Naomi Klein: Addicted to risk

Naomi Klein: Nghiện mạo hiểm

Translator: trucvy trinh Reviewer: Tuan Pham

I just did something I've never done before.

Tôi vừa làm một việc mà tôi chưa từng làm bao giờ.

I spent a week at sea on a research vessel.

Tôi đã trên một con tàu nghiên cứu trên biển trong một tuần lễ.

Now I'm not a scientist,

Tôi không phải là một nhà khoa học,

but I was accompanying a remarkable scientific team

nhưng tôi được tháp tùng một đoàn nghiên cứu khoa học xuất sắc

from the University of South Florida

từ trường đại học Nam Florida

who have been tracking the travels of BP's oil

những người đã và đang lần theo những vết dầu loang từ BP

in the Gulf of Mexico.

trên vịnh Mexico.

This is the boat we were on, by the way.

Đây là thuyền của chúng tôi.

The scientists I was with

Những nhà khoa học tôi đi cùng

were not studying the effect of the oil and dispersants on the big stuff --

không tìm hiểu về ảnh hưởng của dầu loang trên những động vật lớn

the birds, the turtles,

như chim, rùa,

the dolphins, the glamorous stuff.

cá heo hay những thứ to lớn khác.

They're looking at the really little stuff

Họ tìm hiểu những thứ rất nhỏ

that gets eaten by the slightly less little stuff

bị ăn bởi những thứ to hơn một chút

that eventually gets eaten by the big stuff.

và những thứ này bị ăn bởi những thứ to hơn nữa.

And what they're finding

Và họ tìm ra rằng

is that even trace amounts of oil and dispersants

những vệt dầu loang

can be highly toxic to phytoplankton,

vô cùng độc hại cho các loài thực vật phù du

which is very bad news,

và đây là một tin rất xấu,

because so much life depends on it.

vì rất nhiều sự sống phụ thuộc vào sinh vật này.

So contrary to what we heard a few months back

Đối lập với những gì chúng ta nghe được từ vài tháng trước

about how 75 percent of that oil

về việc 75% lượng dầu đó

sort of magically disappeared

đã biến mất một cách kì diệu

and we didn't have to worry about it,

và rằng chúng ta không phải lo lắng về vấn đề đó nữa,

this disaster is still unfolding.

thảm họa này vẫn đang tiếp tục.

It's still working its way up the food chain.

Nó vẫn tiếp tục ảnh hưởng lên chuỗi thức ăn ở bậc cao hơn.

Now this shouldn't come as a surprise to us.

Chúng ta không nên quá ngạc nhiên về điều này.

Rachel Carson --

Rachel Carson --

the godmother of modern environmentalism --

mẹ đỡ đầu của thuyết môi trường học hiện đại --

warned us about this very thing

đã cảnh báo chúng ta về điều này

back in 1962.

từ năm 1962.

She pointed out that the "control men" --

Bà đã chỉ ra rằng những người có quyền lực --

as she called them --

theo cách bà gọi họ --

who carpet-bombed towns and fields

những người rải thảm thuốc trừ sâu độc hại như DDT

with toxic insecticides like DDT,

lên làng mạc và những cánh đồng

were only trying to kill the little stuff, the insects,

với mục đích tiêu diệt côn trùng nhỏ

not the birds.

chứ không phải các loài chim.

But they forgot this:

Nhưng họ đã quên rằng

the fact that birds dine on grubs,

chim ăn côn trùng,

that robins eat lots of worms

rằng chim sẻ ăn rất nhiều sâu

now saturated with DDT.

đã bị nhiễm DDT.

And so, robin eggs failed to hatch,

Và rồi trứng chim sẻ không thể nở

songbirds died en masse,

và những loài chim hót chết hàng loạt,

towns fell silent.

những thị trấn trở nên yên lặng.

Thus the title "Silent Spring."

Vì thế có cuốn sách tựa đề "Mùa xuân yên tĩnh".

I've been trying to pinpoint

Tôi đang cố chỉ ra

what keeps drawing me back to the Gulf of Mexico,

những điều thôi thúc tôi quay trở lại Vịnh Mexico,

because I'm Canadian,

vì tôi là người Canada,

and I can draw no ancestral ties.

và tôi không có mối liên hệ tổ tiên nào ở đây.

And I think what it is

Tôi nghĩ điều đó chính là việc

is I don't think we have fully come to terms

chúng ta chưa hoàn toàn nhìn nhận đúng đắn

with the meaning of this disaster,

ý nghĩa của thảm họa này,

with what it meant to witness a hole

hậu quả ra sao khi có

ripped in our world,

một lỗ thủng trên thế giới của chúng ta,

with what it meant to watch the contents of the Earth

và nó có ý nghĩa gì khi chúng ta đang theo dõi trực tiếp trên TV

gush forth on live TV,

nguồn tài nguyên từ lòng trái đất

24 hours a day,

tràn ra 24 giờ một ngày

for months.

hàng tháng trời.

