Iwan Baan: Ingenious homes in unexpected places

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

Throughout my career, I've been fortunate enough

Przez całą karierę miałem szczęście

to work with many of the great

pracować z wieloma wielkimi

international architects,

architektami z całego świata.

documenting their work and observing

Dokumentowałem ich pracę, obserwując,

how their designs have the capacity

jaki wpływ mają ich projekty

to influence the cities in which they sit.

na miasta, w których się znajdują.

I think of new cities like Dubai

Nowe miasta, takie jak Dubaj,

or ancient cities like Rome

czy starożytne, jak Rzym,

with Zaha Hadid's incredible MAXXI museum,

ze wspaniałym muzeum MAXXI projektu Zahy Hadid.

or like right here in New York with the High Line,

Lub zielona estakada High Line w Nowym Jorku,

a city which has been so much influenced

Ma ona ogromny wpływ

by the development of this.

na charakter miasta.

But what I find really fascinating

Fascynuje mnie,

is what happens when architects and planners leave

że gdy architekci i planiści odchodzą,

and these places become appropriated by people,

ludzie przywłaszczają sobie te miejsca,

like here in Chandigarh, India,

np. Czandigarh w Indiach.

the city which has been completely designed

Miasto to zostało w całości zaprojektowane

by the architect Le Corbusier.

przez architekta Le Corbusiera.

Now 60 years later, the city has been taken over

60 lat później zostało zaadaptowane

by people in very different ways

na zupełnie inne sposoby,

from whatever perhaps intended for,

niż pierwotnie planowano.

like here, where you have the people

Tutaj widzimy ludzi,

sitting in the windows of the assembly hall.

siedzących w oknach dużej sali.

But over the course of several years,

Przez wiele lat

I've been documenting Rem Koolhaas's

badałem siedzibę CCTV w Pekinie,

CCTV building in Beijing

projektu Rema Koolhaasa,

and the olympic stadium in the same city

oraz pekiński Stadion Narodowy,

by the architects Herzog and de Meuron.

projektu firmy Herzog & de Meuron.

At these large-scale construction sites in China,

Wszystkie ogromne place budowy w Chinach

you see a sort of makeshift camp

to swego rodzaju prowizoryczne obozy,

where workers live during the entire building process.

gdzie robotnicy mieszkają przez całą budowę.

As the length of the construction takes years,

Ponieważ trwa to latami,

workers end up forming a rather rough-and-ready

robotnicy tworzą przy tym prymitywne,

informal city, making for quite a juxtaposition

nieoficjalne miasteczko, kontrastujące znacznie

against the sophisticated structures that they're building.

z wyszukanymi strukturami, które budują.

Over the past seven years, I've been following

Przez ostatnie 7 lat szedłem za swoją fascynacją

my fascination with the built environment,

środowiskiem budowlanym.

and for those of you who know me, you would say

Znajomi powiedzieliby,

that this obsession has led me to live

że ta obsesja doprowadziła mnie

out of a suitcase 365 days a year.

do życia na walizkach przez 365 dni w roku.

Being constantly on the move

Cały czas w ruchu,

means that sometimes I am able

czasem napotykam

to catch life's most unpredictable moments,

różne nieprzewidywalne sytuacje,

like here in New York

jak tu, w Nowym Jorku.

the day after the Sandy storm hit the city.

Dzień po uderzeniu huraganu Sandy.

Just over three years ago,

Ponad 3 lata temu

I was for the first time in Caracas, Venezuela,

byłem pierwszy raz w Caracas w Wenezueli.

and while flying over the city, I was just amazed

Lecąc nad miastem, byłem zaskoczony obszarem,

by the extent to which the slums

na jakim rozciągają się slumsy

reach into every corner of the city,

w każdym zakątku miasta.

a place where nearly 70 percent of the population

Blisko 70% tamtejszej populacji

lives in slums,

żyje w slumsach,

draped literally all over the mountains.

dosłownie rozrzuconych po górach.

