Stand with Ukraine in the Fight against Evil | Garry Kasparov | TED

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Ramazan Şen

Five years ago,

Beş yıl önce,

I was on this stage

insanlar ve makineler arasındaki ilişki hakkında

to talk about the relationships between humans and machines.

konuşmak için bu sahnedeydim.

Today, I'm here to talk only about the relationships between humans.

Bugün ise sadece insanlar arasındaki ilişkiler hakkında konuşmak için buradayım

I regularly say

ve yapay zeka hakkındaki derslerimde

in my lectures on artificial intelligence

insanların her zaman kötülüğü tekelinde tutacağını

that humans will always have a monopoly on evil.

sık sık söylerim.

It's not a threat,

Bu bir tehdit değil,

just a reminder that people choose.

sadece insanların seçim yaptığının bir hatırlatıcısı.

We are not algorithms.

Algoritma değiliz.

We are not bound by code or commandments or laws or treaties.

Kodlara, emirlere, yasalara ya da anlaşmalara bağlı değiliz.

We have them.

Onlara sahibiz.

But we choose.

Ama seçim yapıyoruz.

So let us talk now about the choices we make.

O halde şimdi yaptığımız seçimler hakkında konuşalım.

About things in black and white.

Siyah ve beyaz şeyler hakkında konuşalım.

About Russia's war on Ukraine.

Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaş hakkında konuşalım.

And about good and evil.

İyi ve kötü hakkında konuşalım.

My life experience prepared me to identify evil at an early age.

Hayat tecrübelerim beni kötülüğü daha küçükken tanımama hazırladı.

Not my life as the chess player.

Satranç oyuncusu olan hayatım değil.

Not even as the youngest world champion in history.

Tarihteki en genç dünya şampiyonu olan hayatım bile değil.

No.

Hayır.

My relevant experience is where I was born and raised,

Bu deneyimlerim doğup büyüdüğüm,

in what Ronald Reagan accurately called the “evil empire,”

Ronald Reagan’ın isabetli bir şekilde “kötülük imparatorluğu” dediği

the USSR.

SSCB’de gerçekleşti.

As a young star in the chess-crazed Soviet Union in the ’70s and ’80s,

70 ve 80′lerde

Sovyetler Birliği’nde satranç delisi genç bir yıldız olarak

I had many privileges my compatriots did not.

yurttaşlarımın sahip olmadığı birçok ayrıcalığım vardı.

I could travel to the West outside of the Iron Curtain,

Demir Perde’nin dışındaki Batı’ya seyahat edebiliyordum,

where it was obvious to me very quickly

komünist propagandanın bize söylediğinin aksine

that they were the free world and we were not,

onların özgür bir dünya olup bizim olmadığımızı

despite what communist propaganda told us.

orada hemen fark etmiştim.

I eventually got into trouble for sharing these views.

Bu görüşleri paylaştığım için en sonunda başım belaya girdi.

What late American civil rights hero and Congressman John Lewis

Merhum Amerikalı insan hakları kahramanı ve kongre üyesi John Lewis

would have called “good trouble.”

buna “iyi sorun” derdi.

My criticism of the Soviet system

Sovyet sistemi eleştirim

and my praise for America was bad enough.

ve Amerika’ya övgüm yeterince kötüydü.

But it was even worse because where it was published.

Ama yayımlandığı yer açısından çok daha kötüydü.

[“Playboy” Interview: Garry Kasparov]

[“Playboy” Röportajı: Garry Kasparov]

(Laughter)

(Kahkahalar)

My comments were almost as [much of] a scandal

Yorumlarım, neredeyse Sovyet film yıldızı Natalya Negoda’nın

as Soviet movie star Natalya Negoda’s nude photos in “Playboy” in the same year.

“Playboy”da aynı yıl çıkan çıplak fotoğrafları kadar bir skandaldı.

I felt I had to speak out

Gorbachev’in çöken imparatorluğunda

konuşma özgürlüğünü kabul ettirmek için

to use my fame to push the envelope of free speech

şöhretimi kullanmak zorundaymışım gibi hissettim.

in Gorbachev's collapsing empire.

