Iwan Baan: Ingenious homes in unexpected places

Iwan Baan: Những ngôi nhà sáng tạo tại những nơi không ngờ

Translator: Anh Vi Le Reviewer: Long Le

Throughout my career, I've been fortunate enough

Trong suốt sự nghiệp của mình, tôi đã rất may mắn

to work with many of the great

được làm việc với nhiều

international architects,

kiến trúc sư vĩ đại của thế giới,

documenting their work and observing

quay phim tư liệu những công việc của họ và chứng kiến

how their designs have the capacity

những thiết kế của họ có khả năng

to influence the cities in which they sit.

ảnh hưởng đến thành phố nơi chúng tọa lạc.

I think of new cities like Dubai

Tôi nghĩ về những thành phố mới như Dubai

or ancient cities like Rome

hoặc những thành phố cổ kính như Rome

with Zaha Hadid's incredible MAXXI museum,

với viện bảo tàng MAXXI phi thường của Zaha Hadid

or like right here in New York with the High Line,

hay ngay đây tại New York với công viên High Line,

a city which has been so much influenced

thành phố đã bị ảnh hưởng rất nhiều

by the development of this.

bởi sự phát triển của nó.

But what I find really fascinating

Nhưng điều tôi thấy thực sự thú vị

is what happens when architects and planners leave

đó là những gì xảy đến sau khi kiến trúc sư và nhà quy hoạch đã rời đi

and these places become appropriated by people,

và những nơi ấy bị con người chiếm lấy,

like here in Chandigarh, India,

như ở Chandigarh, Ấn Độ,

the city which has been completely designed

toàn bộ thành phố đã được thiết kế

by the architect Le Corbusier.

bởi kiến trúc sư Le Corbusier.

Now 60 years later, the city has been taken over

Nhưng 60 năm sau đó, người ta sử dụng thành phố

by people in very different ways

bằng những cách thức

from whatever perhaps intended for,

khác hẳn với những gì được thiết kế ban đầu,

like here, where you have the people

như ở đây,bạn có thể thấy những người này

sitting in the windows of the assembly hall.

đang ngồi trên khung cửa sổ của một hội trường.

But over the course of several years,

Nhưng suốt tiến trình vài năm,

I've been documenting Rem Koolhaas's

Tôi đã làm tư liệu về tòa nhà CCTV của Rem Koolhaas

CCTV building in Beijing

tại Bắc Kinh

and the olympic stadium in the same city

và sân vận động olympic tại đó

by the architects Herzog and de Meuron.

thiết kế bởi các kiến trúc sư Herzog và de Meuron.

At these large-scale construction sites in China,

Tại những công trường quy mô lớn đó ở Trung Quốc,

you see a sort of makeshift camp

bạn thấy những lều ở tạm

where workers live during the entire building process.

nơi các công nhân sống trong suốt thời gian xây dựng tòa nhà.

As the length of the construction takes years,

Vì công trình mất nhiều năm để xây dựng,

workers end up forming a rather rough-and-ready

công nhân cuối cùng đã hình thành một thành phố dã chiến

informal city, making for quite a juxtaposition

tạm thời, đặt gần ngay sát

against the sophisticated structures that they're building.

với công trình kiến trúc phức tạp mà họ đang xây dựng.

Over the past seven years, I've been following

Suốt bảy năm qua, tôi đã theo đuổi

my fascination with the built environment,

niềm đam mê của mình với môi trường xây dựng,

and for those of you who know me, you would say

và đối với những người biết tôi, bạn có thể sẽ nói

that this obsession has led me to live

rằng niềm đam mê này đã khiến tôi sống

out of a suitcase 365 days a year.

nay đây mai đó 365 ngày một năm.

Being constantly on the move

Luôn luôn di chuyển

means that sometimes I am able

có nghĩa rằng đôi khi tôi có thể

to catch life's most unpredictable moments,

bắt gặp những khoảnh khắc khó dự đoán nhất của cuộc sống,

like here in New York

như ở đây tại New York

the day after the Sandy storm hit the city.

cái ngày sau ngày cơn bão Sandy tàn phá thành phố.

