John Bohannon: Dance vs. powerpoint, a modest proposal

John Bohannon: Nhảy múa vs. powerpoint, một đề xuất khiêm nhường

Translator: Trinh Brunch Reviewer: Trà Giang Lê

(Music)

(Âm nhạc)

Good afternoon.

Chào buổi trưa.

As you're all aware, we face difficult economic times.

Chắc là các bạn đều biết, chúng ta đang đối mặt với thời điểm kinh tế khó khăn.

I come to you with a modest proposal

Tôi tìm đến các bạn với một đề xuất khiêm tốn

for easing the financial burden.

để làm nhẹ gánh nặng tài chính.

This idea came to me while talking to

Ý tưởng này xuất hiện khi tôi trò chuyện cùng

a physicist friend of mine at MIT.

một người bạn của tôi là một nhà vật lý học ở trường MIT.

He was struggling to explain something to me:

Anh ấy đã rất vất vả để giải thích cho tôi về:

a beautiful experiment that uses lasers to cool down matter.

một thực nghiệm tuyệt vời, trong đó dùng tia hồng ngoại (laser) để làm nguội dần vật chất.

Now he confused me from the very start,

Thật ra anh ấy đã làm tôi nhức đầu ngay từ lúc bắt đầu,

because light doesn't cool things down.

bởi vì ánh sáng không làm nguội.

It makes it hotter. It's happening right now.

Nó làm mọi thứ nóng lên. Nó đang diễn ra ngay tại đây, vào lúc này.

The reason that you can see me standing here is because

Lý do mà các bạn có thể nhìn thấy tôi đang đứng ngay đây bởi vì

this room is filled with more than 100 quintillion photons,

căn phòng này chứa hơn 100 nhân mười luỹ thừa mười tám quang tử (photon),

and they're moving randomly through the space, near the speed of light.

và chúng đang chuyển động ngẫu nhiên trong không gian, gần bằng với vận tốc của ánh sáng.

All of them are different colors,

Tất cả chúng có màu sắc khác nhau,

they're rippling with different frequencies,

chúng đang gợn sóng với các tần số khác nhau,

and they're bouncing off every surface, including me,

và chúng đang nảy lên từ mọi bề mặt, kể cả tôi,

and some of those are flying directly into your eyes,

một số trong chúng đang bay thẳng vô mắt các bạn,

and that's why your brain is forming an image of me standing here.

đó là lý do não của các bạn cấu thành một hình ảnh tôi đang đứng đây.

Now a laser is different.

Tia hồng ngoại là chuyện khác.

It also uses photons, but they're all synchronized,

Nó cũng dùng các quang tử (photon), nhưng chúng đều được đồng bộ hoá,

and if you focus them into a beam,

và nếu bạn tập trung chúng thành một chùm,

what you have is an incredibly useful tool.

bạn có được một thứ công cụ vô cùng hữu dụng.

The control of a laser is so precise

Sự kiểm soát của một tia hồng ngoại là cực kỳ chuẩn xác

that you can perform surgery inside of an eye,

đến mức bạn có thể thực hiện phẫu thuật bên trong một con mắt,

you can use it to store massive amounts of data,

bạn có thể sử dụng nó để lưu trữ một lượng lớn các dữ liệu,

and you can use it for this beautiful experiment

và bạn có thể sử dụng nó trong cái thực nghiệm hay ho này

that my friend was struggling to explain.

cái thực nghiệm mà bạn tôi đã rất vất vả để giải thích.

First you trap atoms in a special bottle.

Đầu tiên, bạn nhốt các nguyên tử (atom) trong một cái chai đặc biệt.

It uses electromagnetic fields to isolate the atoms

Nó sử dụng các trường điện từ để cô lập các nguyên tử

from the noise of the environment.

từ tiếng ồn của môi trường.

And the atoms themselves are quite violent,

Bản thân các nguyên tử thì khá là bạo lực.

but if you fire lasers that are precisely tuned to the right frequency,

nhưng nếu bạn bắn các tia hồng ngoại một cách thật chính xác để điều chỉnh cho đúng tần số,

an atom will briefly absorb those photons

một nguyên tử sẽ nhanh chóng hấp thụ những quang tử

and tend to slow down.

và có xu hướng làm chúng chậm lại.