The next year, in October 1990,

Gelecek yıl, Ekim 1990′da,

in my world championship match against Anatoly Karpov in New York City,

New York’da Anatoly Karpov’a karşı dünya şampiyonluğu maçında

I refused to play under Soviet hammer and sickle

Sovyet çekici ve orağı altında oynamayı reddettim

and demanded to play under Russian flag.

ve Rusya bayrağı altında oynamayı talep ettim.

The USSR staggered on for another year

SSCB, 1991 Noel’inde dağılana kadar

until it disintegrated on Christmas Day, 1991.

bir yıl daha sendeledi.

Oh, what a great moment in world history.

Dünya tarihinde ne harika bir andı ama.

How we celebrated,

Nasıl da kutlamalar yaptık,

the evil empire had fallen, the future looked bright.

kötülük imparatorluğu çökmüştü ve gelecek parlak görünüyordu.

And yet, eight years later, on December 31, 1999,

Ama sekiz sene sonra, 31 Aralık 1999′da

a former lieutenant colonel of the KGB became the president of Russia.

KGB’nin eski yarbayı Rusya’nın başkanı oldu.

His name was Vladimir Putin.

Adı Vladimir Putin’di.

How this happened

Bunun nasıl olduğu

is a long, painful story.

çok uzun ve can sıkıcı bir hikâye.

And in fact, I wrote a book about it in 2015 called "Winter is Coming."

Aslına bakarsanız 2015′te bu konu hakkında “Kış Geliyor” adında bir kitap yazdım.

Not an original title, I have to admit.

Çok özgün bir isim değil, kabul ediyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But I'm a fan of "Game of Thrones."

Ama bir “Game of Thrones” hayranıyım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And also I felt it was appropriate because it was a warning.

Ayrıca bir uyarı olduğu için uygun olduğunu hissetmiştim.

The subtitle was more important:

Alt başlık daha önemliydi:

"Why Vladimir Putin and the Enemies of the Free World Must Be Stopped."

“Vladimir Putin ve Özgür Dünya’nın Düşmanları Neden Durdurulmalı.”

The publisher, by the way, didn't like it.

Yayınevinin hoşuna gitmedi bu arada.

"Enemies."

“Düşmanlar.”

Çok sertmiş.

It's too harsh.

Sounded like Cold War.

Kulağa Soğuk Savaş gibi geliyormuş.

"Absolutely," I said.

“Muhakkak” dedim.

"Cold War because winter is coming."

“Soğuk Savaş çünkü kış geliyor.”

(Laughter)

(Kahkahalar)

Well, here we are, 17 years later.

İşte 17 yıl sonra buradayız.

And if I wrote a sequel,

Devamını yazmış olsaydım

it would be called “Winter Is Here.”

adını “Kış Geldi” koyardım.

And the subtitle would be "I Bleeping Told You So."

Alt başlık da “Size Söylemiştim” olurdu.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Actually, my first article of warning

Aslında ilk uyarı makalem

was published in “The Wall Street Journal”

4 Ocak 2001′de

on January 4, 2001.

“The Wall Street Journal”da yayımlanmıştı.

I saw evil because I heard evil.

Kötülüğü görmüştüm çünkü duymuştum.

Putin was telling us what he was.

Putin bize ne olduğunu söylüyordu.

All we had to do was listen.

Tek yapmamız gereken dinlemekti.

When Putin said that there was no such thing as a former KGB agent,

Putin eski KGB ajanı diye bir şey yoktur dediğinde

I knew Russia's fragile democracy was in danger.

Rusya’nın hassas demokrasisinin tehlikede olduğunu biliyordum.

When Putin said that the collapse of the Soviet Union

Putin, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün

was the greatest geopolitical catastrophe of the 20th century,

20. yüzyılın en büyük jeopolitik faciası olduğunu söylediğinde

I knew Russia’s newly independent neighbors were at risk.

Rusya’nın yeni bağımsız komşularının tehlikede olduğunu biliyordum.

And when Putin talked at the Munich Security Conference in 2007

Putin, 2007′de Münih Güvenlik Konferansı’nda

about a return to spheres of influence,

etki alanının dönüşü hakkında konuştuğunda

I knew he was ready to launch his plan.

planını başlatmaya hazır olduğunu biliyordum.

