How Syria's architecture laid the foundation for brutal war | Marwa Al-Sabouni

Translator: An Nguyễn Reviewer: Linh Nguyen

Hi. My name is Marwa, and I'm an architect.

Xin chào. Tên tôi là Marwa, và tôi là một kiến trúc sư.

I was born and raised in Homs,

Tôi sinh ra và lớn lên tại Homs,

a city in the central western part of Syria,

một thành phố ở trung tâm phía tây Syria

and I've always lived here.

và tôi luôn luôn sống ở đây

After six years of war,

Sau sáu năm chiến tranh,

Homs is now a half-destroyed city.

Homs hiện giờ là một thành phố bị hủy diệt hơn nửa.

My family and I were lucky; our place is still standing.

Gia đình tôi và rất may mắn, chỗ chúng tôi vẫn không sao.

Although for two years, we were like prisoners at home.

Mặc dù trong hai năm, chúng tôi giống tù nhân ở nhà.

Outside there were demonstrations and battles and bombings and snipers.

Bên ngoài kia là các cuộc biểu tình và trận chiến và bom đạn và xạ thủ bắn tỉa

My husband and I used to run an architecture studio

Vợ chồng tôi từng quản lý một studio kiến trúc

in the old town main square.

ở quảng trường chính cũ kĩ của thành phố.

It's gone, as is most of the old town itself.

Nó đã mất, giống như là hầu hết toàn bộ thành phố.

Half of the city's other neighborhoods

Hơn nửa các vùng lân cận của thành phố

are now rubble.

đã trở thành đống đổ nát.

Since the ceasefire in late 2015,

Sau lệnh ngừng bắn vào cuối 2015,

large parts of Homs have been more or less quiet.

phần lớn Homs đã trở nên im lặng hơn hoặc sôi nổi hơn.

The economy is completely broken, and people are still fighting.

Kinh tế hoàn toàn sụp đổ, và con người vẫn đang đánh nhau.

The merchants who had stalls in the old city market

Những tiểu thương có sạp trong ngôi chợ cũ kỹ của thành phố

now trade out of sheds on the streets.

bây giờ phải trao đổi hàng hóa bên vệ đường.

Under our apartment, there is a carpenter,

Ở dưới căn hộ của chúng tôi là một người thợ mộc,

sweetshops, a butcher, a printing house, workshops, among many more.

những tiệm bánh bao, một anh đồ tể, một nhà in,những phân xưởng và nhiều thứ khác

I have started teaching part-time,

Tôi bắt đầu đi dạy bán thời gian

and with my husband, who juggles several jobs,

cùng chồng mình, người đã thử qua rất nhiều nghề,

we've opened a small bookshop.

chúng tôi đã mở một hiệu sách nhỏ.

Other people do all sorts of jobs to get by.

Những người khác đều tìm cách để sống qua ngày.

When I look at my destroyed city, of course, I ask myself:

Khi tôi nhìn thành phố hoang tàn của mình, dĩ nhiên, tôi tự hỏi bản thân:

What has led to this senseless war?

Điều gì đã dẫn đến cuộc chiến tranh vô nghĩa này?

Syria was largely a place of tolerance,

Syria vốn dĩ là mảnh đất của sự chịu đựng,

historically accustomed to variety,

đã quen với sự thay đổi từ bao đời,

accommodating a wide range of beliefs, origins, customs,

mang trong mình rất nhiều niềm tin, nguồn gốc, phong tục,

goods, food.

hàng hóa, thức ăn.

How did my country --

Làm thế nào mà đất nước tôi--

a country with communities living harmoniously together

một đất nước với những người dân sống hòa thuận bên nhau

and comfortable in discussing their differences --

và bàn luận về những khác biệt rất thoải mái--

how did it degenerate into civil war, violence, displacement

làm thế nào mà lại dẫn đến nội chiến, bạo lực, mất kiểm soát

and unprecedented sectarian hatred?

và sự ghen ghét giữa các bè phái lần đầu xuất hiện?

There were many reasons that had led to the war --

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến chiến tranh --

social, political and economic.

xã hội, chính trị và kinh tế.

They all have played their role.

Chúng đều giữ vai trò quan trọng.

But I believe there is one key reason that has been overlooked

Nhưng tôi tin rằng có một lý do chủ chốt đã bị bỏ qua

and which is important to analyze,

và rất cần được phân tích,

because from it will largely depend

bởi chúng ta sẽ dựa vào đó chủ yếu

whether we can make sure that this doesn't happen again.