After telling ourselves for so long

Sau khi tự nhủ với bản thân chúng ta

that our tools and technology can control nature,

rằng những công cụ và công nghệ có thể điều khiển tự nhiên,

suddenly we were face-to-face

đột nhiên ta phải đối mặt

with our weakness,

với điểm yếu của chính mình,

with our lack of control,

với sự thiếu kiểm soát,

as the oil burst out

khi mà dầu vẫn cứ tràn

of every attempt to contain it --

trong mọi nỗ lực nhằm ngăn nó lại.

"top hats," "top kills"

Dàn thêm các thùng lớn, cài đặt thêm các van

and, most memorably, the "junk shot" --

và, đáng nhớ nhất là, junk shot--

the bright idea

một ý tưởng "sáng suốt"

of firing old tires and golf balls

khi ném vỏ xe hay banh gôn cũ

down that hole in the world.

xuống cái lổ hổng trong lòng đất đó.

But even more striking

Nhưng thậm chí nghiêm trọng hơn

than the ferocious power emanating from that well

nguồn năng lượng hung dữ đang trào ra từ cái giếng ấy

was the recklessness

là sự khinh suất đã

with which that power was unleashed --

dẫn đến sự hoang phí năng lượng đó--

the carelessness, the lack of planning

sự thiếu cẩn trọng, thiếu kế hoạch,

that characterized the operation

đặc trưng trong các hoạt động

from drilling to clean-up.

từ công tác khoan đến hoạt động dọn dẹp.

If there is one thing

Nếu có một điều

BP's watery improv act made clear,

mà sự khắc phục sơ sài của PB thể hiện rõ ràng

it is that, as a culture,

đó là, như thói quen xưa nay,

we have become far too willing to gamble

chúng ta trở nên quá sẵn sàng để cá cược

with things that are precious

những thứ rất giá trị

and irreplaceable,

và không thể thay thế được ---

and to do so without a back-up plan,

và làm vậy, khi không có kế hoạch dự phòng nào

without an exit strategy.

không một chiến lược phòng hờ nào.

And BP was hardly

Và BP không phải là

our first experience of this in recent years.

kinh nghiệm đầu tiên trong những năm gần đây.

Our leaders barrel into wars,

Những vị lãnh đạo của chúng ta cứ đâm đầu vào chiến tranh,

telling themselves happy stories

mơ tưởng về những câu chuyện hạnh phúc

about cakewalks and welcome parades.

về điệu nhảy thưởng bánh và thiên đường chào đón

Then, it is years of deadly damage control,

và sau đó là những năm dài kiểm soát những tổn hại chết người,

Frankensteins of sieges and surges

Sự phản tác dụng của sự tăng đột biến các cuộc chiến

and counter-insurgencies,

và các cuộc chống nổi dậy,

and once again, no exit strategy.

lại một lần nữa, không có chiến lược rõ ràng.

Our financial wizards routinely fall victim

Những nhà phù thuỷ tài chính của ta

to similar overconfidence,

cũng rơi vào trạng thái quá tự tin tương tự,

convincing themselves that the latest bubble

tự thuyết phục mình rằng những ảo tưởng đó

is a new kind of market --

là một xu hướng mới của thị trường --

the kind that never goes down.

một xu hướng không bao giờ khủng hoảng.

And when it inevitably does,

Và khi khủng hoảng xảy ra,

the best and the brightest

những người giỏi nhất và thông minh nhất

reach for the financial equivalent of the junk shot --

lại xử dụng phương pháp tài chính tương tự như junk shot --

in this case, throwing massive amounts

trong trường hợp này, là quẳng đi hàng đống tiền khổng lồ

of much-needed public money

vô cùng cần thiết cho những dịch vụ công cộng

down a very different kind of hole.

xuống một cái hố khác.

As with BP, the hole does get plugged,

Như với BP, cái lỗ đã bị bít lại,

at least temporarily,

ít nhất là tạm thời,

but not before

nhưng

exacting a tremendous price.

với một cái giá rất đắt.

We have to figure out

Chúng ta phải tìm hiểu là

why we keep letting this happen,

tại sao chúng ta cứ để điều này diễn ra,

because we are in the midst

vì chúng ta đứng trước

of what may be our highest-stakes gamble of all --

trò cá cược đáng giá nhất trong tất cả:

deciding what to do, or not to do,

quyết định cái gì phải làm, hay không phải làm gì

about climate change.

về sự biến đổi khí hậu.

Now as you know,

Và bây giờ như bạn đã thấy

a great deal of time is spent,

rất nhiều thời gian đã bị lãng phí,

in this country and around the world,

trên đất nước này và trên cả thế giới

inside the climate debate,

trong những cuộc tranh cãi xoay quanh khí hậu.

on the question of, "What if the IPC scientists

Đặt câu hỏi là, "Nếu như những nhà khoa học của IPC

are all wrong?"

đều sai hết?"

Now a far more relevant question --

Bây giờ một câu hỏi xác đáng hơn --

as MIT physicist Evelyn Fox Keller puts it --

như nhà vật lý của MIT Evelyn Fox Keller đặt ra --

is, "What if those scientists are right?"

là, "Nếu như những nhà khoa học đó đều đúng thì sao?"