Just over three years ago,

Chỉ mới ba năm trước,

I was for the first time in Caracas, Venezuela,

lần đầu tiên tôi tới Caracas, Venezuela,

and while flying over the city, I was just amazed

trong lúc bay trên thành phố, tôi chợt sửng sốt

by the extent to which the slums

bởi những khu ổ chuột lan rộng

reach into every corner of the city,

tới mỗi ngóc ngách của thành phố,

a place where nearly 70 percent of the population

một nơi mà gần 70 phần trăm dân cư

lives in slums,

sống trong các khu ổ chuột,

draped literally all over the mountains.

mà theo nghĩa đen đúng là che phủ khắp mọi nơi.

During a conversation with local architects Urban-Think Tank,

Trong một cuộc hội thoại với những kiến trúc sư địa phương của UrbanThink Tank,

I learned about the Torre David,

Tôi được biết về Torre David,

a 45-story office building which sits

một tòa nhà văn phòng 45 tầng tọa lạc

right in the center of Caracas.

ngay trung tâm Caracas.

The building was under construction

Tòa nhà vẫn trong quá trình xây dựng

until the collapse of the Venezuelan economy

khi nền kinh tế Venezuela sụp đổ

and the death of the developer in the early '90s.

và nhà phát triển qua đời vào những năm đầu thập niên 90.

About eight years ago, people started moving

Khoảng tám năm trước, mọi người bắt đầu di chuyển

into the abandoned tower

vào tòa tháp bỏ hoang

and began to build their homes right in between

và bắt đầu xây dựng ngôi nhà riêng của họ

every column of this unfinished tower.

trong tòa tháp dang dở đó.

There's only one little entrance to the entire building,

Chỉ có duy nhất một lối vào tòa nhà,

and the 3,000 residents come in and out

và có đến 3000 cư dân ra vào

through that single door.

qua cánh cửa độc nhất đó.

Together, the inhabitants created public spaces

Cùng với nhau, những dân cư tạo nên những không gian công cộng

and designed them to feel more like a home

và thiết kế để chúng tạo cảm giác như một ngôi nhà

and less like an unfinished tower.

hơn là một tòa tháp dang dở.

In the lobby, they painted the walls and planted trees.

Tại hành lang, họ sơn tường và trồng cây.

They also made a basketball court.

Họ còn làm một sân chơi bóng rổ.

But when you look up closely,

Nhưng nếu bạn nhìn kỹ hơn,

you see massive holes where elevators

bạn sẽ thấy nhiều lỗ hổng lớn nơi các thang máy

and services would have run through.

và các dịch vụ được thiết kế để chạy xuyên qua.

Within the tower, people have come up

Trong tòa tháp này, mọi người đã nghĩ đến

with all sorts of solutions

đủ các phương pháp

in response to the various needs

để đáp ứng lại nhiều nhu cầu

which arise from living in an unfinished tower.

của cuộc sống trong một tòa tháp dở dang.

With no elevators,

Không có thang máy,

the tower is like a 45-story walkup.

một tòa tháp 45 tầng thang bộ.

Designed in very specific ways

được thiết kế bằng những cách vô cùng đặc biệt

by this group of people

bởi nhóm người này

who haven't had any education in architecture or design.

những người chưa từng qua một trường lớp đào tạo nào về kiến trúc hay thiết kế.

And with each inhabitant finding their own

Và mỗi cư dân đều tìm cách riêng của họ

unique way of coming by,

để thích ứng,

this tower becomes like a living city,

tòa tháp trở thành một thành phố sống,

a place which is alive with micro-economies

một nơi nhộn nhịp với những với các thành phần kinh tế vi mô

and small businesses.

và kinh doanh nhỏ.

The inventive inhabitants, for instance,

Những cư dân đầy sáng tạo, trong một khoảnh khắc,

find opportunities in the most unexpected cases,

đã tìm thấy cơ hội trong những tình thế khó đoán nhất

like the adjacent parking garage,

như bãi đỗ xe kế bên,

which has been reclaimed as a taxi route

đã được cải tạo thành một tuyến đường cho taxi

to shuttle the inhabitants up through the ramps

để chở dân cư lên những con dốc

in order to shorten the hike

nhằm làm giảm thiểu đoạn thang bộ

up to the apartments.

lên các căn hộ.

