Stand with Ukraine in the Fight against Evil | Garry Kasparov | TED

Translator: Minh Thư La Reviewer: Hoàng Trung Lê

Five years ago,

Năm năm trước, tôi từng xuất hiện tại sân khấu này

I was on this stage

to talk about the relationships between humans and machines.

để bàn về mối quan hệ giữa con người và máy móc.

Today, I'm here to talk only about the relationships between humans.

Hôm nay, tôi đến đây chỉ để nói về quan hệ giữa người với người.

I regularly say

Trong các bài diễn thuyết về trí tuệ nhân tạo, tôi thường nói

in my lectures on artificial intelligence

that humans will always have a monopoly on evil.

rằng con người sẽ luôn độc quyền cái ác,

It's not a threat,

Tôi không có ý hăm dọa, chỉ là lời nhắc về những lựa chọn của con người.

just a reminder that people choose.

We are not algorithms.

Chúng ta không phải thuật toán.

We are not bound by code or commandments or laws or treaties.

Không bị rằng buộc bởi các dòng lệnh, Điều Răn, luật pháp, hay các Hiệp ước.

We have them.

Ta tạo ra chúng.

But we choose.

Nhưng bằng cách chọn lựa.

So let us talk now about the choices we make.

Vậy giờ đây chúng ta hãy thảo luận về những quyết định của bản thân.

About things in black and white.

Về những thứ mang gam màu trắng và đen.

About Russia's war on Ukraine.

Về chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.

And about good and evil.

Thiện và ác.

My life experience prepared me to identify evil at an early age.

Trải nghiệm cuộc đời đã giúp tôi nhận biết cái xấu từ khi còn trẻ.

Not my life as the chess player.

Không phải cuộc đời của một cờ thủ.

Not even as the youngest world champion in history.

Thậm chí chẳng phải nhà vô địch trẻ nhất trong lịch sử vờ vua.

No.

Hoàn toàn không.

My relevant experience is where I was born and raised,

Sự từng trải mà tôi có được bắt nguồn từ chính nơi tôi sinh ra và lớn lên,

in what Ronald Reagan accurately called the “evil empire,”

“Đế quốc Ác quỷ” là tên gọi mà Ronald Reagan đã đặt cho quốc gia này,

the USSR.

Liên bang Xô Viết.

As a young star in the chess-crazed Soviet Union in the ’70s and ’80s,

Là một tài năng trẻ lớn lên tại đất nước chuộng cờ vua thập niên 70 và 80,

I had many privileges my compatriots did not.

Tôi hưởng nhiều đặc quyền mà những người đồng hương của mình không có.

I could travel to the West outside of the Iron Curtain,

Tôi có thể ra khỏi Bức màn sắt để tiến về phương Tây,

where it was obvious to me very quickly

nơi tôi tức khắc nhận ra

that they were the free world and we were not,

rằng thế giới của họ tràn đầy tự do còn chúng tôi thì không,

despite what communist propaganda told us.

trái với những gì chúng tôi nghe từ các nhà tuyên truyền Chủ nghĩa cộng sản.

I eventually got into trouble for sharing these views.

Thậm chí tôi còn vướng vào rắc rối vì phổ biến những quan điểm này.

What late American civil rights hero and Congressman John Lewis

Sau này chúng được vị anh hùng của phong trào dân quyền kiêm cố Nghị sĩ người Mỹ

would have called “good trouble.”

John Lewis gọi là “Rối rắm tốt lành”.

My criticism of the Soviet system

Những chỉ trích dành cho hệ thống chính trị Liên Xô

and my praise for America was bad enough.

cũng như sự ngợi ca Hoa Kỳ của tôi vốn đã không được đón nhận.

But it was even worse because where it was published.

Mà tình hình thậm chí còn tệ hơn bởi nơi chúng được xuất bản.

[“Playboy” Interview: Garry Kasparov]

[Phỏng vấn giữa tạp chí Playboy và Gary Kasparov]

(Laughter)

(Tiếng cười)

My comments were almost as [much of] a scandal

Những nhận định của tôi gần như gây nên một vụ bê bối

as Soviet movie star Natalya Negoda’s nude photos in “Playboy” in the same year.

chẳng kém gì ảnh khỏa thân của diễn viên Natalya Negoda trên “Playboy” cùng năm.

I felt I had to speak out

Tôi cảm thấy mình cần phải lên tiếng

to use my fame to push the envelope of free speech

dùng tiếng tăm bản thân nhằm thúc đẩy quyền tự do ngôn luận

in Gorbachev's collapsing empire.

trong đế chế sắp tan rã của Gorbachev.

