Technology hasn't changed love. Here's why | Helen Fisher

Translator: Sharon Nguyen Reviewer: Linh Nguyễn Văn

I was recently traveling in the Highlands of New Guinea,

Trong chuyến du ngoạn lên vùng cao nguyên New Guinea,

and I was talking with a man who had three wives.

tôi có nói chuyện với một người đàn ông có ba vợ.

I asked him, "How many wives would you like to have?"

Tôi hỏi, "Anh muốn lấy bao nhiêu người vợ?"

And there was this long pause,

Rồi chúng tôi im lặng một lúc lâu,

and I thought to myself,

và tôi tự đoán

"Anh ta muốn có năm,

"Is he going to say five?

Is he going to say 10?

mười người,

hay 25 người vợ?"

Is he going to say 25?"

And he leaned towards me

Và anh ta ngả về phía tôi,

and he whispered, "None."

thì thầm "Không."

(Laughter)

(Cười)

Eighty-six percent of human societies permit a man to have several wives:

86% cộng đồng trên thế giới cho phép đàn ông có nhiều vợ:

polygyny.

đó là chế độ đa thê.

Nhưng trong 86% này chỉ có

But in the vast majority of these cultures,

only about five or ten percent of men actually do have several wives.

khoảng 5% đến 10% đàn ông thật sự có nhiều vợ.

Having several partners can be a toothache.

Có nhiều bạn đời có khi là một vấn đề nhức nhối.

In fact, co-wives can fight with each other,

Thật ra, các bà vợ có thể tị nạnh nhau,

có khi bà này còn đầu độc cả con của bà kia.

sometimes they can even poison each other's children.

And you've got to have a lot of cows, a lot of goats,

Và các ông chồng phải có thật nhiều bò, dê,

tiền bạc và đất đai,

a lot of money, a lot of land,

để xây cả một "hậu cung" cho mình.

in order to build a harem.

Chúng ta là loài kết đôi.

We are a pair-bonding species.

Ninety-seven percent of mammals do not pair up to rear their young;

97% động vật có vú không kết đôi để nuôi con;

human beings do.

nhưng con người thì có.

I'm not suggesting that we're not --

Tôi không có ý nói các bạn đừng kết đôi,

vì chúng ta thật sự là loài chung thủy với bạn đời.

that we're necessarily sexually faithful to our partners.

Tôi đã xem xét vấn đề ngoại tình ở 42 nền văn hoá khác nhau,

I've looked at adultery in 42 cultures,

I understand, actually, some of the genetics of it,

và chỉ thật sự thấy được vài yếu tố liên quan đến gen,

and some of the brain circuitry of it.

cũng như về tư duy cho hành vi đó.

It's very common around the world,

Ngoại tình rất phổ biến trên thế giới,

but we are built to love.

nhưng con người sinh ra là để yêu thương.

How is technology changing love?

Công nghệ đang thay đổi tình yêu như thế nào?

I'm going to say almost not at all.

Tôi sẽ nói: gần như không hề.

I study the brain.

Tôi nghiên cứu về não bộ.

Tôi và đồng nghiệp đã tiến hành quét não của hơn 100 người,

I and my colleagues have put over 100 people into a brain scanner --

people who had just fallen happily in love,

gồm những người vừa bắt đầu tình yêu đẹp,

people who had just been rejected in love

những người vừa bị tình yêu chối từ

and people who are in love long-term.

và những người yêu nhau đã lâu.

And it is possible to remain "in love" long-term.

Và chúng ta có thể "yêu nhau dài lâu".

And I've long ago maintained

Từ lâu, tôi đã xác định được

that we've evolved three distinctly different brain systems

con người chúng ta có ba hệ vận hành não riêng biệt

for mating and reproduction:

cho việc kết đôi và sinh sản:

sex drive,

ham muốn tình dục,

feelings of intense romantic love

cảm giác yêu thương mãnh liệt

and feelings of deep cosmic attachment to a long-term partner.

và sợi dây buộc chặt chúng ta về mặt tinh thần với bạn tình.

And together, these three brain systems --

Và ba hệ thống này

with many other parts of the brain --

cùng với nhiều phần khác của não

orchestrate our sexual, our romantic and our family lives.

sẽ chi phối đời sống tình dục, tình yêu và gia đình của chúng ta.

But they lie way below the cortex,

Nhưng chúng nằm sâu bên dưới phần vỏ não,

way below the limbic system where we feel our emotions,

sâu bên dưới hệ viền, là phần điều khiển cảm xúc,

cũng như tạo ra cảm xúc của ta.

generate our emotions.

They lie in the most primitive parts of the brain, linked with energy,

Chúng thuộc phần quan trọng nhất của não, nối với năng lượng,

focus, craving, motivation, wanting and drive.

sự tập trung, khao khát, động cơ, ham muốn của chúng ta.

