How film transforms the way we see the world | Sharmeen Obaid-Chinoy

Tłumaczenie: Sylwia Magon Korekta: Rysia Wand

I'm a storyteller,

Jestem gawędziarą,

but I'm also a troublemaker.

ale jestem też zadymiarą.

(Laughter)

(Śmiech)

And I have a habit of asking difficult questions.

Mam nawyk zadawania trudnych pytań.

It started when I was 10 years old,

Zaczęły się, kiedy miałam 10 lat.

and my mother, who was raising six children, had no time for them.

Mama nie miała czasu dla swoich 6. dzieci.

At 14, fed up with my increasingly annoying questions,

Gdy skończyłam 14 lat miała dość moich coraz bardziej irytujących pytań

she recommended that I begin writing for the local English-language newspaper

i doradziła mi, żebym zaczęła pisać dla lokalnej anglojęzycznej gazety

in Pakistan,

w Pakistanie,

to put my questions out to the entire country, she said.

aby moje pytania, jak to ujęła, dotarły do całego kraju.

(Laughter)

(Śmiech)

At 17, I was an undercover investigative journalist.

W wieku 17 lat byłam już tajną dziennikarką śledczą.

I don't even think my editor knew just how young I was

Nie sądzę, żeby mój edytor wiedział, jak niewiele mam lat,

when I sent in a story that named and shamed

gdy wysłałam mu historię piętnującą

some very powerful people.

niektórych bardzo wpływowych ludzi.

The men I'd written about wanted to teach me a lesson.

Ludzie, o których napisałam, chcieli dać mi nauczkę.

They wanted to shame me and my family.

Chcieli zhańbić mnie i moją rodzinę.

They spray-painted my name and my family's name

Wypisali sprejem nasze imiona

with unspeakable profanities across our front gate

i niewyobrażalne przekleństwa na naszej bramie

and around our neighborhood.

i w okolicy.

And they felt that my father, who was a strict man of tradition,

Myśleli, że mój ojciec, surowy tradycjonalista,

would stop me.

powstrzyma mnie.

Instead, my father stood in front of me and said,

Zamiast tego stanął przede mną i powiedział:

"If you speak the truth, I will stand with you,

"Jeśli mówisz prawdę, poprę cię,

and so will the world."

a ze mną cały świat".

And then he got --

Po czym zebrał...

(Applause)

(Brawa)

And then he got a group of people together and they whitewashed the walls.

Po czym zebrał grupę ludzi i wraz z nimi wybielił ściany.

(Laughter)

(Śmiech)

I've always wanted my stories to jolt people,

Zawsze chciałam szokować moimi historiami,

to shake them into having difficult conversations.

zmuszać do trudnych rozmów.

And I felt that I would be more effective if I did something visual.

Czułam, że mogę być bardziej skuteczna, jeśli stworzę coś wizualnego.

And so at 21, I became a documentary filmmaker,

Zatem w wieku 21 lat zostałam dokumentalistką

turning my camera onto marginalized communities

kierując swoją kamerę na zmarginalizowane społeczności

on the front lines in war zones,

na pierwszych liniach frontu,

eventually returning home to Pakistan,

aż w końcu wróciłam do Pakistanu,

where I wanted to document violence against women.

gdzie chciałam dokumentować przemoc wobec kobiet.

Pakistan is home to 200 million people.

Pakistan zamieszkuje 200 milionów ludzi.

And with its low levels of literacy,

Przy wysokim poziomie analfabetyzmu

film can change the way people perceive issues.

film może zmienić sposób, w jaki ludzie dostrzegają problemy.

An effective storyteller speaks to our emotions,

Skuteczny gawędziarz przemawia do naszych emocji,

elicits empathy and compassion,

wzbudza empatię i współczucie

and forces us to look at things differently.

oraz zmusza do spojrzenia na pewne sprawy inaczej.

In my country, film had the potential to go beyond cinema.

W moim kraju film ma potencjał do wykroczenia poza kino.

It could change lives.

Może zmieniać życie.

The issues that I've always wanted to raise --

Są pewne kwestie, które zawsze chciałam poruszyć,

I've always wanted to hold up a mirror to society --

podstawić społeczeństwu lustro.

they've been driven by my barometer of anger.

Napędzał mnie barometr gniewu.

And my barometer of anger led me, in 2014, to honor killings.

W 2014 roku dotarłam przez ten barometr do zabójstw honorowych.

Honor killings take place in many parts of the world,

Do zabójstw honorowych dochodzi w wielu częściach świata,

where men punish women who transgress rules made by them:

gdzie mężczyźni karzą kobiety za łamanie praw przez nich stworzonych:

women who choose to marry on their own free will;

kobiety, które wychodzą za mąż z własnej woli;

or women who are looking for a divorce;

kobiety, które chcą rozwodu;

or women who are suspected of having illicit relationships.

kobiety podejrzane o bycie w zakazanych związkach.