Little by little it gets colder

Từng chút một, nó lạnh dần

until eventually it approaches absolute zero.

cho đến cuối cùng thì nó tiếp cận điểm không tuyệt đối.

Now if you use the right kind of atoms and you get them cold enough,

Bây giờ nhé, nếu bạn sử dụng đúng loại nguyên tử và bạn làm nó đủ lạnh

something truly bizarre happens.

chuyện thực sự kỳ lạ xảy ra.

It's no longer a solid, a liquid or a gas.

Nó không còn ở dạng chất rắn, chất lỏng hay khí nữa.

It enters a new state of matter called a superfluid.

Nó đi vào một trạng thái mới được gọi là trạng thái siêu lỏng (superfluid).

The atoms lose their individual identity,

Các nguyên tử đã mất đi đặc điểm nhận diện đặc biệt của chúng,

and the rules from the quantum world take over,

các quy tắc của thế giới lượng tử giành quyền kiểm soát,

and that's what gives superfluids such spooky properties.

và điều đó khiến cho các chất siêu lỏng mang những thuộc tính kỳ quặc.

For example, if you shine light through a superfluid,

Ví dụ nhé, nếu bạn chiếu sáng thông qua một chất siêu lỏng,

it is able to slow photons down

nó có thể làm các quang tử chuyển động chậm lại

to 60 kilometers per hour.

còn vận tốc 60 cây số / giờ.

Another spooky property is that it flows

Một thuộc tính kỳ quặc khác nữa là nó lưu động

with absolutely no viscosity or friction,

mà hoàn toàn không có độ nhớt hay là ma sát,

so if you were to take the lid off that bottle,

vậy nên, nếu bạn mở nắp chai ra,

it won't stay inside.

nó sẽ không ở yên bên trong chai nữa.

A thin film will creep up the inside wall,

Một màng phim mỏng sẽ bò lên thành chai từ bên trong,

flow over the top and right out the outside.

chảy tràn qua miệng chai và trào ra ngoài.

Now of course, the moment that it does hit the outside environment,

Tất nhiên, ngay khoảnh khắc mà chất siêu lỏng này va chạm với môi trường bên ngoài,

and its temperature rises by even a fraction of a degree,

nhiệt độ của nó tăng lên, dù chỉ là một phần rất nhỏ của một độ,

it immediately turns back into normal matter.

và ngay lập tức trở lại trạng thái vật chất bình thường.

Superfluids are one of the most fragile things we've ever discovered.

Các chất siêu lỏng là một trong những thứ mong manh nhất mà chúng tôi đã từng khám phá.

And this is the great pleasure of science:

Còn đây là niềm vui thú tuyệt vời của khoa học:

the defeat of our intuition through experimentation.

sự thất bại của trực giác chúng tôi qua thực nghiệm.

But the experiment is not the end of the story,

Nhưng thực nghiệm không là điểm kết thúc của câu chuyện,

because you still have to transmit that knowledge to other people.

bởi vì bạn vẫn phải truyền lại kiến thức cho người khác.

I have a Ph.D in molecular biology.

Tôi có bằng tiến sĩ ngành sinh học phân tử.

I still barely understand what most scientists are talking about.

Tôi vẫn hầu như không hiểu những điều mà phần lớn các nhà khoa học đang nói đến.

So as my friend was trying to explain that experiment,

Vì vậy, khi bạn tôi cố gắng giải thích về thực nghiệm kể trên,

it seemed like the more he said,

hình như anh ấy nói càng nhiều,

the less I understood.

thì tôi càng mù mờ.

Because if you're trying to give someone the big picture

Bởi vì nếu bạn đang cố gắng để vẽ nên cho ai đó một bức tranh toàn cảnh

of a complex idea, to really capture its essence,

về một ý tưởng phức tạp, để thực sự nắm bắt bản chất của vấn đề,

the fewer words you use, the better.

bạn dùng càng ít từ, người ta càng dễ tiếp thu.