In this case,

Trong trường hợp này,

the drive to win life's greatest prize:

giải thưởng lớn nhất trong đời chính là:

a mating partner.

một người để ghép đôi.

They evolved over 4.4 million years ago among our first ancestors,

Từ đời tổ tiên đến nay, chúng đã được 4,4 triệu tuổi,

and they're not going to change if you swipe left or right on Tinder.

và sẽ không đổi dù bạn có vuốt sang phải hay trái khi dùng Tinder.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

There's no question that technology is changing the way we court:

Không có gì lạ khi nói công nghệ đang thay đổi cách tán tỉnh nhau:

emailing, texting,

thư điện tử, tin nhắn,

emojis to express your emotions,

các biểu tượng ngộ nghĩnh để bày tỏ cảm xúc,

sexting,

các tin nhắn sex,

"liking" a photograph, selfies ...

bấm "thích" khi thấy hình, ảnh chụp tự sướng của nhau...

We're seeing new rules and taboos for how to court.

Chúng ta đang chứng kiến nhiều luật và điều cấm mới khi tán tỉnh.

But, you know --

Nhưng, bạn có chắc

is this actually dramatically changing love?

điều này đang thay đổi tình yêu một cách chóng mặt không?

What about the late 1940s,

Vậy còn cuối những năm 40,

khi nhà di động đang là cơn sốt

when the automobile became very popular

and we suddenly had rolling bedrooms?

và bỗng nhiên ta có phòng ngủ di động thì sao?

(Cười)

(Laughter)

How about the introduction of the birth control pill?

Còn phát minh ra thuốc tránh thai nữa?

Unchained from the great threat of pregnancy and social ruin,

Nhờ có nó mà nỗi sợ mang thai ngoài ý muốn và mất mặt biến mất,

women could finally express their primitive and primal sexuality.

cuối cùng phụ nữ đã có thể thể hiện bản năng tình dục của mình.

Even dating sites are not changing love.

Kể cả những trang hẹn hò cũng không thay đổi tình yêu.

I'm Chief Scientific Advisor to Match.com,

Tôi là trưởng ban tư vấn kỷ thuật cho trang Ghépđôi.com,

I've been it for 11 years.

cũng được 11 năm rồi.

Tôi luôn nói với họ, và họ cũng đồng ý với tôi,

I keep telling them and they agree with me,

that these are not dating sites,

rằng đây không phải web hẹn hò,

they are introducing sites.

mà chỉ là web giới thiệu mà thôi.

Khi bạn vào bar ngồi,

When you sit down in a bar,

in a coffee house,

hay trong quán cà phê,

on a park bench,

hoặc ghế đá công viên,

your ancient brain snaps into action like a sleeping cat awakened,

bộ não cũ kỹ của bạn đột nhiên tỉnh như con mèo vừa ngủ dậy,

and you smile

và bạn mỉm cười

and laugh

hay cười lớn

and listen

và lắng nghe

rồi lũ lượt cặp kè nhau như ông bà ta cách đây trăm ngàn năm.

and parade the way our ancestors did 100,000 years ago.

We can give you various people --

Chúng tôi có thể giới thiệu cho bạn nhiều người,

all the dating sites can --

nhiều web hẹn hò khác nhau,

but the only real algorithm is your own human brain.

nhưng thuật toán ghép đôi thật duy nhất ở đây là não người.

Technology is not going to change that.

Công nghệ sẽ không thay đổi được nó.

Công nghệ sẽ không thay đổi đối tượng chúng ta chọn để yêu.

Technology is also not going to change who you choose to love.

I study the biology of personality,

Tôi nghiên cứu đặc điểm sinh học của tính cách,

and I've come to believe

và tôi đã tin

that we've evolved four very broad styles of thinking and behaving,

bốn kiểu tư duy, hành xử cơ bản nhất của chúng ta phát triển

linked with the dopamine, serotonin,

có liên kết với hệ tác nhân dopamine, serotonin,

testosterone and estrogen systems.

testosterone và estrogen.

So I created a questionnaire directly from brain science

Do đó dựa vào khoa học não bộ, tôi đã làm ra một bảng khảo sát

to measure the degree to which you express the traits --

để đo độ biểu hiện của các đặc trưng tính cách

the constellation of traits --

xem thử các tính cách của bạn

linked with each of these four brain systems.

có liên quan bao nhiêu đến bốn hệ thống trong não bộ.

I then put that questionnaire on various dating sites

Sau đó tôi đăng bài khảo sát đó lên nhiều web hẹn hò khác nhau

in 40 countries.

của 40 quốc gia.