Given the stakes, the climate crisis

Đưa ra những mạo hiểm, cuộc khủng hoảng khí hậu

clearly calls for us to act

là tiếng chuông cảnh tỉnh chúng ta phải hành động

based on the precautionary principle --

dựa vào những quy tắc đề phòng --

the theory that holds

dựa trên nguyên tắc

that when human health and the environment

là khi sức khoẻ con người và môi trường

are significantly at risk

đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng

and when the potential damage is irreversible,

và khi những tổn thất là không thay đổi được

we cannot afford to wait

chúng ta không thể cứ mãi chờ

for perfect scientific certainty.

một thuyết khoa học hoàn hảo chắc chắn.

Better to err on the side of caution.

Thà là sai lầm trong sự thận trọng.

More overt, the burden of proving

Hơn nữa, gánh nặng để chứng minh

that a practice is safe

rằng một giải pháp là an toàn

should not be placed on the public that would be harmed,

không nên đặt lên những người bị hại,

but rather on the industry that stands to profit.

mà nên đặt lên ngành công nghiệp đang kiếm lợi nhuận.

But climate policy in the wealthy world --

Nhưng chính sách về khí hậu trên một thế giới giàu có --

to the extent that such a thing exists --

nếu đó là điều có thể có --

is not based on precaution,

lại không dựa trên sự thận trọng,

but rather on cost-benefit analysis --

mà là trên sự phân tích lợi nhuận, giá cả--

finding the course of action that economists believe

tìm kiếm những chuỗi hành động mà các nhà kinh tế tin rằng

will have the least impact

sẽ có ảnh hưởng ít nhất

on our GDP.

trên chỉ số GDP.

So rather than asking, as precaution would demand,

Thay vì đặt câu hỏi là, khi sự thận trọng là cần thiết,

what can we do as quickly as possible

chúng ta có thể làm gì nhanh nhất có thể

to avoid potential catastrophe,

để tránh một thảm hoạ cực kì lớn,

we ask bizarre questions like this:

chúng ta lại tự hỏi một câu hỏi kì quái như thế này:

"What is the latest possible moment we can wait

"Chúng ta có thể đợi lâu nhất đến bao giờ

before we begin seriously lowering emissions?

trước khi chúng ta nghiêm túc hạn chế sự thải ra?

Can we put this off till 2020,

Chúng ta có thể dây dưa đến tận 2020,

2030, 2050?"

2030, 2050?"

Or we ask,

Hay chúng ta hỏi,

"How much hotter can we let the planet get

"Chúng ta có thể để hành tinh này nóng hơn bao nhiêu nữa

and still survive?

và chúng ta vẫn tồn tại được?

Can we go with two degrees, three degrees, or --

Chúng ta có thể chịu được hai độ, ba độ, hay --

where we're currently going --

cái đích mà ta đang tiến tới --

four degrees Celsius?"

là bốn độ?"

And by the way,

Một điều nữa,

the assumption that we can safely control

cái giả thuyết là chúng ta có thể điều khiển một cách an toàn

the Earth's awesomely complex climate system

hệ thống khí hậu cực kì phức tạp của trái đất

as if it had a thermostat,

như thể nó là một cái nhiệt kế,

making the planet not too hot, not too cold,

làm cho hành tinh không quá nóng, cũng không quá lạnh,

but just right -- sort of Goldilocks style --

nhưng chỉ vừa đúng -- nghe như kiểu Goldilocks (một thuyết kinh tế có tên từ truyện cổ tích ở Anh, Goldilocks and Three Bears) --

this is pure fantasy,

là hoàn toàn mơ tưởng,

and it's not coming from the climate scientists.

và chắc chắn không được đề ra từ các nhà khoa học khí hậu;

It's coming from the economists

nó đề ra từ những nhà kinh tế

imposing their mechanistic thinking

áp đặt cách suy nghĩ về thuyết cơ giới

on the science.

lên khoa học.

The fact is that we simply don't know

Sự thật đơn giản là chúng ta không biết

when the warming that we create

sự ấm lên mà ta gây ra

will be utterly overwhelmed

sẽ ngày càng lấn át

by feedback loops.

như những mạch nối tiếp.

So once again,

Vì vậy một lần nữa,

why do we take these crazy risks

tại sao chúng ta cứ mạo hiểm một cách điên cuồng

with the precious?

với những điều quý giá?

A range of explanations

Một tá những lời giải thích

may be popping into your mind by now,

xuất hiện trong đầu bạn lúc này,

like "greed."

như sự tham lam.

This is a popular explanation, and there's lots of truth to it,

Đây là một cách giải thích phổ biến thế, và nó cũng rất đúng.

because taking big risks, as we all know,

Vì chấp nhận mạo hiểm cao, như chúng ta đều biết,

pays a lot of money.

được trả rất nhiều tiền.

Another explanation that you often hear for recklessness

Một cách giải thích khác cho sự liều lĩnh mà bạn thường nghe

is hubris.

là sự ngạo mạn.