A walk through the tower

Một chuyến đi bộ xuyên tòa tháp

reveals how residents have figured out

cho thấy làm thế nào những cư dân ở đây đã nghĩ ra

how to create walls, how to make an air flow,

cách tạo những bức tường, cách làm thông gió,

how to create transparency,

làm tường kính trong suốt,

circulation throughout the tower,

lưu thông xuyên suốt tòa tháp,

essentially creating a home

cơ bản là tạo ra một ngôi nhà

that's completely adapted

hoàn toàn thích nghi

to the conditions of the site.

với những điều kiện của vị trí.

When a new inhabitant moves into the tower,

Khi một cư dân mới chuyển vào sống trong tòa tháp,

they already have a roof over their head,

họ vốn đã có mái che trên đầu,

so they just typically mark their space

nên họ chỉ cần đánh dấu vị trí của mình

with a few curtains or sheets.

bằng một vài bức màn.

Slowly, from found materials, walls rise,

Dần dần, từ những vận liệu tìm thấy, những bức tường mọc lên

and people create a space out of any found objects

và người ta tạo không gian từ bất cứ đồ vật

or materials.

hay vật liệu nào.

It's remarkable to see the design decisions

Thật ấn tượng khi xem những thiết kế

that they're making,

mà họ làm nên,

like when everything is made out of red bricks,

giống như khi mọi thứ được làm ra từ những viên gạch đỏ,

some residents will cover that red brick

một số cư dân sẽ che phủ những gạch đỏ đó

with another layer of red brick-patterned wallpaper

bằng những lớp giấy dán tường mẫu gạch đỏ

just to make it a kind of clean finish.

chỉ để khiến nó như đã hoàn thiện tuyệt đối.

The inhabitants literally built up these homes

Những cư dân thực sự đã xây nên những ngôi nhà này

with their own hands, and this labor of love

bằng chính đôi tay của họ, và sự lao động vì tình yêu này

instills a great sense of pride

là một niềm hãnh diện lớn

in many families living in this tower.

của nhiều gia đình sống trong tòa tháp này.

They typically make the best out of their conditions,

Họ đã làm nên những điều tốt nhất trong điều kiện của họ,

and try to make their spaces look nice and homey,

và cố tạo nên những không gian trông đẹp mắt và thân mật,

or at least up until as far as they can reach.

hoặc ít nhất những điều tốt nhất mà họ có thể vươn tới.

Throughout the tower, you come across

Khắp nơi trong tòa tháp, bạn có thể bắt gặp

all kinds of services, like the barber,

tất cả các loại dịch vụ, như cắt tóc,

small factories, and every floor has

nhà máy nhỏ, và mỗi tầng có

a little grocery store or shop.

một cửa hàng tạp phẩm nhỏ hoặc một shop.

And you even find a church.

Thậm chí bạn còn tìm thấy một nhà thờ.

And on the 30th floor, there is a gym

Trên tầng 30 có một phòng gym

where all the weights and barbells

nơi tất cả các quả tạ

are made out of the leftover pulleys

đều được làm nên từ những bánh ròng rọc bỏ lại

from the elevators which were never installed.

từ những thang máy không bao giờ được lắp đặt.

From the outside, behind this always-changing facade,

Từ bên ngoài, đằng sau khung cảnh luôn thay đổi này

you see how the fixed concrete beams

bạn thấy cách những rầm bê tông

provide a framework for the inhabitants

tạo nên một khung xương vững chắc để cư dân

to create their homes

tạo ra những ngôi nhà của riêng họ

in an organic, intuitive way

trong một cách thức trực giác và có tổ chức

that responds directly to their needs.