Fourteen million or more people have now taken the questionnaire,

Đã có hơn 14 triệu người làm bài khảo sát,

and I've been able to watch who's naturally drawn to whom.

và tôi quan sát được ai sẽ bị ai thu hút, một cách tự nhiên.

And as it turns out,

Kết quả thế này,

those who were very expressive of the dopamine system

ai có hệ dopamin hoạt động mạnh

tend to be curious, creative, spontaneous, energetic --

có xu hướng tò mò, sáng tạo, tuỳ hứng, năng nổ.

I would imagine there's an awful lot of people like that in this room --

Tôi tưởng tượng căn phòng này có nhiều người như thế,

they're drawn to people like themselves.

họ sẽ để ý những người giống mình.

Những người tò mò, sáng tạo cần những người giống họ.

Curious, creative people need people like themselves.

People who are very expressive of the serotonin system

Còn những ai có hệ thần kinh tiết nhiều hormone serotonin

tend to be traditional, conventional, they follow the rules,

thường sống theo kiểu truyền thống, quy củ,

coi trọng tôn ti trật tự,

they respect authority,

cũng như có niềm tin mãnh liệt, lòng mộ đạo do serotonin sinh ra.

they tend to be religious -- religiosity is in the serotonin system --

and traditional people go for traditional people.

Và kiểu người truyền thống sẽ bị cuốn hút bởi kiểu giống họ.

In that way, similarity attracts.

Hai trường hợp đầu bị thu hút bởi người giống mình.

In the other two cases, opposites attract.

Còn hai trường hợp sau, là kiểu đối lập với mình.

People very expressive of the testosterone system

Những ai có tuyến testosterone hoạt động mạnh

thường phân tích và suy luận tốt, thẳng thắn và quyết đoán,

tend to be analytical, logical, direct, decisive,

họ sẽ chú ý tới người có tính cách đối lập:

and they go for their opposite:

they go for somebody who's high estrogen,

là người có hàm lượng estrogen cao,

somebody who's got very good verbal skills

những người không giỏi ăn nói,

không giỏi giao tiếp,

and people skills,

who's very intuitive

những người có trực giác tốt

and who's very nurturing and emotionally expressive.

cũng như rất tận tâm và giàu cảm xúc.

We have natural patterns of mate choice.

Bẩm sinh ai cũng có cách chọn bạn tình riêng.

Modern technology is not going to change who we choose to love.

Công nghệ ngày nay sẽ không thay đổi cách chọn ấy.

But technology is producing one modern trend

Nhưng công nghệ đang tạo ra một xu hướng mới

mà tôi thấy là đặc biệt quan trọng.

that I find particularly important.

Nó có liên hệ với cái gọi là "Mâu thuẫn của chọn lựa"

It's associated with the concept of paradox of choice.

For millions of years,

Trong nhiều triệu năm,

we lived in little hunting and gathering groups.

con người sống trong từng nhóm săn bắt nhỏ.

Họ không có cơ hội lựa chọn

You didn't have the opportunity to choose

between 1,000 people on a dating site.

mình sẽ yêu ai trong số 1000 người trên web hẹn hò.

Sự thật là gần đây tôi nghiên cứu mâu thuẫn của chọn lựa.

In fact, I've been studying this recently,

and I actually think there's some sort of sweet spot in the brain;

và tôi nghĩ trong não chúng ta có một nơi chứa sự lãng mạn.

I don't know what it is, but apparently, from reading a lot of the data,

Không biết đó là gì, nhưng rõ ràng, sau khi đọc hàng loạt dữ liệu,

we can embrace about five to nine alternatives, and after that,

ta sẽ "khoanh vùng" năm tới chín đối tượng đặc biệt.

you get into what academics call "cognitive overload,"

rồi sau đó rơi vào một trạng thái gọi là "quá tải nhận thức",

and you don't choose any.

và rốt cuộc bạn chẳng chọn ai.

Nên tôi bắt đầu cho rằng chính sự quá tải thông tin này

So I've come to think that due to this cognitive overload,

we're ushering in a new form of courtship

đã dẫn đến một kiểu hẹn hò mới

that I call "slow love."

mà tôi gọi là "yêu chậm."

I arrived at this during my work with Match.com.

Tôi nghĩ ra khái niệm này khi làm cho trang Ghépđôi.com.

Every year for the last six years,

Mỗi năm trong sáu năm qua,

chúng tôi đã nghiên cứu về "Người độc thân ở Mỹ".

we've done a study called "Singles in America."

We don't poll the Match population,

Thay vì khảo sát người dùng của trang Match

we poll the American population.

chúng tôi khảo sát công dân Mỹ.

We use 5,000-plus people,

Hơn 5000 người được khảo sát

a representative sample of Americans based on the US census.