During a conversation with local architects Urban-Think Tank,

Od architektówz Urban-Think Tank

I learned about the Torre David,

dowiedziałem się o Torre David,

a 45-story office building which sits

45-piętrowym biurowcu

right in the center of Caracas.

w samym centrum Caracas.

The building was under construction

Podczas jego budowy

until the collapse of the Venezuelan economy

załamała się gospodarka Wenezueli

and the death of the developer in the early '90s.

a na początku lat 90. zmarł deweloper.

About eight years ago, people started moving

8 lat temu ludzie zaczęli się wprowadzać

into the abandoned tower

do opuszczonego wieżowca.

and began to build their homes right in between

Zaczęli budować mieszkania

every column of this unfinished tower.

między kolumnami niedokończonego wieżowca.

There's only one little entrance to the entire building,

Do budynku jest tylko jedno małe wejście.

and the 3,000 residents come in and out

3000 mieszkańców wchodzi i wychodzi

through that single door.

przez te jedne drzwi.

Together, the inhabitants created public spaces

Mieszkańcy urządzili wspólną przestrzeń tak,

and designed them to feel more like a home

by wyglądała bardziej jak dom

and less like an unfinished tower.

niż niedokończony wieżowiec.

In the lobby, they painted the walls and planted trees.

Pomalowali ściany w holu, posadzili drzewa.

They also made a basketball court.

Zrobili też boisko do koszykówki.

But when you look up closely,

Z bliska widać ogromne dziury,

you see massive holes where elevators

którymi miały poruszać się

and services would have run through.

windy i urządzenia.

Within the tower, people have come up

Wewnątrz budynku, ludzie stworzyli

with all sorts of solutions

cały szereg rozwiązań

in response to the various needs

w odpowiedzi na potrzeby

which arise from living in an unfinished tower.

wynikające z życia w niedokończonym wieżowcu.

With no elevators,

Bez wind muszą wchodzić na 45 piętro.

the tower is like a 45-story walkup.

Bez wind muszą wchodzić na 45 piętro.

Designed in very specific ways

Wszystko to zaprojektowali właśnie ludzie

by this group of people

bez architektonicznego wykształcenia.

who haven't had any education in architecture or design.

bez architektonicznego wykształcenia.

And with each inhabitant finding their own

Każdy mieszkaniec

unique way of coming by,

żyje na swój sposób,

this tower becomes like a living city,

wieżowiec jest żyjącym miastem,

a place which is alive with micro-economies

miejscem pełnym mikroekonomii

and small businesses.

i małych biznesów.

The inventive inhabitants, for instance,

Kreatywni mieszkańcy

find opportunities in the most unexpected cases,

wykorzystują najbardziej nieoczekiwane możliwości,

like the adjacent parking garage,

na przykład przyległy parking

which has been reclaimed as a taxi route

zmieniono w trasę taksówek,

to shuttle the inhabitants up through the ramps

wożących mieszkańców po rampach,

in order to shorten the hike

żeby skrócić wspinaczkę na wyższe piętra.

up to the apartments.

żeby skrócić wspinaczkę na wyższe piętra.

A walk through the tower

Spacer po wieżowcu pokazuje,

reveals how residents have figured out

jak mieszkańcy

how to create walls, how to make an air flow,

obmyślili budowę ścian, przewiew,

how to create transparency,

jak stworzyli przejrzystość,

circulation throughout the tower,

cyrkulację powietrza w wieżowcu,

essentially creating a home

a nade wszystko dom,

that's completely adapted

który jest przystosowany

to the conditions of the site.

do warunków tego miejsca.

When a new inhabitant moves into the tower,

Kiedy wprowadza się nowy mieszkaniec,

they already have a roof over their head,

zazwyczaj ma już dach nad głową,

so they just typically mark their space

po prostu zaznacza swoją przestrzeń

with a few curtains or sheets.

kilkoma zasłonami lub prześcieradłami.

