Alice Dreger: Is anatomy destiny?

Alice Dreger: Hình thái giải phẫu học quyết định số phận?

Translator: Huyen Bui Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

I want you to imagine two couples in the middle of 1979

Tôi muốn các bạn tưởng tượng có hai cặp vợ chồng

vào khoảng giữa năm 1979

on the exact same day, at the exact same moment,

vào đúng cùng một ngày, đúng một thời điểm,

each conceiving a baby, OK?

mỗi cặp thụ thai một đứa trẻ -- OK.

Hai cặp vợ chồng, mỗi cặp thụ thai một đứa bé.

So two couples each conceiving one baby.

Đừng mất quá nhiều thời gian tưởng tượng quá trình thụ thai,

Now I don't want you to spend too much time imagining the conception,

vì nếu bạn chỉ lo tưởng tượng việc thụ thai,

because if you do, you're not going to listen to me,

thì bạn sẽ chẳng thèm nghe tôi nói gì nữa.

so just imagine that for a moment.

Nên hãy tưởng tượng một giây lát thôi.

And in this scenario, I want to imagine that, in one case,

Và trong trường hợp này,

Tôi muốn tưởng tượng rằng, ở trường hợp của cặp thứ nhất,

the sperm is carrying a Y chromosome,

tinh trùng mang một nhiễm sắc thể Y,

meeting that X chromosome of the egg.

gặp nhiễm sắc thể X của trứng.

And in the other case, the sperm is carrying an X chromosome,

Còn ở cặp thứ hai,

tinh trùng mang nhiễm sắc thể X,

meeting the X chromosome of the egg.

gặp một nhiễm sắc thể X khác trong trứng.

Both are viable; both take off.

Cả hai bào thai đều sống sót, và phát triển tốt.

Chúng ta sẽ trở lại với những người này sau.

We'll come back to these people later.

Tôi thường đóng 2 vai trò khác nhau

So I wear two hats in most of what I do.

trong hầu hết những công việc tôi làm.

Ở vai trò thứ nhất,

As the one hat, I do history of anatomy.

tôi nghiên cứu lịch sử giải phẫu học.

I'm a historian by training, and what I study in that case

Tôi được đào tạo để làm một nhà sử học,

và đề tài nghiên cứu của tôi trong vai trò này

is the way that people have dealt with anatomy --

là cách con người giải quyết vấn đề giải phẫu học --

meaning human bodies, animal bodies --

cấu tạo cơ thể con người và cơ thể động vật --

how they dealt with bodily fluids, concepts of bodies;

cách họ đối phó với các loại dịch cơ thể, và các khái niệm về cơ thể;

how have they thought about bodies.

và quan niệm của họ về cơ thể con người.

The other hat that I've worn in my work is as an activist,

Vai trò thứ hai của tôi

là một nhà hoạt động,

as a patient advocate --

một người bảo hộ cho bệnh nhân --

or, as I sometimes say, as an impatient advocate --

hay, đôi khi, tôi là một người bảo hộ kém kiên trì --

for people who are patients of doctors.

cho các bệnh nhân.

In that case, what I've worked with is people who have body types

Trong trường hợp đó, tôi làm việc

với những người có kiểu hình cơ thể

that challenge social norms.

khác với các tiêu chuẩn xã hội thông thường.

So some of what I've worked on, for example,

Đối tượng của tôi

is people who are conjoined twins --

là các cặp song sinh dính liền,

two people within one body.

hai con người trong cùng một cơ thể.

Some of what I've worked on is people who have dwarfism --

Hoặc những người lùn --

họ thấp hơn nhiều so với người bình thường.

so people who are much shorter than typical.

And a lot of what I've worked on is people who have atypical sex --

Và nhiều nhất

là những người có giới tính bất thường --

so people who don't have the standard male or the standard female body types.

những người không có cơ thể nam hoặc nữ

theo đúng định nghĩa chuẩn.

And as a general term, we can use the term "intersex" for this.

Và một cách khái quát, chúng ta có thể dùng thuật ngữ "lưỡng tính" (intersex) cho trường hợp này.

Intersex comes in a lot of different forms.

Có nhiều dạng kiểu hình lưỡng tính.

I'll just give you a few examples of the types of ways you can have sex

Tôi sẽ cho các bạn vài ví dụ

về những cách tạo ra các giới tính

that isn't standard for male or female.

không phải giới tính chuẩn nam và nữ.

So in one instance,

Ví dụ thứ nhất,

you can have somebody who has an XY chromosomal basis,

một người có nhiễm sắc thể X và Y bình thường,

and that SRY gene on the Y chromosome

và một gen tên là SRY trên nhiễm sắc thể Y

tells the proto-gonads, which we all have in the fetal life,

"bảo" tuyến tiền sinh dục (proto-gonad), mà chúng ta đều có khi còn là bào thai,

phát triển thành tinh hoàn.

to become testes.

So in the fetal life, those testes are pumping out testosterone.

và trong giai đoạn bào thai, tinh hoàn tiết ra hoocmon sinh dục nam testosterone.

Nhưng vì cá thể này thiếu các thụ thể (receptor)

But because this individual lacks receptors to hear that testosterone,

để nhận thông tin từ testosterone,

cơ thể của họ không phản ứng với testosterone.

the body doesn't react to the testosterone.

Bệnh này gọi là "Hội chứng vô cảm với kích thích tố nam" (Androgen insensitivity syndrome - AIS)

And this is a syndrome called androgen insensitivity syndrome.

So lots of levels of testosterone, but no reaction to it.

Họ tạo ra nhiều testosterone, nhưng không có phản ứng nào với nó.

As a consequence, the body develops more along the female typical path.

Kết quả là, cơ thể của họ phát triển

theo chiều hướng của một cơ thể nữ.