đáp ứng trực tiếp những gì họ cần,

Let's go now to Africa, to Nigeria,

Bây giờ hãy đến với Châu Phi, tới Nigeria,

to a community called Makoko,

tới một cộng đồng gọi là Makoko,

a slum where 150,000 people

một khu ổ chuột nơi khoảng 150 000 người

live just meters above the Lagos Lagoon.

sống chỉ một mét trên mặt sông Lagos Lagoon.

While it may appear to be a completely chaotic place,

Dù nó có vẻ là một nơi vô cùng lộn xộn

when you see it from above, there seems to be

nhưng khi nhìn nó từ trên cao, bạn sẽ thấy

a whole grid of waterways and canals

có một mạng lưới các mương nước và kênh đào

connecting each and every home.

kết nối mỗi một ngôi nhà.

From the main dock, people board long wooden canoes

Từ vũng chính, mọi người di chuyển trên những chiếc xuồng gỗ dài

which carry them out to their various homes and shops

tới nhiều ngôi nhà và cửa hiệu

located in the expansive area.

trên một vùng rộng lớn.

When out on the water, it's clear

Khi sống trên mặt nước, rõ ràng là

that life has been completely adapted

con người phải hoàn toàn thích nghi

to this very specific way of living.

với cách sống vô cùng riêng biệt này.

Even the canoes become variety stores

Thậm chí những chiếc xuồng cũng trở thành những cửa hàng tạp hóa

where ladies paddle from house to house,

những người phụ nữ chèo những 'của hàng' đó từ nhà này sang nhà khác

selling anything from toothpaste to fresh fruits.

rao bán mọi thứ từ kem đánh răng tới hoa quả tươi.

Behind every window and door frame,

Đằng sau mỗi ô cửa sổ, mỗi khung cửa ra vào,

you'll see a small child peering back at you,

bạn sẽ thấy một đứa bé đang săm soi bạn,

and while Makoko seems to be packed with people,

và trong khi Makoko dường như chật cứng người,

what's more shocking is actually

thì điều còn gây sốc hơn đó là

the amount of children pouring out of every building.

số lượng thực trẻ em sinh ra từ mỗi nhà.

The population growth in Nigeria,

Dân số đang tăng tại Nigeria,

and especially in these areas like Makoko,

và đặc biệt trong những vùng như Makoko,

are painful reminders

đó là những lời nhắc nhở đau xót

of how out of control things really are.

rằng những thứ ngoài tầm kiểm soát sẽ trở nên như thế nào.

In Makoko, very few systems

Tại Makoko, có rất ít hệ thống

and infrastructures exist.

và cơ sở hạ tầng tồn tại.

Electricity is rigged and freshest water

Nguồn điện phải tự túc và nước sạch

comes from self-built wells throughout the area.

đến từ những trạm nước tự chế khắp trong khu vực.

This entire economic model

Toàn bộ mô hình kinh tế này

is designed to meet a specific way of living

được thiết kế cho phù hợp với cách sống

on the water, so fishing and boat-making

trên mặt nước, vậy nên đánh bắt cá và đóng tàu

are common professions.

là những nghề phổ biến.

You'll have a set of entrepreneurs

Bạn sẽ thấy một loạt các chủ doanh nghiệp

who have set up businesses throughout the area,

những người đã thiết lập nên nền kinh doanh trong khu vực,

like barbershops, CD and DVD stores,

như cửa hàng tóc, cửa hàng CD và DVD,

movie theaters, tailors, everything is there.

rạp chiếu phim, nhà may, tất cả mọi thứ đều có ở đó.

There is even a photo studio

Thậm chí còn có cả phòng ảnh nghệ thuật

where you see the sort of aspiration

nơi bạn thấy những khát vọng

to live in a real house or to be associated

được sống trong một ngôi nhà thực sự hoặc có mối liên hệ tới

with a faraway place, like that hotel in Sweden.

một nơi xa nào đó, như khách sạn này tại Thụy Điển.

On this particular evening,

Trong buổi tối hôm đó,

I came across this live band

tôi gặp ban nhạc sống này

dressed to the T in their coordinating outfits.

mang đồng phục là chiếc áo T-shirt.

