Alice Dreger: Is anatomy destiny?

Tłumaczenie: Martyna Bajek Korekta: Agata Leśnicka

I want you to imagine two couples in the middle of 1979

Chcę, żebyście wyobrazili sobie dwie pary

w połowie 1979 roku,

on the exact same day, at the exact same moment,

dokładnie tego samego dnia, w tej samej chwili,

each conceiving a baby, OK?

każda z nich poczęła dziecko.

Zatem obie pary poczęły po jednym dziecku.

So two couples each conceiving one baby.

Nie chcę, żebyście zbyt długo wyobrażali sobie sam akt poczęcia,

Now I don't want you to spend too much time imagining the conception,

bo jeśli będziecie sobie wyobrażać samo poczęcie,

because if you do, you're not going to listen to me,

przestaniecie mnie słuchać.

so just imagine that for a moment.

Pomyślcie o tym tylko przez chwilę.

And in this scenario, I want to imagine that, in one case,

Zgodnie z tym scenariuszem

wyobraźcie sobie, że w jednym z przypadków

the sperm is carrying a Y chromosome,

plemnik przenosi chromosom Y

meeting that X chromosome of the egg.

i spotyka chromosom X w komórce jajowej.

And in the other case, the sperm is carrying an X chromosome,

A w drugim przypadku

plemnik niesie chromosom X

meeting the X chromosome of the egg.

i napotyka w jajeczku chromosom X.

Both are viable; both take off.

Oba przypadki są możliwe i oba kończą się powodzeniem.

Powrócimy do tych ludzi później.

We'll come back to these people later.

Odgrywam dwie role

So I wear two hats in most of what I do.

w większości swoich działań.

Jedna z nich

As the one hat, I do history of anatomy.

wiąże się z historią anatomii.

I'm a historian by training, and what I study in that case

Jestem z wykształcenia historyczką

i z tej pozycji badam,

is the way that people have dealt with anatomy --

jak ludzie traktowali anatomię -

meaning human bodies, animal bodies --

rozumianą jako kwestia ludzkich i zwierzęcych ciał -

how they dealt with bodily fluids, concepts of bodies;

jak traktowali wydzieliny ciała, koncepcję ciała,

how have they thought about bodies.

jak myśleli o ciałach.

The other hat that I've worn in my work is as an activist,

Drugą rolą w mojej pracy

jest rola aktywistki

as a patient advocate --

walczącej o prawa pacjentów -

or, as I sometimes say, as an impatient advocate --

jak sama czasami mówię: nad-aktywnej aktywistki

for people who are patients of doctors.

broniącej praw pacjentów.

In that case, what I've worked with is people who have body types

W takim przypadku pracowałam z

z ludźmi, którzy mają typy ciała

that challenge social norms.

kwestionujące normy społeczne.

So some of what I've worked on, for example,

Niektórzy spośród nich to, dla przykładu,

is people who are conjoined twins --

bliźnięta nierozdzielone,

two people within one body.

dwie osoby w jednym ciele.

Some of what I've worked on is people who have dwarfism --

Niektórzy to ludzie dotknięci karłowatością,

czyli ludzie o wzroście znacznie niższym niż typowy.

so people who are much shorter than typical.

And a lot of what I've worked on is people who have atypical sex --

Wielu z pacjentów

to ludzie o nietypowej płci -

so people who don't have the standard male or the standard female body types.

a zatem osoby, których organizmy nie są ani typowo męskie,

ani typowo żeńskie.

And as a general term, we can use the term "intersex" for this.

Ogólnie możemy to określić pojęciem interseksualizmu - obojnactwa.

Intersex comes in a lot of different forms.

Interseksualizm przyjmuje wiele różnych form.

I'll just give you a few examples of the types of ways you can have sex

Podam kilka przykładów,

jak płeć może wymykać się

that isn't standard for male or female.

podziałowi na standardowo męską lub żeńską.

So in one instance,

Więc w jednym z przypadków,

you can have somebody who has an XY chromosomal basis,

możemy mieć osobę o chromosomach X i Y

and that SRY gene on the Y chromosome

i ten gen SRY na chromosomie Y,

tells the proto-gonads, which we all have in the fetal life,

sprawiający, że obecne w życiu płodowym pierwotne gonady

staną się jądrami.

to become testes.

So in the fetal life, those testes are pumping out testosterone.

Więc w życiu płodowym jądra produkują testosteron.

Ale ponieważ ta osoba nie ma receptorów

But because this individual lacks receptors to hear that testosterone,

zdolnych odebrać ten testosteron,

organizm na niego nie reaguje.

the body doesn't react to the testosterone.

Ten syndrom nazywa się zespołem niewrażliwości na androgeny.

And this is a syndrome called androgen insensitivity syndrome.

So lots of levels of testosterone, but no reaction to it.

Wysokie poziomy testosteronu, ale żadnej reakcji na niego.

As a consequence, the body develops more along the female typical path.

W wyniku tego, organizm rozwija się

w bardziej żeński sposób.

When the child is born, she looks like a girl.

Po narodzinach takie dziecko będzie wyglądać jak dziewczynka.

