How film transforms the way we see the world | Sharmeen Obaid-Chinoy

Translator: Anh Minh Reviewer: Nhung Vũ

I'm a storyteller,

Tôi là một người kể chuyện

but I'm also a troublemaker.

nhưng cũng là kẻ gây rối.

(Laughter)

(Cười)

And I have a habit of asking difficult questions.

Và tôi có thói quen hỏi những câu hỏi khó.

It started when I was 10 years old,

Nó bắt đầu khi tôi mười tuổi

and my mother, who was raising six children, had no time for them.

và mẹ tôi, người phải nuôi sáu đứa con, không có thời gian để trả lời.

At 14, fed up with my increasingly annoying questions,

Khi tôi 14, bà không chịu nổi những câu hỏi phiền toái của tôi,

she recommended that I begin writing for the local English-language newspaper

nên đã đề nghị tôi bắt đầu viết bài cho tờ báo tiếng anh địa phương

in Pakistan,

ở Pakistan,

to put my questions out to the entire country, she said.

đưa câu hỏi của tôi ra cho cả nước như bà nói.

(Laughter)

(Cười)

At 17, I was an undercover investigative journalist.

Năm tôi 17 tuổi, tôi đã là một nhà báo điều tra ẩn danh.

I don't even think my editor knew just how young I was

Tôi không nghĩ biên tập biết tôi trẻ đến thế

when I sent in a story that named and shamed

khi tôi gửi một bài gọi tên và lên án

some very powerful people.

những người vô cùng quyền lực.

The men I'd written about wanted to teach me a lesson.

Nhung đối tượng tôi viết muốn dạy tôi một bài học.

They wanted to shame me and my family.

Họ muốn làm bẽ mặt tôi và gia đình.

They spray-painted my name and my family's name

Họ sơn tên tôi và gia đình tôi

with unspeakable profanities across our front gate

với những lời lẽ thô tục trước cổng nhà

và khu hàng xóm.

and around our neighborhood.

And they felt that my father, who was a strict man of tradition,

Và họ nghĩ bố tôi, người tuân thủ truyền thống nghiêm ngặt

sẽ bắt tôi dừng lại.

would stop me.

Thay vì thế, ông lại đứng trước tôi và nói,

Instead, my father stood in front of me and said,

"Nếu con nói sự thật, bố sẽ đứng về phía con,

"If you speak the truth, I will stand with you,

và thế giới cũng vậy."

and so will the world."

And then he got --

Và ông ấy đã--

(Applause)

(Vỗ tay)

And then he got a group of people together and they whitewashed the walls.

Và ông ấy tập hợp một nhóm người

và họ cùng sơn lại tường.

(Laughter)

I've always wanted my stories to jolt people,

Tôi muốn câu chuyện của mình làm mọi người choáng váng

to shake them into having difficult conversations.

đẩy họ vào những cuộc thảo thuận khó khăn.

And I felt that I would be more effective if I did something visual.

Và tôi thấy rằng sẽ hiệu quả hơn nếu tôi làm thứ gì đó trực quan.

And so at 21, I became a documentary filmmaker,

Năm 21 tuổi, tôi trở thành nhà làm phim tài liệu,

turning my camera onto marginalized communities

hướng máy quay tập trung cộng đồng bên lề xã hội

tại tiền tuyến trong khu vực chiến tranh,

on the front lines in war zones,

eventually returning home to Pakistan,

cuối cùng trở quê nhà Pakistan,

nơi tôi muốn làm tài liệu về bạo hành phụ nữ.

where I wanted to document violence against women.

Pakistan is home to 200 million people.

Pakistan là nhà của 200 triệu người.

And with its low levels of literacy,

Và với trình độ dân trí thấp,

phim ảnh có thể làm thay đổi cách mọi người nhận thức vấn đề.

film can change the way people perceive issues.

An effective storyteller speaks to our emotions,

Người kể chuyện thực lực sẽ nói lên cảm xúc của chúng ta,

elicits empathy and compassion,

khơi gợi sự thấu hiểu và lòng trắc ẩn,

and forces us to look at things differently.

và hướng chúng ta nhìn nhận vấn đề theo cách khác.