The next year, in October 1990,

Một năm sau đó, vào tháng 10 năm 1990,

in my world championship match against Anatoly Karpov in New York City,

tại trận tranh chức vô địch thế giới với Anatoly Karpov diễn ra ở New York,

I refused to play under Soviet hammer and sickle

tôi từ chối thi đấu dưới màu cờ búa liềm của Liên Xô

and demanded to play under Russian flag.

và mong muốn đại diện cho nước Nga.

The USSR staggered on for another year

Liên bang Xô viết chao đảo thêm một năm

until it disintegrated on Christmas Day, 1991.

cho tới khi sụp đổ vào ngày lễ Giáng sinh năm 1991.

Oh, what a great moment in world history.

Ồ, đúng là một khoảnh khắc vĩ đại trong lịch sử thế giới.

How we celebrated,

Chúng tôi ăn mừng,

the evil empire had fallen, the future looked bright.

Đế chế Ác quỷ đã không còn, một tương lai sáng ngời.

And yet, eight years later, on December 31, 1999,

Thế mà, tám năm sau, ngày 31 tháng 12 năm 1999,

a former lieutenant colonel of the KGB became the president of Russia.

một cựu Trung tá của KGB đắc cử chức Tổng thống Nga.

His name was Vladimir Putin.

Người đó chính là Vladimir Putin.

How this happened

Sự kiện này diễn ra như thế nào là một câu chuyện dài và đau thương.

is a long, painful story.

And in fact, I wrote a book about it in 2015 called "Winter is Coming."

Thực ra, tôi đã viết một cuốn sách về nó mang tên “Mùa đông đang đến” năm 2015.

Not an original title, I have to admit.

Tôi thừa nhận, đấy không phải tựa gốc.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But I'm a fan of "Game of Thrones."

Tuy nhiên, tôi lại yêu thích bộ phim “Trò chơi Vương quyền”.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And also I felt it was appropriate because it was a warning.

Tôi cũng thấy rằng tựa sách như thế là phù hợp bởi đó là một lời cảnh báo.

The subtitle was more important:

Phần phụ đề còn đáng chú ý hơn:

"Why Vladimir Putin and the Enemies of the Free World Must Be Stopped."

“Vì sao cần phải ngăn chặn Vladimir Putin và kẻ thù của Thế giới tự do.”

The publisher, by the way, didn't like it.

Tiện thể , nhà xuất bản không thích cách đặt ấy.

"Enemies."

“Kẻ thù”

It's too harsh.

Quá thô bạo.

Sounded like Cold War.

Nghe hệt Chiến tranh Lạnh.

"Absolutely," I said.

Tôi bảo:” Dĩ nhiên rồi”.

"Cold War because winter is coming."

Chiến tranh Lạnh bởi mùa đông sắp đến.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Well, here we are, 17 years later.

Chà, chúng ta đang ngồi đây, 17 năm sau.

And if I wrote a sequel,

Nếu có cơ hội ra mắt phần hai,

it would be called “Winter Is Here.”

tôi sẽ đặt tựa “Mùa đông đang ở đây”.

And the subtitle would be "I Bleeping Told You So."

Lúc đấy phụ đề sẽ là “Tôi đã cảnh báo các người rồi”,

(Laughter)

(Tiếng cười)

Actually, my first article of warning

Thực ra, bài báo đầu tiên mang thông điệp cảnh báo của tôi

was published in “The Wall Street Journal”

được đăng trên ”Tạp chí Phố Wall”

on January 4, 2001.

vào ngày 04 tháng 01 năm 2001.

I saw evil because I heard evil.

Tôi nhận thấy cái ác nhờ lắng nghe.

Putin was telling us what he was.

Putin cho thấy ông ta là hiện thân của cái ác.

All we had to do was listen.

Tất cả những gì chúng ta làm là ngồi nghe.

When Putin said that there was no such thing as a former KGB agent,

Khi Putin tuyên bố không có chuyện ông ta từng làm điệp viên cho KGB,

I knew Russia's fragile democracy was in danger.

tôi biết nền dân chủ mong manh của Nga đang gặp nguy hiểm.

When Putin said that the collapse of the Soviet Union

Khi Putin bảo rằng sự sụp đổ của Liên Xô

was the greatest geopolitical catastrophe of the 20th century,

là thảm họa địa chính trị lớn nhất thế kỷ 20,

I knew Russia’s newly independent neighbors were at risk.

tôi tin chắc các quốc gia láng giềng non trẻ đang đối mặt với rủi ro.