Jest dziewczynką. Wychowuje się je jako dziewczynkę.

She is a girl, she is raised as a girl.

Często dopiero w okresie dojrzewania,

And it's often not until she hits puberty and she's growing and developing breasts,

kiedy w ślad za wzrostem i rozwojem piersi

nie pojawia się miesiączka,

but she's not getting her period,

ktoś zaczyna podejrzewać, że coś jest nie tak.

that somebody figures out something's up here.

Robi się badania, a one wykazują,

And they do some tests and figure out

że zamiast jajników i macicy

that, instead of having ovaries inside and a uterus,

ma w sobie jądra oraz że ma chromosom Y.

she has testes inside, and she has a Y chromosome.

Ważne, by zrozumieć,

Now what's important to understand

że choć możecie uważać, że tak osoba jest płci męskiej,

is you may think of this person as really being male,

to w istocie tak nie jest.

but they're really not.

Females, like males,

Kobiety, podobnie jak mężczyźni,

have in our bodies something called the adrenal glands.

mają w sobie gruczoły zwane nadnerczami.

Znajdują się z tyłu naszych ciał.

They're in the back of our body.

Kora nadnerczy wydziela androgeny,

And the adrenal glands make androgens, which are a masculinizing hormone.

które są hormonami maskulinizującymi.

Most females like me -- I believe myself to be a typical female --

Większość kobiet jak ja - uważam się za typową płeć żeńską -

nie znam swojej konfiguracji chromosomów,

I don't actually know my chromosomal make-up,

ale najprawdopodobniej jestem typowa -

but I think I'm probably typical --

większość kobiet jak ja jest w rzeczywistości wrażliwa na androgeny.

most females like me are actually androgen-sensitive.

Nasze organizmy je produkują i na nie reagują.

We're making androgen, and we're responding to androgens.

The consequence is that somebody like me

W konsekwencji mózg kogoś takiego ja ja

has actually had a brain exposed to more androgens

był poddany większemu wpływowi androgenów

niż kobiety urodzonej z jądrami,

than the woman born with testes who has androgen insensitivity syndrome.

dotkniętej zespołem niewrażliwości na androgeny.

So sex is really complicated --

Kwestia płci biologicznej jest naprawdę skomplikowana; to nie jest tak, że

it's not just that intersex people

interseksualiści są zwyczajnie pośrodku spektrum płci -

are in the middle of all the sex spectrum --

oni raczej wymykają się klasyfikacji.

in some ways, they can be all over the place.

Kolejny przykład:

Another example:

kilka lat temu zadzwonił do mnie dziewiętnastolatek,

a few years ago I got a call from a man who was 19 years old,

who was born a boy, raised a boy,

który urodził się chłopakiem i tak został wychowany,

had a girlfriend, had sex with his girlfriend,

miał dziewczynę, uprawiał z nią seks,

had a life as a guy,

wiódł życie jako facet

and had just found out that he had ovaries and a uterus inside.

i właśnie dowiedział się, że ma w ciele jajniki i macicę.

What he had was an extreme form

Cierpiał na skrajną formę

of a condition called congenital adrenal hyperplasia.

dolegliwości zwanej wrodzonym przerostem nadnerczy.

Miał chromosomy XX

He had XX chromosomes,

i w łonie matki

and in the womb, his adrenal glands were in such high gear

jego nadnercza pracowały z takim natężeniem,

that it created, essentially, a masculine hormonal environment.

że wytworzyły w gruncie rzeczy męskie środowisko hormonalne.

And as a consequence, his genitals were masculinized,

W efekcie rozwinęły się męskie genitalia,

a mózg poddany był wpływowi

his brain was subject to the more typical masculine component of hormones.

typowo męskiej mieszance hormonów.

And he was born looking like a boy -- nobody suspected anything.

Do tego urodził się wyglądając jak zwykły chłopiec - nikt niczego nie podejrzewał.

And it was only when he had reached the age of 19

Dopiero kiedy osiągnął wiek 19 lat,

that he began to have enough medical problems from menstruating internally,

problemy zdrowotne tak się nagromadziły,

w zasadzie z powodu wewnętrznych menstruacji,

that doctors figured out that, in fact, he was female, internally.

że lekarze wywnioskowali, że wewnątrz ma żeńskie organy.

Podam jeszcze jeden szybki przykład

OK, so just one more quick example of a way you can have intersex.

oblicz interseksualizmu.

Some people who have XX chromosomes develop what are called ovotestis,

Niektórzy ludzie o chromosomach XX

wytwarzają tak zwane ovotestis,

which is when you have ovarian tissue with testicular tissue wrapped around it.

czyli organy zbudowane z tkanki jajnika

otoczonej tkanką jądra.

And we're not exactly sure why that happens.

Nie jesteśmy pewni, dlaczego tak się dzieje.

So sex can come in lots of different varieties.

Zatem płeć biologiczna mieć wiele odmian.

