Paul Romer: The world's first charter city?

Paul Romer: Thành phố đặc quyền đầu tiên trên thế giới?

Translator: Tu Tran Reviewer: Trong Kim Nguyen

In 2007,

Năm 2007,

I decided that we needed to reconceptualize

tôi đã quyết định cần phải định nghĩa lại

how we thought about economic development.

cách chúng ta suy nghĩ về phát triển kinh tế.

Our new goal should be

Mục tiêu mới của chúng ta nên là

that when every family thinks about where they want to live and work,

cái mà mọi gia đình nghĩ đến, nơi họ đều muốn sống và làm việc,

they should be able to choose between

họ có thể chọn lựa trong số

at least a handful

ít nhất là một số

of different cities

thành phố khác nhau

that were all competing to attract new residents.

tất cả cạnh tranh lẫn nhau để thu hút cư dân mới.

Now we're a long way away from that goal right now.

Giờ thì chúng ta đi xa mục tiêu đó rồi.

There are billions of people in developing countries

Có hàng tỷ người ở các nước đang phát triển

who don't have even a single city that would be willing to welcome them.

thậm chí không có một thành phố nào đón chào họ.

But the amazing thing about cities

Nhưng điều đáng ngạc nhiên về các thành phố

is they're worth so much more

là chúng giá trị hơn nhiều

than it costs to build them.

so với chí phí xây dựng nên chúng.

So we could easily supply the world

Vì vậy chúng ta có thể dễ dàng dựng nên

with dozens, maybe hundreds,

hàng chục, có thể hàng trăm thành phố mới

of new cities.

cho toàn thế giới

Now this might sound preposterous to you

Điều này đối với quý vị nghe có vẻ phi lý

if you've never thought about new cities.

nếu quý vị chưa từng nghĩ về các thành phố mới.

But just substitute apartment building for cities.

Mà chỉ mới nghĩ tới khu chung cư thay thế cho các thành phố.

Imagine half the people who wanted to be in apartments already had them;

Hãy tưởng tượng là một nửa số người muốn sống ở chung cư là có nhà;

the other half aren't there yet.

nửa còn lại vẫn chưa có.

You could try and expand the capacity

Quý vị có thể cố gắng tăng sức chứa

by doing additions on all the existing apartments.

bằng cách thêm người ở vào những chung cư hiện có.

But you know what you'd run into

Nhưng quý vị có biết mình vừa vướng vào chuyện

is those apartments and the surrounding areas

là những căn hộ và khu vực chung quanh đó

have rules to avoid discomfort

có những quy tắc để không gây phiền hà

and the distractions of construction.

và làm hư hỏng công trình.

So it's extremely hard to do all of those additions.

Vì vậy thật khó để thêm người như vậy.

But you could go out someplace brand new,

Nhưng quý vị có thể tới một nơi hoàn toàn mới,

build a brand new apartment building,

xây một khu chung cư hoàn toàn mới,

as long as the rules there

với điều kiện quy định ở đó

were ones that facilitated construction

phù hợp với công trình đó

rather than getting in the way.

thay vì cứ đi theo lối cũ.

So I proposed

Vì thế tôi đã đề xuất

that governments create new reform zones

Chính phủ dựng nên những khu vực kiểu mới

big enough to hold cities

đủ lớn để chứa các thành phố

and gave them a name: charter cities.

và đặt tên là: những thành phố đặc quyền.

Later I learned that at about this same time,

Gần như cùng lúc, sau khi tôi nghiệm ra điều đó,

Javier and Octavio

Javier và Octavio

were thinking about the challenge of reform

nghĩ về những khó khăn của việc cải cách

in Honduras.

ở Honduras.

They knew that about 75,000 Hondurans every year

Mỗi năm có khoảng 75.000 người Honduras

would leave to go to the United States,

rời đất nước tới Mỹ,

and they wanted to ask, what could they do

và họ muốn yêu cầu, điều họ có thể làm

to make sure that those people could stay

là đảm bảo cho những người đó có thể sống

and do the same things in Honduras.

và làm việc như khi ở Honduras.

At one point, Javier said to Octavio,

Có một điểm là, Javier nói với Octavio,

"What if we took some of our empty land --

"Sẽ như thế nào nếu chúng ta có vài khoảng đất trống --

what if we just gave it to an embassy --

sẽ như thế nào nếu chúng ta chỉ việc cho một Đại sứ quán --

give some to the U.S. embassy; give some to the Canadian embassy --

cho Đại sứ quán Hoa Kỳ vài mảnh; cho Đại sứ quán Canada vài mảnh --

and then if people want to go work

và nếu người dân muốn đi làm

under the rules of Canada or under the rules of the United States,

theo chế độ của Canada hay của Hoa Kỳ,

they can go get jobs,

thì họ có thể kiếm việc,

do everything they do on those embassy grounds

làm mọi thứ họ muốn ở những mảnh đất thuộc Đại sứ quán đó

that they would otherwise have to go to Canada or the U.S. to do?"

nếu không thì họ phải đến Canada hoặc Mỹ để làm?"