When the child is born, she looks like a girl.

Khi đứa trẻ được sinh ra, nhìn nó giống như con gái.

Nó là một bé gái, và được nuôi dạy như một bé gái.

She is a girl, she is raised as a girl.

và thường là chỉ khi đến tuổi dậy thì

And it's often not until she hits puberty and she's growing and developing breasts,

và cô bé lớn lên và bắt đầu phát triển ngực,

nhưng không có kinh nguyệt,

but she's not getting her period,

thì người ta mới phát hiện ra có gì đó không bình thường.

that somebody figures out something's up here.

Và họ làm một số xét nghiệm và phát hiện ra

And they do some tests and figure out

là, thay vì có buồng trứng và tử cung,

that, instead of having ovaries inside and a uterus,

cô bé thực ra có tinh hoàn, và mang một nhiễm sắc thể Y.

she has testes inside, and she has a Y chromosome.

Nào, điều quan trọng bạn cần hiểu

Now what's important to understand

là bạn có thể nghĩ người này thực sự là giới tính nam,

is you may think of this person as really being male,

nhưng không phải.

but they're really not.

Females, like males,

Nữ, cũng như nam,

have in our bodies something called the adrenal glands.

mang trong cơ thể thứ gọi là các tuyến thượng thận.

Chúng nằm ở đằng lưng.

They're in the back of our body.

Và các tuyến thượng thận này tiết ra hoóc môn sinh dục nam androgens,

And the adrenal glands make androgens, which are a masculinizing hormone.

Và các tuyến thượng thận này tiết ra hoóc môn sinh dục nam androgens,

Most females like me -- I believe myself to be a typical female --

Phần lớn phụ nữ như tôi -- tôi tin tôi mang giới tính nữ điển hình --

Tôi không thực sự biết tôi mang nhưng nhiễm sắc thể nào

I don't actually know my chromosomal make-up,

nhưng tôi nghĩ có lẽ tôi khá điển hình --

but I think I'm probably typical --

phần lớn phụ nữ như tôi mẫn cảm với androgen.

most females like me are actually androgen-sensitive.

Chúng tôi tạo ra androgen, và có phản ứng với androgen.

We're making androgen, and we're responding to androgens.

The consequence is that somebody like me

Kết quả là bộ não của những người như tôi

has actually had a brain exposed to more androgens

tiếp xúc với androgens

nhiều hơn so với những phụ nữ có tinh hoàn

than the woman born with testes who has androgen insensitivity syndrome.

những người có hội chứng vô cảm với kích thích tố nam.

So sex is really complicated --

Như vậy giới tính thực sự rất phức tạp, những người lưỡng tính

it's not just that intersex people

không chỉ có nghĩa là họ ở lưng chừng của dải phổ giới tính (sex spectrum) --

are in the middle of all the sex spectrum --

mà theo cách nào đó, họ có thể ở bất kì quãng nào trong dải phổ.

in some ways, they can be all over the place.

Một ví dụ khác là

Another example:

vài năm trước đây, tôi nhận một cuộc gọi của một anh chàng 19 tuổi,

a few years ago I got a call from a man who was 19 years old,

who was born a boy, raised a boy,

anh ta được sinh ra và nuôi dưỡng như một bé trai,

had a girlfriend, had sex with his girlfriend,

có bạn gái, quan hệ tình dục với bạn gái,

had a life as a guy,

có đời sống của một người đàn ông

and had just found out that he had ovaries and a uterus inside.

và anh ta vừa mới phát hiện ra mình có buồng trứng và tử cung.

What he had was an extreme form

Anh ta mắc phải một dạng đặc biệt

of a condition called congenital adrenal hyperplasia.

của bệnh Tăng sản thượng thận bẩm sinh (Congenital adrenal hyperplasia - CAH).

Anh ta có 2 nhiễm sắc thể X,

He had XX chromosomes,

và khi còn trong bụng mẹ,

and in the womb, his adrenal glands were in such high gear

tuyến thượng thận của anh ta hoạt động quá mạnh

that it created, essentially, a masculine hormonal environment.

và tạo ra một môi trường giàu kích thích tố nam.

And as a consequence, his genitals were masculinized,

Kết quả là, bộ phận sinh dục của anh ta bị "nam hóa",

bộ não của anh ta được tiếp xúc

his brain was subject to the more typical masculine component of hormones.

với những thành tố điển hình của kích thích tố nam.

And he was born looking like a boy -- nobody suspected anything.

và anh ta được sinh ra như một bé trai -- không ai nghi ngờ gì.

And it was only when he had reached the age of 19

và chỉ khi đã 19 tuổi

that he began to have enough medical problems from menstruating internally,

anh ta bắt đầu có những vấn đề sức khỏe

vì chảy máu kinh bên trong,

that doctors figured out that, in fact, he was female, internally.

và bác sĩ phát hiện ra anh ta mang bộ phận sinh dục nữ bên trong.

Một ví dụ nhỏ khác

OK, so just one more quick example of a way you can have intersex.

về hiện tượng lưỡng tính là

Some people who have XX chromosomes develop what are called ovotestis,

Một số người có 2 nhiễm sắc thể X

có tuyến sinh dục hỗn hợp,

which is when you have ovarian tissue with testicular tissue wrapped around it.

khi họ có mô buồng trứng

được bao bọc trong mô tinh hoàn.

And we're not exactly sure why that happens.

Chúng tôi vẫn không biết giải thích hiện tượng đó chính xác thế nào.

So sex can come in lots of different varieties.

Như vậy giới tính có rất nhiều biến thể.