The reason that children with these kinds of bodies --

Powód, dla którego

dzieci z tego typu organizmami -

czy to karłowatość, bliźnięta syjamskie,

whether it's dwarfism, or it's conjoined twinning,

czy inteseksualiści -

or it's an intersex type --

are often "normalized" by surgeons

są często chirurgicznie doprowadzane do normy

is not because it actually leaves them better off in terms of physical health.

nie dotyczy kwestii ich lepszego

stanu fizycznego zdrowia.

In many cases, people are actually perfectly healthy.

W wielu przypadkach ci ludzie są absolutnie zdrowi.

The reason they're often subject to various kinds of surgeries

Poddaje się ich wszelakim interwencjom chirurgicznym,

is because they threaten our social categories.

żeby nie naruszać naszych kategorii społecznych.

Our system has been based typically on the idea

Nasz system jest zazwyczaj oparty na założeniu,

that a particular kind of anatomy comes with a particular identity.

że określona konstytucja anatomiczna niesie określoną tożsamość.

So we have the concept that what it means to be a woman

Mamy zatem wyobrażenie, że być kobietą

to mieć żeńską tożsamość;

is to have a female identity;

być czarnoskórym to, przypuszczalnie,

what it means to be a black person is, allegedly, to have an African anatomy

mieć afrykańską anatomię

in terms of your history.

pod względem historii.

And so we have this terribly simplistic idea.

Czyli mamy to strasznie uproszczone założenie.

A kiedy stajemy w obliczu ciała,

And when we're faced with a body

that actually presents us something quite different,

które reprezentuje coś zupełnie innego

it startles us in terms of those categorizations.

i nie daje się zaszufladkować, wpadamy w osłupienie.

So we have a lot of very romantic ideas in our culture about individualism.

W naszej kulturze mamy wiele romantycznych założeń

o indywidualizmie.

And our nation's really founded on a very romantic concept of individualism.

Nasz naród jest w zasadzie oparty na romantycznej idei indywidualizmu.

Możecie sobie w takim razie wyobrazić, jakie to zaskakujące

You can imagine how startling then it is

when you have children who are born who are two people inside of one body.

kiedy rodzą się dzieci,

będące dwojgiem ludzi w jednym ciele.

Where I ran into the most heat from this most recently

Ostatnio największe tego typu kontrowersje spotkałam

was last year when South African runner, Caster Semenya,

w zeszłym roku, kiedy płeć biegaczki z RPA, Caster Semenyi,

had her sex called into question at the International Games in Berlin.

poddano wątpliwości podczas Mistrzostw Świata w Berlinie.

Wielu dziennikarzy dzwoniło do mnie, pytając

I had a lot of journalists calling me, asking me,

"Which is the test they're going to run

"Jakie badania zostaną przeprowadzone,

that will tell us whether or not Caster Semenya is male or female?"

żeby zdecydować, czy

Caster Semenya jest płci żeńskiej, czy męskiej?"

And I had to explain to the journalists there isn't such a test.

Musiałam tłumaczyć dziennikarzom, że nie ma takiego badania.

In fact, we now know that sex is complicated enough

Prawdę mówiąc, wiemy już, że

płeć biologiczna jest tak skomplikowana,

that we have to admit:

że trzeba przyznać,

Nature doesn't draw the line for us between male and female,

że natura nie nakłada na nas wyraźnego podziału między płcią żeńską i męską,

or between male and intersex and female and intersex;

albo męską i obojnaczą oraz żeńską i obojnaczą;

we actually draw that line on nature.

w zasadzie to my narzucamy ten podział naturze.

So what we have is a sort of situation where the farther our science goes,

Stoimy zatem w obliczu sytuacji,

kiedy im dalej posuwa się nauka,

tym większa jest potrzeba, byśmy sami przed sobą

the more we have to admit to ourselves that these categories

przyznali, że to, co widzieliśmy

that we thought of as stable anatomical categories,

jako stabilne anatomiczne kategorie,

that mapped very simply to stable identity categories

łatwo przekładalne na

stabilne kategorie tożsamości,

are a lot more fuzzy than we thought.

są znacznie bardziej rozmyte, niż sądziliśmy.

And it's not just in terms of sex.

I to nie tylko w kwestii płci biologicznej.

It's also in terms of race,

Także w kwestii rasy,

which turns out to be vastly more complicated

która okazuje się być znacznie bardziej złożona

than our terminology has allowed.

niż dopuszczała nasza terminologia.

As we look, we get into all sorts of uncomfortable areas.

Gdy się temu przyjrzeć, natkniemy się na wiele niewygodnych obszarów.

We look, for example, about the fact

Spójrzmy, dla przykładu, na fakt,

that we share at least 95 percent of our DNA with chimpanzees.

że dzielimy co najmniej 95 procent naszego DNA

z szympansami.

Jak zrozumieć fakt,

What are we to make of the fact

that we differ from them only, really, by a few nucleotides?

że dzieli nas od nich tak naprawdę zaledwie kilka nukleotydów?

A jeśli pójdziemy coraz dalej z naszą nauką,

And as we get farther and farther with our science,

we get more and more into a discomforted zone,

wejdziemy coraz głębiej w niewygodną strefę,

gdzie musimy przyznać,

where we have to acknowledge that the simplistic categories we've had

że nasze dotychczasowe proste kategorie

are probably overly simplistic.

stanowią prawdopodobnie zbytnie uproszczenie.