In the summer of 2009,

Mùa hè năm 2009,

Honduras went through a wrenching constitutional crisis.

Honduras vượt qua một khủng hoảng nhiều tổn thất.

At the next regularly scheduled election,

Vào kỳ bầu cử định kì sau đó,

Pepe Lobo won in a landslide

Pepe Lobo thắng cử

on a platform that promised reform,

trên cơ sở hứa hẹn cải cách,

but reconciliation as well.

và cả giải tỏa những xung đột.

He asked Octavio to be his chief of staff.

Ông ấy đề nghị Octavio đứng đầu nhóm nhân viên cho mình.

Meanwhile, I was getting ready

Còn tôi lúc đó đang chuẩn bị

to give a talk at TEDGlobal.

thuyết trình ở TEDGlobal.

Through a process of refinement,

Qua quá trình chọn lọc

trial and error, a lot of user testing,

thử và sai, làm việc rất nhiều với người dùng,

I tried to boil this complicated concept of charter city

tôi cố gắng phân rã khái niệm phức tạp này về thành phố đặc quyền

down to the bare essentials.

thành các thành phần đơn giản.

The first point was the importance of rules,

Điểm đầu tiên là tầm quan trọng của những quy định,

like those rules that say

như là quy định

you can't come in and disturb all the existing apartment holders.

quý vị không thể đến và làm phiền những người chủ hộ hiện tại.

We pay a lot of attention to new technologies,

Chúng tôi để tâm rất nhiều đến các công nghệ mới,

but it takes technologies and rules to get progress,

nhưng cần đưa công nghệ và quy tắc vào quy trình.

and it's usually the rules that hold us back.

Và thường là các quy tắc giữ chúng ta lại.

In the fall of 2010, a friend from Guatemala

Vào mùa thu năm 2010, một người bạn từ Guatemala

sent Octavio a link to the TEDTalk.

gửi Octavio một đường dẫn đến bài TEDTalk.

He showed it to Javier.

Anh ấy cho Javier xem.

They called me.

Họ gọi cho tôi.

They said, "Let's present this to the leaders of our country."

Họ nói :"Hãy trình bày cho các nhà lãnh đạo nước chúng ta."

So in December we met in Miami,

Thế là tháng 12 chúng tôi gặp nhau ở Miami,

in a hotel conference room.

trong một phòng họp khách sạn.

I tried to explain this point

Tôi cố gắng giải thích điểm này

about how valuable cities are,

về giá trị của các thành phố,

how much more valuable they are than they cost.

giá trị đáng giá hơn nhiều so với chi phí xây dựng.

And I used this slide

Và tôi đã dùng slide này

showing how valuable the raw land is

để cho thấy một mảnh đất trống giá trị như thế nào

in a place like New York City:

ở một nơi như thành phố New Yorrk.

notice, land that's worth thousands of dollars, in some cases,

Hãy để ý, đôi khi một mét vuông đất

per square meter.

đáng giá hàng ngàn đô-la.

But it was a fairly abstract discussion,

Nhưng đó là một đề tài bàn luận khá trừu tượng,

and at some point when there was a pause,

và đôi chỗ bị chững lại,

Octavio said,

Octavio nói rằng

"Paul, maybe we could watch the TEDTalk."

"Paul, có thể chúng ta nên xem bài TEDTalk"

(Laughing)

(Cười)

So the TEDTalk laid out in very simple terms,

Vì vậy mà bài TEDTalk dùng những khái niệm rất đơn giản,

a charter city is a place

một thành phố đặc quyền là nơi

where you start with uninhabited land,

quý vị khởi đầu trên một vùng đất tự do,

a charter that specifies the rules that will apply there

một nơi đặc quyền có những chế độ luật lệ nhất định

and then a chance for people to opt in,

và cho mọi người cơ hội lựa chọn để bước vào,

to go live under those rules or not.

sống với dưới những chế độ đó hay không.

So I was asked by the president of Honduras

Vì vậy tôi được Tổng thống Honduras đề nghị

who said that we need to do this project,

ông ấy nói rằng chúng ta cần thực hiện dự án này,

this is important,

dự án này là quan trọng,

this could be the way forward for our country.

dự án này có thể là con đường đất nước chúng ta hướng tới.

I was asked to come to Tegucigalpa

Tôi được yêu cầu đến Tegucigalpa

and talk again on January fourth and fifth.

và diễn thuyết lần nữa vào ngày 4-5 tháng 1.

