Eduardo Sáenz de Cabezón: Math is forever (with English subtitles) | TED

Eduardo Sáenz de Cabezón: Sonsuza kadar matematik !

Translator: Tomás Guarna Reviewer: Sebastian Betti

Çeviri: Neslihan Kara Gözden geçirme: Özge Altınok

Imagine you're in a bar, or a club,

Bir barda ya da klüpte olduğunuzu ve konuşmaya başladığınızı

hayal edin ve bir süre sonra bir soru geliyor,

and you start talking, and after a while, the question comes up,

"Peki ne iş yapıyorsun ?"

"So, what do you do for work?"

And since you think your job is interesting,

Ve siz işinizi ilgi çekiçi bulduğunuz için

you say, "I'm a mathematician." (Laughter)

" Matematikçiyim." diyorsunuz (Gülüşmeler)

And inevitably, during that conversation

Konuşma sırasında, kaçınılmaz olarak,

one of these two phrases come up:

şu iki kalıptan biri geliyor,

A) "I was terrible at math, but it wasn't my fault.

A) "Matematiğim berbattı, fakat bu benim hatam değildi.

It's because the teacher was awful." (Laughter)

Bunun sebebi öğretmenin çok kötü olmasıydı." (Gülüşmeler)

Or B) "But what is math really for?"

Ya da B) "Matematik gerçekten ne işe yarar ki ?"

(Laughter)

(Kahkahalar)

I'll now address Case B.

Şimdi B olayını ele alacağım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

When someone asks you what math is for, they're not asking you

Birisi size matematiğin ne işe yaradığını sorduğunda,

size matematiksel bilim uygulamalarını sormaz.

about applications of mathematical science.

Size şunu sorarlar,

They're asking you,

why did I have to study that bullshit I never used in my life again? (Laughter)

hayatımda bir sefer daha kullanmayacağım bunca saçmalığı neden öğreniyorum ?

That's what they're actually asking.

Sordukları şey aslında budur.

Yani matematikçilere matematiğin ne işe yaradığı sorulduğunda,

So when mathematicians are asked what math is for,

iki gruba bölünme eğilimi gösterirler:

they tend to fall into two groups:

Matematikçilerin %54.51'i karşı saldırı pozisyonuna geçer

54.51 percent of mathematicians will assume an attacking position,

ve %44.77'si ise savunma pozisyonuna geçer.

and 44.77 percent of mathematicians will take a defensive position.

Kendimi de içine kattığım tuhaf bir %0.8'lik dilim var.

There's a strange 0.8 percent, among which I include myself.

Saldıran kişiler kimler ?

Who are the ones that attack?

Saldıran kişiler size sorunun mantıksız olduğunu çünkü

The attacking ones are mathematicians who would tell you

this question makes no sense,

matematiğin kendi içinde anlamı olduğunu,

because mathematics have a meaning all their own --

a beautiful edifice with its own logic --

kendi mantığıyla beraber muazzam bir şey olduğunu

ve tüm uygulamalar için araştırma

and that there's no point

in constantly searching for all possible applications.

yapmanın gereksiz olduğunu

What's the use of poetry? What's the use of love?

söyleyen matematikçilerdir.

What's the use of life itself? What kind of question is that?

Şiir ne işe yarar ? Aşk ne işe yarar ?

Hayatın kendisi ne işe yarar ? Bu nası bir soru ?

(Laughter)

(Kahkahalar)

Hardy, for instance, was a model of this type of attack.

Örneğin, bu atak tipinin modeli dayanıklıdır.

And those who stand in defense tell you,

Kendisini savunanlar ise size şöyle söyler,

"Even if you don't realize it, friend, math is behind everything."

"Dostum en farkında olmasan bile, her şeyin arkasında matematik vardır."

(Laughter)

(Kahkahalar)

Those guys,

O adamlar,

sürekli köprülerden ve bilgisayarlardan bahsederler.

they always bring up bridges and computers.

"Matematik bilmezsen, köprün yıkılıcaktır."

"If you don't know math, your bridge will collapse."

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's true, computers are all about math.

Bu doğru, bilgisayarların tüm olayı matematiktir.

And now these guys have also started saying

Aynı zamanda bu adamlar bilgi gizliliğinin ve kredi kartlarının

that behind information security and credit cards are prime numbers.

arkasında asal sayıların olduğunu söylemeye başladılar.

Bunlar matematik öğretmeninize sorduğunuzda size vereceği cevaplar.