để chắc chắn rằng chuyện này không xảy ra lần nữa

And that reason is architecture.

Và lý do đó chính là kiến trúc.

Architecture in my country has played an important role

Kiến trúc ở nước tôi giữ một vai trò quan trọng

in creating, directing and amplifying conflict between warring factions,

trong việc hình thành, chỉ đạo và mở rộng xung đột giữa các bè phái đang xung đột,

and this is probably true for other countries as well.

và điều này có lẽ cũng đúng với các nước khác.

There is a sure correspondence between the architecture of a place

Chắn chắn có một sự liên hệ giữa kiến trúc của một nơi

and the character of the community that has settled there.

với tính cách của cộng động sinh sống ở đây.

Architecture plays a key role in whether a community crumbles

Kiến trúc là yếu tố chủ chốt quyết định một cộng đồng sẽ tan rã

or comes together.

hay sẽ chung sống cùng nhau.

Syrian society has long lived the coexistence

Xã hội Syria từ lâu đã tồn tại cùng một lúc

of different traditions and backgrounds.

nhiều truyền thống và xuất thân khác nhau.

Syrians have experienced the prosperity of open trade

Người Syria đã trải qua sự thịnh vượng của nền thương mại mở cửa

and sustainable communities.

và những cộng đồng bền vững.

They have enjoyed the true meaning of belonging to a place,

Họ đã được tận hưởng ý nghĩa đích thực khi thuộc về một nơi nào đó,

and that was reflected in their built environment,

và điều đó đã được thể hiện qua những công trình xây dựng của họ,

in the mosques and churches built back-to-back,

qua những Nhà thờ Hồi giáo và Công giáo được xây dựng liên tiếp nhau,

in the interwoven souks and public venues,

qua những khu chợ Hồi giáo đa dạng và những địa điểm công cộng,

and the proportions and sizes based on principles of humanity and harmony.

và những tỉ lệ và kích thước dựa trên nguyên lý của lòng nhân đạo và sự hoà hợp

This architecture of mixity can still be read in the remains.

Nền kiến trúc hòa trộn này vẫn có thể hiểu được khi chỉ còn là tàn tích.

The old Islamic city in Syria was built over a multilayered past,

Một thành phố cổ của người Islam ở Syria được xây dựng từ nhiều lớp quá khứ,

integrating with it and embracing its spirit.

hòa hợp và gói trọn cả tâm hồn của nó.

So did its communities.

Các cộng đồng cũng vậy.

People lived and worked with each other

Con người sống và làm việc cùng nhau

in a place that gave them a sense of belonging

ở một nơi cho họ quyền sở hữu

and made them feel at home.

và làm họ cảm thấy mình đang ở nhà.

They shared a remarkably unified existence.

Họ chia sẻ một sự tồn tại thống nhất đáng kể.

But over the last century,

Nhưng từ hơn thế kỉ trước,

gradually this delicate balance of these places has been interfered with;

sự cân bằng mỏng manh này đã dần dần bị can thiệp bởi;

first, by the urban planners of the colonial period,

đầu tiên, bởi những nhà đầu tư đô thị trong giai đoạn thuộc địa,

when the French went enthusiastically about,

khi người Pháp cảm thấy thích thú,

transforming what they saw as the un-modern Syrian cities.

họ di dời cái mà họ xem là những thành phố Syria lạc hậu.

They blew up city streets and relocated monuments.

Họ can thiệp vào những con đường thành phố và dịch chuyển những tượng đài.

They called them improvements,

Họ gọi đó là sự phát triển,

and they were the beginning of a long, slow unraveling.

và đó chỉ là sự bắt đầu cho một quá trình tháo dỡ lâu dài và từ tốn.

The traditional urbanism and architecture of our cities

Đô thị học truyền thống và kiến trúc của thành phố chúng tôi

assured identity and belonging not by separation,

đảm bảo rằng sự tương đồng và của cải không đến từ sự chia rẽ,

but by intertwining.

mà đến từ sự gắn kết.

But over time, the ancient became worthless, and the new, coveted.