It was the language from the Molotov-Ribbentrop Pact, 1939.

1939 Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı’nın diliydi.

The language Hitler and Stalin used to divide Europe.

Hitler ve Stalin’in Avrupa’yı bölmek için kullandığı dildi.

And a year later, in 2008,

Bir sene sonra, 2008′de

Putin invaded the Republic of Georgia.

Putin Gürcistan’a saldırdı.

2014, Ukraine.

2014′de ise Ukrayna’ya.

It's a paradox, isn't it?

Bu bir paradoks, değil mi?

Dictators lie about everything they have done,

Diktatörler yaptıkları her şey hakkında yalan söylerler

but often they tell us exactly what they're going to do.

ama genellikle tam olarak ne yapacaklarını da söylerler.

Just listen.

Sadece dinleyin.

Anyone who is surprised at Putin's war crimes in Ukraine

Putin’in Ukrayna’daki savaş suçlarına şaşıran herhangi birisi

must not be aware about his long record,

uzun sicilinden haberdar olmamalı,

beginning with the Second Chechen War in Grozny more than two decades ago.

20 yıldan daha uzun bir süre önce

Coharkale’de İkinci Çeçen Savaşı ile başladı.

Vladimir Putin has been a war criminal from the start.

Vladimir Putin en başından beri bir savaş suçlusuydu.

So in 2005, still being ranked number one,

Bu yüzden 2005′te halen bir numarayken

I retired from professional chess

Rusya’da demokrasi yanlısı, Putin karşıtı bir hareket oluşturmak için

to form a pro-democracy, anti-Putin movement in Russia.

profesyonel satrançtan emekli oldum.

As you could see, it didn't go so well.

Görebildiğiniz gibi çok iyi gitmedi.

But it was not about winning or losing.

Ama mevzu kazanmak ya da kaybetmek değildi.

I knew it was my moral duty

Sovyet karşıtı sloganları devam ettirmenin

in keeping with the slogan of Soviet dissidents:

ahlaki görevim olduğunu biliyordum:

"Do what you must and so be it."

“Yapman gerekeni yap ve öyle olsun.”

Ah, my friends and critics both kept telling me,

Hem arkadaşlarım hem de eleştirmenler sürekli:

"Gary, you are a chess player, you're not a politician.

“Gary sen bir satranç oyuncususun, bir siyasetçi değil.

This is not chess.

Bu, satranç değil.

You see everything in black and white.

Her şeyi siyah ve beyaz görüyorsun.

Politics are gray.

Siyaset gridir.

You have to compromise."

Uzlaşmalısın” derlerdi.

Really?

Gerçekten mi?

Those who peacefully marched with me for free Russia

Özgür bir Rusya için benimle barışçıl bir şekilde yürüyenler

are either in exile, like me.

ya benim gibi sürgündeler

Or in jail, like Alexei Navalny.

ya Alexei Navalny gibi hapisteler

Or even murdered like Boris Nemtsov.

ya da Boris Nemtsov gibi öldürüldüler.

Compromise?

Uzlaşayım mı?

Not black and white?

Siyah ve beyaz görmeyeyim mi?

Are you sure?

Emin misiniz?

Compromise with this?

Bununla mı uzlaşayım?

You cannot look at the images from Ukraine in recent weeks

Son haftalarda Ukrayna’dan gelen resimlere bakıp da

and say there is no pure evil.

saf kötülüğün olmadığını söyleyemezsiniz.

Mariupol destroyed, Bucha slaughtered,

Mariupol yok edildi, Bucha katledildi,

Kramatorsk train station massacred.

Kramatorsk tren istasyonunda katliam yapıldı.

And worse is yet to come.

Daha kötüsü ise bizi bekliyor

And these horrors are not from Poland in 1945.

ve bu dehşetler 1945 Polonya’sına ait değil.

Not from Rwanda in 1994.

1994 Ruanda’sına ait değil.

Not Aleppo 2016.

2016 Halep’ine de ait değil.

This is Europe this week.

Bu, bu hafta Avrupa.

How could this happen?

Bu nasıl olabilir?

How did we forget what evil can do?

Kötülüğün ne yapabileceğini nasıl unuttuk?