So I presented

Tôi đã trình bày

another fact-filled lecture

một bài nói thực tế khác

that included a slide like this,

có một slide như thế này,

which tried to make the point that, if you want to create a lot of value in a city,

nó nhấn mạnh rằng, nếu bạn muốn tạo nên nhiều giá trị cho một thành phố,

it has to be very big.

thì việc đó phải rất to lớn.

This is a picture of Denver,

Đây là hình chụp thành phố Denver,

and the outline is the new airport that was built in Denver.

và phần được khoanh lại là sân bay mới đã được xây ở Denver.

This airport alone

Chỉ riêng sân bay này

covers more than 100 square kilometers.

đã chiếm diện tích hơn 100 km vuông.

So I was trying to persuade the Hondurans,

Lúc đó tôi đang cố thuyết phục người dân Honduras rằng

if you build a new city,

nếu quý vị xây một thành phố mới,

you've got to start with a site that's at least 1,000 square kilometers.

quý vị phải bắt đầu với một nơi rộng ít nhất 1.000 km vuông.

That's more than 250 hundred-thousand acres.

Tức là hơn 250 trăm ngàn ta.

Everybody applauded politely.

Mọi người lịch sự tán thành.

The faces in the audience

Khuôn mặt khán giả

were very serious and attentive.

rất nghiêm túc và tập trung.

The leader of the congress came up on stage and said,

Người đứng đầu hội nghị bước lên sân khấu và nói,

"Professor Romer, thank you very much for your lecture,

"Thưa giáo sư Romer, cám ơn bài thuyết trình của ngài rất nhiều,

but maybe we could watch the TEDTalk.

nhưng chúng ta có thể xem bài TEDTalk.

I've got it here on my laptop."

Tôi có nó trong laptop của tôi."

So I sat down, and they played the TEDTalk.

Thế là tôi ngồi xuống, rồi họ mở bài TEDTalk.

And it got to the essence,

Và điều cốt yếu là

which is that a new city could offer new choices for people.

đó là một thành phố mới cho người dân những lựa chọn mới.

There would be a choice of a city which you could go to

Quý vị có thể lựa chọn thành phố mình đến

which could be in Honduras,

nó có thể là ở Honduras,

instead of hundreds of miles away in the North.

thay vì hàng trăm dặm về phía Bắc.

And it also involved new choices for leaders.

Và những nhà lãnh đạo cũng có nhiều lựa chọn.

Because the leaders in the government there in Honduras

Bởi vì các nhà lãnh đạo trong Chính phủ Honduras

would need help from partner countries,

sẽ cần các nước bạn giúp đỡ,

who could benefit from partner countries

cần những lợi ích từ phía các nước bạn

who help them set up the rules in this charter and the enforcement,

giúp họ thiết lập chế tài trong vùng đặc quyền này và thi hành,

so everybody can trust

để mọi người có thể tin rằng

that the charter really will be enforced.

vùng đặc quyền đó thực sự là có thật.

And the insight of President Lobo

Cách nhìn nhận của Tổng thống Lobo

was that that assurance of enforcement

chính là việc đảm bảo thi hành thực hiện,

that I was thinking about

cũng là điều tôi đang nghĩ tới

as a way to get the foreign investors to come in and build the city

như cách cho các nhà đầu tư nước ngoài xây dựng thành phố

could be equally important for all the different parties in Honduras

đều quan trọng như nhau đối với các thành phần khác nhau ở Honduras

who had suffered for so many years

những người này đã trải qua sợ hãi và nghi hoặc

from fear and distrust.

trong nhiều năm.

We went and looked at a site.

Chúng tôi đã đến và quan sát tại chỗ.

This picture's from there.

Bức hình này chụp ở đó.

It easily could hold a thousand square kilometers.

Dễ là cả một ngàn km vuông.

And shortly thereafter, on January 19th,

Không lâu sau đó, ngày 19 tháng 1,

they voted in the congress to amend their constitution

người ta bầu chọn trong hội nghị cải cách Hiến pháp

to have a constitutional provision

để có một phần trong Hiến pháp

that allows for special development regions.

cho phép các đặc khu.

In a country which had just gone through this wrenching crisis,

Ở một đất nước mà vừa trải qua cuộc khủng hoảng,

the vote in the congress in favor of this constitutional amendment

các phiếu bầu hội nghị dành cho sự cải cách Hiến pháp này

was 124 to one.

là 124

All parties, all factions in society, backed this.

Tất các bên, tất cả các thành phần xã hội đều ủng hộ.

To be part of the constitution, you actually have to pass it twice in the congress.

Để trở thành một phần của Hiến pháp, quý vị phải thông qua Hội nghị 2 lần.