And when Putin talked at the Munich Security Conference in 2007

Và khi Putin phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich năm 2007

about a return to spheres of influence,

về sự trở lại với khái niệm phạm vi ảnh hưởng,

I knew he was ready to launch his plan.

tôi biết ông ta đã sẵn sàng tiến hành kế hoạch của mình.

It was the language from the Molotov-Ribbentrop Pact, 1939.

Đó chính là ngôn ngữ trong Hiệp ước Xô-Đức 1939.

The language Hitler and Stalin used to divide Europe.

Thứ tiếng Hitler và Stalin dùng để xâu xé châu Âu.

And a year later, in 2008,

Và một năm sau đó, năm 2008,

Putin invaded the Republic of Georgia.

Putin xâm chiếm Cộng hòa Georgia.

2014, Ukraine.

Năm 2014, Ukraine là nạn nhân kế tiếp.

It's a paradox, isn't it?

Nghịch lý, phải không nào?

Dictators lie about everything they have done,

Các nhà độc tài dối trá về những việc mình từng làm,

but often they tell us exactly what they're going to do.

nhưng lại thường cho biết chính xác những toan tính của bản thân.

Just listen.

Nghe này.

Anyone who is surprised at Putin's war crimes in Ukraine

Những ai tỏ ra ngạc nhiên trước những tội ác mà Putin gây ra ở Ukraine

must not be aware about his long record,

hẳn sẽ không nhận thức được một loạt hành động sai trái trước đây của ông ta,

beginning with the Second Chechen War in Grozny more than two decades ago.

khởi đầu với Chiến tranh Chechnya lần 2 tại thành phố Gronzy cách đây 20 năm.

Vladimir Putin has been a war criminal from the start.

Ngay từ đầu Vladimir Putin đã là tội phạm chiến tranh.

So in 2005, still being ranked number one,

Chính vì vậy vào năm 2005, dù đang giữ vị trí số một,

I retired from professional chess

tôi đã phải từ bỏ cờ vua chuyên nghiệp

to form a pro-democracy, anti-Putin movement in Russia.

để thành lập một phong trào dân chủ. chống Putin tại Nga.

As you could see, it didn't go so well.

Các bạn thấy đấy, nó không thành công cho lắm.

But it was not about winning or losing.

Tuy vậy, đây không phải vấn đề thắng thua.

I knew it was my moral duty

Tôi hiểu đó là nghĩa vụ đạo đức

in keeping with the slogan of Soviet dissidents:

nhằm tìm ra khẩu hiệu phù hợp cho những người phản đối Liên Xô:

"Do what you must and so be it."

“Làm những gì bạn phải làm và tiếp tục như thế.”

Ah, my friends and critics both kept telling me,

À, bạn bè và các nhà phê bình liên lục nhắc nhở tôi,

"Gary, you are a chess player, you're not a politician.

“Gary, cậu là một cờ thủ, không phải chính trị gia.

This is not chess.

Đây không phải cờ vua.

You see everything in black and white.

Môn thể thao mà cậu chỉ thấy hai màu trắng đen.

Politics are gray.

Chính trị yêu cầu tư duy mở.

You have to compromise."

Cậu phải thỏa hiệp.”

Really?

Thật không?

Those who peacefully marched with me for free Russia

Những người cùng tôi diễu hành trong hòa bình vì tự do của nước Nga

are either in exile, like me.

hoặc đang sống lưu vong, như tôi,

Or in jail, like Alexei Navalny.

Hoặc ngồi tù, như Alexei Navalny.

Or even murdered like Boris Nemtsov.

Hay thậm chí bị ám sát như Boris Nemtsov.

Compromise?

Thỏa hiệp sao?

Not black and white?

Không phải xấu và tốt?

Are you sure?

Các bạn chắc chứ?

Compromise with this?

Thỏa hiệp với Chính phủ này?

You cannot look at the images from Ukraine in recent weeks

Các bạn không thể nhìn vào bức tranh từ Ukraine vài tuần vừa qua

and say there is no pure evil.

và bảo chẳng có tội ác nào ở đây.

Mariupol destroyed, Bucha slaughtered,

Tàn phá Mariupol, thảm sát Bucha,

Kramatorsk train station massacred.

cuộc tàn sát ga xe lửa Kramatorsk.

And worse is yet to come.

Điều tồi tệ hơn vẫn chưa xảy đến.

And these horrors are not from Poland in 1945.

Những nỗi kinh hoàng này không hề bắt nguồn từ Ba Lan năm 1945.

Not from Rwanda in 1994.

Chẳng phải Rwanda năm 1994.

Not Aleppo 2016.

Cũng như Aleppo năm 2016.

This is Europe this week.

Mà là ở châu Âu ngay tuần này.