We have lost the generation that saw World War II firsthand.

İkinci Dünya Savaşı’nı ilk elden gören nesli kaybettik.

Otherwise we reserve absolute evil for fiction.

Bunun dışında salt kötülüğü kurguya saklıyoruz.

In fables, they believe in true evil.

Masallarda gerçek kötülüğe inanıyorlar.

Good is harder to define.

İyiyi ise tanımlaması daha zor.

There is no pure good.

Saf iyilik yoktur.

If anyone says they know what pure good is,

Birisi saf iyiliğin ne olduğunu bildiğini söylüyorsa

it's probably evil.

o muhtemelen kötülüktür.

(Laughter)

(Kahkahalar)

In fantasy tales of hobbits and elves and dwarves,

Hobbit, elf ve cücelerin fantastik hikâyelerinde

there was an idea that good comes in different forms and shapes,

iyiliğin farklı şekil ve biçimlerde geldiğini

ama genelde çatıştığını söyleyen bir fikir vardı.

often in conflict.

But they had to be united when facing absolute evil.

Ama saf kötülükle yüzleşirken birlik olmak zorundalardı.

Good will disagree.

İyilik aynı fikirde olmayacaktır.

Evil says, "No more disagreements ever."

Kötülük ise “Artık hiç anlaşmazlık olmayacak” diyecektir.

That was life in real Mordor, the Soviet Union.

Bu, gerçek Mordor olan Sovyetler Birliği’ndeki hayattı.

That's what Putin wants for Russia and the world.

Bu, Putin’in Rusya ve dünya için istediği şey.

We celebrated the end of the Cold War, but for too long,

Soğuk Savaş’ın sonunu kutladık

we forgot that evil doesn’t die.

ama çok uzun bir süre boyunca kötülüğün ölmediğini unuttuk.

It can be buried for a while under the rubble of the Berlin Wall,

Berlin Duvarı’nın molozları altına bir süreliğine gömülebilir

fakat ilgisizliğimizin çatlakları arasından tekrar büyüyor.

but it grows back through the cracks of our apathy.

We called it diplomacy

Putin, özgür dünyanın liderleri tarafından

when Putin was embraced by the leaders of the free world

suçlarına rağmen eşit kabul edildiğinde

as equal despite his crimes.

buna diplomasi dedik.

We called it engagement

Trilyonlarca dolarlık Rus petrol ve gazı aldığımızda

when we bought trillions of dollars in Russian oil and gas,

buna ticari sözleşme dedik

money that built Putin's police state and his war machine.

ve bu para Putin’in polis devletini ve silahlı kuvvetlerini inşa etti.

Let us call these things what they are:

Bunları asıl oldukları şeyle seslenelim:

it was appeasement, it was collaboration.

Yatıştırma politikasıydı, iş birliğiydi.

These days, we prefer to focus on domestic issues.

Bu günlerde yerel meselelere odaklanmayı tercih ediyoruz.

We argue about the past,

Geçmiş hakkında tartışıyoruz,

we fantasize about the future

şimdiki zamanı görmezden gelirken

while ignoring the present.

geleceğin hayalini kuruyoruz.

Once the move is made

Hamle bir kez yapıldığında

you cannot change it.

değiştiremezsiniz.

Acknowledge the wrongdoings of the past,

Geçmişin günahlarını kabullenin

but do not pretend it can be fixed.

ama düzeltilebilirmiş gibi davranmayın.

It's the present that must be fixed.

Düzeltilmesi gereken şimdiki zaman.

The heroes of the past were far from perfect.

Geçmişin kahramanları mükemmel olmaktan çok uzaktı.

But the world we live in is better because of them.

Ama yaşadığımız dünya onlar sayesinde daha iyi.

We too cannot be perfect.

Biz de mükemmel olamayız.

But we must always try to be better.

Ama daima daha iyi olmayı denemek zorundayız.

As a chess player,

Bir satranç oyuncusu olarak

I know that strategy is the future impact of present decisions.

stratejinin şu anki kararların gelecekteki etkisi olduğunu biliyorum.

However grand our plans are for two, five, even ten moves ahead,

Fakat planlarımız iki, beş, hatta on hamle ilerisi için olsa bile

it's the move that we make now that determines that future.

geleceğimizi belirleyen şu an yaptığımız hamledir.