Slowly, from found materials, walls rise,

Ze znalezionych materiałów powoli powstają ściany,

and people create a space out of any found objects

ludzie budują przestrzeń ze wszystkiego, co znajdą.

or materials.

ludzie budują przestrzeń ze wszystkiego, co znajdą.

It's remarkable to see the design decisions

Warto zauważyć ich decyzje projektowe.

that they're making,

Warto zauważyć ich decyzje projektowe.

like when everything is made out of red bricks,

Wszystko jest zrobione z czerwonej cegły,

some residents will cover that red brick

a niektórzy pokrywają ją

with another layer of red brick-patterned wallpaper

warstwą tapety z wzorem cegły,

just to make it a kind of clean finish.

aby stworzyć ładne wykończenie.

The inhabitants literally built up these homes

Budują własnymi rękoma. Z sercem.

with their own hands, and this labor of love

Budują własnymi rękoma. Z sercem.

instills a great sense of pride

Wpaja to poczucie dumy

in many families living in this tower.

wielu rodzinom.

They typically make the best out of their conditions,

Jak najlepiej wykorzystują istniejące warunki

and try to make their spaces look nice and homey,

żeby te miejsca wyglądały miło i przytulnie,

or at least up until as far as they can reach.

przynajmniej tam, gdzie mogą sięgnąć.

Throughout the tower, you come across

W wielu miejscach w wieżowcu

all kinds of services, like the barber,

natrafiamy na całą gamę usług,

small factories, and every floor has

jak fryzjer czy małe fabryki.

Każde piętro ma mały sklepik spożywczy.

a little grocery store or shop.

And you even find a church.

Można nawet znaleźć kościół.

And on the 30th floor, there is a gym

Na 30 piętrze jest siłownia,

where all the weights and barbells

ciężary i sztangi są z bloczków linowych

are made out of the leftover pulleys

ciężary i sztangi są z bloczków linowych

from the elevators which were never installed.

od wind, które nigdy nie powstały.

From the outside, behind this always-changing facade,

Widać, jak za tą dynamiczną fasadą

you see how the fixed concrete beams

betonowe belki nośne

provide a framework for the inhabitants

stają się dla mieszkańców rusztowaniem do budowy.

to create their homes

stają się dla mieszkańców rusztowaniem do budowy.

in an organic, intuitive way

Budują intuicyjnie, w odpowiedzi na potrzeby.

that responds directly to their needs.

Budują intuicyjnie, w odpowiedzi na potrzeby.

Let's go now to Africa, to Nigeria,

Przenieśmy się do Afryki, do Nigerii.

to a community called Makoko,

To społeczność Makoko,

a slum where 150,000 people

slumsy, gdzie 150 000 ludzi

live just meters above the Lagos Lagoon.

mieszka tuż nad laguną Lagos.

While it may appear to be a completely chaotic place,

Chociaż wydają się bardzo chaotyczne,

when you see it from above, there seems to be

kiedy patrzy się z góry,

a whole grid of waterways and canals

widać sieć dróg wodnych i kanałów,

connecting each and every home.

łączących wszystkie domy.

From the main dock, people board long wooden canoes

Przy głównym nabrzeżu wsiada się do drewnianych łodzi,

which carry them out to their various homes and shops

które przewożą ludzi do domów i sklepów

located in the expansive area.

rozsianych na dużym obszarze.

When out on the water, it's clear

Na wodzie widać,

that life has been completely adapted

że życie tutaj przystosowało się

to this very specific way of living.

do tych specyficznych warunków.

Even the canoes become variety stores

Nawet łódki są różnymi sklepami,

where ladies paddle from house to house,

kobiety wiosłują od domu do domu,

selling anything from toothpaste to fresh fruits.

sprzedając wszystko, od pasty do zębów po owoce.