Ở nước tôi, phim ảnh có tiềm năng vượt qua các rạp chiếu.

In my country, film had the potential to go beyond cinema.

It could change lives.

Nó có thể thay đổi cuộc sống.

The issues that I've always wanted to raise --

Vấn đề tôi luôn muốn nêu ra --

tôi muốn dựng lên tấm gương cho xã hội--

I've always wanted to hold up a mirror to society --

they've been driven by my barometer of anger.

họ đã bị thúc đẩy bởi áp kế tức giận của tôi.

And my barometer of anger led me, in 2014, to honor killings.

Năm 2014, Áp kế giận dữ đã dẫn tôi tới Giết người vì danh dự.

Giết người vì danh dự xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới,

Honor killings take place in many parts of the world,

nơi mà nam giới ngược đãi phụ nữ bằng những luật lệ mà họ tạo ra:

where men punish women who transgress rules made by them:

women who choose to marry on their own free will;

phụ nữ lựa chọn lập gia đình theo ý muốn của họ,

or women who are looking for a divorce;

hoặc là muốn li hôn;

hoặc là phụ nữ bị nghi ngờ có những quan hệ bất chính.

or women who are suspected of having illicit relationships.

In the rest of the world, honor killings would be known as murder.

Ở phần còn lại của thế giới,

giết người vì danh dự bị bị xem là giết người.

I always wanted to tell that story from the perspective of a survivor.

Tôi muốn kể câu chuyện từ cái nhìn của người sống sót.

But women do not live to tell their tale

Nhưng họ không thể sống để kể lại chuyện

và thay vào đó kết thúc ở những ngôi mộ không tên.

and instead end up in unmarked graves.

So one morning when I was reading the newspaper,

Vào một buổi sáng khi tôi đang đọc báo,

and I read that a young woman had miraculously survived

và đọc được tin một người phụ nữ trẻ sống sót một cách kì diệu

sau khi bị bắn vào mặt bởi bố và cậu

after being shot in the face by her father and her uncle

because she chose to marry a man out of her free will,

bởi vì cô ấy chọn kết hôn theo ý mình.

I knew I had found my storyteller.

Tôi biết tôi đã tìm được người kể chuyện.

Saba was determined to send her father and her uncle to jail,

Saba đã quyết định cho bố và cậu vào tù,

but in the days after leaving the hospital,

nhưng sau khi xuất viện,

áp lực buộc cô ấy phải tha thứ.

pressure mounted on her to forgive.

You see, there was a loophole in the law

Bạn thấy đó, có kẽ hở của luật pháp ở đây

that allowed for victims to forgive perpetrators,

cho phép nạn nhân tha thứ cho thủ phạm

giúp họ không phải vào tù.

enabling them to avoid jail time.

And she was told that she would be ostracized

Và cô ấy được bảo rằng cô ấy sẽ bị khai trừ

and her family, her in-laws,

và gia đình cô ấy, gia đình chồng,

they would all be shunned from the community,

tất cả họ sẽ bị xa lánh bởi cộng đồng,

because many felt that her father had been well within his right,

vì nhiều người cho rằng cha cô ấy có quyền

trừng phạt khi cô ấy làm sai.

given her transgression.

She fought on --

Và cô ấy tranh đấu--

nhiều tháng.

for months.

But on the final day in court,

Nhưng ngày cuối ở tòa án,

she gave a statement forgiving them.

cô ấy lại tuyên bố tha thứ cho họ.

Là người làm phim, chúng tôi cảm thấy tuyệt vọng

As filmmakers, we were devastated,

because this was not the film that we had set out to make.

bởi vì đó không phải bộ phim mà chúng tôi định làm.

In hindsight, had she pressed charges, fought the case and won,

Phút cuối, cô sẽ yêu cầu buộc tội, đấu tranh và chiến thắng,

hers would have been an exception.

trường hợp của cô ấy sẽ là một ngoại lệ.