So we're seeing this in all sorts of places in human life.

Widać to

w wielu dziedzinach ludzkiego życia.

One of the places we're seeing it, for example,

Na przykład widać to

in our culture, in the United States today,

w naszej dzisiejszej kulturze, w dzisiejszych Stanach Zjednoczonych,

is battles over the beginning of life and the end of life.

gdy toczą się bitwy o początek i koniec życia.

We have difficult conversations

Prowadzimy trudne rozmowy

about at what point we decide a body becomes a human,

o momencie, w którym uznamy, że ciało staje się człowiekiem,

such that it has a different right than a fetal life.

uzyskując tym samym inne prawa niż płód.

We have very difficult conversations nowadays --

Prowadzimy dziś trudne rozmowy -

probably not out in the open as much as within medicine --

pewnie bardziej w środowisku medycznym niż na publicznych forum -

about the question of when somebody's dead.

o tym, kiedy uznać człowieka za martwego.

W przeszłości nasi przodkowie nie musieli rozważać,

In the past, our ancestors never had to struggle so much

kiedy ktoś jest martwy.

with this question of when somebody was dead.

Najwyżej podsuwali piórko pod czyjś nos

At most, they'd stick a feather on somebody's nose,

i jeśli zadrżało, wstrzymywali się pochówkiem.

and if it twitched, they didn't bury them yet.

Jeśli przestało drżeć, trzeba było pochować zmarłego.

If it stopped twitching, you bury them.

Ale dziś mamy sytuację,

But today, we have a situation

where we want to take vital organs out of beings

w której chcemy pobierać żywe organy od jednych

i dawać je innym.

and give them to other beings.

And as a consequence,

W efekcie

we have to struggle with this really difficult question

musimy zmagać się z tym jakże trudnym pytaniem,

about who's dead,

kogo uznać za martwego.

and this leads us to a really difficult situation

To doprowadza do naprawdę trudnej sytuacji,

where we don't have such simple categories as we've had before.

kiedy nie możemy oprzeć się, jak kiedyś, na prostym podziale.

Now you might think that all this breaking-down of categories

Możecie uznać, że to przełamywanie podziałów i kategorii

would make somebody like me really happy.

naprawdę uszczęśliwia kogoś takiego jak ja.

I'm a political progressive, I defend people with unusual bodies,

Jestem polityczną progresywistką, bronię praw ludzi o nietypowych ciałach,

ale muszę przyznać się wam, że to mnie niepokoi.

but I have to admit to you that it makes me nervous.

Świadomość, że te kategorie

Understanding that these categories

są znacznie bardziej niestałe niż sądziliśmy, wywołuje u mnie napięcie.

are really much more unstable than we thought makes me tense.

Czuję napięcie, kiedy rozważam to

It makes me tense from the point of view of thinking about democracy.

pod względem wpływu na demokrację.

So in order to tell you about that tension,

Żeby móc wyjaśnić wam istotę tego napięcia,

I have to first admit to you a huge fan of the Founding Fathers.

muszę najpierw wyznać, że jestem wielką fanką Ojców Założycieli Stanów Zjednoczonych.

I know they were racists, I know they were sexist,

Wiem, że byli rasistami i wiem, że byli seksistami,

ale byli wielcy.

but they were great.

I mean, they were so brave and so bold and so radical in what they did,

Mam na myśli to, że byli tak śmiali

i tak radykalni w swoich poczynaniach,

that I find myself watching that cheesy musical "1776" every few years,

że nie mogę powstrzymać się przed oglądaniem co parę lat ckliwego musicalu "1776"

i to nie z powodu muzyki, która jest całkowicie do pomięcia.

and it's not because of the music, which is totally forgettable.

To z powodu tego, co stało się w 1776

It's because of what happened in 1776 with the Founding Fathers.

za pośrednictwem Ojców Założycieli.

The Founding Fathers were, for my point of view,

Według mnie byli

pierwszymi aktywistami anatomii -

the original anatomical activists,

oto i mój powód.

and this is why.

What they rejected was an anatomical concept

Odrzucili jedną koncepcję anatomiczną

i zastąpili ją inną,

and replaced it with another one

that was radical and beautiful and held us for 200 years.

tak radykalną i piękną, że pielęgnujemy ją 200 lat.

So as you all recall,

Jak zapewne pamiętacie,

what our Founding Fathers were rejecting was a concept of monarchy,

nasi Ojcowie Założyciele odrzucili koncepcję monarchii.

A monarchia opierała się w zasadzie

and the monarchy was basically based on a very simplistic concept of anatomy.

na bardzo prostym założeniu anatomicznym.

The monarchs of the old world didn't have a concept of DNA,

Królowie całego świata

nie posługiwali się pojęciem DNA,

but they did have a concept of birthright.

ale posługiwali się pojęciem szlachetnego urodzenia.

They had a concept of blue blood.

Używali pojęcia błękitnej krwi.