They were floating through the canals

Họ đang trôi nổi trên những con kênh

in a large canoe with a fitted-out generator

trong một chiếc xuồng lớn với một máy phát điện đủ lớn

for all of the community to enjoy.

cho tất cả cộng đồng cùng thưởng thức.

By nightfall, the area becomes almost pitch black,

Đêm xuống, cả khu vực này gần như chỉ còn là một màu đen,

save for a small lightbulb

chỉ còn một bóng đèn le lói

or a fire.

hay một ngọn lửa hắt hiu.

What originally brought me to Makoko

Thứ ban đầu mang tôi đến với Makoko

was this project from a friend of mine,

là dự án từ một người bạn của tôi,

Kunlé Adeyemi, who recently finished building

Kunlé Adeymi, người vừa hoàn thiện công trình

this three-story floating school

ngôi trường nổi ba tầng này

for the kids in Makoko.

cho những đứa trẻ tại Makoko.

With this entire village existing on the water,

Với toàn bộ thôn xóm nổi trên mặt nước,

public space is very limited,

không gian công cộng rất hạn hẹp,

so now that the school is finished,

vậy nên giờ đây khi ngôi trường này hoàn thiện,

the ground floor is a playground for the kids,

sân trường sẽ là sân chơi cho lũ trẻ,

but when classes are out, the platform

nhưng khi tan học, sân trường

is just like a town square,

trở thành một quảng trường của thị trấn,

where the fishermen mend their nets

nơi ngư dân vá lưới

and floating shopkeepers dock their boats.

và những chủ thuyền hàng neo đậu con thuyền của họ.

Another place I'd like to share with you

Một địa điểm khác tôi muốn chia sẻ với các bạn

is the Zabbaleen in Cairo.

đó là người Zabbaleen ở Cairo.

They're descendants of farmers who began migrating

Họ là con cháu của những nông dân di cư

from the upper Egypt in the '40s,

từ Thượng Ai Cập trong những năm 1940,

and today they make their living

và ngày nay họ kiếm sống

by collecting and recycling waste from homes

bằng cách thu lượm và tái chế rác thải sinh hoạt

from all over Cairo.

từ khắp Cairo.

For years, the Zabbaleen would live in makeshift villages

Trong nhiều năm, người Zabbaleen sống trong những xóm tạm bợ

where they would move around

nơi họ có thể di chuyển khắp nơi

trying to avoid the local authorities,

để trốn tránh chính quyền địa phương,

but in the early 1980s, they settled

nhưng trong những năm đầu 1980, họ đã định cư

on the Mokattam rocks

tại khu Mokattam

just at the eastern edge of the city.

chỉ ngay tại Miền Đông thành phố.

Today, they live in this area,

Hiện nay, họ sống trong khu vực này

approximately 50,000 to 70,000 people,

xấp xỉ 50,000 đến 70,000 người,

who live in this community of self-built

sống trong cộng đồng này

multi-story houses

trong những ngôi nhà cao tầng tự xây

where up to three generations live in one structure.

nơi mà có tới ba thế hệ cùng sống chung một căn nhà.

While these apartments that they built for themselves

Trong khi những căn hộ họ đã tự xây cho mình

appear to lack any planning or formal grid,

thiếu thốn mọi quy hoạch hay thiết kế,

each family specializing in a certain form of recycling

mỗi gia đình chuyên biệt cho một kiểu tái chế

means that the ground floor of each apartment

có nghĩa là tầng trệt của mỗi căn hộ

is reserved for garbage-related activities

là nơi dành riêng cho các hoạt động chế biến phế liệu

and the upper floor is dedicated to living space.

và các tầng trên dành cho không gian sống.

I find it incredible to see

Tôi cảm thấy thật phi thường khi thấy

how these piles and piles of garbage

từng cột từng cột phế liệu.

are invisible to the people who live there,

trở nên vô hình trong mắt những người sống tại đây,

like this very distinguished man who is posing

như người đàn ông thú vị này đang tạo dáng chụp hình

while all this garbage is sort of streaming out behind him,

trong khi đống phế liệu như đang đổ ập tới từ đằng sau ông,

or like these two young men who are sitting

hay như hai chàng trai trẻ này đang ngồi

and chatting amongst these tons of garbage.

tán gẫu giữa hàng tấn phế liệu này.