Khi mà đến cả một người phụ nữ mạnh mẽ buộc phải im lặng,

When such a strong woman is silenced,

what chance did other women have?

thì cơ hội nào cho những người phụ nữ khác?

And we began to think about using our film

Và chúng tôi bắt đầu sử dụng thước phim của mình

to change the way people perceived honor killings,

để thay đổi nhận thức về Giết người vì danh dự

để tác động đến lỗ hổng luật pháp.

to impact the loophole in the law.

Và phim của chúng tôi được chọn cho giải thưởng Hàn Lâm,

And then our film was nominated for an Academy Award,

and honor killings became headline news,

và Giết người vì danh dự trở thành tin tiêu đề,

and the prime minister, while sending his congratulations,

và thủ tướng trong khi gửi lời chúc,

đã đề nghị tổ chức buổi chiếu đầu tiên tại văn phòng của mình.

offered to host the first screening of the film at his office.

Of course, we jumped at the chance,

Dĩ nhiên, chúng tôi đã nắm lấy cơ hội

because no prime minister in the history of the country had ever done so.

bởi vì không có thủ tướng nào trong lịch sử từng làm vậy.

And at the screening,

Và vào buổi chiếu

which was carried live on national television,

được truyền trực tiếp trên truyền hình quốc gia,

he said something that reverberated throughout the country:

ông đã nói lời tác động mạnh mẽ trên khắp cả nước:

"There is no honor in honor killings," he said.

"Sẽ không có danh dự trong Giết người vì danh dự,"

(Applause)

(Vỗ tay)

At the Academy Awards in LA,

Và tại giải thường Academy tại LA,

nhiều nhà phê bình đã viết về chúng tôi,

many of the pundits had written us off,

but we felt that in order for the legislative push to continue,

nhưng chúng tôi cảm thấy để thúc đẩy lập pháp

we needed that win.

chúng tôi cần chiến thắng đó.

And then, my name was announced,

Và sau đó tên tôi được xướng lên

and I bounded up the steps in flip-flops, because I didn't expect to be onstage.

tôi lên sân khấu bằng đôi dép lào vì không ngờ đến điều này

(Laughter)

(Cười)

And I accepted the statue, telling a billion people watching

Và tôi cầm lấy bức tượng, nói với hàng triệu người xem

that the prime minister of Pakistan had pledged to change the law,

rằng thủ tướng Pakistan đã cam kết thay đổi luật

because, of course, that's one way of holding the prime minister accountable.

vì đó dĩ nhiên là cách ông giữ chức vị thủ tướng.

(Laughter)

(Cười)

And --

Và --

(Applause)

(Vỗ tay)

Back home, the Oscar win dominated headline news,

Ở quê nhà, giải Oscar đã chiếm hết tít trên báo đài

and more people joined the fray,

và nhiều người tham gia cuộc đấu tranh

asking for the loophole in the law to be closed.

yêu cầu giải quyết lỗ hổng luật pháp.

And then in October 2016, after months of campaigning,

Và vào tháng 10 năm 2016, sau nhiều tháng đấu tranh

the loophole was indeed closed.

lỗ hổng đã được xỏa bỏ hoàn toàn.

(Applause)

(Vỗ tay)

And now men who kill women in the name of honor

Và bây giờ nam giới giết phụ nữ vì danh dự

receive life imprisonment.

phải vào tù.

(Applause)

(Vỗ tay)

Yet, the very next day,

Vào ngày tiếp theo,

một phụ nữ lại bị giết vì danh dự,

a woman was killed in the name of honor,

and then another and another.

Và người tiếp theo và tiếp nữa cũng chung số phận.

We had impacted legislation,

Chúng tôi có ảnh hưởng đến pháp luật,

nhưng đó chưa đủ.

but that wasn't enough.

We needed to take the film and its message to the heartland,

Chúng tôi cần phim ảnh và thông điệp của nó đi vào trái tim

to small towns and villages across the country.

đến những thị trấn và làng nhỏ khắp đất nước.