đủ đại diện cho người Mỹ theo quy định của phía điều tra dân số.

We've got data now on over 30,000 people,

Chúng tôi thu thập dữ liệu của hơn 30.000 người,

and every single year,

và cứ qua mỗi năm,

I see some of the same patterns.

tôi lại nhận thấy vài nét đặc trưng giống nhau.

Every single year when I ask the question,

Mỗi năm trôi qua tôi đều tự hỏi

over 50 percent of people have had a one-night stand --

trong hơn 50% số người trải qua "tình một đêm",

không hẳn là năm ngoái, chỉ là từng trải qua,

not necessarily last year, but in their lives --

50 percent have had a friends with benefits

thì 50% đó đều có một người bạn để "thoả mãn nhu cầu"

during the course of their lives,

trong cuộc đời của mình,

and over 50 percent have lived with a person long-term

và hơn một nửa trong số đó từng sống chung với bạn tình

before marrying.

một thời gian dài trước hôn nhân.

Americans think that this is reckless.

Người Mỹ cho rằng đây là lối sống buông thả.

I have doubted that for a long time;

Nhưng từ lâu tôi không nghĩ đây là buông thả,

the patterns are too strong.

vì cách sống này quá đặc thù rồi.

There's got to be some Darwinian explanation --

Theo thuyết của Darwin, có một lời giải thích thế này:

Not that many people are crazy.

con người sẽ không đồng loạt cư xử điên rồ như thế.

And I stumbled, then, on a statistic that really came home to me.

Rồi tôi đọc được một bài thống kê giúp tôi ngộ ra mọi thứ.

It was a very interesting academic article

Đó là một bài báo chuyên ngành rất thú vị,

in which I found that 67 percent of singles in America today

viết rằng trong 67% người độc thân trên đất Mỹ ngày nay,

who are living long-term with somebody,

những người đang sống thử khá lâu với bạn tình,

have not yet married because they are terrified of divorce.

chưa kết hôn bởi vì sợ phải ly hôn.

They're terrified of the social,

Họ sợ gánh những hậu quả về mặt xã hội,

legal, emotional,

về pháp lý, cảm xúc,

economic consequences of divorce.

cũng như về kinh tế, sau khi ly hôn.

So I came to realize that I don't think this is recklessness;

Và tôi nhận ra, đó không hẳn là buông thả

I think it's caution.

mà chỉ là thận trọng.

Today's singles want to know every single thing about a partner

Những người độc thân ngày nay muốn tìm hiểu cặn kẽ về bạn tình

before they wed.

trước khi tiến tới hôn nhân.

You learn a lot between the sheets,

Bạn tìm đọc rất nhiều về cẩm nang chăn gối,

not only about how somebody makes love,

không chỉ xoay quanh cách họ "yêu",

but whether they're kind,

mà còn xem họ có tử tế,

whether they can listen

có biết lắng nghe bạn không.

and at my age,

và ở tuổi tôi,

whether they've got a sense of humor.

còn xem họ có biết giỡn không.

(Laughter)

(Cười)

Trong thời đại có quá nhiều chọn lựa như hôm nay,

And in an age where we have too many choices,

chúng ta ít phải đối mặt với nỗi sợ mang thai hay bệnh tật

we have very little fear of pregnancy and disease

and we've got no feeling of shame for sex before marriage,

và chúng ta chẳng thấy quan hệ trước hôn nhân là đáng xấu hổ,

Tôi nghĩ chúng ta đang tập yêu từ từ.

I think people are taking their time to love.

And actually, what's happening is,

Và thật ra điều chúng ta đang chứng kiến

là sự kéo dài của giai đoạn "ràng buộc thử"

what we're seeing is a real expansion of the precommitment stage

before you tie the knot.

trước khi "ràng buộc thật" bằng hôn nhân.

Ngày xưa hôn nhân là cột mốc bắt đầu một mối quan hệ,

Where marriage used to be the beginning of a relationship,

now it's the finale.

giờ đây, nó là cột mốc kết thúc.

But the human brain --

Nhưng não người...

(Cười)

(Laughter)

The human brain always triumphs,

Não người luôn nhảy múa hân hoan,

thật vậy, nước Mỹ ngày nay

and indeed, in the United States today,

86 percent of Americans will marry by age 49.

có 86% người độc thân sẽ kết hôn ở tuổi 49.

And even in cultures around the world where they're not marrying as often,

Và ngay cả những nước có tỉ lệ kết hôn thấp,

họ đang nghĩ đến chuyện kết hôn với bạn tình của mình.

they are settling down eventually with a long-term partner.