In fact, the ideal may be to use no words at all.

Trong thực tế, hay nhất có thể là không nói gì cả.

I remember thinking, my friend could have explained

Tôi nhớ đã nghĩ rằng phải chi bạn tôi đã có thể đã giải thích

that entire experiment with a dance.

về toàn bộ thử nghiệm đó chỉ với một điệu nhảy.

Of course, there never seem to be any dancers around when you need them.

Tất nhiên, dường như chẳng bao giờ có người vũ công nào xung quanh khi bạn cần họ.

Now, the idea is not as crazy as it sounds.

Thật ra, ý tưởng này không điên khùng như nó nghe có vẻ như thế.

I started a contest four years ago called Dance Your Ph.D.

Bốn năm trước, tôi đã bắt đầu một cuộc thi gọi là "Hãy để bằng tiến sỹ của bạn nhảy múa" (Dance Your Ph.D)

Instead of explaining their research with words,

Thay vì giải thích nghiên cứu của mình bằng từ ngữ,

scientists have to explain it with dance.

các nhà khoa học phải giải thích nó với điệu nhảy.

Now surprisingly, it seems to work.

Đáng ngạc nhiên là, cách đó có vẻ hiệu nghiệm.

Dance really can make science easier to understand.

Khiêu vũ thực sự có thể làm khoa học dễ hiểu hơn.

But don't take my word for it.

Nhưng đừng tin lời tôi.

Go on the Internet and search for "Dance Your Ph.D."

Lên Internet và tìm kiếm từ khoá "Hãy để bằng tiến sỹ của bạn nhảy múa" ("Dance Your Ph.D.")

There are hundreds of dancing scientists waiting for you.

Hiện có hàng trăm các nhà khoa học nhảy múa chờ đợi bạn.

The most surprising thing that I've learned while running this contest

Điều đáng ngạc nhiên nhất mà tôi rút ra được trong khi điều hành cuộc thi này

is that some scientists are now working directly with dancers on their research.

là một số nhà khoa học đang làm việc trực tiếp với vũ công trong nghiên cứu của họ.

For example, at the University of Minnesota,

Ví dụ nhé, tại trường đại học Minnesota,

there's a biomedical engineer named David Odde,

có một kỹ sư ngành y sinh tên David Odde,

and he works with dancers to study how cells move.

ông làm việc với các vũ công để tìm hiểu cách các tế bào di chuyển.

They do it by changing their shape.

Các tế bào di chuyển bằng cách thay đổi hình dạng của chúng.

When a chemical signal washes up on one side,

Khi một tín hiệu hóa học giạt vào một phía,

it triggers the cell to expand its shape on that side,

nó kích thích các tế bào mở rộng hình dạng của chúng về phía đó,

because the cell is constantly touching and tugging at the environment.

vì các tế bào liên tục tiếp xúc vào và kéo dãn trong môi trường.

So that allows cells to ooze along in the right directions.

Vì vậy, nó cho phép các tế bào rỉ ra dọc theo các hướng đúng.

But what seems so slow and graceful from the outside

Nhưng điều mà có vẻ rất chậm rãi và thanh nhã khi nhìn bên ngoài

is really more like chaos inside,

lại thực sự rất hỗn loạn bên trong,

because cells control their shape with a skeleton of rigid protein fibers,

bởi vì các tế bào kiểm soát hình dáng của chúng bằng một bộ khung của các sợi protein bền vững,

and those fibers are constantly falling apart.

và những sợi này liên tục rơi rụng.

But just as quickly as they explode,

Nhưng ngay vào lúc chúng tiêu tan,

more proteins attach to the ends and grow them longer,

lại có thêm nhiều protein gắn vào các điểm cuối và mọc dài ra,

so it's constantly changing

vậy nên, tế bào thay đổi liên tục

just to remain exactly the same.

chỉ để duy trì hiện trạng y như lúc ban đầu.