You see, for me, cinema can play a very positive role

Với tôi phim ảnh có vai trò tích cực

in changing and molding society in a positive direction.

thay đổi và nhào nặn xã hội theo hướng tích cực.

But how would we get to these places?

Nhưng làm thế nào chúng tôi đến được những nơi này?

How would we get to these small towns and villages?

Làm thế nào chúng tôi đến được những thị trấn nhỏ?

We built a mobile cinema,

Chúng tôi dựng rạp chiếu phim di động,

a truck that would roll through the length and breadth of the country,

một chiếc xe tải đi khắp chiều dài và chiều rộng của đất nước,

that would stop in small towns and villages.

chúng tôi dừng lại ở thị trấn và thôn làng nhỏ.

We outfitted it with a large screen that would light up the night sky,

Chúng tôi dựng một màn hình lớn thắp sáng cả vùng trời,

and we called it "Look But With Love."

và chúng tôi gọi nó là "Nhìn bằng tình yêu".

Tạo cơ hội để cộng đồng đó cùng nhau

It would give the community an opportunity to come together

and watch films in the evening.

xem phim vào buổi tối.

We knew we could attract men and children in the mobile cinema.

Chúng tôi biết mình có thể thu hút đàn ông và trẻ em,

They would come out and watch.

họ sẽ ra ngoài và xem.

But what about women?

Nhưng còn phụ nữ?

In these small, rural communities that are segregated,

Ở trong những cộng đồng hẻo lánh này, họ bị tách biệt.

how would we get women to come out?

Làm thế nào để phụ nữ có thể xem được?

We had to work with prevailing cultural norms in order to do so,

Chúng tôi phải điều chỉnh chuẩn mực văn hóa để làm được điều đó,

và chúng tôi đã xây dựng rạp chiếu phim bên trong rạp chiếu phim

and so we built a cinema inside the cinema,

outfitting it with seats and a screen where women could go inside and watch

với ghế và màn hình nơi phụ nữ có thể vào xem

without fearing

mà không sợ hãi

or being embarrassed

hoặc cảm thấy ngượng ngùng

or harassment.

hoặc là bị quấy rầy.

Chúng tôi giới thiệu với mọi người

We began to introduce everyone

những bộ phim sẽ giúp họ mở mang đầu óc

to films that opened up their minds to competing worldviews,

về thế giới cạnh tranh ngoài kia,

encouraging children to build critical thinking

khuyến khích trẻ em xây dựng tư duy phản biện

so that they could ask questions.

để các em có thể đặt câu hỏi.

And we expanded our scope beyond honor killings,

và chúng tôi mở rộng phạm vi vượt qua Giết người vì danh dự,

talking about income inequality,

nói về bất bình đẳng thu nhập,

the environment,

môi trường,

talking about ethnic relations, religious tolerance and compassion.

nói về quan hệ dân tộc, khoan dung tôn giáo và từ bi.

And inside, for women,

Và bên trong, cho phụ nữ

chúng tôi cho họ thấy họ là người hùng chứ không phải nạn nhân

we showed them films in which they were heroes, not victims,

and we told them how they could navigate the court system, the police system,

và chúng tôi nói họ có thể dùng hệ thống tòa án, cảnh sát

educating them about their rights,

để tự dạy họ về quyền của mình,

telling them where they could seek refuge

nói cho họ biết nơi họ có thể nương tựa

if they were victims of domestic violence,

nếu họ là nạn nhân của bạo lực gia đình,

nơi mà họ có thể đến và tìm giúp đỡ.

where they could go and get help.

We were surprised that we were welcomed in so many of the places

Chúng tôi ngạc nhiên là mình được chào đón

ở những nơi mà chúng tôi đến.

that we went to.

Nhiều nơi, thị trấn chưa từng xem phim hay mạng xã hội,

Many of the towns had never seen television or social media,

and they were eager for their children to learn.

và họ tha thiết muốn con mình được học.

nhưng có lúc gặp khó khăn

But there was also pushback and blowback

with the ideas that we were bringing with us.

với những ý tưởng của chúng tôi.