Nhưng thời gian trôi qua, cái cũ trở nên vô dụng và cái mới trở nên đắt giá

The harmony of the built environment and social environment

Sự hòa điệu giữa hoàn cảnh kiến trúc và hoàn cảnh xã hội

got trampled over by elements of modernity --

đã bị giẫm đạp bởi yếu tố hiện đại --

brutal, unfinished concrete blocks,

những khối nhà bê tông hung bạo chưa hoàn thành,

neglect, aesthetic devastation,

sự phá hủy thẩm mỹ đầy bê tha,

divisive urbanism that zoned communities by class, creed or affluence.

kiến trúc đô thị gây chia rẽ cộng đồng bằng tầng lớp, tín ngưỡng hay sự sung túc.

And the same was happening to the community.

Và điều tương tự đang diễn ra với cộng đồng của chúng tôi.

As the shape of the built environment changed,

Vì hình dáng của các công trình kiến trúc thay đổi

so the lifestyles and sense of belonging of the communities

nên cách sống và ý thức về tài sản của các cộng đồng

also started changing.

cũng bắt đầu thay đổi.

From a register of togetherness, of belonging,

Từ một người đăng ký sự hòa hợp, của cải,

architecture became a way of differentiation,

kiến trúc đã trở thành phương tiện của sự khác biệt,

and communities started drifting apart

và những cộng đồng bắt rời xa

from the very fabric that used to unite them,

khỏi những công trình xây dựng từng gắn kết họ,

and from the soul of the place that used to represent their common existence.

và tâm hồn của nơi từng đại diện sự tồn tại thường xuyên của họ

While many reasons had led to the Syrian war,

Trong khi rất nhiều lý do dẫn đến chiến tranh Syria,

we shouldn't underestimate the way in which,

chúng ta cũng không nên đánh giá thấp con đường

mà thông qua việc dẫn đến mất mát tương đồng tự hào,

by contributing to the loss of identity and self-respect,

phân khu đô thị và kiến trúc sai lệch, vô nhân đạo

urban zoning and misguided, inhumane architecture

đã nuôi dưỡng sự phân chia theo bè phái và sự căm ghét.

have nurtured sectarian divisions and hatred.

Ngày qua ngày, thành phố thống nhất đã trở thành một trung tâm thành phố

Over time, the united city has morphed into a city center

với những khu ổ chuột trong bán kính.

with ghettos along its circumference.

Và kết quả là, những cộng đồng liền mạch đã trở thành những nhóm xã hội riêng biệt,

And in turn, the coherent communities became distinct social groups,

bị xa lánh khỏi người khác và cả nơi ở.

alienated from each other and alienated from the place.

Theo quan điểm của tôi,

From my point of view,

mất đi cảm giác thuộc về một nơi nào đó

losing the sense of belonging to a place

và khả năng chia sẻ nó với một người khác

and a sense of sharing it with someone else

làm cho nơi đó dễ dàng bị phá hủy hơn.

has made it a lot easier to destroy.

Một ví dụ rõ ràng chính là hệ thống nhà ở không chính thức

The clear example can be seen in the informal housing system,

từng chứa đựng, trước chiến tranh, hơn 40% dân số.

which used to host, before the war, over 40 percent of the population.

Vâng, trước chiến tranh, gần nửa dân số Syria

Yes, prior to the war, almost half of the Syrian population

sống trong những khu ổ chuột,

lived in slums,

những khu vực ngoại vi không được xây dựng đàng hoàng,

peripheral areas without proper infrastructure,

được làm từ vô số dãy hộp khối trần

made of endless rows of bare block boxes

chứa người trong đó,

containing people,

những người chủ yếu thuộc về một nhóm,

people who mostly belonged to the same group,

cho dù là dựa trên địa phương, tầng lớp, nguồn gốc hay tất cả điều đó.

whether based on religion, class, origin or all of the above.

Kiến trúc đô thị hạng thấp được chứng minh là một điềm báo của chiến tranh.

This ghettoized urbanism proved to be a tangible precursor of war.

Xung đốt sẽ xảy ra dễ dàng hơn giữa những khu vực bị phân biệt --

Conflict is much easier between pre-categorized areas --

nơi mà những "người khác" sống.

where the "others" live.

Sợi dây từng để kết nối thành phố với nhau --

The ties that used to bind the city together --

kể cả khi thông qua xã hội: những công trình liền mạch

whether they were social, through coherent building,

hay là thông qua kinh tế: thương mại trong chợ

or economic, through trade in the souk,

hay qua tôn giáo: sự hiện diện đồng tồn tại

or religious, through the coexistent presence --

were all lost in the misguided and visionless modernization

đều bị mất trong quá trình hiện đại hóa sai lầm và thiếu tầm nhìn

of the built environment.

của môi trường xây dựng.