So it began to occur to me:

Cho nên, tôi thấy rằng:

during this long extension of the precommitment stage,

khi kéo dài giai đoạn "ràng buộc thử",

if you can get rid of bad relationships before you marry,

nếu chúng ta có thể rời khỏi những người không hợp,

có lẽ khi kết hôn rồi, chúng ta sẽ hạnh phúc hơn.

maybe we're going to see more happy marriages.

So I did a study of 1,100 married people in America --

Tôi đã nghiên cứu 1.100 người đã kết hôn ở Mỹ,

not on Match.com, of course --

tất nhiên, không phải trên trang Match.com

and I asked them a lot of questions.

và tôi hỏi họ rất nhiều.

But one of the questions was,

Trong số đó có một câu,

"Nếu được kết hôn lại, bạn có chọn người ở hiện tại không?"

"Would you re-marry the person you're currently married to?"

And 81 percent said, "Yes."

Và 81% đã trả lời "Có."

In fact, the greatest change in modern romance and family life

Thật ra, thay đổi lớn nhất trong tình yêu và hôn nhân hiện đại

không phải là trình độ công nghệ.

is not technology.

Cũng chẳng phải "yêu chậm" nữa.

It's not even slow love.

Mà chính là việc phụ nữ có chỗ đứng trong thị trường việc làm

It's actually women piling into the job market

ở mọi quốc gia trên thế giới.

in cultures around the world.

For millions of years,

Hàng triệu năm trôi qua,

tổ tiên chúng ta sống theo từng nhóm săn bắt và hái lượm.

our ancestors lived in little hunting and gathering groups.

Công việc của người phụ nữ là đi hái quả và tìm rau.

Women commuted to work to gather their fruits and vegetables.

They came home with 60 to 80 percent of the evening meal.

Họ đóng góp 60% - 80% cho bữa tối của gia đình.

The double-income family was the rule.

Vợ chồng đều đi làm từng là quy luật.

And women were regarded as just as economically, socially

Và người phụ nữ có vai trò kinh tế, xã hội

và giới tính, ngang với nam giới.

and sexually powerful as men.

Then the environment changed some 10,000 years ago,

Nhưng rồi xã hội thay đổi từ khoảng 10.000 năm trước,

we began to settle down on the farm

chúng ta bắt đầu định cư ở các nông trại

and both men and women became obliged, really,

và cả đàn ông lẫn phụ nữ đều có một ràng buộc thật sự,

to marry the right person,

phải lấy đúng người,

from the right background,

hợp gia cảnh,

from the right religion

hợp đạo,

and from the right kin and social and political connections.

hợp về dòng dõi, quan hệ xã hội, chính trị.

Men's jobs became more important:

Người đàn ông được xem trọng hơn:

they had to move the rocks, fell the trees, plow the land.

họ làm những công việc đội đá vá trời.

They brought the produce to local markets, and came home

Họ mang hàng hoá ra chợ, rồi về nhà

với một khoản tiền tương xứng.

with the equivalent of money.

Along with this,

Rồi cũng chính thay đổi này

we see a rise of a host of beliefs:

khơi nguồn cho những niềm tin

the belief of virginity at marriage,

về chữ "trinh" trước khi lấy chồng,

arranged marriages -- strictly arranged marriages --

về những cuộc hôn nhân sắp đặt, dùng hôn ước để trói buộc;

the belief that the man is the head of the household,

niềm tin rằng đàn ông là trụ cột của gia đình,

that the wife's place is in the home

rằng phụ nữ chỉ nên làm nội trợ

and most important,

và quan trọng nhất,

honor thy husband, and 'til death do us part.

là vợ phải yêu kính chồng, đến khi "cái chết chia lìa đôi ta".

These are gone.

Xưa rồi.

They are going, and in many places,

Những quan niệm này, ở nhiều nơi

they are gone.

đang dần và đã bị thủ tiêu.

We are right now in a marriage revolution.

Chúng ta hiện đang trong thời kì "cách mạng hôn nhân".

We are shedding 10,000 years of our farming tradition

Chúng ta đang bỏ lại sau lưng 10,000 năm văn minh trồng trọt

and moving forward towards egalitarian relationships between the sexes --

để tiến về một mối quan hệ quân bình về giới tính,

điều mà cá nhân tôi thấy phù hợp với tinh thần ngày xưa của tổ tiên.

something I regard as highly compatible with the ancient human spirit.

Tôi không phải người lạc quan hoá mọi thứ;

I'm not a Pollyanna;

there's a great deal to cry about.

vẫn còn rất nhiều chuyện đáng buồn.

Tôi đã nghiên cứu về ly hôn ở 80 nền văn hoá,

I've studied divorce in 80 cultures,

I've studied, as I say, adultery in many --

về vấn đề ngoại tình của nhiều người.