The reason that children with these kinds of bodies --

Lý do

mà các trẻ với những kiểu cơ thể như thế này --

như bị lùn, song sinh dính liền,

whether it's dwarfism, or it's conjoined twinning,

hoặc lưỡng tính --

or it's an intersex type --

are often "normalized" by surgeons

thường được bình thường hóa bằng cách giải phẫu

is not because it actually leaves them better off in terms of physical health.

không phải vì nó thực sự giúp chúng

cải thiện sức khỏe.

In many cases, people are actually perfectly healthy.

Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân hoàn toàn khỏe mạnh.

The reason they're often subject to various kinds of surgeries

Lý do chúng được phẫu thuật

is because they threaten our social categories.

là vì chúng là mối đe dọa cho cách chúng ta phân loại xã hội.

Our system has been based typically on the idea

Hoặc hệ thống đã được đặt nền móng trên ý niệm là

that a particular kind of anatomy comes with a particular identity.

một kiểu hình giải phẫu học nhất định tạo ra một đặc tính nhận dạng nhất định.

So we have the concept that what it means to be a woman

Chúng ta có định nghĩa

một phụ nữ phải có đặc tính nhận dạng của giới tính nữ;

is to have a female identity;

một người da đen

what it means to be a black person is, allegedly, to have an African anatomy

thì phải có đặc tính giải phẫu học của người Châu Phi

in terms of your history.

dựa trên lịch sử cá nhân.

And so we have this terribly simplistic idea.

Và vì thế chúng ta có một ý niệm đơn giản khủng khiếp.

và khi chúng ta nhìn một cơ thể

And when we're faced with a body

that actually presents us something quite different,

với thứ gì đó khá khác biệt,

it startles us in terms of those categorizations.

chúng ta giật mình hoảng hốt vì những cách phân loại đó.

So we have a lot of very romantic ideas in our culture about individualism.

Nền văn hóa của chúng ta có rất nhiều ý tưởng hay ho lãng mạn

về chủ nghĩa cá nhân.

And our nation's really founded on a very romantic concept of individualism.

Và quốc gia này (Mỹ) thực sự được lập nên dựa trên một ý niệm rất lãng mạn về chủ nghĩa cá nhân.

Bạn có thể tưởng tượng bạn sẽ hoảng hốt thế nào

You can imagine how startling then it is

when you have children who are born who are two people inside of one body.

khi bạn có những đứa con được sinh ra

mà là 2 người trong cùng một cơ thể.

Where I ran into the most heat from this most recently

Nơi tôi gặp phải khó khăn từ những vấn đề này gần đây nhất

was last year when South African runner, Caster Semenya,

là năm ngoái, khi Caster Semenya, vận động viên chạy người Nam Phi

had her sex called into question at the International Games in Berlin.

bị vặn vẹo kiểm tra về giới tính ở giải đấu quốc tế ở Berlin.

Có rất nhiều phóng viên gọi cho tôi, hỏi tôi.

I had a lot of journalists calling me, asking me,

"Which is the test they're going to run

"Người ra sẽ làm những xét nghiệm gì

that will tell us whether or not Caster Semenya is male or female?"

để kiểm tra

xem Caster Semenya là nam hay nữ?"

And I had to explain to the journalists there isn't such a test.

Và tôi phải giải thích cho họ rằng, chẳng có xét nghiệm nào làm được việc đó cả.

In fact, we now know that sex is complicated enough

Thực chất, bây giờ chúng ta đã biết rằng

giới tính rất phức tạp,

that we have to admit:

đủ để chúng ta phải chấp nhận

Nature doesn't draw the line for us between male and female,

là tự nhiên không kẻ bất kì đường phân chia nào giữa nam và nữ,

or between male and intersex and female and intersex;

hay giữa nam, nữ và lưỡng tính;

we actually draw that line on nature.

chính chúng ta tạo ra những đường phân chia trên tự nhiên.

So what we have is a sort of situation where the farther our science goes,

Bởi vậy cái chúng ta có ở đây là một kiểu tình thế

khi mà nền khoa học của chúng ta phát triển càng xa,

thì chúng ta càng phải tự chấp nhận

the more we have to admit to ourselves that these categories

là các hạng mục

that we thought of as stable anatomical categories,

mà chúng ta vẫn tin là các hạng mục giải phẫu học ổn định

that mapped very simply to stable identity categories

dựa trên những tiêu chuẩn rất đơn giản

của đặc điểm nhận dạng

are a lot more fuzzy than we thought.

thực ra mờ nhạt hơn chúng ta nghĩ rất nhiều.

And it's not just in terms of sex.

Và không chỉ về phương diện giới tính.

It's also in terms of race,

Mà cả về phương diện sắc tộc,

which turns out to be vastly more complicated

điều đang trở nên phức tạp hơn rất nhiều

than our terminology has allowed.

so với hệ thống thuật ngữ của chúng ta.

As we look, we get into all sorts of uncomfortable areas.

Nhìn kĩ hơn, chúng ta rơi vào đủ mọi kiểu lĩnh vực khó chịu.

We look, for example, about the fact

Ví dụ như chúng ta xem xét về thực tế là

that we share at least 95 percent of our DNA with chimpanzees.

chúng ta chia sẻ 95% bộ gen

với loài tinh tinh.

Chúng ta phải nghĩ như thế nào về thực tế là

What are we to make of the fact

that we differ from them only, really, by a few nucleotides?

chúng ta thực sự chỉ khác loài tinh tinh ở vài nucleotide?

Và khi nền khoa học của chúng ta tiến xa hơn,

And as we get farther and farther with our science,

we get more and more into a discomforted zone,

chúng ta cũng lún sâu hơn vào "khu vực không an toàn"

nơi chúng ta phải thừa nhận rằng

where we have to acknowledge that the simplistic categories we've had

hệ thống phân loại đơn giản chúng ta vẫn dùng

are probably overly simplistic.

có thể là đơn giản thái quá.