Allow me an aside.

Hãy nói tôi một lời nói riêng.

When I read about heterogeneous urbanism in other parts of the world,

Khi tôi đọc về kiến trúc đô thị hỗn tạp ở các nơi khác trên thới giới,

involving ethnic neighborhoods in British cities

bao gồm những khu vực dân tộc lân cận ở các thành phố Anh Quốc

or around Paris or Brussels,

hay xung quanh Paris hoặc Brussels.

I recognize the beginning of the kind of instability

Tôi nhận thấy khởi đầu của loại bất ổn định

we have witnessed so disastrously here in Syria.

chúng tôi đã trải qua thật kinh khủng tại Syria.

We have severely destroyed cities,

Chúng tôi có những thành phố bị tàn phá nghiêm trọng,

such as Homs, Aleppo, Daraa and many others,

như là Homs, Aleppo, Daraa và rất nhiều nơi khác,,

and almost half of the population of the country is now displaced.

và gần nửa dân số nước ta đã chết.

Hopefully, the war will end,

May mắn thay, chiến tranh sẽ kết thúc,

and the question that, as an architect, I have to ask, is:

và câu hỏi là, là một kiến trúc sư, tôi phải hỏi rằng:

How do we rebuild?

Chúng tôi sẽ xây dựng lại như thế nào?

What are the principles that we should adopt

Chúng tôi nên tuân theo những nguyên lí nào

in order to avoid repeating the same mistakes?

để tránh lặp lại những lỗi giống nhau?

From my point of view, the main focus should be on creating places

Theo quan điểm của tôi, chúng ta nên tập trung vào việc xây dựng những nơi

that make their people feel they belong.

khiến họ cảm thấy mình có thể sở hữu.

Architecture and planning need to recapture

Kiến trúc và kế hoạch cần phải ghi nhận lại

some of the traditional values that did just that,

một vài giá trị truyền thống

creating the conditions for coexistence and peace,

để làm nên điều kiện cho sự đồng tồn tại và hòa bình,

values of beauty that don't exhibit ostentation,

những giá trị của vẻ đẹp không phô bày sự khoe khoang,

but rather, approachability and ease,

nhưng tốt hơn là, sự tiếp cận và xoa dịu,

moral values that promote generosity and acceptance,

những giá trị đạo đức thúc đẩy sự độ lượng và sự chấp thuận,

architecture that is for everyone to enjoy, not just for the elite,

kiến trúc là để cho mọi người tận hưởng chứ không chỉ là bậc thượng lưu,

just as used to be in the shadowed alleys of the old Islamic city,

cũng giống như những ngõ tối ở thành phố cổ của Islam,

mixed designs that encourage a sense of community.

những thiết kế hòa hợp thúc đẩy cảm nhận của cộng động.

There is a neighborhood here in Homs that's called Baba Amr

Có một khu vực gần đây tại Homs có tên là Baba Amr

that has been fully destroyed.

đã bị phá hủy hoàn toàn.

Almost two years ago, I introduced this design

Gần hai năm về trước, tôi đã giới thiệu mẫu thiết kế này

into a UN-Habitat competition for rebuilding it.

trong một cuộc thi UN-Môi trường sống để xây dựng lại nó.

The idea was to create an urban fabric inspired by a tree,

Ý tưởng là xây dựng một công trình đô thị được lấy cảm hứng từ một cái cây,

capable of growing and spreading organically,

có khả năng lớn lên và phát triển ra một cách hữu cơ,

echoing the traditional bridge hanging over the old alleys,

lặp lại một cây cầu truyền thống bắc qua những ngõ cổ,

and incorporating apartments, private courtyards, shops,

và kết hợp những căn hộ, những sân riêng, những cửa hàng,

workshops, places for parking and playing and leisure,

những phân xưởng, những nơi để đỗ xe và chơi đùa và giải trí,

trees and shaded areas.

cây cối và những khu vực có bóng râm.

It's far from perfect, obviously.

Nhưng mà nó đi lại với sự hoàn hảo, tất nhiên rồi.

I drew it during the few hours of electricity we get.

Tôi vẽ nó trong những giây phút có điện hiếm hoi.