While to most of us, living amongst

Trong khi đối với hầu hết chúng ta, sống giữa

these piles and piles of garbage

những đống phế liệu này

may seem totally uninhabitable,

dường như là không thể,

to those in the Zabbaleen, this is just

đối với những người Zabbaleen, đây chỉ là

a different type of normal.

một lối sống thường ngày khác.

In all these places I've talked about today,

Trong tất cả những nơi tôi nói đến hôm nay,

what I do find fascinating is that there's really

điều tôi thấy thú vị đó là thực sự

no such thing as normal,

không có thứ gì là bình thường,

and it proves that people are able to adapt

và nó chứng tỏ rằng con người có khả năng thích nghi

to any kind of situation.

trong bất cứ tình thế nào.

Throughout the day, it's quite common

Suốt ngày, không có gì là lạ

to come across a small party taking place

khi bắt gặp một bữa tiệc nhỏ trên đường phố

in the streets, just like this engagement party.

như buổi lễ đính hôn này.

In this tradition, the bride-to-be

Trong phong tục này, cô dâu tương lai

displays all of their belongings,

phô bày tất cả những của hồi môn của mình

which they soon bring to their new husband.

mà họ sẽ mang tới cho chồng.

A gathering like this one

Một cuộc tụ họp như buổi lễ này

offers such a juxtaposition

bày ra một tập hợp

where all the new stuff is displayed

nơi tất cả mọi thứ được trưng bày

and all the garbage is used

và tất cả phế liệu được sử dụng

as props to display all their new home accessories.

như một sân khấu để trưng bày tất cả các đồ gia dụng mới của họ.

Like Makoko and the Torre David,

Giống như Makoko và Torre David,

throughout the Zabbaleen you'll find all

trên khắp Zabbaleen bạn sẽ nhận thấy

the same facilities as in any typical neighborhood.

cùng những thứ như bất cứ xóm làng điển hình nào.

There are the retail shops, the cafes

Đó là cửa hiệu bán lẻ, quán cafe

and the restaurants, and the community

và các nhà hàng, và cộng đồng này là

is this community of Coptic Christians,

một cộng đồng những người Công giáo Ai Cập,

so you'll also find a church,

nên bạn cũng sẽ tìm thấy một nhà thờ,

along with the scores of religious iconographies

cùng với nhiều tôn giáo khác biểu tượng cho đức tin

throughout the area,

khắp nơi trong khu vực,

and also all the everyday services

và còn cả những dịch vụ nhu yếu thường ngày

like the electronic repair shops,

như của hiệu sửa chữa điện tử,

the barbers, everything.

tiệm cắt tóc, mọi thứ.

Visiting the homes of the Zabbaleen

Thăm những ngôi nhà của ngừoi Zabbaleen

is also full of surprises.

còn mang tới nhiều kinh ngạc.

While from the outside,

Nhìn từ bên ngoài,

these homes look like any other informal structure

những ngôi nhà này trông giống bất cứ công trình dân sự nào khác trong thành phố

in the city, when you step inside,

nhưng khi bạn bước vào trong,

you are met with all manner of design decisions

bạn nhìn thấy mọi phong cách của thiết kế

and interior decoration.

và trang trí nội thất.

Despite having limited access to space and money,

Mặc dù bị giới hạn về không gian cũng như tiền bạc,

the homes in the area are designed

những ngôi nhà trong vùng được thiết kế

with care and detail.

với sự cẩn trọng và tỉ mỉ.

Every apartment is unique,

Mỗi căn hộ ở đây là độc nhất,

and this individuality tells a story

và chúng có những câu chuyện riêng của chúng

about each family's circumstances and values.

về hoàn cảnh và giá trị của mỗi gia đình.