These are the answers your math teacher would give you if you asked him.

He's one of the defensive ones.

O da savunuculardan biri.

Peki hangisi haklı ?

Okay, but who's right then?

Those who say that math doesn't need to have a purpose,

Matematiğin bir amaca ihtiyacı olmadığını söyleyenler mi

or those who say that math is behind everything we do?

yoksa yaptığımız her şeyin arkasında matematik olduğunu

Actually, both are right.

söyleyenler mi?

Aslında iki taraf da doğru. Ama hatırlayın size

But remember I told you

I belong to that strange 0.8 percent claiming something else?

başka bir şeyi iddia eden tuhaf bir %0.8'lik dilime ait olduğumu söylemiştim

So, go ahead, ask me what math is for.

Durmayın, bana matematiğin ne işe yaradığını sorun.

Audience: What is math for?

Seyirci: Matematik ne işe yarar ?

Eduardo Sáenz de Cabezón: Okay, 76.34 percent of you asked the question,

Eduardo Sáenz de Cabezón: Tamam %76.31'iniz soruyu sordu,

%23.41'iniz hiçbir şey demedi,

23.41 percent didn't say anything,

ve %0.8'iniz..

and the 0.8 percent --

I'm not sure what those guys are doing.

O kişilerin ne yaptığından emin değilim.

Well, to my dear 76.31 percent --

Sevgili %76.31'lik kesimime,

matematiğin bir amaca hizmet etmek zorunda olmadığı doğru,

it's true that math doesn't need to serve a purpose,

it's true that it's a beautiful structure, a logical one,

onun çok güzel bir yapı, mantıklı ve muhtemelen insan

probably one of the greatest collective efforts

tarihinde elde edilmiş en

müşterek çabalardan biri olduğu doğru.

ever achieved in human history.

Ama şu da doğru ki,

But it's also true that there,

bilim adamları ve teknisyenler ilerlemeleri için gerekli olan

where scientists and technicians are looking for mathematical theories

matematik teorilerini arıyorlar,

that allow them to advance,

her şey içine işlemiş olan matematik yapısının içindeler.

they're within the structure of math, which permeates everything.

Bilimin arkasında ne olduğunu görebilmemiz için

It's true that we have to go somewhat deeper,

biraz daha derine inmemiz gerektiği doğru.

to see what's behind science.

Bilim adamları bir sezgi üzerinde çalışıyorlar, yaratıcılık.

Science operates on intuition, creativity.

Matematik sezgileri kontrol eder ve yaratıcılığı evcilleştirir.

Math controls intuition and tames creativity.

Bunu daha önce duymamış nerdeyse her insan,

Almost everyone who hasn't heard this before

is surprised when they hear that if you take

0.1 mm kalınlığında bir kağıt parçası ,ki bu normalde kullandığımız kalınlık,

a 0.1 millimeter thick sheet of paper, the size we normally use,

yeteri kadar büyük olsaydı, kağıdı 50 kere katladığımızda,

and, if it were big enough, fold it 50 times,

kağıdın kalınlığının Dünya'dan Güneş'e olan uzaklık kadar genişleyeceğini

its thickness would extend almost the distance from the Earth to the sun.

duyduğunda şaşırıyor.

Your intuition tells you it's impossible.

Sezgileriniz size bunun imkansız olduğunu söyler.

Do the math and you'll see it's right.

Hesabı yapın ve bunun doğru olduğunu görün.

That's what math is for.

İşte matematik bu işe yarar.

Bilimin, bilimin her çeşidinin, mantıklı olduğu doğrudur

It's true that science, all types of science, only makes sense

çünkü içinde yaşadığımız bu güzel dünyayı daha iyi anlamamızı sağlarlar.

because it makes us better understand this beautiful world we live in.

Ve bunu yaparken, içinde yaşadığımız dünyanın

And in doing that,

it helps us avoid the pitfalls of this painful world we live in.

görünmez tuzaklarını engellememize yardımcı olurlar.

There are sciences that help us in this way quite directly.

Bize tamamen bu yönde yardımcı olan bilimler var.

Oncological science, for example.

Örneğin tümör bilimi.

And there are others we look at from afar, with envy sometimes,

Uzaktan, bazen imrenerek baktığımız diğerleri de var

ama onları destekleyenlerin biz olduğumuzu biliyoruz.

but knowing that we are what supports them.

All the basic sciences support them,

Tüm basit bilimler onları destekler,

matematik dahil.

including math.