Behind every window and door frame,

Z każdego okna i progu

you'll see a small child peering back at you,

spoglądają na was małe dzieci.

and while Makoko seems to be packed with people,

Choć Makoko wydaje się przeludnione,

what's more shocking is actually

najbardziej szokuje ilość dzieci

the amount of children pouring out of every building.

wysypujących się z domów.

The population growth in Nigeria,

Rosnąca populacja Nigerii,

and especially in these areas like Makoko,

szczególnie w miejscach takich jak Makoko,

are painful reminders

boleśnie przypomina,

of how out of control things really are.

jak wszystko wymyka się spod kontroli.

In Makoko, very few systems

Makoko ma bardzo słabo rozwiniętą infrastrukturę.

and infrastructures exist.

Makoko ma bardzo słabo rozwiniętą infrastrukturę.

Electricity is rigged and freshest water

Elektryczność jest kradziona,

comes from self-built wells throughout the area.

świeża woda pochodzi z wykopanych studni.

This entire economic model

Ten model ekonomii

is designed to meet a specific way of living

przystosowano do życia na wodzie.

on the water, so fishing and boat-making

Rybołówstwo i szkutnictwo

are common professions.

to popularne zawody.

You'll have a set of entrepreneurs

Jest wielu przedsiębiorców,

who have set up businesses throughout the area,

którzy założyli biznesy w okolicy,

like barbershops, CD and DVD stores,

np. fryzjerzy, sklepy z płytami,

movie theaters, tailors, everything is there.

kina, krawcy, jest tu wszystko.

There is even a photo studio

Istnieje nawet studio fotograficzne,

where you see the sort of aspiration

gdzie widać aspiracje

to live in a real house or to be associated

do mieszkania w prawdziwym domu lub do skojarzeń

with a faraway place, like that hotel in Sweden.

z odległym miejscem, jak ten hotel w Szwecji.

On this particular evening,

Jednego wieczoru

I came across this live band

słuchałem kapeli na żywo,

dressed to the T in their coordinating outfits.

mieli na sobie schludne, jednakowe ubrania.

They were floating through the canals

Unosili się na kanałach

in a large canoe with a fitted-out generator

na ogromnej łodzi z zamontowanym generatorem,

for all of the community to enjoy.

tak, by sprawić wszystkim przyjemność.

By nightfall, the area becomes almost pitch black,

W nocy okolica robi się bardzo ciemna,

save for a small lightbulb

nie licząc małych żarówek

or a fire.

czy ogniska.

What originally brought me to Makoko

Do Makoko sprowadził mnie

was this project from a friend of mine,

projekt przyjaciela

Kunlé Adeyemi, who recently finished building

Kunlé Adeyemiego, który właśnie ukończył

this three-story floating school

budowę trzypiętrowej pływającej szkoły

for the kids in Makoko.

dla dzieci z Makoko.

With this entire village existing on the water,

Przy wiosce na wodzie

public space is very limited,

przestrzeń publiczna jest ograniczona.

so now that the school is finished,

Szkoła jest skończona

the ground floor is a playground for the kids,

Parter to plac zabaw,

but when classes are out, the platform

a po lekcjach

is just like a town square,

platforma zamienia się w miejski rynek,

where the fishermen mend their nets

gdzie rybacy naprawiają sieci,

and floating shopkeepers dock their boats.

a pływający sprzedawcy przybijają łodziami.

Another place I'd like to share with you

Inne miejsce, które chcę pokazać

is the Zabbaleen in Cairo.

to Zabbaleen w Kairze.

They're descendants of farmers who began migrating

To potomkowie rolników, którzy wyemigrowali

from the upper Egypt in the '40s,

z Górnego Egiptu w latach 40.

and today they make their living

Żyją oni wyłącznie

by collecting and recycling waste from homes

ze zbierania i przetwarzania śmieci

from all over Cairo.

z całego Kairu.

