân cực

and cut in cross-section,

và được cắt lát,

this ancient ice reveals itself

mảnh băng xưa cũ này hiện lên

as a mosaic of colors,

là một bức tranh khảm nhiềm màu sắc,

each one showing how conditions at depth in the ice

mỗi màu cho thấy những điều kiện môi trường sâu trong băng

have affected this material

đã tác động lên vật liệu này như thế nào

at depths where pressures can reach

ở những độ sâu nơi mà áp suất có thể đạt tới

a ton per square inch.

một tấn trên mỗi inch vuông.

Every year, it begins with a snowflake,

Mỗi năm, mọi sự bắt đầu từ một bông tuyết,

and by digging into fresh snow,

và bằng cách đào vào tuyết mới,

we can see how this process is ongoing today.

ta có thể thấy ngày nay quá trình ấy đang tiếp diễn như thế nào.

This wall of undisturbed snow,

Bức tường tuyết không bị xáo trộn này,

back-lit by sunlight,

được mặt trời chiếu sáng từ phía sau,

shows the striations of winter and summer snow,

cho thấy các vạch tuyết mùa đông và mùa hè,

layer upon layer.

từng lớp một.

Each storm scours the atmosphere,

Mỗi cơn bão càn quét qua bầu khí quyển,

washing out dust, soot,

cuốn đi bụi, muội than,

trace chemicals,

vi hóa chất,

and depositing them on the snow pack

và thả lại những chất đó trên đống tuyết

year after year,

năm này qua năm khác,

millennia after millennia,

thiên niên kỉ này qua thiên niên kỉ khác,

creating a kind of periodic table of elements

tạo nên một dạng bảng tuần hoàn hóa học

that at this point

mà tại thời điểm này

is more than 11,000 feet thick.

dày hơn 11000 feet.

From this, we can detect an extraordinary number of things.

Từ đây, ta có thể có vô cùng nhiều khám phá.

We can see the calcium

Chúng ta có thể thấy can-xi

from the world's deserts,

từ các sa mạc trên thế giới,

soot from distant wildfires,

muội từ những vụ cháy rừng xa xăm,

methane as an indicator of the strength of a Pacific monsoon,

mê-tan, chất cho thấy cường độ gió mùa ở Thái Bình Dương,

all wafted on winds from warmer latitudes

tất cả được gió từ những vĩ độ ấm áp hơn cuốn theo

to this remote and very cold place.

để tới chốn xa xôi lạnh lẽo này.

Most importantly,

Điều quan trọng nhất là,

these cylinders and this snow

những ống băng này và tuyết này

trap air.

giữ lại không khí.

Each cylinder is about 10 percent ancient air,

Mỗi ống chứa khoảng 10 phần trăm là khí cổ đại,

a pristine time capsule

một cỗ máy thời gian tinh khiết

of greenhouse gases -- carbon dioxide,

cho khí nhà kính -- các-bô-nic,

methane, nitrous oxide --

mê tan, ni-tơ ô-xít --

all unchanged from the day that snow formed

tất cả không thay đổi gì từ ngày chỗ băng đó được hình thành

and first fell.

và lần đầu sụp đổ.

And this is the object of their scrutiny.

Và đây là đối tượng mà các nhà khoa học nghiên cứu cẩn thận.

But don't we already know

Nhưng chẳng phải ta đã biết

what we need to know about greenhouse gases?

điều ta cần biết về khí nhà kính hay sao?

Why do we need to study this anymore?

Tại sao chúng ta lại phải nghiên cứu chủ đề này nữa?

Don't we already know how they affect temperatures?

Chẳng phải ta đã biết các khí ấy ảnh hưởng đến nhiệt độ thế nào sao?

Don't we already know the consequences

Chẳng phải ta đã biết hậu quả

of a changing climate on our settled civilization?

của thay đổi khí hậu với nền văn minh đã định hình của chúng ta?

The truth is, we only know the outlines,

Sự thực là, chúng ta mới chỉ biết đại khái,

and what we don't completely understand,

và cái mà ta không hiểu rõ tường tận,

we can't properly fix.

thì ta không thể sửa chữa cho đúng được.

Indeed, we run the risk of making things worse.

Thật vây, ta đứng trước nguy cơ làm mọi sự còn tồi tệ hơn.

Consider, the single most successful

Hãy nghĩ tới nỗ lực bảo vệ môi trường toàn cầu

international environmental effort of the 20th century,

thành công nhất của thế kỉ 20,

the Montreal Protocol,

Hiệp định Montreal,

in which the nations of Earth banded together to protect the planet

trong đó các quốc gia trên thế giới cùng chung tay bảo vệ hành tinh

from the harmful effects of ozone-destroying chemicals

từ những hậu quả tai hại của các hóa chất phá hủy tầng ô-zôn

used at that time

mà hồi đó được dùng

in air conditioners, refrigerators and other cooling devices.

trong máy điều hòa, tủ lạnh, và các thiết bị tạo lạnh khác.