In the rest of the world, honor killings would be known as murder.

Reszta świata nazwałaby zabójstwa honorowe morderstwami.

I always wanted to tell that story from the perspective of a survivor.

Zawsze chciałam opowiedzieć tę historię z perspektywy ocalałej kobiety.

But women do not live to tell their tale

Jednak kobietom nie jest dane opowiedzieć swojej historii,

and instead end up in unmarked graves.

bo zamiast tego kończą w nieoznaczonych grobach.

So one morning when I was reading the newspaper,

Kiedy pewnego ranka przeczytałam w gazecie

and I read that a young woman had miraculously survived

o młodej kobiecie, która cudem ocalała po tym,

after being shot in the face by her father and her uncle

jak jej ojciec i wujek postrzelili ją w twarz,

because she chose to marry a man out of her free will,

ponieważ chciała wyjść za mąż za swojego wybranka,

I knew I had found my storyteller.

wiedziałam, że mam swojego narratora.

Saba was determined to send her father and her uncle to jail,

Saba była zdeterminowana, by posłać swojego ojca i wujka do więzienia,

but in the days after leaving the hospital,

jednak po wyjściu ze szpitala

pressure mounted on her to forgive.

rósł nacisk, żeby wybaczyła.

You see, there was a loophole in the law

W prawie istniała bowiem pewna luka,

that allowed for victims to forgive perpetrators,

która pozwalała ofiarom przebaczać oprawcom,

enabling them to avoid jail time.

dzięki czemu mogli uniknąć odsiadki.

And she was told that she would be ostracized

Powiedziano jej, że będzie napiętnowana

and her family, her in-laws,

razem z rodziną i teściami,

i że wszyscy zostaną wyklęci ze społeczności,

they would all be shunned from the community,

because many felt that her father had been well within his right,

gdyż wielu uważało, iż jej ojciec miał prawo tak postąpić,

given her transgression.

biorąc pod uwagę jej występek.

She fought on --

Saba walczyła

for months.

miesiącami.

But on the final day in court,

Jednak ostatniego dnia w sądzie

she gave a statement forgiving them.

przebaczyła im.

As filmmakers, we were devastated,

Byliśmy załamani jako filmowcy,

because this was not the film that we had set out to make.

bo nie taki film chcieliśmy nakręcić.

In hindsight, had she pressed charges, fought the case and won,

Patrząc wstecz, gdyby wniosła oskarżenie, walczyła do końca i wygrała,

hers would have been an exception.

jej historia stanowiłaby wyjątek.

When such a strong woman is silenced,

Jeżeli tak silna kobieta zostaje uciszona,

what chance did other women have?

jakie szanse mają inne kobiety?

And we began to think about using our film

Wpadliśmy na pomysł, żeby z pomocą naszego filmu

to change the way people perceived honor killings,

zmienić sposób, w jaki ludzie postrzegają zabójstwa honorowe,

to impact the loophole in the law.

i żeby wpłynąć na istniejącą lukę prawną.

And then our film was nominated for an Academy Award,

Nasz film został nominowany do Oskara,

and honor killings became headline news,

zabójstwa honorowe pojawiły się na pierwszych stronach gazet,

and the prime minister, while sending his congratulations,

a premier, który przesłał nam gratulacje,

offered to host the first screening of the film at his office.

zaproponował nam zorganizowanie pierwszej projekcji filmu w swoim biurze.

Of course, we jumped at the chance,

Oczywiście skorzystaliśmy z okazji,

because no prime minister in the history of the country had ever done so.

bo żaden poprzedni premier w historii kraju tego nie zrobił.

And at the screening,

Podczas projekcji

which was carried live on national television,

transmitowanej na żywo w krajowej telewizji

he said something that reverberated throughout the country:

premier powiedział coś, co rozbrzmiało echem w całym kraju:

"There is no honor in honor killings," he said.

"W zabójstwach honorowych nie ma żadnego honoru".

(Applause)

(Brawa)

At the Academy Awards in LA,

Podczas rozdania Oskarów w Los Angeles

wielu ekspertów spisało nas na straty,

many of the pundits had written us off,

but we felt that in order for the legislative push to continue,

jednak my wiedzieliśmy, że musimy wygrać,

we needed that win.

aby kontynuować zmiany.

And then, my name was announced,

I wtedy padło moje imię,

and I bounded up the steps in flip-flops, because I didn't expect to be onstage.

więc wbiegłam po schodach w klapkach, bo nie spodziewałam się występu na scenie.