For years, the Zabbaleen would live in makeshift villages

Przez lata żyli w prowizorycznych osiedlach,

where they would move around

gdzie mogli się poruszać,

trying to avoid the local authorities,

unikając lokalnych władz.

but in the early 1980s, they settled

Ale na początku lat 80.

on the Mokattam rocks

przenieśli się na wzgórze Mokkatan,

just at the eastern edge of the city.

za wschodnią granicą miasta.

Today, they live in this area,

Dziś mieszkają tutaj.

approximately 50,000 to 70,000 people,

50 000 czy 70 000 osób

who live in this community of self-built

żyje w samodzielnie zbudowanych

multi-story houses

wielopiętrowych domach.

where up to three generations live in one structure.

W jednym budynku mieszkają razem nawet 3 pokolenia.

While these apartments that they built for themselves

Samodzielnie zbudowane mieszkania

appear to lack any planning or formal grid,

zdają się nie mieć żadnego projektu.

each family specializing in a certain form of recycling

Każda rodzina specjalizuje się w konkretnym recyklingu,

means that the ground floor of each apartment

każdy parter jest przeznaczony na pracę ze śmieciami,

is reserved for garbage-related activities

każdy parter jest przeznaczony na pracę ze śmieciami,

and the upper floor is dedicated to living space.

a górne piętra to przestrzeń mieszkalna.

I find it incredible to see

To niesamowite,

how these piles and piles of garbage

jak te góry śmieci

are invisible to the people who live there,

są niewidoczne dla mieszkańców.

like this very distinguished man who is posing

Tak jak ten wytworny człowiek,

while all this garbage is sort of streaming out behind him,

pozujący tuż przed hałdą odpadów,

or like these two young men who are sitting

czy dwaj młodzieńcy, którzy siedzą

and chatting amongst these tons of garbage.

i rozmawiają pośród ton śmieci.

While to most of us, living amongst

Dla większości z nas

these piles and piles of garbage

życie w stosach śmieci

may seem totally uninhabitable,

wydaje się nie do pomyślenia.

to those in the Zabbaleen, this is just

Dla nich to po prostu

a different type of normal.

inny rodzaj normalności.

In all these places I've talked about today,

We wszystkich miejscach, o których mówiłem,

what I do find fascinating is that there's really

fascynujące brak

no such thing as normal,

czegoś takiego jak normalność.

and it proves that people are able to adapt

Dowodzi to, że ludzie są w stanie

to any kind of situation.

przystosować się do każdej sytuacji.

Throughout the day, it's quite common

W ciągu dnia często można

to come across a small party taking place

natknąć się na małe przyjęcie na ulicy,

in the streets, just like this engagement party.

na przykład przyjęcie zaręczynowe.

In this tradition, the bride-to-be

Według tradycji przyszła narzeczona

displays all of their belongings,

pokazuje swoje rzeczy.

which they soon bring to their new husband.

Wkrótce zabiorą je do przyszłego męża.

A gathering like this one

Takie spotkania

offers such a juxtaposition

tworzą ciekawy kontrast.

where all the new stuff is displayed

Cały nowy sprzęt jest wystawiony na pokaz

and all the garbage is used

a śmieci służą za podstawki

as props to display all their new home accessories.

do wystawienia sprzętów.

Like Makoko and the Torre David,

Tak jak w Makoko i w Torre David,

throughout the Zabbaleen you'll find all

w Zabbaleen znajdziemy

the same facilities as in any typical neighborhood.

te same usługi, co w zwykłej dzielnicy.

There are the retail shops, the cafes

Są tu sklepy, kawiarnie,

and the restaurants, and the community

restauracje, różne grupy.

is this community of Coptic Christians,

To są chrześcijańscy Koptowie,

so you'll also find a church,

można też znaleźć kościół

along with the scores of religious iconographies

wypełniony religijnymi obrazami.

throughout the area,

wypełniony religijnymi obrazami.

and also all the everyday services

Codzienne usługi,

like the electronic repair shops,

jak punkty naprawy elektroniki,

the barbers, everything.

fryzjerzy, wszystko.