Now, David builds mathematical models of this and then he tests those in the lab,

David xây dựng các mô hình toán học về điều đó, sau đó ông kiểm tra chúng trong phòng thí nghiệm,

but before he does that, he works with dancers

nhưng trước khi làm việc đó, ông làm việc với các vũ công

to figure out what kinds of models to build in the first place.

để tính toán xem những loại mô hình nào cần được xây dựng đầu tiên.

It's basically efficient brainstorming,

Nó cơ bản là một thảo luận tự do hiệu quả,

and when I visited David to learn about his research,

và khi tôi ghé thăm David để tìm hiểu về nghiên cứu của anh,

he used dancers to explain it to me

anh đã sử dụng các vũ công để giải thích cho tôi

rather than the usual method: PowerPoint.

chứ không phải phương pháp thường dùng: PowerPoint.

And this brings me to my modest proposal.

Và chuyện đó khiến tôi nêu lên đề xuất khiêm tốn này.

I think that bad PowerPoint presentations

Tôi nghĩ rằng những bài thuyết trình PowerPoint dở

are a serious threat to the global economy.

là một mối đe dọa nghiêm trọng cho nền kinh tế toàn cầu.

(Laughter) (Applause)

(Cười rộ) (Vỗ tay)

Now it does depend on how you measure it, of course,

Tất nhiên, nó còn phụ thuộc vào cách thức mà bạn tính nó,

but one estimate has put the drain at 250 million dollars per day.

nhưng có ước tính chuyện đó tiêu hao 250 triệu đô la mỗi ngày.

Now that assumes half-hour presentations

Thử giả định các bài thuyết trình trong nửa tiếng

for an average audience of four people

cho một nhóm khán giả trung bình gồm bốn người

with salaries of 35,000 dollars,

với tiền lương 35,000 đô la,

and it conservatively assumes that

và giả sử một cách dè dặt rằng

about a quarter of the presentations are a complete waste of time,

khoảng một phần tư của các bài thuyết trình là hoàn toàn lãng phí thời gian,

and given that there are some apparently

và cho rằng có khoảng

30 million PowerPoint presentations created every day,

30 triệu bài thuyết trình PowerPoint được tạo ra mỗi ngày,

that would indeed add up to an annual waste

sẽ làm tổng con số lãng phí hàng năm lên đến

of 100 billion dollars.

100 tỷ đô la.

Of course, that's just the time we're losing

Tất nhiên, đó chỉ là thời gian mà chúng ta đang mất đi

sitting through presentations.

với các bài thuyết trình.

There are other costs, because PowerPoint is a tool,

Còn những chi phí khác nữa, bởi vì PowerPoint chỉ là một công cụ,

and like any tool, it can and will be abused.

và giống như bất kỳ công cụ nào khác, nó có thể và sẽ bị lạm dụng.

To borrow a concept from my country's CIA,

Mượn một khái niệm từ CIA nước tôi,

it helps you to soften up your audience.

nó giúp làm đối tượng khán giả của bạn uỷ mị đi.

It distracts them with pretty pictures, irrelevant data.

Nó làm sao lãng khán giả với nhiều hình ảnh đẹp, những dữ liệu không liên quan.

It allows you to create the illusion of competence,

Nó cho phép bạn tạo ra ảo tưởng về năng lực,

the illusion of simplicity,

ảo tưởng về tính đơn giản,

and most destructively, the illusion of understanding.

và tiêu cực nhất, những ảo tưởng về sự hiểu biết.

So now my country is 15 trillion dollars in debt.

Thời điểm này, nước tôi hiện ngập trong 15 ngàn tỷ đô la nợ nần.

Our leaders are working tirelessly to try and find ways to save money.

Các nhà lãnh đạo của chúng tôi đang làm việc không mệt mỏi để cố tìm ra cách tiết kiệm tiền.

One idea is to drastically reduce public support for the arts.

Một kế hoạch là cắt giảm triệt để các tài trợ công cho nghệ thuật.