Có hàng đống vấn đề đằng sau đó.

there's a whole pile of problems.

As William Butler Yeats, the poet, once said,

Như thi hào William Butler Yeats từng nói,

"Tình yêu là một điều dối lừa."

"Love is the crooked thing."

để tôi bổ sung: "Không ai hiểu ra mà toàn mạng."

I would add, "Nobody gets out alive."

(Laughter)

(Cười)

Ai cũng có vấn đề riêng,

We all have problems.

But in fact, I think the poet Randall Jarrell really sums it up best.

nhưng tôi nghĩ nhà thơ Randa Jarrell đã tóm gọn nó nhất.

He said, "The dark, uneasy world of family life --

Ông nói, "Dưới bầu trời tối tăm, phiền hà của hôn nhân,

where the greatest can fail, and the humblest succeed."

ai vĩ đại nhất cũng có thể thất bại, bé nhỏ nhất cũng có thể thắng lợi."

But I will leave you with this:

Nhưng tôi sẽ để lại một lời này:

love and attachment will prevail,

tình yêu và sự gắn bó vẫn sẽ chiến thắng,

technology cannot change it.

công nghệ không thể thay đổi được.

And I will conclude by saying

Và tôi sẽ kết luận rằng

any understanding of human relationships must take into account

mọi quan niệm về quan hệ con người cần phải cân nhắc

những điều bất di bất dịch trong cách cư xử của loài người:

one the most powerful determinants of human behavior:

the unquenchable,

chính là khao khát mạnh mẽ

adaptable

nhưng lại mềm dẻo

and primordial human drive to love.

và căn bản nhất từ khi sinh ra: Yêu.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Kelly Stoetzel: Thank you so much for that, Helen.

Kelly Stoetzel: cám ơn rất nhiều, Helen.

As you know, there's another speaker here with us

chúng ta còn một diễn giả nữa ở đây

that works in your same field.

là đồng nghiệp của cô.

She comes at it from a different perspective.

Cô ấy nhìn vấn đề với quan điểm khác.

Esther Perel is a psychotherapist who works with couples.

Esther Perel là nhà tâm lý trị liệu cho các cặp đôi.

You study data,

Nếu cô phân tích dữ liệu,

thì Esther phân tích câu chuyện của các cặp đôi

Esther studies the stories the couples tell her

when they come to her for help.

khi họ tìm đến cô ấy.

Let's have her join us on the stage.

Hãy mời cô ấy lên đây nào.

Esther?

Esther?

(Applause)

(Vỗ tay)

So Esther,

Nào, Esther,

when you were watching Helen's talk,

khi xem Helen nói chuyện,

was there any part of it

trong đó có điểm nào

là đồng điệu với góc nhìn của chị trong công việc

that resonated with you through the lens of your own work

that you'd like to comment on?

mà chị muốn chia sẻ không?

Esther Perel: bài nói chuyện này rất thú vị, vì một mặt

Esther Perel: It's interesting, because on the one hand,

the need for love is ubiquitous and universal.

yêu là một nhu cầu mọi lúc mọi nơi của mỗi người.

But the way we love --

Nhưng cách chúng ta yêu

the meaning we make out of it --

cách ta nhìn nhận tình yêu,

the rules that govern our relationships, I think,

những quy luật che lấp tình yêu

are changing fundamentally.

tôi nghĩ về căn bản, chúng đang thay đổi.

We come from a model that, until now,

Cho đến giờ, chúng ta vẫn yêu theo một kiểu hình

was primarily regulated around duty and obligation,

xây dựng trên nền tảng về bổn phận và ràng buộc,

the needs of the collective and loyalty.

về nhu cầu của mọi người và lòng chung thuỷ.

And we have shifted it

Chúng ta dần chuyển sang

to a model of free choice and individual rights,

một kiểu hình mới, coi trọng quyền tự do chọn lựa của cá nhân,

and self-fulfillment and happiness.

có lợi cho hạnh phúc của cá nhân.

And so, that was the first thing I thought,

Do đó, suy nghĩ đầu tiên của tôi

that the need doesn't change,

là nhu cầu được yêu không thay đổi,

but the context and the way we regulate these relationships

nhưng bối cảnh và cách thức điều tiết tình yêu của chúng ta

changes a lot.

thay đổi rất nhiều.

On the paradox of choice --

Theo mâu thuẫn của chọn lựa,

you know, on the one hand we relish the novelty

một mặt, chúng ta thích cái mới lạ

và sự vui vẻ trong tình yêu,

and the playfulness, I think,

to be able to have so many options.

nên chúng ta muốn có nhiều chọn lựa.