So we're seeing this in all sorts of places in human life.

Chúng ta có thể thấy điều đó

trong đủ mọi khía cạnh của cuộc sống loài người.

One of the places we're seeing it, for example,

Một trong những khía cạnh đó

in our culture, in the United States today,

là trong văn hóa nước Mỹ ngày nay,

is battles over the beginning of life and the end of life.

cuộc chiến về sự bắt đầu và sự kết thúc của sự sống.

We have difficult conversations

Chúng ta có những cuộc tranh luận khó khăn

about at what point we decide a body becomes a human,

về thời điểm mà chúng ta có thể quyết định một cơ thể đã trở thành một con người

such that it has a different right than a fetal life.

để trao cho nó một quyền khác với khi nó còn là bào thai.

We have very difficult conversations nowadays --

Chúng ta có những tranh luận rất khó khăn ngày nay --

probably not out in the open as much as within medicine --

có lẽ không được cởi mở như trong y học --

about the question of when somebody's dead.

về câu hỏi, khi nào thì một người nào đó chết.

Trong quá khứ, tổ tiên của chúng ta đã chẳng phải vật lộn

In the past, our ancestors never had to struggle so much

với câu hỏi khi nào thì một người nào đó chết.

with this question of when somebody was dead.

Cùng lắm thì họ đặt một cái lông chim dưới mũi của người đó,

At most, they'd stick a feather on somebody's nose,

và nếu nó còn động đậy thì họ chưa đem chôn người đó,

and if it twitched, they didn't bury them yet.

nếu cái lông ngừng động đậy thì đem chôn.

If it stopped twitching, you bury them.

Nhưng ngày nay, chúng ta gặp trường hợp

But today, we have a situation

where we want to take vital organs out of beings

khi chúng ta muốn lấy những cơ quan nội tạng còn sống ra khỏi cơ thể một người

và ghép chúng cho những người khác.

and give them to other beings.

And as a consequence,

Và hệ quả là

we have to struggle with this really difficult question

chúng ta vướng vào cuộc đấu tranh với câu hỏi cực kì khó khăn này

about who's dead,

để quyết định là một người đã chết.

and this leads us to a really difficult situation

Và điều đó đưa chúng ta đến một tình thế vô cùng khó khăn

where we don't have such simple categories as we've had before.

khi chúng ta không còn có những phân loại đơn giản nhưng trước nữa.

Now you might think that all this breaking-down of categories

Giờ có thể bạn nghĩ rằng tất cả những sự đổ vỡ về hệ thống phân loại

would make somebody like me really happy.

sẽ làm cho một người như tôi hạnh phúc.

I'm a political progressive, I defend people with unusual bodies,

Tôi là một người tiến bộ về chính trị, tôi bảo vệ những người có cơ thể bất thường,

nhưng tôi phải thú nhận với các bạn rằng chính điều đó làm tôi lo lắng.

but I have to admit to you that it makes me nervous.

Tôi thật sự căng thẳng khi nhận ra rằng những hạng mục này

Understanding that these categories

bất ổn và mong manh hơn chúng ta từng nghĩ.

are really much more unstable than we thought makes me tense.

Và nó khiến tôi căng thẳng

It makes me tense from the point of view of thinking about democracy.

từ góc nhìn về sự dân chủ.

So in order to tell you about that tension,

Để giải thích cho các bạn về sức ép đó,

I have to first admit to you a huge fan of the Founding Fathers.

trước hết tôi phải thú nhận với các bạn là tôi là một fan lớn của những "Người cha Lập quốc" (the Founding Fathers).

I know they were racists, I know they were sexist,

Tôi biết họ là những người phân biệt chủng tộc và giới tính,

nhưng họ thật vĩ đại.

but they were great.

I mean, they were so brave and so bold and so radical in what they did,

Ý tôi là, họ thật dũng cảm và táo bạo

và suy nghĩ vô cùng cấp tiến

that I find myself watching that cheesy musical "1776" every few years,

đến nỗi cứ vài năm tôi lại phải xem lại vở nhạc kịch rất bèo "1776",

và không phải vì phần âm nhạc của nó, cái đó hoàn toàn có thể quên đi.

and it's not because of the music, which is totally forgettable.

Mà vì những gì xảy ra vào năm 1776

It's because of what happened in 1776 with the Founding Fathers.

với những Người cha Lập quốc.

The Founding Fathers were, for my point of view,

Những Người cha Lập quốc, theo quan điểm của tôi,

về căn bản là những nhà hoạt động về giải phẫu học,

the original anatomical activists,

và đây là lí do.

and this is why.

What they rejected was an anatomical concept

Họ đã phủ nhận một khái niệm giải phẫu học

và thay nó bằng một khái niệm khác

and replaced it with another one

that was radical and beautiful and held us for 200 years.

Khái niệm mới thật cấp tiến và đẹp đẽ đó đã làm chỗ dựa cho chúng ta suốt 200 năm.

So as you all recall,

Nếu các bạn còn nhớ,

what our Founding Fathers were rejecting was a concept of monarchy,

những người cha của chúng ta đã phủ nhận khái niệm của chế độ quân chủ.

Và chế độ quân chủ về cơ bản

and the monarchy was basically based on a very simplistic concept of anatomy.

dựa trên một khái niệm rất đơn giản của giải phẫu học.

The monarchs of the old world didn't have a concept of DNA,

Các vị vua thời cổ đại

không có khái niệm gì về ADN,

but they did have a concept of birthright.

nhưng họ đã có khái niệm về quyền lợi dòng nòi.

They had a concept of blue blood.

Họ có khái niệm về dòng giống hoàng tộc.