And greed and hubris

Tham lam và ngạo mạn

are intimately intertwined

có liên hệ mật thiết với nhau

when it comes to recklessness.

khi nó cùng dẫn đến sự liều lĩnh.

For instance, if you happen to be a 35-year-old banker

Ví dụ, nếu bạn đến gặp một nhân viên ngân hàng 35 tuổi

taking home 100 times more

mượn về nhà gấp 100 lần

than a brain surgeon,

lương của một bác sĩ phẫu thuật não,

then you need a narrative,

thì bạn cần phải có một câu chuyện,

you need a story

bạn cần một câu chuyện

that makes that disparity okay.

để làm cho sự chênh lệch đó có thể chấp nhận được.

And you actually don't have a lot of options.

Và bạn thật ra không có nhiều lựa chọn.

You're either an incredibly good scammer,

Bạn hoặc là một kẻ lừa tiền giỏi giang khó tin,

and you're getting away with it -- you gamed the system --

và bạn cao chạy xa bay với số tiền -- bạn qua mặt được hệ thống --

or you're some kind of boy genius,

hay bạn là một thiên tài,

the likes of which the world has never seen.

mà thế giới chưa từng đươc biết đến.

Now both of these options -- the boy genius and the scammer --

Cả hai lựa chọn này -- thiên tài và kẻ lừa đảo --

are going to make you vastly overconfident

làm cho bạn trở nên vô cùng ngạo mạn

and therefore more prone

và vì thế có xu hướng

to taking even bigger risks in the future.

chấp nhận những mạo hiểm lớn hơn.

By the way, Tony Hayward, the former CEO of BP,

Một điều nữa, Tony Hayward, cựu giám đốc điều hành của BP

had a plaque on his desk

có một tấm bảng trên bàn ông ấy

inscribed with this inspirational slogan:

viết một khẩu hiệu rằng:

"What would you attempt to do

"Bạn sẽ thử làm gì,

if you knew you could not fail?"

khi bạn biết rằng bạn không thể thất bại?"

Now this is actually a popular plaque,

Đó thật ra là một tấm biển khá phổ biến,

and this is a crowd of overachievers,

và đây là một khán giả đầy những người vượt trội

so I'm betting that some of you have this plaque.

nên tôi cá là một vài các bạn cũng có một tấm biển như vậy.

Don't feel ashamed.

Đừng xấu hổ.

Putting fear of failure out of your mind

Dẹp khỏi đầu bạn sự sợ thất bại

can be a very good thing

sẽ là một điều có ích

if you're training for a triathlon

nếu bạn đang luyện tập cho một cuộc thi 3 môn phối hợp

or preparing to give a TEDTalk,

hay chuẩn bị một bài diễn văn cho TED

but personally, I think people with the power

nhưng cá nhân tôi nghĩ rằng, những người với sức mạnh

to detonate our economy and ravage our ecology

để xoay chuyển nền kinh tế hay huỷ diệt cả hệ sinh thái

would do better having

thì nên có

a picture of Icarus hanging from the wall,

một bức tranh Icarus treo trên tường

because -- maybe not that one in particular --

bởi vì -- có lẻ không nhất thiết là cái này --

but I want them thinking about the possibility of failure

nhưng tôi muốn họ cân nhắc về những khả năng của thất bại

all of the time.

mọi lúc.

So we have greed,

Vậy ta có sự tham lam,

we've got overconfidence/hubris,

chúng ta có sự quá tự tin/ngạo mạn,

but since we're here at TEDWomen,

nhưng vì chúng ta đang ở TED của những người phụ nữ,

let's consider one other factor

hãy xem xét một khía cạnh khác

that could be contributing in some small way

cũng có thể trong một cách nhỏ nào đó gây nên

to societal recklessness.

sự liều lĩnh trong xã hội.

Now I'm not going to belabor this point,

Và tôi sẽ không nhấn mạnh điểm này,

but studies do show that, as investors,

nhưng nghiên cứu cho thấy, giống như những nhà đầu tư,

women are much less prone

phụ nữ thường

to taking reckless risks than men,

ít chấp nhận những mạo hiểm liều lĩnh hơn là đàn ông,

precisely because, as we've already heard,

hoàn toàn bởi vì, như chúng ta nghe qua,

women tend not to suffer from overconfidence

phụ nữ thường không kiêu căng

in the same way that men do.

theo cái cách của đàn ông.

So it turns out

Hóa ra

that being paid less and praised less

được trả ít hơn và được khen ít hơn

has its upsides --

có những mặt tích cực của riêng nó ---

for society at least.

ít nhất là cho xã hội.

The flipside of this

Ngược lại

is that constantly being told

được nghe liên tục

that you are gifted, chosen

rằng bạn tài giỏi, được chọn lựa

and born to rule

và được sinh ra để thống trị

has distinct societal downsides.

thì lại có những mặt tiêu cực xã hội.