And there are many possible ways to express belonging and community

Và có rất nhiều cách để thể hiện sự thân thuộc và cộng đồng

through architecture.

thông qua kiến trúc.

But compare it with the freestanding, disconnected blocks

Nhưng khi so với những khối nhà tự do và mất kết nối

proposed by the official project for rebuilding Baba Amr.

được đề nghị bởi dự án chính để xây dựng Baba Amr.

Architecture is not the axis around which all human life rotates,

Kiến trúc không phải là trục mà đời sống con người xoay quanh,

but it has the power to suggest and even direct human activity.

nhưng nó có sức mạnh để đề nghị và cả điều hành hoạt động con người.

In that sense, settlement, identity and social integration

Ở khía cạnh đó, sự dàn xếp, sự giống nhau và kết hợp xã hội

are all the producer and product of effective urbanism.

đều là nhà sản xuất và sản phẩm của kiến trúc đô thị hiệu quả.

The coherent urbanism of the old Islamic city

Kiến trúc đô thị liền mạch của thành phố cổ ở Islam

and of many old European towns, for instance,

and rất nhiều thị trấn Châu Âu cổ, là một ví dụ,

promote integration,

thúc đẩy sự kết hợp,

while rows of soulless housing or tower blocks,

trong khi những hàng dài nhà ở vô hồn hay là những khối tháp,

even when they are luxurious,

thậm chí khi chúng rất sang trọng

tend to promote isolation and "otherness."

thường thúc đẩy sự cô lập và "những cái khác"

Even simple things

Thậm chí những điều đơn giản

like shaded places or fruit plants or drinking water inside the city

như những nơi có bóng râm hoặc cây ăn quả hay uống nước trong thành phố này

can make a difference in how people feel towards the place,

có thể làm nên sự khác biệt trong cách cảm nhận về thành phố,

and whether they consider it a generous place that gives,

và dù họ xem nó như một nơi bao la,

a place that's worth keeping, contributing to,

một nơi đáng giữ gìn, đóng góp,

or whether they see it as an alienating place,

hay họ cho rằng đó là một nơi bị xa lánh

full of seeds of anger.

tràn ngập sự tức giận

Để có nơi để cho, kiến trúc của nó cũng cần làm vậy.

In order for a place to give, its architecture should be giving, too.

Các công trình kiến trúc của chúng tôi rất có ý nghĩa.

Our built environment matters.

Thành phố phản ánh tâm hồn của chúng tôi

The fabric of our cities is reflected in the fabric of our souls.

và cho dù là trong hình dáng của những khu ổ chuột xi măng tầm thường

And whether in the shape of informal concrete slums

or broken social housing

hay nhà ở xã hội bị đổ nát

or trampled old towns

hay những thị trấn cũ kĩ vỡ nát

or forests of skyscrapers,

hay là những rừng nhà chọc trời,

the contemporary urban archetypes

những kiểu mẫu đô thị tạm thời

that have emerged all across the Middle East

xuất hiện xuyên suốt Trung Đông

have been one cause of the alienation and fragmentation of our communities.

đã trở thành một nguyên nhân của sự xa lánh và chia của cộng đồng.

We can learn from this.

Chúng ta có thể học tập từ điều này.

We can learn how to rebuild in another way,

Chúng ta có thể học cách để tái xây dựng bằng một cách khác,

how to create an architecture that doesn't contribute only

to the practical and economic aspects of people's lives,

làm cách nào để tạo ra một nền kiến trúc không chỉ có giá trị

but also to their social, spiritual and psychological needs.

thực tiễn và kinh tế đối với các khía cạnh trong đời sống con người

Those needs were totally overlooked in the Syrian cities before the war.

mà còn có giá trị đối với nhu cầu xã hội, tinh thần và tâm lý.

We need to create again cities that are shared

Những điều này đều đã bị bỏ qua trong các thành phố Syria trước chiến tranh.

by the communities that inhabit them.

Chúng ta cần tái hính thành những thành phố được chia sẻ

If we do so, people will not feel the need

bởi những cộng đồng đã sinh sống ở đây.

to seek identities opposed to the other identities all around,

Nếu chúng ta làm như thế, mọi người sẽ cảm thấy không cần thiết để tìm kiếm sự

because they will all feel at home.

sự tương đồng khác với những gì xung quanh họ bởi vì họ sẽ cảm thấy như ở chính nhà mình.

Thank you for listening.