They had the idea that the people who would be in political power

Họ có ý niệm là những người có trong bộ máy chính trị

should be in political power because of the blood being passed down

phải là những người có quyền lực chính trị

vì họ thừa hưởng dòng máu chính trị

from grandfather to father to son and so forth.

truyền từ ông nội đến cha đến con và xa hơn nữa.

Những người cha Lập quốc phủ nhận ý niệm đó,

The Founding Fathers rejected that idea,

và họ thay nó bằng một khái niệm giải phẫu học mới,

and they replaced it with a new anatomical concept,

và khái niệm mới đó là

and that concept was "all men are created equal."

tất cả con người sinh ra đều có quyền bình đẳng.

They leveled that playing field and decided the anatomy that mattered

Họ san bằng sân chơi đó

và quyết định là giải phẫu học quan trọng

was the commonality of anatomy, not the difference in anatomy,

là vì tính đại chúng,

chứ không phải sự khác biệt trong giải phẫu học.

and that was a really radical thing to do.

Và đó thực sự là một việc rất cấp tiến.

Now they were doing it in part

Họ làm như vậy

because they were part of an Enlightenment system

vì đó là một phần của sự khai sáng

where two things were growing up together.

nơi hai sự vật phát triển cùng nhau.

And that was democracy growing up,

Đó là sự phát triển của nền dân chủ,

but it was also science growing up at the same time.

đồng thời với sự phát triển của nền khoa học.

Điều đó thể hiện rất rõ trong lịch sử về những Người cha Lập quốc,

And it's really clear, if you look at the history of the Founding Fathers,

nhiều người trong số họ rất quan tâm đến khoa học,

a lot of them were very interested in science,

và họ quan tâm đến một khái niệm

and they were interested in the concept of a naturalistic world.

về thế giới tự nhiên.

Họ bắt đầu từ bỏ những sự giải thích một cách siêu nhiên,

They were moving away from supernatural explanations,

và họ bác bỏ những thứ như khái niệm siêu nhiên về quyền lực,

and they were rejecting things like a supernatural concept of power,

nơi nó được chuyển giao

where it transmitted because of a very vague concept of birthright.

bởi vì một khái niệm rất mơ hồ về quyền lợi dòng nòi.

They were moving towards a naturalistic concept.

Họ tiến gần hơn đến một khái niệm tự nhiên.

Hãy thử nhìn lại bản Tuyên ngôn Độc lập,

And if you look, for example, in the Declaration of Independence,

trong đó họ nói về thiên nhiên và vị Chúa của thiên nhiên.

they talk about nature and nature's God.

They don't talk about God and God's nature.

Họ không nói và Chúa và thiên nhiên của Chúa.

Họ nói về quyền năng của đấng tự nhiên

They're talking about the power of nature to tell us who we are.

để nói cho ta biết ta là ai.

So as part of that, they were coming to us with a concept

Như vậy, một phần nào đó,

họ đến với chúng ta với một khái niệm

that was about anatomical commonality.

khái niệm đó là về tính đại chúng của giải phẫu học.

And in doing so, they were really setting up in a beautiful way

Và bằng cách đó, họ khéo léo đã đặt nền tảng

cho phong trào đấu tranh vì quyền con người trong tương lai.

the Civil Rights Movement of the future.

Họ không thực sự nghĩ như vậy, nhưng họ làm việc đó vì chúng ta, và nó thật tuyệt.

They didn't think of it that way, but they did it for us, and it was great.

Thế chuyện gì xảy ra những năm sau đó?

So what happened years afterwards?

Ví dụ đầu tiên là giới phụ nữ,

What happened was women, for example, who wanted the right to vote,

những người muốn có quyền bầu cử,

took the Founding Fathers' concept of anatomical commonality

sử dụng khái niệm của những Người cha lập quốc

cho rằng tính quần chúng của giải phẫu học quan trọng hơn

being more important than anatomical difference

sự khác biệt về giải phẫu học

and said, "The fact that we have a uterus and ovaries

và họ quyên bố, "Việc chúng tôi có tử cung và buồng trứng

is not significant enough in terms of a difference

không đủ khác biệt

to mean that we shouldn't have the right to vote,

để chúng tôi bị tước bỏ quyền bầu cử,

quyền công dân,

the right to full citizenship, the right to own property, etc."

quyền sở hữu tài sản, vân vân và vân vân."

And women successfully argued that.

Và nữ giới đã thành công với lý lẽ đó.

Next came the successful Civil Rights Movement,

Tiếp theo đó là sự thành công của phong trào đấu tranh vì quyền công dân,

where we found people like Sojourner Truth

nơi chúng ta có thể thấy những người như Sojourner Truth

talking about, "Ain't I a woman?"

nói rằng "Tôi không phải là một phụ nữ sao?"

We find men on the marching lines of the Civil Rights Movement

Chúng ta thấy nam giới

trong đoàn diễu hành vì phong trào quyền công dân

saying, "I am a man."

họ tuyên bố "Tôi là một người nam."

Again, people of color appealing to a commonality of anatomy

Một lần nữa, những người da màu

kêu gọi chúng ta coi trọng tính đại chúng hơn sự khác biệt của giải phẫu học,

over a difference of anatomy, again, successfully.

và một lần nữa, họ thành công.

Chúng ta thấy kết quả tương tự trong phong trào đấu tranh cho quyền của người tàn tật.

We see the same thing with the disability rights movement.

The problem is, of course,

Vấn đề là ở chỗ

that, as we begin to look at all that commonality,

khi chúng ta bắt đầu nhìn vào tính đại chúng,

chúng ta đồng thời bắt đầu đặt câu hỏi

we have to begin to question why we maintain certain divisions.

tại sao chúng ta vẫn giữ những sự phân chia nhất định.