And this problem -- call it the "perils of privilege" --

Và vấn đề này -- gọi là sự nguy hiểm của đặc quyền --

brings us closer, I think,

đưa chúng ta đến gần hơn

to the root of our collective recklessness.

cái nguồn gốc của xu hướng liều lĩnh của tất cả chúng ta.

Because none of us -- at least in the global North --

Vì không ai trong chúng ta -- ít ra là ở bán cầu Bắc --

neither men nor women,

cả đàn ông và phụ nữ,

are fully exempt from this message.

được miễn khỏi cảnh báo này.

Here's what I'm talking about.

Đây là điều mà tôi đang đề cập đến.

Whether we actively believe them

Dù cho chúng ta thật sự tin tưởng chúng

or consciously reject them,

hay cố tình phủ nhận chúng,

our culture remains in the grips

văn hoá chúng ta còn tồn tại những ràng buộc

of certain archetypal stories

về những mẩu truyện điển hình

about our supremacy

về sự thống trị

over others and over nature --

tự nhiên và mọi thứ khác.

the narrative of the newly discovered frontier

Những câu chuyện về các mảnh đất mới

and the conquering pioneer,

và các cuộc xâm chiếm,

the narrative of manifest destiny,

những câu chuyện về vận mệnh trời phú,

the narrative of apocalypse and salvation.

những câu chuyện về sự tận thế và sự cứu rỗi.

And just when you think these stories are fading into history,

Và khi bạn nghĩ rằng những câu chuyện này đã là quá khứ,

and that we've gotten over them,

và chúng ta đã quên đi,

they pop up in the strangest places.

thì chúng lại xuất hiện ở những chổ xa lạ nhất.

For instance, I stumbled across this advertisement

Ví dụ như, khi tôi đi ngang qua mục quảng cáo này

outside the women's washroom

ngoài nhà vệ sinh nữ

in the Kansas City airport.

ở sân bay thành phố Kansas.

It's for Motorola's new Rugged cell phone,

Nó quảng cáo mẫu mới của điện thoại Motorola,

and yes, it really does say,

và vâng, nó nói rằng,

"Slap Mother Nature in the face."

"Đánh vào mặt mẹ thiên nhiên."

And I'm not just showing it to pick on Motorola --

Và tôi không đưa thứ này ra để phê bình Motorola --

that's just a bonus.

đó chỉ là nói thêm thôi.

I'm showing it because --

Tôi đưa ra thứ này bởi vì --

they're not a sponsor, are they? --

họ không phải là một nhà tài trợ, đúng không? --

because, in its own way,

bởi vì, theo cách này,

this is a crass version

thì đây là một phiên bản ngu ngốc

of our founding story.

về nguồn gốc câu chuyện của chúng ta.

We slapped Mother Nature around and won,

Ta cứ hành hạ mẹ thiên nhiên và thắng.

and we always win,

Và chúng ta luôn thắng,

because dominating nature is our destiny.

vì chế ngự được thiên nhiên là số mệnh của chúng ta.

But this is not the only fairytale we tell ourselves about nature.

Nhưng đây không phải câu chuyện cổ tích duy nhất về chúng ta và tự nhiên.

There's another one, equally important,

Một cái khác, còn quan trọng hơn,

about how that very same Mother Nature

về một người mẹ thiên nhiên giống hệt vậy

is so nurturing and so resilient

luôn nuôi dưỡng và không hề nản lòng

that we can never make a dent in her abundance.

đến nỗi chúng ta không bao giờ làm sứt mẻ sự phong phú ấy.

Let's hear from Tony Hayward again.

Hãy nghe Tony Hayward một lần nữa.

"The Gulf of Mexico is a very big ocean.

"Vùng vịnh Mexico là một đại dương rất lớn.

The amount of oil and dispersants that we are putting into it

Lượng dầu và chất phân tán mà ta đang đổ vào đó

is tiny in relation to the total water volume."

chỉ là rất nhỏ so với tổng lượng nước khổng lồ."

In other words, the ocean is big;

Nói một cách khác, đại dương đó rất lớn,

she can take it.

bà ấy có thể chấp nhận được.

It is this underlying assumption of limitlessness

Chính cái giả thuyết cơ bản về sự vô giới hạn

that makes it possible

làm cho ta dễ dàng

to take the reckless risks that we do.

chấp nhận những mạo hiểm liều lĩnh mà ta đang làm.

Because this is our real master-narrative:

Bởi vì đây là chuyện kể thật:

however much we mess up,

Dù ta có gây tổn hại thế nào,

there will always be more --

thì sẽ luôn có nhiều hơn --

more water, more land,

nhiều nguồn nước hơn, nhiều nguồn đất hơn,

more untapped resources.

nguồn tài nguyên chưa sử dụng hết.

A new bubble will replace the old one.

Cái mới sẽ có sẵn để thay thế cái cũ.

A new technology will come along

Một công nghệ mới sẽ ra đời

to fix the messes we made with the last one.

để khắc phục những sai lầm chúng ta vừa gây ra.