How could this happen?

Làm thế nào lại xảy ra cớ sự này?

How did we forget what evil can do?

Sao chúng ta có thể quên đi những gì cái ác có thể gây ra?

We have lost the generation that saw World War II firsthand.

Thế hệ tận mắt chứng Chiến tranh Thế giới thứ hai đã không còn.

Otherwise we reserve absolute evil for fiction.

Nếu không chúng ta chắn chắn nghĩ rằng cái ác là sản phẩm của trí tưởng tượng,

In fables, they believe in true evil.

Trong truyện ngụ ngôn, họ tin vào sự tồn tại của nó.

Good is harder to define.

Thật khó để định nghĩa sự lương thiện.

There is no pure good.

Chẳng có gì là hoàn toàn tốt cả.

If anyone says they know what pure good is,

Nếu ai đó cho rằng họ hiểu rõ bản chất của cái thiện,

it's probably evil.

có lẽ họ nhầm với mặt trái của nó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

In fantasy tales of hobbits and elves and dwarves,

Trong những câu chuyện tưởng tượng về người Hobbit, yêu tinh và người lùn,

there was an idea that good comes in different forms and shapes,

có ý kiến cho rằng điều tốt xảy đến dưới nhiều trạng thái và hình thức,

often in conflict.

thường là trong xung đột.

But they had to be united when facing absolute evil.

Nhưng họ phải đoàn kết khi chiến đấu với cái ác.

Good will disagree.

Phía thiện sẽ không đồng tình.

Evil says, "No more disagreements ever."

Ác quỷ bảo: “Sẽ không có thêm tranh cãi nào nữa.”

That was life in real Mordor, the Soviet Union.

Đó là cuộc sống tại vùng đất Mordor thật sự, Liên Xô.

That's what Putin wants for Russia and the world.

Đồng thời là viễn cảnh mà Putin muốn định hình cho nước Nga và thế giới.

We celebrated the end of the Cold War, but for too long,

Chúng ta ăn mừng Chiến tranh Lạnh kết thúc, nhưng quá lâu,

we forgot that evil doesn’t die.

chúng ta quên mất quỷ dữ vẫn chưa biến mất.

It can be buried for a while under the rubble of the Berlin Wall,

Người ta có thể chôn vùi nó một thời gian dưới đống đổ nát của Bức tường Berlin,

but it grows back through the cracks of our apathy.

song nó sẽ hồi sinh nhờ những lỗ hổng từ sự thờ ơ của ta.

We called it diplomacy

Chúng ta gọi đấy là ngoại giao

when Putin was embraced by the leaders of the free world

khi Putin ôm chầm lấy các nhà lãnh đạo của Thế giới tự do

as equal despite his crimes.

để thể hiện sự bình đẳng bất chấp những tội ác của ông ta.

We called it engagement

Ta gọi đấy là cam kết

when we bought trillions of dollars in Russian oil and gas,

khi chi hàng nghìn tỉ đô la mua dầu và khí đốt từ Nga,

money that built Putin's police state and his war machine.

số tiền dùng để hình thành Nhà nước cảnh sát và cỗ máy chiến tranh của Putin.

Let us call these things what they are:

Hãy gọi những thứ đó đúng với tên của chúng:

it was appeasement, it was collaboration.

sự nhượng bộ, sự tiếp tay.

These days, we prefer to focus on domestic issues.

Ngày nay, chúng ta ưu tiên những vấn đề trong nước.

We argue about the past,

Ta tranh luận về quá khứ,

we fantasize about the future

mơ tưởng đến tương lai

while ignoring the present.

trong khi quên mất hiện tại.

Once the move is made

Một khi nước đi được thực hiện, bạn không thể làm gì khác.

you cannot change it.

Acknowledge the wrongdoings of the past,

Thừa nhận những việc làm sai trái trong quá khứ,

but do not pretend it can be fixed.

nhưng đừng làm ra vẻ đã giải quyết được nó.

It's the present that must be fixed.

Chính hiện tại mới cần được thay đổi.

The heroes of the past were far from perfect.

Không có chuyện những anh hùng hoàn hảo trong quá khứ.

But the world we live in is better because of them.

Song nhờ có họ, thế giới của ta mới dần tốt đẹp hơn.

We too cannot be perfect.

Chúng ta cũng vậy.

But we must always try to be better.

Nhưng phải luôn nỗ lực để hoàn thiện bản thân.

As a chess player,

Là một cờ thủ,

I know that strategy is the future impact of present decisions.

tôi hiểu rằng chiến lược là tương lai sẽ chi phối các quyết định hiện tại.