(Laughter)

(Śmiech)

And I accepted the statue, telling a billion people watching

Przyjęłam statuetkę i powiedziałam miliardom widzów,

that the prime minister of Pakistan had pledged to change the law,

że premier Pakistanu zobowiązał się zmienić prawo,

because, of course, that's one way of holding the prime minister accountable.

bo był to sposób na pociągnięcie premiera do odpowiedzialności.

(Laughter)

(Śmiech)

And --

I...

(Applause)

(Brawa)

Back home, the Oscar win dominated headline news,

Po powrocie do kraju nasza wygrana zdominowała pierwsze strony gazet

and more people joined the fray,

i jeszcze więcej ludzi dołączyło do walki

asking for the loophole in the law to be closed.

o zniesienie luki w prawie.

And then in October 2016, after months of campaigning,

W październiku 2016 roku, po wielomiesięcznej kampanii,

the loophole was indeed closed.

luka została faktycznie zniesiona.

(Applause)

(Brawa)

And now men who kill women in the name of honor

Obecnie mężczyźni, którzy zabiją kobietę w imię honoru,

receive life imprisonment.

dostają karę dożywocia.

(Applause)

(Brawa)

Yet, the very next day,

Już nazajutrz

a woman was killed in the name of honor,

doszło do zabójstwa honorowego kobiety,

and then another and another.

a później do kolejnych.

We had impacted legislation,

Wpłynęliśmy na prawodawstwo,

but that wasn't enough.

ale to było za mało.

We needed to take the film and its message to the heartland,

Musieliśmy dotrzeć z naszym filmem i jego przesłaniem do serca kraju,

to small towns and villages across the country.

czyli do małych miasteczek i wiosek.

You see, for me, cinema can play a very positive role

Moim zdaniem kino może odgrywać bardzo pozytywną rolę

in changing and molding society in a positive direction.

w zmienianiu i modelowaniu społeczeństwa w korzystnym kierunku.

But how would we get to these places?

Ale jak mieliśmy dotrzeć do tych miejsc?

How would we get to these small towns and villages?

Jak mieliśmy dotrzeć do tych małych miasteczek i wiosek?

We built a mobile cinema,

Zbudowaliśmy kino objazdowe,

a truck that would roll through the length and breadth of the country,

czyli ciężarówkę jeżdżącą wzdłuż i wszerz kraju

that would stop in small towns and villages.

i zatrzymującą się w małych miasteczkach i wioskach.

We outfitted it with a large screen that would light up the night sky,

Wyposażyliśmy ją w duży ekran, który rozświetlał nocne niebo

and we called it "Look But With Love."

i nazwaliśmy "Look But With Love".

It would give the community an opportunity to come together

To kino pozwalało zebrać się miejscowym

and watch films in the evening.

i obejrzeć razem film.

We knew we could attract men and children in the mobile cinema.

Wiedzieliśmy, że nasze kino przyciągnie uwagę mężczyzn i dzieci.

They would come out and watch.

Przychodzili, żeby obejrzeć film.

But what about women?

Ale co z kobietami?

In these small, rural communities that are segregated,

Czy w tych małych, wiejskich i posegregowanych miejscowościach

how would we get women to come out?

uda nam się ściągnąć kobiety do kina?

We had to work with prevailing cultural norms in order to do so,

Trzeba było działać według panujących norm kulturowych,

and so we built a cinema inside the cinema,

więc zbudowaliśmy kino wewnątrz kina,

outfitting it with seats and a screen where women could go inside and watch

wyposażone w siedzenia i ekran, do którego kobiety mogły wejść na seans

without fearing

bez strachu,

or being embarrassed

wstydu

or harassment.

i nękania.

We began to introduce everyone

Zaczęliśmy zapoznawać ludzi z filmami,

to films that opened up their minds to competing worldviews,

które otwierały ich umysły na konkurujące światopoglądy

encouraging children to build critical thinking

i zachęcały dzieci do rozwijania krytycznego myślenia,

so that they could ask questions.

dzięki któremu mogły zadawać pytania.

And we expanded our scope beyond honor killings,

Poszerzyliśmy zakres tematów poza zabójstwa honorowe,

talking about income inequality,

rozmawiając o nierówności dochodów,

the environment,

środowisku,

talking about ethnic relations, religious tolerance and compassion.

stosunkach etnicznych, tolerancji religijnej i miłosierdziu.