In a way, that is the story

Trong một cách nào đó, đây là câu chuyện

of the settling of the Americas,

về sự xây dưng châu Mỹ,

the supposedly inexhaustible frontier

cái miền đất hứa

to which Europeans escaped.

mà người Châu Âu đã tìm đến.

And it's also the story of modern capitalism,

Và đó cũng là câu chuyện của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

because it was the wealth from this land

Vì chính sự trù phú của vùng đất này

that gave birth to our economic system,

đã tạo nên nền kinh tế chúng ta,

one that cannot survive without perpetual growth

một nền kính tế không thể tồn tái nếu không có sự phát triển không ngừng

and an unending supply

và một tài nguyên không cạn kiệt

of new frontiers.

của những vùng đất mới.

Now the problem is

Vấn đề ở đây chính là

that the story was always a lie.

câu chuyện này là lời nói dối trắng trợn.

The Earth always did have limits.

Trái Đất luôn có giới hạn,

They were just beyond our sights.

chúng ta đả không nhìn thấy được thôi.

And now we are hitting those limits

Và bây giờ chúng ta đang đến gần các giới hạn này

on multiple fronts.

trên mọi miền đất.

I believe that we know this,

Tôi tin chắc rằng chúng ta biết điều này,

yet we find ourselves trapped in a kind of narrative loop.

như tự bẫy chúng ta vào cái thòng lọng của những câu chuyện.

Not only do we continue to tell and retell

Chúng ta không những kể đi và kể lại

the same tired stories,

những câu chuyện nhàm chán,

but we are now doing so

mà chúng ta còn làm như vậy

with a frenzy and a fury

với sự điên cuồng không kiểm soát

that, frankly, verges on camp.

thành thật mà nói, gần như tự sát.

How else to explain the cultural space

Còn cách nào nữa để giải thích cái lổ hỗng văn hoá

occupied by Sarah Palin?

chiếm đóng bởi Sarah Palin.

Now on the one hand,

Một mặt thì

exhorting us to "drill, baby, drill,"

cổ vũ chúng ta "Khai thác, cứ khai thác",

because God put those resources into the ground

bởi vì Chúa đã ban những tài nguyên đó xuống đất

in order for us to exploit them,

để chúng ta khai thác,

and on the other, glorying in the wilderness

một mặt khác lại ca tụng vẻ đẹp hoang sơ

of Alaska's untouched beauty

của vùng đất Alaska

on her hit reality TV show.

trong chương trình truyền hình của bà ấy.

The twin message is as comforting as it is mad.

Cả hai thông điệp nghe vô tư một cách ngớ ngẩn.

Ignore those creeping fears

Chối bỏ tất cả những nỗi sợ hãi hùng

that we have finally hit the wall.

là chúng ta đã tới đường cùng.

There are still no limits.

Tự nói rằng không có giới hạn nào hết.

There will always be another frontier.

Tự nói rằng sẽ có một vùng đất mới khác.

So stop worrying and keep shopping.

Ngừng lo lắng đi và hãy cứ mua sắm.

Now, would that this were just about

Không phải chỉ nói đến

Sarah Palin and her reality TV show.

Sarah Palin và chương trình TV của bà ta.

In environmental circles,

Trong những cuộc nói chuyện về môi trường,

we often hear that, rather than shifting to renewables,

chúng ta thường nghe nói rằng, thay vì chuyển sang nhưng nguồn năng lượng có khả năng tái tạo,

we are continuing with business as usual.

chúng ta nên tiếp tục như hiện tại.

This assessment, unfortunately,

Sự đánh giá này, thật không may,

is far too optimistic.

là quá lạc quan.

The truth is that we have already exhausted

Sự thật là chúng ta đã cạn kiệt

so much of the easily accessible fossil fuels

các nguồn nhiên liệu hóa thạch có thể khai thác dễ dàng

that we have already entered

đến nỗi chúng ta đã lao vào

a far riskier business era,

một kỉ nguyên thương mại mạo hiểm hơn,

the era of extreme energy.

kỉ nguyên của năng lượng cùng cực.

So that means drilling for oil in the deepest water,

Điều đó có nghĩa là khai thác dầu ở vùng biển sâu thẳm nhất,

including the icy Arctic seas,

bao gồm vùng biển băng Bắc cực

where a clean-up may simply be impossible.

nơi mà việc dọn dẹp sau đó là không thể.

It means large-scale hydraulic fracking for gas

Nó có nghĩa là những giàn khoan dầu lớn

and massive strip-mining operations for coal,

và những hoạt động khai thác than đá khổng lồ,

the likes of which we haven't yet seen.

mà chúng ta chưa từng thấy.

And most controversially, it means the tar sands.

Và gây tranh cãi nhất, là những bãi cát hắc ín.

I'm always surprised by how little

Tôi luôn ngạc nhiên là

people outside of Canada

rất ít người ở ngoài Canada

know about the Alberta Tar Sands,

biết về những bãi cát hắc ín Alberta,

which this year are projected to become

nơi mà năm nay sẽ trở thành

the number one source of imported oil

nguồn nhập khẩu dầu số một

to the United States.

cho nước Mỹ.