We banned those chemicals,

Chúng ta đã cấm các hóa chất ấy,

and we replaced them, unknowingly,

và, một cách không hay biết, ta thay chúng

with other substances

bằng các chất khác

that, molecule per molecule,

mà, nếu so phân tử với phân tử

are a hundred times more potent

thì còn mạnh gấp cả trăm lần

as heat-trapping, greenhouse gases

trong vai trò khí nhà kính giữ nhiệt

than carbon dioxide.

so với các-bô-nic.

This process requires

Quá trình này cần

extraordinary precautions.

những biện pháp thận trọng hơn bình thường nhiều.

The scientists must insure

Các nhà khoa học phải đảm bảo

that the ice is not contaminated.

là băng không bị lẫn tạp chất.

Moreover, in this 8,000-mile journey,

Hơn nữa, trong hành trình 8000 dặm này,

they have to insure this ice doesn't melt.

họ phải đảm bảo là băng không bị tan.

Imagine juggling a snowball across the tropics.

Hãy tưởng tượng bạn phải tung hứng một quả bóng tuyết đi qua vùng xích đạo vậy.

They have to, in fact,

Trên thực tế, họ phải

make sure this ice never gets warmer

đảm bảo là nhiệt độ của băng này không bao giờ tăng quá

than about 20 degrees below zero,

âm 20 độ,

otherwise, the key gases inside it will dissipate.

nếu không, những khí chủ chốt bên trong sẽ bay mất.

So, in the coldest place on Earth,

Vậy là, ở nơi lạnh nhất trên trái đất,

they work inside a refrigerator.

họ phải làm việc trong một chiếc tủ lạnh.

As they handle the ice, in fact,

Khi họ thao tác với băng, trên thực tế,

they keep an extra pair of gloves warming in an oven,

họ phải có thêm một đôi găng tay ủ ấm trong lò,

so that, when their work gloves freeze

để cho, khi đôi găng hiện giờ của họ đóng đá

and their fingers stiffen,

và ngón tay tê cứng,

they can don a fresh pair.

họ có thể thay đôi khác.

They work against the clock and against the thermometer.

Họ làm việc gấp rút, trong nhiệt độ gây nhiều trở ngại.

So far, they've packed up

Tới giờ, họ đã đóng gói được

about 4,500 feet of ice cores

chừng 4500 feet băng tảng

for shipment back to the United States.

để chuyển về nước Mỹ.

This past season,

Mùa vừa qua,

they manhandled them across the ice

Họ đích thân khiêng chúng qua mặt băng

to waiting aircraft.

để mang tới phi cơ.

The 109th Air National Guard

Đội Không quân Quốc gia 109

flew the most recent shipment of ice

lái máy bay chở đợt băng tảng gần đây nhất

back to the coast of Antarctica,

tới bờ biển Nam Cực,

where it was boarded onto a freighter,

nơi nó được chuyển qua máy bay chuyên chở,

shipped across the tropics to California,

bay qua xích đạo tới California,

unloaded, put on a truck,

dỡ ra, đặt lên xe tải,

driven across the desert

lái qua sa mạc

to the National Ice Core Laboratory in Denver, Colorado,

tới Phòng Thí nghiệm Băng Quốc gia ở Denver, Colorado,

where, as we speak,

nơi mà, vào lúc ta đang nói chuyện đây,

scientists are now slicing this material up

các nhà khoa học đang xẻ vật liệu này ra

for samples, for analysis,

để làm mẫu, làm xét nghiệm,

to be distributed

để phân phát

to the laboratories around the country

tới các phòng thí nghiệm trên khắp đất nước

and in Europe.

và ở châu Âu.

Antarctica was this planet's

Nam Cực là phần trống trải cuối cùng

last empty quarter --

của hành tinh này --

the blind spot

điểm mù

in our expanding vision of the world.

trong viễn cảnh ngày càng rộng mở của loài người về thế giới.

Early explorers

Những nhà thám hiểm đầu tiên

sailed off the edge of the map,

đã đi thuyền ra ngoài bản đồ

and they found a place

và họ tìm thấy một nơi

where the normal rules of time and temperature

mà các qui luật thời gian và nhiệt độ thông thường

seem suspended.

không áp dụng được.

Here, the ice seems a living presence.

Nơi đây, băng cũng như có sự sống vậy.

The wind that rubs against it

Gió phả vào băng,

gives it voice.

cho băng tiếng nói.

It is a voice of experience.

Ấy là tiếng nói của kinh nghiệm.

It is a voice we should heed.

Ấy là tiếng nói ta cần lắng nghe.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)