For example, our National Endowment for the Arts,

Ví dụ tại Quỹ Quốc Gia Tài Năng về Nghệ Thuật của chúng tôi (NEA),

with its $150 million budget,

với ngân sách 150 triệu đô la,

slashing that program would immediately reduce the national debt

cắt giảm chương trình đó ngay lập tức sẽ làm giảm khoản nợ quốc gia

by about one one-thousandth of a percent.

xuống khoảng một phần ngàn của một phần trăm.

One certainly can't argue with those numbers.

Một người chắc chắn không thể tranh luận với những con số đó.

However, once we eliminate public funding for the arts,

Tuy nhiên, một khi chúng ta loại bỏ nguồn tài trợ công cho nghệ thuật,

there will be some drawbacks.

sẽ có một số mặt hạn chế.

The artists on the street will swell the ranks of the unemployed.

Các nghệ sĩ trên đường phố sẽ gia nhập vào hàng ngũ của đội quân thất nghiệp.

Many will turn to drug abuse and prostitution,

Nhiều người trong số đó sẽ chuyển sang lạm dụng ma túy và mại dâm,

and that will inevitably lower property values in urban neighborhoods.

và điều đó không tránh khỏi làm giảm đi giá trị bất động sản trong các khu dân cư đô thị.

All of this could wipe out the savings we're hoping to make in the first place.

Tất cả các chuyện đó có thể làm mất sạch các khoản tiết kiệm chúng ta hy vọng có thể thực hiện được lúc ban đầu.

I shall now, therefore, humbly propose my own thoughts,

Đến đây, tôi xin khiêm nhường đề xuất những ý kiến của riêng tôi

which I hope will not be liable to the least objection.

mà tôi hy vọng sẽ không phải chịu trách nhiệm với các phản đối dù nhỏ nhất.

Once we eliminate public funding for the artists,

Một khi chúng ta loại bỏ nguồn tài trợ công dành cho các nghệ sĩ,

let's put them back to work

hãy đưa họ trở lại với công việc

by using them instead of PowerPoint.

bằng dùng họ thay PowerPoint.

As a test case, I propose we start with American dancers.

Như một trường hợp thử nghiệm, tôi đề nghị chúng ta hãy bắt đầu với các vũ công người Mỹ.

After all, they are the most perishable of their kind,

Xét cho cùng, họ là những người dễ chết nhất trong nhóm này,

prone to injury and very slow to heal

dễ bị tổn thương và rất lâu để chữa lành

due to our health care system.

bởi vì hệ thống chăm sóc sức khỏe của chúng ta.

Rather than dancing our Ph.Ds,

Thay bằng để các bằng tiến sỹ nhảy múa,

we should use dance to explain all of our complex problems.

chúng ta nên sử dụng nhảy múa để giải thích tất cả các vấn đề phức tạp.

Imagine our politicians using dance

Hãy tưởng tượng xem khi các chính trị gia của chúng ta sử dụng các điệu nhảy để

to explain why we must invade a foreign country

giải thích lý do tại sao chúng ta phải xâm lược một quốc gia nào đó

or bail out an investment bank.

hay bảo lãnh một ngân hàng đầu tư.

It's sure to help.

Điều đó chắc chắn có ích.

Of course someday, in the deep future,

Tất nhiên là một ngày nào đó, trong tương lai xa,

a technology of persuasion

một công nghệ thuyết phục

even more powerful than PowerPoint may be invented,

thậm chí mạnh hơn PowerPoint có thể được phát minh,

rendering dancers unnecessary as tools of rhetoric.

để các vũ công không còn cần thiết trong vai trò công cụ hùng biện nữa.

However, I trust that by that day,

Tuy nhiên, tôi tin tưởng rằng vào ngày đó,

we shall have passed this present financial calamity.

chúng ta đã vượt qua tai hoạ tài chính hiện nay.

Perhaps by then we will be able to afford the luxury

Có lẽ khi đó chúng ta có đủ khả năng tận hưởng sự xa xỉ

of just sitting in an audience

của việc ngồi trong hàng ghế khán giả

with no other purpose

không có mục đích nào khác

than to witness the human form in motion.

ngoài việc chứng kiến các hình thái con người chuyển động.

(Music)

(Âm nhạc)

(Applause)

(Vỗ tay)