It's worth taking a moment to understand this practice,

Chúng ta nên giành một ít gian để hiểu vấn đề này,

because I believe it speaks to recklessness

vì tôi tin rằng nó liến quan đến sự liều lĩnh

and the path we're on

và con đường chúng ta đang đi

like little else.

hơn những cái khác.

So this is where the tar sands live,

Đây là nơi những bãi cát hắc ín tồn tại

under one of the last magnificent

nằm dưới một trong những khu rừng

Boreal forests.

Boreal tráng lệ cuối cùng.

The oil is not liquid.

Dầu ở đây không phải ở dạng lỏng;

You can't just drill a hole and pump it out.

bạn không thể cứ khoan một cái lỗ rồi bơm nó lên.

Tar sand's oil is solid,

Dầu ở đây có dạng chất rắn,

mixed in with the soil.

trộn chung với đất.

So to get at it,

Vì để lấy dầu,

you first have to get rid of the trees.

trước hết bạn phải đốn bỏ các cây xung quanh.

Then, you rip off the topsoil

Sau đó ta lọc phần đất tầng mặt ra

and get at that oily sand.

và lấy đi phần cát dầu.

The process requires a huge amount of water,

Quán trình này cần một lượng nước khổng lồ,

which is then pumped into massive toxic tailing ponds.

và sau đó thải ra những ao nước đầy chất độc hại.

That's very bad news for local indigenous people

Đây quả là một tin tồi tệ đối với người bản xứ

living downstream

sống ở hạ nguồn,

who are reporting alarmingly high cancer rates.

những người này có khả năng bị ung thư vô cùng cao.

Now looking at these images,

Và bây giờ hãy nhìn những bức ảnh này,

it's difficult to grasp the scale of this operation,

thật khó có thể tin được quy mô của quá trình khai thác này,

which can already be seen from space

nó có thể thấy được từ không gian

and could grow to an area the size of England.

và có thể lan ra với diện tích bằng cả nước Anh.

I find it helps actually

Tôi nghĩ nó thật sự có ích

to look at the dump trucks that move the earth,

khi nhìn thấy những chiếc xe tải dùng để dịch chuyển đất,

the largest ever built.

những chiếc xe to nhất từng được sản xuất.

That's a person down there by the wheel.

Đó là một người dưới cái bánh xe.

My point is that

Ý tôi ở đây là

this is not oil drilling.

đây không phải là khai thác dầu,

It's not even mining.

cũng không phải khai thác mỏ.

It is terrestrial skinning.

Đây là lột da mặt đất.

Vast, vivid landscapes

Những cảnh quan sặc sỡ, rộng lớn

are being gutted,

đang bị phá huỷ từ từ,

left monochromatic gray.

chỉ còn lại duy nhất màu xám.

Now I should confess that as [far as] I'm concerned

Và tôi phải nói rằng

this would be an abomination

đây vẫn là một hành động kinh tởm

if it emitted not one particle of carbon.

nếu nó không thải ra một nguyên tố carbon nào.

But the truth is that, on average,

Nhưng sự thật là, trên trung bình

turning that gunk into crude oil

để chuyển đất đó thành dầu thô

produces about three times more greenhouse gas pollution

nó tạo ra gấp ba lần gas hiệu ứng nhà kính

than it does to produce conventional oil

so với sản xuất dầu theo lối thông thường

in Canada.

ở Canada.

How else to describe this,

Còn cách nào để diễn tả điều này,

but as a form of mass insanity?

ngoài một sự điên rồ đúng nghĩa?

Just when we know we need to be learning

Chỉ khi chúng ta nhận thức được rằng chúng ta cần học

to live on the surface of our planet,

để sống trên bề mặt hành tinh này,

off the power of sun, wind and waves,

bằng năng lượng mặt trời, gió và sóng biển,

we are frantically digging

thì ta đang mong chóng đào bới

to get at the dirtiest,

để lấy những thứ ở sâu thẳm nhất

highest-emitting stuff imaginable.

mà ta có thể tưởng tượng ra.

This is where our story of endless growth

Đây là nơi mà câu chuyện về sự phát triển không ngừng

has taken us,

đã đưa chúng ta tới,

to this black hole at the center of my country --

đến cái lỗ đen ngay giữa trung tâm nước tôi --

a place of such planetary pain

là vết thương của cả hành tinh

that, like the BP gusher,

như giếng dầu phun của PB,

one can only stand to look at it for so long.

mà chúng ta không thể nhìn lâu được.

As Jared Diamond and others have shown us,

Như Jared Diamond và những người khác chỉ ra,

this is how civilizations commit suicide,

đây là cách mà các nền văn minh tự sát,

by slamming their foot on the accelerator

bằng cách phóng nhanh tốc độ một cách đáng trách

at the exact moment

ngay lúc

when they should be putting on the brakes.

mà họ lẽ ra nên hãm phanh.

The problem is that our master-narrative

Vấn đề là những câu chuyện của chúng ta

has an answer for that too.

cũng đã bao hàm câu trả lời.