Visiting the homes of the Zabbaleen

Odwiedzanie domów w Zabbaleen

is also full of surprises.

jest pełne niespodzianek.

While from the outside,

Z zewnątrz przypominają

these homes look like any other informal structure

inne prowizoryczne budynki,

in the city, when you step inside,

ale w środku

you are met with all manner of design decisions

widać różnorodne decyzje projektowe

and interior decoration.

i dekorację wnętrz.

Despite having limited access to space and money,

Mimo braku miejsca i pieniędzy

the homes in the area are designed

domy w okolicy

with care and detail.

są starannie zaprojektowane.

Every apartment is unique,

Każde mieszkanie jest wyjątkowe,

and this individuality tells a story

opowiada historię danej rodziny.

about each family's circumstances and values.

opowiada historię danej rodziny.

Many of these people take their homes

Wielu tych ludzi bierze swoje domy

and interior spaces very seriously,

i wnętrza bardzo poważnie,

putting a lot of work and care

wkładając dużo pracy w detale.

into the details.

wkładając dużo pracy w detale.

The shared spaces are also treated in the same manner,

Wspólną przestrzeń traktuje się tak samo,

where walls are decorated in faux marble patterns.

dekorując ściany na wzór marmuru.

But despite this elaborate decor,

Pomimo tej wykwintności

sometimes these apartments are used

czasem mieszkania te są użytkowane

in very unexpected ways,

w zaskakujący sposób.

like this home which caught my attention

Ten dom przykuł moją uwagę,

while all the mud and the grass was literally

błoto i trawa dosłownie

seeping out under the front door.

wlewały się przez drzwi.

When I was let in, it appeared that this fifth-floor apartment

W środku okazało się, że mieszkanie na 5 piętrze

was being transformed into a complete animal farm,

przekształcono w farmę,

where six or seven cows stood grazing

gdzie 6 czy 7 krów pasło się

in what otherwise would be the living room.

w miejscu, które byłoby salonem.

But then in the apartment across the hall

Po drugiej stronie korytarza

from this cow shed lives a newly married couple

żyje świeżo poślubiona para.

in what locals describe

Miejscowi mówią,

as one of the nicest apartments in the area.

że to jedno z najładniejszych mieszkań w okolicy.

The attention to this detail astonished me,

Dbałość o szczegóły zaskoczyła mnie

and as the owner of the home so proudly

właściciel domu z dumą

led me around this apartment,

oprowadzał mnie po mieszkaniu

from floor to ceiling, every part was decorated.

od podłogi po sufit, wszystko jest udekorowane.

But if it weren't for the strangely familiar

Gdyby nie ten swojski,

stomach-churning odor that constantly

skręcający żołądek odór,

passes through the apartment,

który nieustanie unosi się w mieszkaniu,

it would be easy to forget

łatwo byłoby zapomnieć,

that you are standing next to a cow shed

że stoimy tuż przy oborze

and on top of a landfill.

i na szczycie wysypiska śmieci.

What moved me the most was that despite

Poruszyło mnie, że mimo

these seemingly inhospitable conditions,

tych wyraźnie niegościnnych warunków,

I was welcomed with open arms

przyjmowano mnie z otwartymi ramionami,

into a home that was made with love, care,

w domu zbudowanym z miłością, troską

and unreserved passion.

i szczerą pasją.

Let's move across the map to China,

Przenieśmy się do Chin,

to an area called Shanxi, Henan and Gansu.

do regionów Shanxi, Henan i Gansu.

In a region famous for the soft, porous Loess Plateau soil,

Na słynnej Wyżynie Lessowej

there lived until recently an estimated

do niedawna około 40 milionów osób

40 million people in these houses underground.

żyło w takich podziemnych domach,

These dwellings are called the yaodongs.

nazywanych yaodong.

Through this architecture by subtraction,

Ta architektura usuwa, zamiast budować.

these yaodongs are built literally inside of the soil.