Many of these people take their homes

Nhiều người chăm sóc ngôi nhà của mình

and interior spaces very seriously,

và không gian bên trong rất nghiêm chỉnh,

putting a lot of work and care

đặt nhiều công sức và tâm huyết

into the details.

trong từng chi tiết.

The shared spaces are also treated in the same manner,

Những không gian chung cũng được quan tâm như thế

where walls are decorated in faux marble patterns.

với những bức tường được trang trí với đá lát giả cẩm thạch.

But despite this elaborate decor,

Nhưng mặc cho công sức trang trí,

sometimes these apartments are used

đôi khi những căn hộ này lại được sử dụng

in very unexpected ways,

với những cách thức rất khác lạ,

like this home which caught my attention

như ngôi nhà này đã thu hút sự chú ý của tôi

while all the mud and the grass was literally

với bùn đất và cây cỏ

seeping out under the front door.

lộ ra dưới sàn trước nhà.

When I was let in, it appeared that this fifth-floor apartment

Khi tôi bước vào trong, căn hộ tầng năm này

was being transformed into a complete animal farm,

đã được cải tạo hoàn toàn thành một nông trại,

where six or seven cows stood grazing

nơi có sáu hay bảy chú bò đang gặm cỏ

in what otherwise would be the living room.

trong một nơi đáng lẽ phải là phòng khách.

But then in the apartment across the hall

Nhưng rồi nếu bạn qua đại sảnh

from this cow shed lives a newly married couple

từ trang trại bò sữa này, có một đôi vợ chồng mới cưới

in what locals describe

sống trong một nơi mà những người địa phương gọi là

as one of the nicest apartments in the area.

một trong những căn hộ đẹp nhất trong khu vực.

The attention to this detail astonished me,

Sự chú ý tới những chi tiết làm tôi kinh ngạc,

and as the owner of the home so proudly

và người chủ nhà rất tự hào

led me around this apartment,

dẫn tôi tham quan căn hộ,

from floor to ceiling, every part was decorated.

từ sàn tới trần nhà, mỗi một phần đều được trang trí.

But if it weren't for the strangely familiar

Nhưng nếu không nhờ một mùi hôi

stomach-churning odor that constantly

quen thuộc một cách kì lạ luôn luôn

passes through the apartment,

phảng phất trong căn hộ,

it would be easy to forget

sẽ dễ dàng quên mất

that you are standing next to a cow shed

rằng bạn đang đứng cạnh một lán bò

and on top of a landfill.

trên đỉnh một bãi rác.

What moved me the most was that despite

Điều làm tôi cảm động nhất là mặc dù

these seemingly inhospitable conditions,

trong những điều kiện không mấy thuận lợi

I was welcomed with open arms

tôi vẫn được chào đón với những cánh tay rộng mở

into a home that was made with love, care,

vào một ngôi nhà được xây nên từ tình yêu, sự chăm sóc,

and unreserved passion.

và niềm đam mê không giới hạn.

Let's move across the map to China,

Bây giờ hãy đến Trung Quốc,

to an area called Shanxi, Henan and Gansu.

tới nơi gọi là Sơn Tây, Hà Nam và Cam Túc.

In a region famous for the soft, porous Loess Plateau soil,

Trong một miền đất nổi tiếng với đất đai mềm và tơi xốp trên cao nguyên Hoàng Thổ,

there lived until recently an estimated

ở đây, ước tính

40 million people in these houses underground.

có 40 triệu người đang sống trong những ngôi nhà dưới lòng đất.

These dwellings are called the yaodongs.

Những chỗ ở này được gọi là yaodongs.

Through this architecture by subtraction,

Qua những công trình ngầm này,

these yaodongs are built literally inside of the soil.

những yaodong này được xây dựng bên trong lòng đất.

In these villages, you see an entirely altered landscape,

Trong những thôn xóm này, bạn thấy khung cảnh hoàn toàn biến đổi,

and hidden behind these mounds of dirt

ẩn mình sau những ụ đất bụi

are these square, rectangular houses

là những ngôi nhà vuông vắn

which sit seven meters below the ground.

nằm sâu bảy mét dưới mặt đất.