At the very last minute, we are going to get saved

Ở phút cuối, chúng ta cũng sẽ giải cứu

just like in every Hollywood movie,

giống như phim truyền hình Hollywood,

just like in the Rapture.

như trong Rapture.

But, of course, our secular religion is technology.

Bởi vì tôn giáo muôn thuở của chúng ta là công nghệ kỹ thuật.

Now, you may have noticed

Các bạn có lẽ đã thấy

more and more headlines like these.

ngày càng nhiều các tiêu đề như thế này.

The idea behind this form of "geoengineering" as it's called,

Và thông điệp đằng sau loại kỹ thuật địa lý này, theo cách nó được gọi,

is that, as the planet heats up,

là khi hành tinh nóng lên,

we may be able to shoot sulfates and aluminum particles

chúng ta có thể bắn các chất như sunfat hay aluminum

into the stratosphere

vào tầng bình lưu

to reflect some of the sun's rays

để làm phản chiếu các tia nắng mặt trời

back to space,

vào không gian,

thereby cooling the planet.

và như vậy làm hành tinh mát hơn.

The wackiest plan -- and I'm not making this up --

Một kế hoạch ngớ ngẩn -- và tôi bịa ra điều này --

would put what is essentially a garden hose

đặt một thứ tương tự như cái vòi phun trong vườn

18-and-a-half miles high into the sky,

khoảng 18.5 dặm lên bầu trời,

suspended by balloons,

treo lơ lửng như những quả bong bóng,

to spew sulfur dioxide.

để phun ra khí sunfat điôxít.

So, solving the problem of pollution with more pollution.

Như vậy, giải quyết ô nhiễm bằng cách gây ra nhiều ô nhiễm hơn.

Think of it as the ultimate junk shot.

Cũng giống như junk shot cuối cùng.

The serious scientists involved in this research

Những nhà khoa học nghiêm túc trong nghiên cứu này

all stress that these techniques

đều nhấn mạnh rằng các kỹ thuật này

are entirely untested.

hoàn toàn chưa được thử nghiệm.

They don't know if they'll work,

Họ không biết liệu chúng sẽ có hiệu quả hay không,

and they have no idea

và họ hoàn toàn không biết

what kind of terrifying side effects they could unleash.

là có những tác dụng phụ đáng sợ nào hay không.

Nevertheless, the mere mention of geoengineering

Tuy nhiên, chỉ việc đề cập đến kỹ thuật địa lý,

is being greeted in some circles,

đang được thán phục trong một vài nhóm --

particularly media circles,

đặc biệt là trên các phương tiện truyền thông --

with a relief tinged with euphoria.

với sự phấn khởi, hay làm nhẹ lòng.

An escape hatch has been reached.

Một lối thoát đã được tìm thấy.

A new frontier has been found.

Một miền đất mới đã được khám phá.

Most importantly,

Và quan trọng nhất,

we don't have to change our lifestyles after all.

chúng ta không cần thay đổi cách sống nữa.

You see, for some people,

Bạn nên hiểu rằng, đối với một số người,

their savior is a guy in a flowing robe.

chúa của họ là một người mặc chiếc áo choàng.

For other people, it's a guy with a garden hose.

Với những người khác, đó lại là một người cầm vòi nước trong vườn.

We badly need some new stories.

Chúng ta cần những câu chuyện mới một cách tuyệt vọng.

We need stories that have different kinds of heroes

Những câu chuyện với nhiều kiểu anh hùng khác nhau

willing to take different kinds of risks --

luôn dũng cảm đối mặt với nhiều mạo hiểm khác nhau --

risks that confront recklessness head on,

những mạo hiểm mà không hề khinh suất,

that put the precautionary principle into practice,

những mạo hiểm áp dụng những quy tắc đề phòng trong thực tế,

even if that means through direct action --

thậm chí là qua những hành động trực tiếp --

like hundreds of young people willing to get arrested,

như hàng trăm thanh niên sẵn sàng bị bắt

blocking dirty power plants

khi ngăn chặn những nhà máy điện ô nhiễm môi trường

or fighting mountaintop-removal coal mining.

hay đấu tranh khai thác mỏ trên đỉnh núi.

We need stories

Chúng ta cần những câu chuyện

that replace that linear narrative of endless growth

để thay thế các chuyện kể về sự phát triển không ngừng

with circular narratives

lặp đi lặp lại

that remind us

để nhắc chúng ta

that what goes around comes around.

gieo nhân nào thì gặt quả đấy,

That this is our only home.

rằng đây là ngôi nhà duy nhất của chúng ta;

There is no escape hatch.

sẽ không có một lối thoát nào khác.

Call it karma, call it physics,

Có thể đó là nghiệp chướng, hay vật lý,

action and reaction, call it precaution --

hành động và phản ứng lại, đó là sự đề phòng:

the principle that reminds us

cái quy tắc nhắc chúng ta rằng

that life is too precious to be risked

cuộc sống quá đắt giá để có thể liều lĩnh

for any profit.

dù với bất kỳ lợi nhuận nào.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(vỗ tay)