Bilim olan her şey, bilim matematiğin şiddetidir.

All that makes science, science is the rigor of math.

Şiddet faktörleri vardır çünkü sonuçları sonsuzdur.

And that rigor factors in because its results are eternal.

Bazen size şöyle demiş olabillirler ya da siz şöyle demiş olabilirsiniz,

You probably said or were told at some point

that diamonds are forever, right?

elmaslar sonsuzdur, değil mi?

That depends on your definition of forever!

Sonsuzluğu nasıl tanımladığınıza göre değişir !

A theorem -- that really is forever.

(Laughter)

Gerçekten sonsuz olan bir teorem.

The Pythagorean theorem is still true

(Kahkahalar)

Pisagor teoremi hala doğru

even though Pythagoras is dead, I assure you it's true. (Laughter)

Pisagor ölmüş olsa da, sizi temin ederim ki, doğru. (Kahkahalar)

Even if the world collapsed

the Pythagorean theorem would still be true.

Dünya enkaz haline gelse bile,

Pisagor teoremi hala doğru olurdu.

Wherever any two triangle sides and a good hypotenuse get together

İki üçgen kenarı ve iyi bir hipotenüs nerede bir araya gelirlerse gelsinler

(Laughter)

(Kahkahaka)

the Pythagorean theorem goes all out. It works like crazy.

Pisagor her zaman devrede olacak. Deli gibi çalışıyor.

(Applause)

(Alkış)

Well, we mathematicians devote ourselves to come up with theorems.

Biz matematikçiler, kendimizi teorem bulmaya adadık.

Eternal truths.

Sonsuz doğruluklar.

But it isn't always easy to know the difference between

Ama sonsuz doğrular, teoremler ve önemsiz varsayımlar arasındaki

an eternal truth, or theorem, and a mere conjecture.

farkı bilmek her zaman kolay değildir.

You need proof.

Kanıta ihtiyacınız var.

For example,

Örneğin,

hadi diyelim benim kocaman, devasa, sonsuz bir alanım varmış.

let's say I have a big, enormous, infinite field.

I want to cover it with equal pieces, without leaving any gaps.

O alanı eşit parçalara bölmek istiyomuşum, ama hiç boşluk kalmadan.

I could use squares, right?

Kareler kullanırım, değil mi ?

I could use triangles. Not circles, those leave little gaps.

Üçgenler kullanırım. Daireler kullanmam, onlar küçük boşluklar bırakır.

Kullanılacak en iyi şekil hangisi ?

Which is the best shape to use?

One that covers the same surface, but has a smaller border.

Aynı alanı kaplayıp, daha küçük kenarlara sahip olan.

300 yılında, İskenderiye'nin Pappus'u, kullanılacak en iyi şeklin altıgen

In the year 300, Pappus of Alexandria said the best is to use hexagons,

olduğunu söyledi, arıların yaptığı gibi.

just like bees do.

Ama bunu kanıtlamadı.

But he didn't prove it.

The guy said, "Hexagons, great! Let's go with hexagons!"

O, "Altıgenler harika ! Haydı altıgen kullanalım !" dedi.

He didn't prove it, it remained a conjecture.

Bunu kanıtlamadı, bu bir varsayım olarak kaldı.

"Hexagons!"

"Altıgenler !"

And the world, as you know, split into Pappists and anti-Pappists,

Bildiğiniz gibi dünya 1700 yılına kadar

until 1700 years later

Pappusçular ve Pappusçu olmayanlar olarak ikiye ayrılırdı ta ki 1999 yılında,

Thomas Hales, Pappus ve arıların haklı olduğunu kanıtlayana kadar--

when in 1999, Thomas Hales proved

kullanılacak en iyi şekil altıgendi.

that Pappus and the bees were right -- the best shape to use was the hexagon.

Böylece bir teorem oldu, bal peteği teoremi,

And that became a theorem, the honeycomb theorem,

sonsuza kadar doğru kalacak,

that will be true forever and ever,

sahip olabileceğiniz herhangi bir elmastan daha uzun bir süre.

for longer than any diamond you may have. (Laughter)

(Kahkahalar) Peki ya 3 boyutumuz olsa ?

But what happens if we go to three dimensions?

Boşluğu eşit parçalarla doldurmak istesek,

If I want to fill the space with equal pieces,

yine hiç aralık kalmadan.

without leaving any gaps,

I can use cubes, right?