On February 17th they passed it again

Ngày 17 tháng 2 họ thông qua một lần nữa

with another vote of 114 to one.

với 114 phiếu bầu

Immediately after that vote,

Lập tức ngay sau cuộc bỏ phiếu,

on February 21st to the 24th,

ngày 21-24 tháng 2,

a delegation of about 30 Hondurans

một phái đoàn có khoảng 30 người Honduras

went to the two places in the world

đến hai nơi trên thế giới

that are most interested in getting into the city building business.

thích hợp nhất để đưa vào dự án xây dựng thành phố.

One is South Korea.

Một ở Hàn Quốc.

This is a picture of a big, new city center

Đây hình của một trung tâm thành phố lớn mới

that's being built in South Korea --

nó đang được dựng lên ở Hàn Quốc --

bigger than downtown Boston.

lớn hơn ở trung tâm thành phố Boston.

Everything you see there was built in four years,

Mọi thứ quý vị thấy ở đó đã được xây trong 4 năm,

after they spent four years getting the permits.

sau 4 năm để xin giấy phép.

The other place that's very interested in city building is Singapore.

Nơi còn lại là dự án thành phố rất thú vị ở Singapore.

They've actually built two cities already in China

Thực ra họ đã xây hai thành phố ở Trung Quốc rồi

and are preparing the third.

và đang chuẩn bị cái thứ ba.

So if you think about this practically,

Vì vậy nếu quý vị suy nghĩ thực tế về điều này,

here's where we are.

thì đây, chúng ta đang ở đây.

They've got a site; they're already thinking about this site for the second city.

Họ đã có một địa điểm; họ đang dùng địa điểm này cho thành phố thứ hai.

They're putting in place a legal system

Họ đặt một hệ thống pháp lý

that could allow for managers to come in,

cho phép các nhà quản lý vào đó

and also an external legal system.

và cũng có một hệ thống pháp lý bên ngoài.

One country has already volunteered to let its supreme court

Một đất nước đã tình nguyện để Toàn án Tối cao

be the court of final appeal for the new judicial system there.

trở thành nơi kêu gọi cho hệ thống luật pháp mới ở đó.

There's designers and builders of cities

Có các nhà thiết kế và xây dựng thành phố

who are very interested.

họ rất thích thú.

They even can bring with them some financing.

Thậm chí họ có thể đem lại một số khoản tài chính.

But the one thing you know they've already solved

Nhưng có một thứ quý vị thấy là họ đã làm được

is that there's lots of tenants.

đó là có rất nhiều người đến thuê.

There's lots of businesses that would like to locate in the Americas,

Có nhiều doanh nghiệp muốn đặt ở Mỹ,

especially in a place with a free trade zone,

đặc biệt là ở nơi có khu thương mại tự do,

and there's lots of people who'd like to go there.

và có nhiều người muốn đến đó.

Around the world, there's 700 million people

Khắp thế giới có 700 triệu người

who say they'd like to move permanently someplace else right now.

nói rằng ngay lúc này họ thích đi đâu đó vĩnh viễn.

There's a million a year

Mỗi năm có 1 triệu người

who leave Latin America to go to the United States.

rời Mỹ La Tinh đến nước Mỹ.

Many of these are a father

Nhiều người trong số này là người cha

who has to leave his family behind to go get a job --

rời xa gia đình đi kiếm việc làm --

sometimes a single mother

đôi khi là một bà mẹ độc thân

who has to get enough money to even pay for food or clothing.

phải kiếm đủ tiền chỉ để chi trả cho thức ăn và áo quần.

Sadly, sometimes there are even children

Buồn thay, đôi lúc còn có cả trẻ em

who are trying to get reunited with their parents

chúng đang tìm cách đoàn tụ với cha mẹ

that they haven't seen, in some cases, for a decade.

trong vài trường hợp, cả 10 năm chúng vẫn chưa được gặp lại.

So what kind of an idea is it

Vậy là ý tưởng kiểu nào nếu nó là ý tưởng

to think about building a brand new city in Honduras?

hướng tới xây dựng một thành phố hoàn toàn mới ở Honduras?

Or to build a dozen of these,

Hay là xây cả tá thành phố như vậy,

or a hundred of these, around the world?

hay cả trăm thành phố như vậy trên khắp thế giới?

What kind of an idea is it

Sẽ là ý tưởng kiểu nào

to think about insisting

khi ý tưởng hướng tới mục đích

that every family have a choice of several cities

để mỗi gia đình đều có lựa chọn giữa các thành phố

that are competing to attract new residents?

cạnh tranh lẫn nhau thu hút cư dân mới?

This is an idea worth spreading.

Đây là một ý tưởng đáng được nhân rộng.

And my friends from Honduras

Các bạn của tôi ở Honduras

asked me to say thank you, TED.

muốn tôi nói lời cảm ơn quý vị, TED ạ.

(Applause)

(Vỗ tay)