And inside, for women,

W żeńskim kinie

we showed them films in which they were heroes, not victims,

filmy ukazywały kobiety jako bohaterki, a nie ofiary,

and we told them how they could navigate the court system, the police system,

i wyjaśniały, jak poruszać się po systemie sądownictwa i policji,

educating them about their rights,

nauczały je o ich prawach

telling them where they could seek refuge

i informowały, gdzie szukać schronienia,

if they were victims of domestic violence,

jeśli padną ofiarami przemocy domowej

where they could go and get help.

oraz gdzie udać się po pomoc.

We were surprised that we were welcomed in so many of the places

Byliśmy zaskoczeni tym, w jak wielu miejscach

that we went to.

zostaliśmy mile przyjęci.

Many of the towns had never seen television or social media,

Wiele z tych miasteczek nigdy nie widziało telewizji, czy mediów społecznościowych

and they were eager for their children to learn.

i ludzie z chęcią edukowali swoje dzieci.

But there was also pushback and blowback

Istniały jednak także sprzeciwy i reperkusje

with the ideas that we were bringing with us.

związane z ideami, które ze sobą przywoziliśmy.

Two members of our mobile cinema team resigned

Dwie osoby z naszego kinowego zespołu zrezygnowały

because of threats from villages.

przez groźby z wiosek.

And in one of the villages that we were screening in,

W jednej z odwiedzanych wiosek

they shut it down

zamknięto nam kino,

and said they didn't want the women to know about their rights.

bo nie chciano tam, żeby kobiety poznały swoje prawa.

But on the flip side, in another village when a screening was shut down,

Z drugiej strony, w innej wiosce, gdzie pokazy zostały wstrzymane,

a plainclothes policeman got up and ordered it back on,

jeden z policjantów w cywilu zażądał ich wznowienia

and stood by, protecting our team,

i został z nami, broniąc naszego zespołu

telling everyone that it was his duty to expose the young minds

i tłumacząc wszystkim, że to jego obowiązek wystawiać młode umysły

to an alternative worldview and to this content.

na alternatywny światopogląd i jego treść.

He was an ordinary hero.

Był dla nas bohaterem.

But we've come across so many of these heroes on our journey.

Napotkaliśmy wielu takich bohaterów podczas naszej podróży.

In another town, where the men said that only they could watch

W innym mieście, gdzie tylko mężczyźni zgodzili się obejrzeć film,

and the women had to stay home,

a kobietom kazali zostać w domu,

a community elder got up,

członek starszyzny

got a group of people together, had a discussion,

zebrał grupę ludzi i odbył z nimi dyskusję,

and then both men and women sat down to watch together.

po której i mężczyźni i kobiety wspólnie zasiedli do obejrzenia filmu.

We are documenting what we are doing.

Dokumentujemy to, co robimy.

We talk to people.

Rozmawiamy z ludźmi.

We adapt.

Dostosowujemy się.

We change the lineup of films.

Zmieniamy treści filmów.

When we show men films

Kiedy pokazujemy mężczyznom filmy,

that show perpetrators of violence behind bars,

w których sprawcy przemocy znajdują się za kratkami,

we want to hit home the fact that if men are violent,

chcemy jasno dać do zrozumienia, że męska agresja

there will be repercussions.

będzie miała konsekwencje.

But we also show films where men are seen as championing women,

Pokazujemy również filmy, w których mężczyźni są orędownikami kobiet,

because we want to encourage them to take on those roles.

bo chcemy ich zachęcić do przyjmowania takich ról.

For women, when we show them films in which they are heads of state

Kiedy pokazujemy kobietom filmy, w których są głowami państwa,

or where they are lawyers and doctors and in leadership positions,

prawnikami, lekarzami lub zajmują inne kierownicze stanowiska,

we talk to them and encourage them to step into those roles.

rozmawiamy z nimi i zachęcamy do wejścia w te role.

We are changing the way people in these villages interact,

Zmieniamy wzajemne zachowania miejscowych

and we're taking our learnings into other places.

a nasze doświadczenie przenosimy też gdzie indziej.

Recently, a group contacted us and wants to take our mobile cinema

Niedawno skontaktowała się z nami pewna grupa, która chce użyć naszego kina

to Bangladesh and Syria,

w Bangladeszu i w Syrii,

and we're sharing our learnings with them.

więc dzielimy się z nimi doświadczeniem.

We feel it's really important

Uważamy, że to bardzo ważne,

to take what we are doing and spread it across the world.

aby szerzyć to, co robimy, na całym świecie.

In small towns and villages across Pakistan,

W małych miasteczkach i wioskach w całym Pakistanie

men are changing the way they interact with women,

mężczyźni zmieniają stosunek do kobiet,

children are changing the way they see the world,

dzieci zmieniają sposób postrzegania świata,

one village at a time, through cinema.

wioska po wiosce, za pośrednictwem kina.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)