And at the same time,

Nhưng đồng thời,

as you talk about this cognitive overload,

khi chị nói về "quá tải thông tin",

I see many, many people who ...

tôi cũng thấy có rất nhiều người

who dread the uncertainty and self-doubt

sợ phải đối mặt với sự mập mờ, ngờ vực của bản thân

that comes with this massa of choice,

khi có quá nhiều chọn lựa,

và nỗi sợ có tên là "FOMO" đó

creating a case of "FOMO"

and then leading us --

dắt mũi chúng ta đi.

"FOMO" là nỗi sợ bỏ lỡ một điều gì đó,

FOMO, fear of missed opportunity, or fear of missing out --

it's like, "How do I know I have found 'the one' --

kiểu như "Sao tôi biết được tôi tìm được "người đó",

the right one?"

"một nửa hoàn hảo" chưa ?"

So we've created what I call this thing of "stable ambiguity."

Do đó, chúng ta tạo ra trạng thái "Mập mờ ổn định".

Stable ambiguity is when you are too afraid to be alone

"Mập mờ ổn định" là khi bạn quá sợ ở một mình

but also not really willing to engage in intimacy-building.

nhưng lại chưa sẵn sàng xây dựng mối quan hệ gần gũi với ai.

It's a set of tactics that kind of prolong the uncertainty of a relationship

Đó là thủ thuật duy trì sự "mờ ám" của một mối quan hệ

but also the uncertainty of the breakup.

và đồng thời, trì hoãn việc chia tay.

So, here on the internet you have three major ones.

Trên Internet có ba trạng thái quan hệ chính:

One is icing and simmering,

Một là kiểu đóng băng và sôi tăm,

which are great stalling tactics

chiến thuật trì hoãn thông minh

that offer a kind of holding pattern

cho thấy một kiểu quan hệ

xem trọng bản chất mờ ám, không định nghĩa được

that emphasizes the undefined nature of a relationship

but at the same time gives you enough of a comforting consistency

nhưng đồng thời luôn tạo cho bạn đủ cảm giác thoải mái

và đủ không gian tự do sau những giới hạn mờ ám đó.

and enough freedom of the undefined boundaries.

(Laughter)

(Cười)

Đúng không?

Yeah?

And then comes ghosting.

Còn có kiểu ma ám.

And ghosting is, basically,

Và "ám" ở đây, căn bản là

you disappear from this massa of texts on the spot,

bạn không công khai nhắn tin qua lại cho người kia,

and you don't have to deal with the pain that you inflict on another,

không phải đối diện với sự dằn vặt bạn gây ra cho họ,

because you're making it invisible even to yourself.

vì chính bạn đang tự dằn vặt bằng nỗi đau vô hình.

(Laughter)

(Cười)

Đúng không?

Yeah?

So I was thinking -- these words came up for me as I was listening to you,

Trong lúc nghe chị nói, những từ này xuất hiện trong đầu tôi

like how a vocabulary also creates a reality,

giống như từ ngữ có khả năng tạo ra thực tế vậy,

và đồng thời,

and at the same time,

that's my question to you:

tôi cũng muốn hỏi chị:

Do you think when the context changes,

Chị có nghĩ khi bối cảnh thay đổi,

it still means that the nature of love remains the same?

thì bản chất của tình yêu vẫn được giữ nguyên không?

Chị nghiên cứu não, tôi nghiên cứu các mối quan hệ và câu chuyện,

You study the brain and I study people's relationships and stories,

so I think it's everything you say, plus.

nên tôi nghĩ những gì chị nói là chính xác một phần.

But I don't always know the degree to which a changing context ...

Nhưng tôi không biết là bối cảnh thay đổi bao nhiêu...

Does it at some point begin to change --

thì sẽ thay đổi ý nghĩa của tình yêu.

Và nếu ý nghĩa của tình yêu thay đổi, nó có thay đổi nhu cầu

If the meaning changes, does it change the need,

or is the need clear of the entire context?

hay nhu cầu yêu không liên quan gì tới bối cảnh?

HF: Wow! Well --

HF: Wow! À...

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Well, I've got three points here, right?

Chúng ta có ba điều cần bàn, nhỉ?

First of all, to your first one:

Điều thứ nhất:

there's no question that we've changed, that we now want a person to love,

rõ ràng chúng ta đã thay đổi, giờ chúng ta cần một người để yêu,

and for thousands of years, we had to marry the right person

và trải qua hàng ngàn năm, chúng ta cần lấy đúng người,

hợp từ gia cảnh cho đến dòng tộc.

from the right background and right kin connection.

And in fact, in my studies of 5,000 people every year,

Và thật ra, trong nghiên cứu 5.000 người mỗi năm của tôi,

I ask them, "What are you looking for?"

Tôi đã hỏi: "Bạn đang tìm kiếm gì?"