Mind you, I want to maintain some divisions,

Cũng như các bạn, tôi muốn giữ một số sự phân định,

dựa theo giải phẫu học, trong nền văn hóa chúng ta.

anatomically, in our culture.

Ví dụ, tôi không muốn

For example, I don't want to give a fish the same rights as a human.

trao cho một con cá những quyền tương tự như một con người.

I don't want to say we give up entirely on anatomy.

Ý tôi không phải là chúng ta từ bỏ giải phẫu học hoàn toàn.

Ý tôi không phải là một đứa trẻ 5 tuổi

I don't want to say a five-year-old

nên được phép quan hệ tình dục hoặc kết hôn.

should be allowed to consent to sex or consent to marry.

So there are some anatomical divisions

Như vậy một số phân định về giải phẫu học

that make sense to me and that I think we should retain.

là hoàn toàn có lý và tôi nghĩ chúng ta nên giữ lại.

Nhưng thử thách là ở chỗ ta cần phải xác định những sự phân định nào cần giữ

But the challenge is trying to figure out which ones they are

and why do we retain them, and do they have meaning.

và tại sao ta nên giữ chúng và chúng có ý nghĩa gì.

So let's go back to those two beings conceived at the beginning of this talk.

Hãy quay lại câu chuyện về 2 con người

được thụ thai ở đầu bài thuyết trình này.

We have two beings, both conceived

Chúng ta có 2 con người, cùng được thụ thai

in the middle of 1979 on the exact same day.

vào giữa năm 1979, trong cùng một ngày.

Let's imagine one of them, Mary, is born three months prematurely,

Hãy thử tưởng tượng, một người là Mary,

bị sinh non 3 tháng,

so she's born on June 1, 1980.

cô ấy được sinh ra ngày 1 tháng 1 năm 1980.

Người kia là Henry, sinh đúng tháng,

Henry, by contrast, is born at term, so he's born on March 1, 1980.

vào ngày 1 tháng 3 năm 1980.

Simply by virtue of the fact

Đơn giản là vì Mary

that Mary was born prematurely three months,

được sinh sớm hơn 3 tháng,

cô ta được trao cho đủ mọi thứ quyền

she comes into all sorts of rights three months earlier than Henry does --

3 tháng sớm hơn so với Henry --

the right to consent to sex, the right to vote, the right to drink.

quyền được quan hệ tình dục,

quyền được bầu cử, quyền được uống rượu.

Henry has to wait for all of that,

Henry phải chờ tất cả những quyền đó,

not because he's actually any different in age, biologically,

không phải vì cậu ta nhỏ tuổi hơn (tuổi sinh học)

except in terms of when he was born.

ngoại trừ việc cậu ta được sinh ra sau.

Chúng ta thấy đủ mọi điều kì lạ về những quyền mà họ được hưởng.

We find other kinds of weirdness in terms of what their rights are.

Henry, được cho là nam giới --

Henry, by virtue of being assumed to be male --

although I haven't told you that he's the XY one --

mặc dù tôi chưa nói với bạn là cậu ta có nhiễm sắc thể X và Y --

được thừa nhận có giới tính nam

by virtue of being assumed to be male is now liable to be drafted,

và có thể bị gọi quân dịch,

which Mary does not need to worry about.

điều mà Mary chẳng cần phải để tâm lo lắng.

Mary, meanwhile, cannot in all the states have the same right

Mặt khác, Mary, không thể có những quyền tương tự như Henry

ở tất cả các tiểu bang,

that Henry has in all the states,

ví dụ, quyền kết hôn.

namely, the right to marry.

Henry có thể kết hôn với một phụ nữ, ở mọi tiểu bang,

Henry can marry, in every state, a woman,

but Mary can only marry today in a few states, a woman.

nhưng Mary chỉ có thể kết hôn với một phụ nữ ở một vài tiểu bang.

So we have these anatomical categories that persist,

Như vậy chúng ta còn giữ những cách phân loại giải phẫu học

that are in many ways problematic and questionable.

mà theo nhiều cách hiểu, vẫn còn mơ hồ và cần xem xét lại.

Và câu hỏi tôi đặt ra là:

And the question to me becomes:

What do we do, as our science gets to be so good in looking at anatomy,

Chúng ta phải làm gì đây,

khi nền khoa học của chúng ta quá tiến bộ

về ngành giải phẫu học,

that we reach the point where we have to admit

chúng ta đạt tới điểm mà chúng ta phải công nhận

that a democracy that's been based on anatomy

là một nền dân chủ dựa trên giải phẫu học

might start falling apart?

có thể đã bắt đầu sụp đổ?

Tôi không muốn từ bỏ khoa học,

I don't want to give up the science, but at the same time,

nhưng cùng lúc đó, đôi lúc tôi cảm thấy

it feels sometimes like the science is coming out from under us.

khoa học được tạo ra từ chính chúng ta.

Như vậy chúng ta phải đi đâu?

So where do we go?

Có vẻ như những gì đang diễn ra trong nền văn hóa của chúng ta

It seems like what happens in our culture is a sort of pragmatic attitude:

là một kiểu quan điểm giáo điều:

"Chúng ta cần phải kẻ đường ranh giới ở một chỗ nào đó,

"We have to draw the line somewhere, so we will draw the line somewhere."

nên chúng ta sẽ kẻ đường ranh giới ở một chỗ nào đó."

But a lot of people get stuck in a very strange position.

Nhưng nhiều người vướng vào một tình thế rất kì lạ.

Ví dụ,

So for example, Texas has at one point decided that what it means to marry a man

Texas đã có lúc quyết định rằng

kết hôn với một người đàn ông

is to mean that you don't have a Y chromosome,

có nghĩa là bạn không có nhiễm sắc thể Y,

and what it means to marry a woman means you have a Y chromosome.

còn kết hôn với một phụ nữ đồng nghĩa với việc bạn có nhiễm sắc thể Y.