Two members of our mobile cinema team resigned

Hai xe trong nhóm bị từ chối

because of threats from villages.

vì dân làng đe dọa.

And in one of the villages that we were screening in,

Và một trong những ngôi làng chúng tôi chiếu phim,

they shut it down

họ ngừng buổi chiếu

vì họ không muốn phụ nữ biết về quyền của họ.

and said they didn't want the women to know about their rights.

Nhưng mặt khác, ở một làng khác khi mà màn hình bị ngừng

But on the flip side, in another village when a screening was shut down,

một cảnh sát mặc thường phục đã đến và yêu cầu chiếu lại

a plainclothes policeman got up and ordered it back on,

và anh đứng đó, bảo vệ chúng tôi,

and stood by, protecting our team,

telling everyone that it was his duty to expose the young minds

nói với chúng tôi rằng bổn phận của anh là để thế hệ trẻ biết

về sự da dạng của thế giới và về nội dung này.

to an alternative worldview and to this content.

He was an ordinary hero.

Anh ấy là anh hùng đời thường.

But we've come across so many of these heroes on our journey.

Nhưng chúng tôi gặp rất nhiều người hùng trong hành trình của mình.

In another town, where the men said that only they could watch

Ở thị trấn khác, nơi mà đàn ông là người duy nhất được xem

and the women had to stay home,

và phụ nữ phải ở nhà,

a community elder got up,

cộng đồng người lớn tuổi lên tiếng,

họ lập thành một nhóm và bàn luận,

got a group of people together, had a discussion,

and then both men and women sat down to watch together.

và sau đó cả nam và nữ đều cùng xem.

We are documenting what we are doing.

Chúng tôi làm tài liệu về điều mình đang làm.

We talk to people.

Chúng tôi trò chuyện với mọi người.

We adapt.

Chúng tôi thích nghi.

We change the lineup of films.

Chúng tôi thay đổi lịch phim.

When we show men films

Khi chúng tôi cho đàn ông xem

về thủ phạm của bạo hành đằng sau song sắt

that show perpetrators of violence behind bars,

we want to hit home the fact that if men are violent,

chúng tôi muốn mang đến từng nhà rằng nếu đàn ông bạo hành

there will be repercussions.

đó là hậu quả họ phải nhận.

But we also show films where men are seen as championing women,

Nhưng chúng tôi cũng chiếu phim về đàn ông đấu tranh cho phụ nữ,

because we want to encourage them to take on those roles.

chúng tôi muốn động viên họ tham gia vào những vai trò này.

For women, when we show them films in which they are heads of state

Với phụ nữ, chúng tôi chiếu phim về họ là chủ tịch nước

or where they are lawyers and doctors and in leadership positions,

hoặc họ là luật sư và bác sĩ và trong vị trí lãnh đạo,

we talk to them and encourage them to step into those roles.

chúng tôi trò chuyện, động viên họ dấn thân vào vai trò này.

We are changing the way people in these villages interact,

Chúng tôi thay đổi cách mọi người trong làng đối xử với nhau

và chúng tôi đưa những bài học đến những nơi khác.

and we're taking our learnings into other places.

Recently, a group contacted us and wants to take our mobile cinema

Gần đây, một nhóm người liên hệ muốn đưa rạp chiếu di động

to Bangladesh and Syria,

đến Bangladesh và Syria,

and we're sharing our learnings with them.

và chúng tôi chia sẻ sự hiểu biết với họ.

We feel it's really important

Chúng tôi cảm thấy điều đó rất quan trọng

to take what we are doing and spread it across the world.

khi lan tỏa những điều mình đang làm ra khắp thế giới.

In small towns and villages across Pakistan,

Ở thị trấn nhỏ bắt ngang qua Pakistan,

men are changing the way they interact with women,

đàn ông thay đổi cách họ đối xử với phụ nữ,

children are changing the way they see the world,

trẻ em thay đổi cách nhìn thế giới,

one village at a time, through cinema.

từng ngôi làng một, thông qua phim ảnh.

Thank you.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)

(Applause)