Yadongi są po prostu wykopane w ziemi.

In these villages, you see an entirely altered landscape,

Krajobraz wiosek uległ całkowitej zmianie.

and hidden behind these mounds of dirt

Za hałdami ziemi

are these square, rectangular houses

są ukryte kwadratowe i prostokątne domy

which sit seven meters below the ground.

zbudowane 7 metrów pod ziemią.

When I asked people why they were digging

Kiedy pytałem, dlaczego wykopują

their houses from the ground,

domy w ziemi,

they simply replied that they are poor wheat

odpowiadali, że są biednymi rolnikami

and apple farmers who didn't have the money

hodują pszenicę, jabłka,

to buy materials, and this digging out

nie mają pieniędzy na kupno materiałów.

was their most logical form of living.

Kopanie było więc najbardziej logiczne.

From Makoko to Zabbaleen, these communities

Od Makoko po Zabaleen,

have approached the tasks of planning,

projektowanie domów

design and management of their communities

i zarządzanie społecznością

and neighborhoods in ways that respond

odpowiada konkretnym warunkom,

specifically to their environment and circumstances.

w których znajdują się mieszkańcy.

Created by these very people who live,

Tworzone przez miejscowych,

work and play in these particular spaces,

którzy tam pracują i odpoczywają,

these neighborhoods are intuitively designed

są intuicyjnie zaprojektowane tak,

to make the most of their circumstances.

by wykorzystać istniejące możliwości.

In most of these places, the government

W większości tych miejsc

is completely absent, leaving inhabitants

rząd jest zupełnie nieobecny,

zmuszając mieszkańców do korzystania

with no choice but to reappropriate found materials,

ze znalezionych materiałów.

and while these communities are highly disadvantaged,

Chociaż są w złej sytuacji,

they do present examples

często przedstawiają przykłady

of brilliant forms of ingenuity,

genialnych form i pomysłów.

and prove that indeed we have the ability

Dowodzą, że faktycznie możemy

to adapt to all manner of circumstances.

przystosować się do każdych warunków.

What makes places like the Torre David

Miejsca takie, jak Torre David,

particularly remarkable

są wyjątkowe

is this sort of skeleton framework

dzięki temu szkieletowi,

where people can have a foundation

którym daje ludziom

where they can tap into.

bazę do spożytkowania.

Now imagine what these already ingenious communities

Wyobraźcie sobie, co te genialne społeczności

could create themselves,

mogłyby stworzyć,

and how highly particular their solutions would be,

oraz jak niesamowite byłyby to rozwiązania,

if they were given the basic infrastructures

gdyby dano im podstawą infrastrukturę,

that they could tap into.

do wykorzystania.

Today, you see these large residential development projects

Widujemy duże projekty mieszkaniowe,

which offer cookie-cutter housing solutions

oferujące masowe rozwiązania

to massive amounts of people.

dla ludzkich mas.

From China to Brazil, these projects attempt

Od Chin po Brazylię, te projekty mają

to provide as many houses as possible,

dostarczyć tyle domów, ile się da,

but they're completely generic

ale są standardowe,

and simply do not work as an answer

nie odpowiadają na indywidualne potrzeby.

to the individual needs of the people.

nie odpowiadają na indywidualne potrzeby.

I would like to end with a quote

Chciałbym zakończyć cytatem

from a friend of mine and a source of inspiration,

mojej inspirującej przyjaciółki,

Zita Cobb, the founder of the wonderful

Zity Cobb, założycielki

Shorefast Foundation,

wspaniałej Fundacji Shorefast

based out of Fogo Island, Newfoundland.

na wyspie Fogo w Nowej Funlandii.

She says that "there's this plague of sameness

Mawia: "Ta okropna plaga jednolitości

which is killing the human joy,"

zabija całą ludzką radość".

and I couldn't agree with her more.

Całkowicie się z nią zgadzam.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)