They had the idea that the people who would be in political power

Istniała idea, że kiedy ktoś wchodzi w posiadanie władzy politycznej,

should be in political power because of the blood being passed down

to dzieje się tak

z powodu błękitnej krwi przekazywanej

from grandfather to father to son and so forth.

z dziada na ojca, z ojca na syna i tak dalej.

Ojcowie Założyciele odrzucili tę ideę,

The Founding Fathers rejected that idea,

zastępując ją nowym założeniem anatomicznym,

and they replaced it with a new anatomical concept,

według którego

and that concept was "all men are created equal."

wszyscy ludzie stworzeni są równymi.

They leveled that playing field and decided the anatomy that mattered

Chcąc zapewnić wszystkim równe szanse,

zdecydowali, że liczący się aspekt anatomii

was the commonality of anatomy, not the difference in anatomy,

to anatomiczne podobieństwa,

nie różnice.

and that was a really radical thing to do.

To było naprawdę radykalne posunięcie.

Now they were doing it in part

Po części zrobili tak,

because they were part of an Enlightenment system

ponieważ byli częścią systemu Oświecenia,

where two things were growing up together.

wewnątrz którego rozwijały się dwie idee.

And that was democracy growing up,

Wzrastała demokracja,

but it was also science growing up at the same time.

a jednocześnie także nauka.

To naprawdę jasne, kiedy patrzy się na historię Ojców Założycieli,

And it's really clear, if you look at the history of the Founding Fathers,

że wielu z nich interesowało się nauką

a lot of them were very interested in science,

oraz koncepcją

and they were interested in the concept of a naturalistic world.

naturalistycznego świata.

Odsuwali się od nadprzyrodzonych objaśnień,

They were moving away from supernatural explanations,

odrzucali takie kategorie jak nadludzkie źródła władzy,

and they were rejecting things like a supernatural concept of power,

przekazywane

where it transmitted because of a very vague concept of birthright.

przez bardzo niejasne pojęcie szlachetnego urodzenia.

They were moving towards a naturalistic concept.

Skłaniali się ku koncepcji naturalistycznej.

Spójrzmy na Deklarację Niepodległości.

And if you look, for example, in the Declaration of Independence,

Mowa w niej o naturze i Bogu natury.

they talk about nature and nature's God.

They don't talk about God and God's nature.

Bóg i boska natura nie są wspomniane.

Autorzy mówią o prawie natury

They're talking about the power of nature to tell us who we are.

do określania, kim jesteśmy.

So as part of that, they were coming to us with a concept

W związku z tym

Ojcowie Założyciele dają nam ideę

that was about anatomical commonality.

opartą na anatomicznej wspólności.

And in doing so, they were really setting up in a beautiful way

Tym samym tworzą w ten piękny sposób

późniejszy ruch obrony praw obywatelskich.

the Civil Rights Movement of the future.

Oni nie myśleli tak o tym, ale to, co dla nas zrobili, jest wspaniałe.

They didn't think of it that way, but they did it for us, and it was great.

Co więc stało się później?

So what happened years afterwards?

Później kobiety,

What happened was women, for example, who wanted the right to vote,

które chciały prawa do głosowania

took the Founding Fathers' concept of anatomical commonality

przywołały pochodzącą od Ojców Założycieli koncepcję,

że anatomiczne podobieństwa są ważniejsze

being more important than anatomical difference

od anatomicznych różnic

and said, "The fact that we have a uterus and ovaries

i powiedziały: "To, że mamy macicę i jajniki

is not significant enough in terms of a difference

nie jest dostatecznie istotną różnicą,

to mean that we shouldn't have the right to vote,

by mogło oznaczać pozbawianie nas prawa do głosowania,

prawa do pełnego obywatelstwa,

the right to full citizenship, the right to own property, etc."

prawa do posiadania własności itd."

And women successfully argued that.

Ta kobieca argumentacja odniosła sukces.

Next came the successful Civil Rights Movement,

Następny był odnoszący sukcesy ruch obrony praw obywatelskich,

where we found people like Sojourner Truth

w którym znajdziecie postaci takie jak Sojourner Truth,

talking about, "Ain't I a woman?"

mowiącą "Czyż nie jestem kobietą?"

We find men on the marching lines of the Civil Rights Movement

Są i mężczyźni

w szeregach ruchu obrony praw obywatelskich,

saying, "I am a man."

mówiący "Jestem mężczyzną".

Again, people of color appealing to a commonality of anatomy

Po raz kolejny, osoby ras innych niż biała

odwołujące się do prymatu podobieństw anatomicznych ponad różnicami,

over a difference of anatomy, again, successfully.

po raz kolejny, skutecznie.

Widzimy to samo zjawisko w ruchu na rzecz praw niepełnosprawnych.

We see the same thing with the disability rights movement.

The problem is, of course,

Problemem jest, rzecz jasna,

that, as we begin to look at all that commonality,

że kiedy zaczynamy przyglądać się tym podobieństwom,

musimy zastanowić się,

we have to begin to question why we maintain certain divisions.

czemu podtrzymujemy określone podziały.