Ukraine is now on the front line of the war,

Ukrayna şu an savaşın,

global war of freedom against tyranny.

zorbalığa karşı özgürlüğün küresel savaşının ön cephesinde.

The war the free world didn't want to admit existed.

Özgür dünyanın var olduğunu kabul etmek istemediği savaşın ön cephesinde.

It cannot be ignored any longer.

Daha fazla görmezden gelinemez.

Brave Ukrainians

Cesur Ukraynalılar,

are fighting like hell and dying right now

özgürlüğü daimi saymamızı bize hatırlatmak için

to remind us not to take liberty for granted.

şu an tüm güçleriyle savaşıyorlar ve ölüyorlar.

Putin,

Putin,

like every dictator before him,

ondan önceki her diktatör gibi,

underestimated the free will of free people.

özgür insanların özgür iradesi küçümsüyor.

They deserve every weapon,

Bu savaşı kazanmak için

every resource

her silahı,

to win this war.

her kaynağı hak ediyorlar.

Because they're fighting for us.

Çünkü bizim için savaşıyorlar.

Not only for the whole and free Ukraine.

Sadece özgür bir Ukrayna için savaşmıyorlar.

Everyone who told me a decade ago I was wrong,

On yıl önce hatalı olduğumu söyleyen herkes

now is telling I'm right.

şimdi haklı olduğumu söylüyor.

Unfortunately.

Ne yazık ki.

But we're still repeating the same mistakes

Ama hâlâ risk almadan, taraf tutmadan

of thinking that we can muddle through

işin içinden çıkabileceğimizi düşünmek gibi

without taking risks, without taking a stand.

aynı hataları tekrarlıyoruz.

The price of stopping a dictator always goes up with every delay,

Bir diktatörü durdurmanın bedeli her gecikme ile,

every hesitation.

her tereddüt ile artıyor.

Meeting evil halfway,

Kötülüğü yarı yolda yakalamak

it's still a victory for evil.

kötülük için yine de bir zaferdir.

Evil tempts us with our weakness,

Kötülük bizi zayıflıklarımızla

with our desire for comfort, being comfortable,

ve konfor, rahatlık,

cautious, rational, civilized.

tedbir, mantık ve uygarlık isteklerimizle kandırır.

What kind of civilization [are we] fighting for,

Tekrardan savaş suçlarına ve soykırıma izin veriyorsak eğer

if we allow war crimes and genocide again?

ne tür bir uygarlık için savaşıyoruz?

What kind of world are we leaving for our children and grandchildren

Şimdiki zamanda gerçekleşen cinayetleri ve sefaleti görmezden gelip

if we only talk of the past and the future

sadece geçmiş ve gelecek hakkında konuşuyorsak

while ignoring murder and misery in the present?

çocuklarımıza ve torunlarımıza ne tür bir dünya bırakıyoruz?

This is not chess.

Bu, satranç değil.

This is not a battle between opposite colors,

Bu zıt renkler arasındaki bir savaş değil,

but of opposite values.

zıt değerler arasındaki bir savaş.

Freedom, life and love

Özgürlük, yaşam ve sevgi

versus tyranny, death and hatred.

zorbalığa, ölüme ve nefrete karşı.

This is not chess.

Bu, satranç değil.

But sometimes things are black and white.

Ama bazen her şey siyah ve beyazdan ibarettir.

Sometimes you have to fight for what you believe.

Bazen inandığınız şeyler için savaşmak zorundasınız

Or you lose it.

yoksa kaybedersiniz.

This is not chess.

Bu, satranç değil.

There are no draws, no compromises in our battle with true evil.

Saf kötülükle savaşımızda ne beraberlik ne de uzlaşma var.

It's win or lose.

Ya kazanırız ya da kaybederiz.

And so we must fight.

Bu yüzden savaşmak zorundayız.

And so we must win.

Bu yüzden kazanmak zorundayız.

(Ukrainian) Slava Ukraini!

(Ukraynaca) Slava Ukraini!

Glory to Ukraine.

Şan olsun Ukrayna’ya.

Glory to freedom.

Şan olsun özgürlüğe.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)