Küpler kullanabilirim, değil mi ?

Not spheres, those leave little gaps. (Laughter)

Küreler değil, onlar küçük boşluklar bırakır. (Kahkahalar)

What is the best shape to use?

Kullanılacak en iyi şekil nedir ?

Lord Kelvin, of the famous Kelvin degrees and all,

Ünlü Kelvin derecelerinin ve dahasının Lord Kelvin'i,

tepesi kesilmiş sekizyüzlü kullanmamız gerektiğini söyler.

said that the best was to use a truncated octahedron

ki o, hepinizin bildiği --

(Kahkahalar)

which, as you all know --

buradaki şey !

(Laughter) --

is this thing here!

(Applause)

(Alkış)

Come on.

Hadi ama.

Who doesn't have a truncated octahedron at home? (Laughter)

Kim evinde tepesi kesilmiş bir sekizyüzlü bulundurmaz ki ?

Even a plastic one.

(Kahkahalar) Hatta plastik bir tane bile.

"Honey, get the truncated octahedron, we're having guests."

"Tatlım, tepesi kesilmiş sekizyüzlüyü getir, misafirlerimiz var."

Everybody has one! (Laughter)

But Kelvin didn't prove it.

Herkeste bir tane vardır! (Kahkahalar)

Ama Kelvin bunu kanıtlayamadı.

It remained a conjecture -- Kelvin's conjecture.

Bir varsayım olarak kaldı -- Kelvin'in varsayımı.

The world, as you know, then split into Kelvinists and anti-Kelvinists

Bildiğiniz gibi, dünya Kelvinistler ve anti-Kelvinistler olarak ayrılır.

(Kahkahalar)

(Laughter)

until a hundred or so years later,

ta ki yüzyıl ya da daha sonrasına kadar,

birisi daha iyi bir yapı buldu.

someone found a better structure.

Weaire and Phelan found this little thing over here --

Weaire ve Phelan, oradaki küçük şeyi buldular.

(Kahkahalar)

(Laughter) --

this structure to which they gave the very clever name

bu yapıya çok zekice bir isim verdiler,

"Weaire-Phelan Yapısı."

"the Weaire-€“Phelan structure."

(Laughter)

(Kahkahalar)

It looks like a strange object, but it isn't so strange,

Tuhaf bir nesne gibi görünebilir, ama o kadar da tuhaf değil,

it also exists in nature.

doğada da bulunuyor.

It's very interesting that this structure,

Bu yapı, geometrik özellikleri sebebiyle

because of its geometric properties,

Pekin Olimpiyat Oyunları için Su Sporları merkezinin inşaatında

was used to build the Aquatics Center for the Beijing Olympic Games.

kullanıldı.

There, Michael Phelps won eight gold medals,

Michael Phelps sekiz altın madalya kazandı

and became the best swimmer of all time.

ve tüm zamanların en iyi yüzücüsü oldu.

Well, until someone better comes along, right?

Ondan daha iyi birisi çıkana kadar, değil mi ?

As may happen with the Weaire-€“Phelan structure.

Tıpkı Weaire-Phelan yapısına olan gibi.

It's the best until something better shows up.

Daha iyisi çıkana kadar en iyisi bu.

But be careful, because this one really stands a chance

Ama dikkatli olun, bu şeyin yüzyıllık da olsa hatta 1700

yılında bile olsa şansı var,

that in a hundred or so years, or even if it's in 1700 years,

that someone proves it's the best possible shape for the job.

birisinin onun kullanılacak en iyi şekil olduğunu kanıtlama şansı.

It will then become a theorem, a truth, forever and ever.

Sonrasında teoremden gerçeğe dönüşecek, sonsuza kadar

Herhangi bir elmastan daha uzun.

For longer than any diamond.

Eğer birisine

onu sonsuza kadar sevdiğinizi söylemek isterseniz

So, if you want to tell someone

that you will love them forever

ona elmas verebilirsiniz.

you can give them a diamond.

But if you want to tell them that you'll love them forever and ever,

Ama onları sonsuzluktan da öte sevdiğinizi söylemek isterseniz

give them a theorem!

onlara bir teorem verin !

(Laughter)

(Alkış)

But hang on a minute!

Ama bir dakika !

Bunu kanıtlamak zorundasınız,

You'll have to prove it,

so your love doesn't remain

böylece aşkınız

a conjecture.

bir varsayım olarak kalmaz.

(Applause)

(Alkış)