Trên thực tế họ không thực sự xét nghiệm nhiễm sắc thể.

In practice they don't test people for their chromosomes.

Nhưng điều này cũng rất kì,

But this is also very bizarre,

vì câu chuyện tôi kể ở phần đầu

because of the story I told you at the beginning

về hội chứng vô cảm với kích thích tố nam.

about androgen insensitivity syndrome.

Nếu chúng ta xem xét một trong những người cha đẻ của nền dân chủ đương đại,

If we look at one of the Founding Fathers of modern democracy,

Dr. Martin Luther King,

Dr. Martin Luther King,

he offers us something of a solution in his "I have a dream" speech.

ông đưa ra một giải pháp trong bài diễn thuyết "Tôi có một giấc mơ" ("I have a dream")

Ông nói rằng chúng ta nên đánh giá con người "không phải dựa trên màu da của họ,

He says we should judge people "based not on the color of their skin,

mà dựa trên những tố chất của họ,"

but on the content of their character,"

đi xa dần khỏi giải phẫu học.

moving beyond anatomy.

And I want to say, "Yeah, that sounds like a really good idea."

Và tôi muốn nói rằng, "Phải, nghe có vẻ hay đấy."

But in practice, how do you do it?

Nhưng trên thực tế, bạn làm điều đó như thế nào?

How do you judge people based on the content of character?

Làm thế nào để đánh giá con người dựa trên tính cách và tố chất của họ?

Tôi cũng muốn chỉ ra rằng

I also want to point out

that I'm not sure that is how we should distribute rights in terms of humans,

tôi không chắc đó là cách chúng ra nên dùng để phân bố quyền con người,

bởi vì, tôi phải công nhận rằng, tôi biết có những chú chó săn vàng (golden retriever)

because, I have to admit, that there are some golden retrievers I know

có thể xứng đáng được hưởng các dịch vụ xã hội

that are probably more deserving of social services than some humans I know.

nhiều hơn một số người tôi biết.

Tôi cũng muốn nói rằng có thể có những con chó săn Labrador

I also want to say there are probably also some yellow Labradors that I know

có khả năng ra những quyết định thông minh, chính xác và trưởng thành

that are more capable of informed, intelligent, mature decisions

về những mối quan hệ tình dục hơn một vài người trung niên tôi biết.

about sexual relations than some 40-year-olds that I know.

Vậy làm thế nào để áp dụng được

So how do we operationalize the question of content of character?

câu hỏi về tố chất con người?

It turns out to be really difficult.

Hóa ra nó khó hơn chúng ta nghĩ.

And part of me also wonders,

Một phần nào đó, tôi cũng tự hỏi,

what if content of character

sẽ ra sao nếu tố chất con người

turns out to be something that's scannable in the future --

hóa ra là cái gì đó có thể scan được trong tương lai --

able to be seen with an fMRI?

có thể nhìn thấy bằng cách chụp não (fMRI)?

Chúng ta có thực sự muốn đi xa đến mức đó không?

Do we really want to go there?

Tôi cũng không chắc chúng ta đang đi đến đâu.

I'm not sure where we go.

What I do know is that it seems to be really important

Nhưng tôi biết chắc là rất quan trọng

khi nước Mỹ trở thành người tiên phong

to think about the idea of the United States being in the lead

khi nghĩ về khía cạnh này của nền dân chủ.

of thinking about this issue of democracy.

Chúng ta đã thành công trong cuộc chiến cho nền dân chủ,

We've done a really good job struggling with democracy,

và tôi chắc chúng ta sẽ lại thành công trong tương lai.

and I think we would do a good job in the future.

Ví dụ, chúng ta không ở trong tình thế như người dân Iran,

We don't have a situation that Iran has, for example,

nơi mà người đàn ông có cảm xúc tình dục với người đàn ông khác

where a man who's sexually attracted to other men

sẽ có thể bị giết chết,

is liable to be murdered,

unless he's willing to submit to a sex change,

trừ khi anh ta sẵn sàng chuyển đổi giới tính,

in which case he's allowed to live.

trong trường hợp đó, anh ta sẽ được phép sống.

Chúng ta không có những luật lệ như vậy.

We don't have that kind of situation.

I'm glad to say we don't have the kind of situation with --

Tôi thực sự mừng là chúng ta không có những tình thế như vậy --

tôi có nói chuyện với một bác sĩ giải phẫu vài năm trước

a surgeon I talked to a few years ago

ông ta đem một cặp song sinh bị dính liền về Mỹ

who had brought over a set of conjoined twins

in order to separate them, partly to make a name for himself.

để tách rời chúng, một phần là để tạo danh tiếng cho bản thân ông ta.

Nhưng khi tôi gọi điện cho ông ta,

But when I was on the phone with him, asking why he'll do this surgery --

và hỏi tại sao ông lại làm ca giải phẫu này --

đây là một ca giải phẫu có tỉ lệ thành công rất thấp --

this was a very high-risk surgery -- his answer was that, in this other nation,

ông ta trả lời rằng, ở nước khác,

these children were going to be treated very badly, and so he had to do this.

những đứa trẻ này sẽ bị đối xử rất tệ, và vì thế ông ta phải làm cuộc giải phẫu này.

Phản ứng của tôi là, "Ông có nghĩ tới việc cho những đứa trẻ này tị nạn chính trị tại Mỹ

My response to him was, "Well, have you considered political asylum

thay vì một cuộc giải phẫu tách rời chúng chưa?"

instead of a separation surgery?"