Mind you, I want to maintain some divisions,

Zastrzegam, że jestem za podtrzymaniem niektórych podziałów,

pod względem anatomii, w naszej kulturze.

anatomically, in our culture.

Na przykład nie chcę

For example, I don't want to give a fish the same rights as a human.

oferować rybie takich samych praw jak człowiekowi.

I don't want to say we give up entirely on anatomy.

Nie postuluję całkowitej rezygnacji z anatomii.

Nie twierdzę, że pięciolatkowi

I don't want to say a five-year-old

można pozwolić na uprawianie seksu albo zawarcie małżeństwa.

should be allowed to consent to sex or consent to marry.

So there are some anatomical divisions

Istnieją więc pewne podziały oparte na anatomii,

that make sense to me and that I think we should retain.

które uznaję za sensowne i które, jak sądzę, powinniśmy podtrzymać.

Ale wyzwaniem jest próba dojścia do tego, które zachować

But the challenge is trying to figure out which ones they are

and why do we retain them, and do they have meaning.

i dlaczego oraz jakie mają one znaczenie.

So let's go back to those two beings conceived at the beginning of this talk.

Wróćmy do dwóch istnień

poczętych na początku mojej wypowiedzi.

We have two beings, both conceived

Mamy dwie osoby, obie poczęte

in the middle of 1979 on the exact same day.

w połowie 1979, dokładnie tego samego dnia.

Let's imagine one of them, Mary, is born three months prematurely,

Wyobraźmy sobie, że jedna z nich, Mary,

rodzi się trzy miesiące przed terminem,

so she's born on June 1, 1980.

czyli przychodzi na świat 1 stycznia 1980.

Henry przeciwnie, rodzi się w terminie,

Henry, by contrast, is born at term, so he's born on March 1, 1980.

czyli przychodzi na świat 1 kwietnia 1980.

Simply by virtue of the fact

Przez sam fakt,

that Mary was born prematurely three months,

że Mary urodziła się o trzy miesiące za wcześnie,

otrzymuje wszelakie prawa

she comes into all sorts of rights three months earlier than Henry does --

trzy miesiące wcześniej niż Henry -

the right to consent to sex, the right to vote, the right to drink.

prawo do uprawiania seksu,

prawo do głosowania, prawo do picia alkoholu.

Henry has to wait for all of that,

Henry musi poczekać na to wszystko,

not because he's actually any different in age, biologically,

nie z powodu faktycznej różnicy w biologicznym wieku,

except in terms of when he was born.

a jedynie ze względu na datę urodzenia.

Znajdziemy też inne dziwactwa w prawach, które posiadają.

We find other kinds of weirdness in terms of what their rights are.

Henry, przez to, że jest uznawany za mężczyznę -

Henry, by virtue of being assumed to be male --

although I haven't told you that he's the XY one --

choć nie powiedziałam jeszcze, że to on jest przypadkiem z chromosomami XY -

przez bycie uznanym za mężczyznę

by virtue of being assumed to be male is now liable to be drafted,

podlega poborowi do wojska,

which Mary does not need to worry about.

o który Mary nie musi się martwić.

Mary, meanwhile, cannot in all the states have the same right

Tymczasem Mary nie we wszystkich stanach

ma to samo prawo, które Henry posiada we wszystkich stanach,

that Henry has in all the states,

mianowicie prawo do zawarcia związku małżeńskiego.

namely, the right to marry.

Henry może w każdym stanie pobrać się z kobietą,

Henry can marry, in every state, a woman,

but Mary can only marry today in a few states, a woman.

ale Mary jak na dzisiaj może pobrać się z kobietą tylko w kilku.

So we have these anatomical categories that persist,

Mamy więc trwałe anatomiczne kategorie,

that are in many ways problematic and questionable.

które stanowią problem i które można zakwestionować.

Narzuca mi się pytanie:

And the question to me becomes:

What do we do, as our science gets to be so good in looking at anatomy,

co robimy

kiedy nasze narzędzia naukowe stają się tak dokładne

w badaniu anatomii,

that we reach the point where we have to admit

że docieramy do punktu, w którym musimy przyznać,

that a democracy that's been based on anatomy

że demokracja oparta na anatomii

might start falling apart?

może zacząć się załamywać?

Nie chcę rezygnować z nauki,

I don't want to give up the science, but at the same time,

ale jednocześnie mam czasem wrażenie,

it feels sometimes like the science is coming out from under us.

że nauka wymyka nam się spod kontroli.

Zatem dokąd podążamy?

So where do we go?

Wydaje się, że w naszej kulturze

It seems like what happens in our culture is a sort of pragmatic attitude:

dominuje pragmatyczne podejście:

"Cóż, trzeba gdzieś wyznaczyć granicę,

"We have to draw the line somewhere, so we will draw the line somewhere."

więc wyznaczmy gdzieś tę granicę."

But a lot of people get stuck in a very strange position.

Ale wiele osób zostaje uwięzionych w bardzo dziwnym położeniu.