However grand our plans are for two, five, even ten moves ahead,

Dù kế hoạch của chúng ta trong hai, năm, thậm chí 10 năm tới có vĩ đại đến đâu

it's the move that we make now that determines that future.

không gì ngoài những nỗ lực trong hiện tại nhằm quyết định cái tương lai ấy.

Ukraine is now on the front line of the war,

Giờ đây Ukraine đang đóng vai trò tiền tuyến của chiến sự,

global war of freedom against tyranny.

cuộc chiến toàn cầu giành lấy tự do từ những tên bạo chúa.

The war the free world didn't want to admit existed.

Cuộc chiến mà thế giới tự do không muốn thừa nhận sự tồn tại.

It cannot be ignored any longer.

Không còn ai có thể làm ngơ chuyện này.

Brave Ukrainians

Những công dân Ukarine quả cảm

are fighting like hell and dying right now

hiện đang dốc lòng chiến đấu và hi sinh

to remind us not to take liberty for granted.

chỉ để nhắc nhở chúng ta phải trân trọng tự do.

Putin,

Putin,

like every dictator before him,

giống như những nhà độc tài trước đó,

underestimated the free will of free people.

đã đánh giá thấp ý chí tự do của những con người khát khao tự do.

They deserve every weapon,

Họ xứng đáng được trang bị vũ khí,

every resource

mọi nguồn lực để giành thắng lợi.

to win this war.

Because they're fighting for us.

Bởi họ đang chiến đấu vì chúng ta.

Not only for the whole and free Ukraine.

Không chỉ vì sự toàn vẹn và độc lập của Ukraine.

Everyone who told me a decade ago I was wrong,

10 năm trước những người bảo rằng tôi đã sai,

now is telling I'm right.

giờ đây đã thay đổi suy nghĩ.

Unfortunately.

Thật không may.

But we're still repeating the same mistakes

Song chúng ta vẫn đang lặp lại sai lầm

of thinking that we can muddle through

khi cho rằng có thể vượt qua trở ngại

without taking risks, without taking a stand.

mà không gặp rủi ro, không đấu tranh.

The price of stopping a dictator always goes up with every delay,

Chúng ta luôn trả một cái giá đắt trong việc ngăn một tên độc tài nếu chậm trễ,

every hesitation.

chần chừ.

Meeting evil halfway,

Một chút thỏa hiệp vẫn mang lại chiến thắng cho cái ác.

it's still a victory for evil.

Evil tempts us with our weakness,

Cái ác điều khiển chúng ta nhờ sự yếu lòng,

with our desire for comfort, being comfortable,

ước muốn về sự thoải mái, được sống an nhàn,

cautious, rational, civilized.

tính cẩn trọng, lí trí, văn minh.

What kind of civilization [are we] fighting for,

Chúng ta đang đấu tranh cho nền văn minh nào,

if we allow war crimes and genocide again?

nều một lần nữa làm ngơ trước tội ác chiến tranh và diệt chủng?

What kind of world are we leaving for our children and grandchildren

Con cháu chúng ta sẽ kế thừa thế giới nào

if we only talk of the past and the future

nếu ta chỉ nhắc về quá khứ và tương lai

while ignoring murder and misery in the present?

mà bỏ qua tội giết chóc và nỗi thống khổ ở hiện tại?

This is not chess.

Đây không phải cờ vua.

This is not a battle between opposite colors,

Không phải cuộc chiến giữa hai quân cờ đối màu,

but of opposite values.

mà là các giá trị trái ngược.

Freedom, life and love

Tự do, sự sống và tình yêu

versus tyranny, death and hatred.

đối nghịch với bạo ngược, chết chóc và thù hận.

This is not chess.

Đây không phải cờ vua.

But sometimes things are black and white.

Nhưng đôi khi mọi thứ mang màu trắng đen.

Sometimes you have to fight for what you believe.

Đôi lúc bạn phải đấu tranh cho những gì mình tin tưởng.

Or you lose it.

Hoặc bạn sẽ mất niềm tin.

This is not chess.

Đây không phải cờ vua.

There are no draws, no compromises in our battle with true evil.

Không hòa, không thỏa hiệp trong cuộc chiến với cái ác.

It's win or lose.

Mà là thắng hay bại.

And so we must fight.

Và vì lẽ đó chúng ta phải chiến đấu.

And so we must win.

Và chúng ta phải chiến thắng.

(Ukrainian) Slava Ukraini!

(Tiếng Ukraine) Slava Ukraini!

Glory to Ukraine.

Nghĩa là “Vinh quang cho Ukraine”.

Glory to freedom.

Vinh quang cho tự do.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)