The United States has offered tremendous possibility

Hoa Kì đem tới cho con người một cơ hội to lớn

for allowing people to be the way they are,

cho phép họ được là chính họ,

without having them have to be changed for the sake of the state.

mà không bắt buộc họ phải thay đổi chỉ vì lợi ích và thể diện của quốc gia.

So I think we have to be in the lead.

Vì thế tôi nghĩ chúng ta nên là người tiên phong.

Và để khép lại bài nói, tôi muốn đề nghị với các bạn rằng

Well, just to close, I want to suggest to you

that I've been talking a lot about the Fathers.

tôi đã nói nhiều về những người cha.

Và tôi muốn tưởng tượng

And I want to think about the possibilities

of what democracy might look like, or might have looked like,

nền dân chủ sẽ như thế nào, hoặc đã có thể như thế nào,

nếu chúng ta có sự đóng góp to lớn hơn từ những người mẹ.

if we had more involved the mothers.

And I want to say something a little bit radical for a feminist,

Và tôi muốn nói điều này, hơi cấp tiến cho một phụ nữ,

and that is that I think that there may be different kinds of insights

đó là tôi nghĩ rằng có thể có

một cách nhìn nhận khác nhau

that can come from different kinds of anatomies,

đến từ những kiểu hình giải phẫu khác nhau,

particularly when we have people thinking in groups.

đặc biệt khi chúng ta để cho con người suy nghĩ theo từng nhóm.

For years, because I've been interested in intersex,

Hàng năm trời, bởi vì tôi quan tâm đến hiện tượng lưỡng tính,

tôi đồng thời cũng quan tâm đến nghiên cứu về khác biệt của giới tính.

I've also been interested in sex-difference research.

Và một điều tôi đang rất quan tâm

And one of the things that I've been interested in

là nhìn vào sự khác biệt giữa nam giới và nữ giới

is looking at the differences between males and females

về cách họ tư duy và và vận hành trong thế giới.

in terms of the way they think and operate in the world.

Và những gì chúng tôi biết được từ những nghiên cứu "xuyên văn hóa" (cross-cultural)

And what we know from cross-cultural studies

is that females, on average --

là phụ nữ, nói chung --

not everyone, but on average --

không phải mọi phụ nữ, nhưng nói chung --

are more inclined to be very attentive to complex social relations

thường có khuynh hướng lưu tâm nhiều

đến những mối quan hệ phức tạp

và đến việc chăm sóc những người

and to taking care of people

who are, basically, vulnerable within the group.

khốn khó hơn trong nhóm.

And so if we think about that,

Và nếu chúng ta nghĩ theo cách ấy,

chúng ta có một tình thế rất thú vị.

we have an interesting situation in hands.

Lâu lắm rồi, khi tôi còn đang học tiến sĩ,

Years ago, when I was in graduate school,

một trong những giáo sư của tôi, người biết tôi quan tâm đến nữ giới

one of my graduate advisors who knew I was interested in feminism --

Thì từ trước đến giờ tôi vẫn tự coi mình là một phụ nữ mà --

I considered myself a feminist, as I still do,

Ông ta đặt ra một câu hỏi rất kì lạ.

asked a really strange question.

Ông ta hỏi “Hãy nói cho tôi nghe phong trào nam nữ bình quyền thì có gì nữ tính.”

He said, "Tell me what's feminine about feminism."

Và tôi nghĩ, “Đó là câu hỏi ngớ ngẩn nhất tôi được nghe.

And I thought, "Well, that's the dumbest question I've ever heard.

Phong trào nam nữ bình quyền là nhằm xóa đi khác biệt về giới tính,

Feminism is all about undoing stereotypes about gender,

bởi vậy, thuyết nam nữ bình quyền chẳng nữ tính tí nào.”

so there's nothing feminine about feminism."

But the more I thought about his question,

Nhưng càng nghĩ về câu hỏi của ông ấy,

the more I thought there might be something feminine about feminism.

tôi càng nhận ra rằng có lẽ đúng là có điều gì đó nữ tính trong phong trào nam nữ bình quyền.

Đó là, nói chung, có lẽ có điều gì đó,

That is to say, there might be something, on average,

different about female brains from male brains

khác biệt giữa bộ não của phụ nữ và nam giới

that makes us more attentive to deeply complex social relationships,

làm cho giới nữ chúng ta quan tâm nhiều hơn

đến những mối quan hệ xã hội phức tạp

and more attentive to taking care of the vulnerable.

và lưu tâm nhiều hơn đến việc chăm sóc những người khốn khó.

So whereas the Fathers were extremely attentive

Như vậy, khi những người cha lưu tâm tuyệt đối

to figuring out how to protect individuals from the state,

đến giải pháp để bảo vệ các công dân,

có thể, nếu chúng ta đưa các bà mẹ

it's possible that if we injected more mothers into this concept,

vào khái niệm này,

what we would have is more of a concept of not just how to protect,

chúng ta sẽ có một khái niệm mới,

không chỉ liên quan đến việc bảo vệ các cá thể,

but how to care for each other.

mà còn liên quan đến sự chăm lo lẫn nhau.

And maybe that's where we need to go in the future,

Và đó có thể là mục đích chúng ta hướng đến trong tương lai,

when we take democracy beyond anatomy,

khi chúng ta đặt nền dân chủ cao hơn giải phẫu học --

is to think less about the individual body in terms of the identity,

khi chúng ta không nhìn vào từng cá thể,

để nhận dạng,

and think more about those relationships.

mà quan tâm nhiều hơn đến những mối quan hệ.

So that as we the people try to create a more perfect union,

Và cùng với việc loài người chúng ta cố gắng tạo ra một cộng đồng hoàn hảo,

chúng ta cũng suy nghĩ về những gì chúng ta làm cho nhau.

we're thinking about what we do for each other.

Xin cám ơn.

Thank you.

(Applause)

(Vỗ tay)