Na przykład

So for example, Texas has at one point decided that what it means to marry a man

w stanie Teksas podjęto decyzję,

że żeby poślubić mężczyznę,

is to mean that you don't have a Y chromosome,

nie można mieć chromosomu Y,

and what it means to marry a woman means you have a Y chromosome.

a żeby poślubić kobietę, trzeba ten chromosom Y mieć.

W praktyce nie bada się ludzi pod względem chromosomów.

In practice they don't test people for their chromosomes.

Ale to też bardzo dziwne

But this is also very bizarre,

w świetle historii, którą wam opowiedziałam na początku,

because of the story I told you at the beginning

o zespole niewrażliwości na androgeny.

about androgen insensitivity syndrome.

Jeden z ojców założycieli współczesnej demokracji,

If we look at one of the Founding Fathers of modern democracy,

Dr Martin Luther King, proponuje nam rodzaj rozwiązania

Dr. Martin Luther King,

he offers us something of a solution in his "I have a dream" speech.

w swojej przemowie zaczynającej się od słów "Miałem sen".

Głosi, że powinniśmy oceniać ludzi nie na podstawie koloru ich skóry,

He says we should judge people "based not on the color of their skin,

ale ze względu na cechy charakteru,

but on the content of their character,"

wykraczając poza anatomię.

moving beyond anatomy.

And I want to say, "Yeah, that sounds like a really good idea."

Chciałabym powiedzieć: "Hej, to świetny pomysł."

But in practice, how do you do it?

Ale jak tego dokonać w praktyce?

How do you judge people based on the content of character?

Jak oceniać ludzi po charakterze?

Chcę też zaznaczyć,

I also want to point out

that I'm not sure that is how we should distribute rights in terms of humans,

że nie jestem pewna, że to na tej podstawie powinnyśmy dawać ludziom prawa,

ponieważ, muszę przyznać, znam golden retrivery

because, I have to admit, that there are some golden retrievers I know

prawdopodobnie bardziej godne opieki społecznej

that are probably more deserving of social services than some humans I know.

niż niektórzy ludzie, których znam.

Znam też pewne labradory

I also want to say there are probably also some yellow Labradors that I know

podejmujące bardziej świadome, inteligentne i dojrzałe decyzje

that are more capable of informed, intelligent, mature decisions

co do ich życia seksualnego niż pewni znani mi 40-latkowie.

about sexual relations than some 40-year-olds that I know.

Jak zatem zoperacjonalizować

So how do we operationalize the question of content of character?

kwestię cech charakteru?

It turns out to be really difficult.

Okazuje się to niezmiernie trudne.

And part of me also wonders,

Część mnie zastanawia się też,

what if content of character

co będzie jeśli cecha charakteru

turns out to be something that's scannable in the future --

okaże się w przyszłości możliwa do zbadania -

able to be seen with an fMRI?

pozwoli na to funkcjonalny rezonans magnetyczny?

Czy naprawdę warto do tego dążyć?

Do we really want to go there?

Nie jestem pewna, do czego dążymy.

I'm not sure where we go.

What I do know is that it seems to be really important

Ale wiem, że bardzo istotnym wydaje się

rozważanie pozycji Stanów Zjednoczonych w czołówce

to think about the idea of the United States being in the lead

wyznaczania kierunku demokracji.

of thinking about this issue of democracy.

Wykonaliśmy już naprawdę dobrą robotę na polu demokracji

We've done a really good job struggling with democracy,

i sądzę, że jeszcze wiele zrobimy w przyszłości.

and I think we would do a good job in the future.

Nie mamy sytuacji takiej jak na przykład w Iranie,

We don't have a situation that Iran has, for example,

gdzie mężczyzna czujący pociąg seksualny do innych mężczyzn

where a man who's sexually attracted to other men

podlega karze śmierci,

is liable to be murdered,

unless he's willing to submit to a sex change,

chyba że zechce poddać się zmianie płci,

in which case he's allowed to live.

w którym to przypadku zostaje oszczędzone mu życie.

Nie mamy takiej sytuacji.

We don't have that kind of situation.

I'm glad to say we don't have the kind of situation with --

Mogę z zadowoleniem powiedzieć, że nie mamy takiej sytuacji z --

rozmawiałam kilka lat temu z chirurgiem,

a surgeon I talked to a few years ago

który sprowadził bliźnięta nierozdzielone,

who had brought over a set of conjoined twins

in order to separate them, partly to make a name for himself.

chcąc je rozdzielić, po części dla własnej sławy.

Ale kiedy rozmawiałam z nim przez telefon,

But when I was on the phone with him, asking why he'll do this surgery --

pytając dlaczego przeprowadzi tę operację -

to był zabieg bardzo wysokiego ryzyka -

this was a very high-risk surgery -- his answer was that, in this other nation,

odpowiedział, że w tym innym kraju

these children were going to be treated very badly, and so he had to do this.

te dzieci byłyby bardzo źle traktowane, więc musi się podjąć rozdzielenia.

Moja odpowiedź brzmiała: "A czy rozważał pan azyl polityczny

My response to him was, "Well, have you considered political asylum

zamiast operacji rozdzielenia?"

instead of a separation surgery?"