When I asked people why they were digging

Khi tôi hỏi người dân tại sao họ lại đào

their houses from the ground,

những căn nhà dưới lòng đất,

they simply replied that they are poor wheat

họ trả lời đơn giản rằng họ là những nông dân nghèo

and apple farmers who didn't have the money

trồng lúa trồng táo, họ không có đủ tiền để

to buy materials, and this digging out

mua vật liệu, và cách đào khoét này

was their most logical form of living.

chính là cách thức hợp lý nhất đối với cuộc sống của họ.

From Makoko to Zabbaleen, these communities

Từ Makoko tới Zabbaleen, những cộng đồng này

have approached the tasks of planning,

đã tiếp cận công việc hoạch định,

design and management of their communities

thiết kế và điều hành của chính họ

and neighborhoods in ways that respond

và những vùng lân cận bằng cách thức riêng

specifically to their environment and circumstances.

cho hoàn cảnh và môi trường của họ.

Created by these very people who live,

Sáng tạo nên bởi những con người

work and play in these particular spaces,

sống, làm việc và vui chơi trong những không gian đặc biệt này,

these neighborhoods are intuitively designed

những vùng này được thiết kế một cách bản năng

to make the most of their circumstances.

để thích ứng với hoàn cảnh của họ.

In most of these places, the government

Trong hầu hết những nơi này, chính phủ

is completely absent, leaving inhabitants

là hoàn toàn vắng mặt, bỏ mặc cư dân

with no choice but to reappropriate found materials,

không có lựa chọn nào khác ngoài cách tái thích ứng với những vật liệu tìm được,

and while these communities are highly disadvantaged,

và trong khi những cộng đồng này phải sống trong điều kiện bất lợi,

they do present examples

họ đã cho thấy

of brilliant forms of ingenuity,

những sự sáng tạo tài tình,

and prove that indeed we have the ability

và chứng tỏ rằng thực sự chúng ta có khả năng

to adapt to all manner of circumstances.

để thích ứng trong tất cả tình thế.

What makes places like the Torre David

Điều làm cho những nơi như Torre David

particularly remarkable

đặc biệt ấn tượng

is this sort of skeleton framework

chính là kiểu khung xương này

where people can have a foundation

nơi con người có thể có một nền móng

where they can tap into.

để tận dụng.

Now imagine what these already ingenious communities

Bây giờ hãy tưởng tượng những gì mà những cộng đồng tài tình này

could create themselves,

có thể tự mình sáng tạo,

and how highly particular their solutions would be,

và liệu những giải pháp của họ sẽ đặc biệt đến mức nào,

if they were given the basic infrastructures

nếu họ được cho một cơ sở hạ tầng cơ bản

that they could tap into.

mà họ có thể sử dụng.

Today, you see these large residential development projects

Hôm nay, bạn thấy những dự án phát triển dân cư lớn

which offer cookie-cutter housing solutions

đề xuất những giải pháp nhà ở rập khuôn

to massive amounts of people.

đối với một lượng đông đảo dân cư.

From China to Brazil, these projects attempt

Từ Trung Quốc tới Brazil, những dự án này cố gắng

to provide as many houses as possible,

cung cấp nhiều nhà nhất có thể,

but they're completely generic

nhưng chúng hoàn toàn giống nhau

and simply do not work as an answer

và đơn giản là không thể đáp ứng

to the individual needs of the people.

cho nhu cầu của mỗi con người.

I would like to end with a quote

Tôi muốn kết thúc với một câunói

from a friend of mine and a source of inspiration,

từ một người bạn của tôi và cũng là một nguồn cảm hứng,

Zita Cobb, the founder of the wonderful

Zita Cobb, nhà sáng lập của

Shorefast Foundation,

Shorefast Foudation,

based out of Fogo Island, Newfoundland.

cơ sở tại Fogo Island, Newfoundland.

She says that "there's this plague of sameness

Bà nói rằng "có một bệnh dịch của sự rập khuôn

which is killing the human joy,"

đang giết chết niềm cảm hứng của con người,"

and I couldn't agree with her more.

và tôi hoàn toàn đồng ý.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)