And every single year, over 97 percent say --

Và mỗi năm trôi qua, có hơn 97% số người khảo sát...

EP: The list grows --

EF: mong muốn ngày càng nhiều?

HF: Well, no.

HF: Không phải.

Điều căn bản là: hơn 97% số người khảo sát

The basic thing is over 97 percent of people

want somebody that respects them,

muốn tìm một người trân trọng họ,

somebody they can trust and confide in,

một người họ có thể tin tưởng và tâm sự,

somebody who makes them laugh,

một người có thể làm họ cười,

somebody who makes enough time for them

có thể dành thời gian bên họ,

and somebody who they find physically attractive.

và cũng nên dễ nhìn nữa.

That never changes.

Luôn luôn là vậy.

And there's certainly -- you know, there's two parts --

Và chắc chắn, có hai phần

EP: But you know how I call that?

EP: Chị biết tôi gọi đó là gì không?

That's not what people used to say --

Họ không thường nói như vậy.

HF: That's exactly right.

HF: Hoàn toàn chính xác.

EP: Họ nói họ cần một người có thể luôn bên cạnh họ,

EP: They said they wanted somebody with whom they have companionship,

economic support, children.

hỗ trợ họ về kinh tế, chăm con.

We went from a production economy to a service economy.

Nền kinh tế chúng ta đi từ sản xuất tới dịch vụ.

(Laughter)

(Cười)

We did it in the larger culture, and we're doing it in marriage.

Nền kinh tế đi theo hướng đó, và giờ lại áp dụng vào hôn nhân.

HF: Right, no question about it.

HF: Phải, rõ ràng như vậy.

But it's interesting, the millennials actually want to be very good parents,

Nhưng thú vị là, trải qua ngàn năm, ai cũng muốn làm cha mẹ tốt,

whereas the generation above them wants to have a very fine marriage

trong khi bề trên lại muốn ta lấy được người ưng ý

nhưng cũng không nhiều bằng muốn làm cha mẹ tốt.

but is not as focused on being a good parent.

You see all of these nuances.

Bạn thấy mọi khía cạnh của vấn đề này rồi chứ.

There's two basic parts of personality:

Nhân cách có hai phần chính:

there's your culture -- everything you grew up to do and believe and say --

thứ nhất là nền văn hoá, nơi mà bạn lớn lên và học hỏi

and there's your temperament.

thứ hai, bản chất của bạn.

Về cơ bản, những gì tôi muốn nói là bản chất của bạn.

Basically, what I've been talking about is your temperament.

And that temperament is certainly going to change with changing times

Và bản chất chắc chắn sẽ thay đổi khi thời thế thay đổi

và niềm tin trong xã hội thay đổi.

and changing beliefs.

And in terms of the paradox of choice,

Nói đến mâu thuẫn của lựa chọn,

không cần phải bàn, vì nó rất hóc búa.

there's no question about it that this is a pickle.

There were millions of years where you found that sweet boy

Nhiều triệu năm trôi qua, chỉ cần nhìn thấy một người vừa ý

at the other side of the water hole,

ở phía bên kia quầy bar,

bạn đã "liều mình" rồi.

and you went for it.

EP: Yes, but you --

EP: Thì đúng, nhưng mà...

HF: I do want to say one more thing.

HF: Tôi muốn nói thêm điều này.

The bottom line is, in hunting and gathering societies,

Quan trọng là, trong xã hội săn bắt hái lượm,

they tended to have two or three partners during the course of their lives.

một chồng thường có hai, hoặc ba vợ.

They weren't square!

Không công bằng chút nào!

And I'm not suggesting that we do,

Và tôi không ủng hộ chế độ đa thê,

but the bottom line is, we've always had alternatives.

nhưng quan trọng là, chúng ta luôn có lựa chọn khác.

Loài người luôn...

Mankind is always --

in fact, the brain is well-built to what we call "equilibrate,"

sự thật, bộ não được tạo ra để cân bằng mọi thứ

khi ta nỗ lực và quyết định:

to try and decide:

Do I come, do I stay? Do I go, do I stay?

Tôi nên tiến, hay dừng? Tôi nên ra đi, hay ở lại?

What are the opportunities here?

Cơ hội tôi có là gì?

How do I handle this there?

Tôi sẽ làm sao khi đến đó?

And so I think we're seeing another play-out of that now.

Và tôi nghĩ chúng ta đang hình dung ra kết quả của vấn đề.

KS: Cám ơn hai người rất nhiều.

KS: Well, thank you both so much.

I think you're going to have a million dinner partners for tonight!

Chắc sẽ có một triệu người chờ ăn tối cùng hai người đấy!

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you, thank you.

Cám ơn, cám ơn.