The United States has offered tremendous possibility

Stany Zjednoczone oferują ogromne możliwości,

for allowing people to be the way they are,

by ludzie mogli być tacy, jacy są,

without having them have to be changed for the sake of the state.

bez przymusu poddawania się zmianom tylko przez wzgląd na państwo.

So I think we have to be in the lead.

Myślę, że musimy wieść prym.

Gwoli zakończenia, chcę wam zasugerować,

Well, just to close, I want to suggest to you

that I've been talking a lot about the Fathers.

że wiele mówiłam o ojcach.

Chcę zastanowić się nad tym,

And I want to think about the possibilities

of what democracy might look like, or might have looked like,

jak może wyglądać demokracja, lub jak mogłaby wyglądać,

gdyby więcej udziału miały matki.

if we had more involved the mothers.

And I want to say something a little bit radical for a feminist,

Powiem coś nieco radykalnego jak na feministkę,

and that is that I think that there may be different kinds of insights

a mianowicie, że sądzę, iż mogą istnieć

różne rodzaje postrzegania

that can come from different kinds of anatomies,

pochodzące z różnych rodzajów anatomii,

particularly when we have people thinking in groups.

zwłaszcza kiedy mówimy o procesach myślenia grupowego.

For years, because I've been interested in intersex,

Od lat, z racji zainteresowania interseksualizmem,

interesuję się także badaniami na temat różnic płciowych.

I've also been interested in sex-difference research.

Jeden z aspektów, który wyjątkowo mnie interesuje

And one of the things that I've been interested in

to badanie różnic między płcią męską i żeńską

is looking at the differences between males and females

pod względem myślenia i funkcjonowania w świecie.

in terms of the way they think and operate in the world.

Z badań międzykulturowych wiemy,

And what we know from cross-cultural studies

is that females, on average --

że średnio to kobiety -

not everyone, but on average --

nie wszystkie, ale według średniej -

are more inclined to be very attentive to complex social relations

wykazują więcej skłonności do zważania

na złożone relacje społeczne

i opiekę nad najbardziej wrażliwymi

and to taking care of people

who are, basically, vulnerable within the group.

jednostkami w grupie.

And so if we think about that,

Zastanówmy się nad tym,

a staniemy przed ciekawym przypadkiem.

we have an interesting situation in hands.

Lata temu, kiedy studiowałam,

Years ago, when I was in graduate school,

jeden z moich promotorów, wiedząc, że interesuję się feminizmem -

one of my graduate advisors who knew I was interested in feminism --

uważałam się za feministkę i nadal tak jest -

I considered myself a feminist, as I still do,

zadał mi naprawdę dziwne pytanie.

asked a really strange question.

Powiedział: "Wyjaśnij mi, co jest kobiecego w ruchu kobiecym."

He said, "Tell me what's feminine about feminism."

Pomyślałam sobie: "To przecież najgłupsze pytanie, jakie kiedykolwiek słyszałam.

And I thought, "Well, that's the dumbest question I've ever heard.

Ruch kobiecy, feminizm, opiera się na obalaniu stereotypów płciowych,

Feminism is all about undoing stereotypes about gender,

więc w ruchu kobiecym nie ma nic kobiecego."

so there's nothing feminine about feminism."

But the more I thought about his question,

Ale im więcej myślałam o tym pytaniu,

the more I thought there might be something feminine about feminism.

tym bardziej przekonywałam się, że w ruchu kobiecym może być jednak coś kobiecego.

Innymi słowy, może być, na poziomie uśrednienia,

That is to say, there might be something, on average,

different about female brains from male brains

coś różniącego żeńskie mózgi od męskich,

that makes us more attentive to deeply complex social relationships,

co sprawia, że jesteśmy bardziej czułe

na głęboko złożone relacje społeczne

and more attentive to taking care of the vulnerable.

i bardziej skłonne do zajmowania się najsłabszymi.

So whereas the Fathers were extremely attentive

Podczas gdy ojcowie byli niesamowicie czuli

to figuring out how to protect individuals from the state,

na dochodzenie do tego, jak ochronić jednostkę przed państwem,

być może matki, gdyby zostały włączone

it's possible that if we injected more mothers into this concept,

w tę koncepcję,

what we would have is more of a concept of not just how to protect,

otrzymalibyśmy w efekcie pomysł

nie tylko na to, jak chronić,

but how to care for each other.

ale i jak dbać o siebie nawzajem.

And maybe that's where we need to go in the future,

Może to kierunek, w którym powinniśmy zmierzać w przyszłości,

when we take democracy beyond anatomy,

sięgając demokracją poza anatomię -

is to think less about the individual body in terms of the identity,

mniej rozpatrywać jednostkowe ciała

jako podstawę tożsamości,

and think more about those relationships.

więcej myśleć o relacjach.

So that as we the people try to create a more perfect union,

Jeśli mamy jako ludzie się zjednoczyć,

pomyślmy, co możemy zrobić dla siebie nawzajem.

we're thinking about what we do for each other.

Dziękuję.

Thank you.

(Applause)

(Brawa)