Why we have virus outbreaks & how we can prevent them | Nathan Wolfe

Nathan Wolfe'un virüsler için vahşi ormanlardaki araştırması

Çeviri: yasin alp aluç Gözden geçirme: osman oguz ahsen

When most people think about the beginnings

Eğer AIDS'in başlangıcı hakkında düşünürsek

of AIDS, they're gonna think back to the 1980s.

birçoğumuz 1980'lere kadar geri gidecek.

And certainly, this was the decade in which we discovered AIDS

Bu kesinlikle, bizim AIDS'i ve onu yaratan

and the virus that causes it, HIV.

HIV virüsünü keşfettiğimiz dönem.

But in fact this virus crossed over into humans many decades before,

Ama aslında bu virüs çok uzun zaman önce insanlara geçmişti,

from chimpanzees, where the virus originated, into humans who hunt these apes.

virüsün asıl kaynağı şempanzelerden bu maymunları avlayan insanlara.

This photo was taken before the Great Depression

Bu fotoğraf Büyük Buhran'dan önce Kongo'nun başkenti

in Brazzaville, Congo.

Brazzaville'de çekildi.

At this time, there were thousands of individuals,

O zamanlarda, tahminlerimize göre

we think, that were infected with HIV.

binlerce HIV virüsü taşıyan insan vardı.

So I have a couple of really important questions for you.

Şimdi, sizlere birkaç önemli sorum var.

If this virus was in thousands

Eğer bu virüs

of individuals at this point,

o dönemde binlerce insanda varsa,

why was it the case that it took us until 1984

neden bu virüsü 1984'e kadar

to be able to discover this virus?

keşfedemedik?

OK now, more importantly,

Daha da önemlisi,

had we been there in the '40s and '50s, '60s,

40'larda, 50'lerde, 60'larda orada mıydık,

had we seen this disease, had we understood

bu hastalığı gördük mü, tam olarak neler olduğunu

exactly what was going on with it, how might that have changed and completely

anlayabildik mi, bunlar salgının doğal ilerleyişini

transformed the nature of the way this pandemic moved?

aksine çevirip, onu nasıl değiştirebilirdi?

In fact, this is not unique to HIV. The vast majority of

Aslında bu sadece HIV için geçerli değil.

viruses come from animals.

Virüslerin çoğunluğu hayvanlardan geçiyor.

And you can kind of think of this as a pyramid of this bubbling up of viruses

Bunu bir çeşit piramit gibi düşünebilirsiniz, yukarı doğru gittikçe

from animals into human populations.

hayvanlardan insanlara geçen virüsler.

But only at the very top of this pyramid do these things become completely human.

Ama sadece bu piramitin en tepesinde bu virüsler tamamen insanlara özgü oluyor.

Nevertheless, we spend the vast majority

Buna rağmen, biz vaktimizin çoğunu piramitin

of our energy focused on this level of the pyramid,

en tepesine odaklanmak için harcıyoruz,

trying to tackle things that are already completely adapted to human beings,

hali hazırda, insanlara tamamen uyum sağlayan şeylere çare bulmaya çalışarak,

that are going to be very very difficult to address --

çözülmesi çok zor olay şeylerle uğraşarak --

as we've seen in the case of HIV.

HIV örneğinde de gördüğümüz gibi.

So during the last 15 years,

Son 15 yıldır

I've been working to actually study the earlier interface here --

ben bu önceki aşamalar üzerinde çalışmalarımı yoğunlaştırdım --

what I've labeled "viral chatter," which was a term coined

akıl hocam Don Burke'ün deyimi ile

by my mentor Don Burke.

"virüs gevezeliği" olarak etiketlediğim kısım.

This is the idea that we can study the sort of

Bu fikre göre bu virüsün insanlara

pinging of these viruses into human populations,

geçtiği kısımı inceleyeceğiz,

the movement of these agents over into humans;

virüsün insanlara geçiş hareketini

and by capturing this moment,

ve bu anı keşfederek de

we might be able to move to a situation where we can catch them early.

virüsü erken evresinde yakalama fırsatı bulacağız.

OK, so this is a picture, and I'm going to show you

Pekala, bu bir resim ve size

some pictures now from the field.

daha farklı resimlerde göstereceğim.

This is a picture of a central African hunter.

Bu Afrikalı bir avcının resmi.

It's actually a fairly common picture.

Aslında bu çok yaygın bir resim.

One of the things I want you to note from it

Bu resimde fark etmenizi istediğim şey

is blood -- that you see a tremendous amount of blood contact.

kan -- muazzam ölçüde bir kan etkileşimi olduğunu görüyoruz.

This was absolutely key for us. This is a

Bu kesinlikle bizim için anahtar nokta.

very intimate form of connection.

Bu iletişimin çok yakından gerçekleştiği bir şekli.

So if we're going to study viral chatter, we need to

Eğer biz virüs gevezeliğini inceleyeceksek,

get to these populations who have intensive contact with wild animals.

vahşi hayvanlarla yakın iletişimde olan bu insanlara ulaşmamız lazım.

And so we've been studying people like this individual.

Bu tür insanları bir süredir inceliyoruz.

We collect blood from them, other specimens.

Onlardan kan örnekleri aldık, farklı numuneler aldık.

We look at the diseases, which are in the animals as well as the humans.

Hem insanlarda hem hayvanlarda olan hastalıklara baktık.

And ideally, this is going to allow us to catch these things

Araştırmalar, bu virüslerin hayvandan insana geçişi sırasında

early on, as they're moving over into human populations.

erken evrelerde teşhis edebilmesini mümkün kılacaklar.

And the basic objective of this work is not to just

Bu çalışmanın temel hedefi bir kere gidip

go out once and look at these individuals,

o kişileri incelemek değil,

but to establish thousands of individuals

bu şekildeki binlerce kişiyi

in these populations that we would monitor

devamlı olarak belli bir düzende

continuously on a regular basis.

takip etmek.

When they were sick, we would collect specimens from them.

Ne zaman hasta olurlarsa, onlarda numune alacağız.

We would actually enlist them --

Onların yardımını alacağız --

which we've done now -- to collect specimens from animals.

ki bunu yaptık -- hayvanlardan numune almak için.

We give them these little pieces of filter paper.

Onlara bu küçük filtre kağıtlardan veriyoruz.

When they sample from animals,

Hayvanlardan örnek aldıklarında

they collect the blood on the filter paper

kanları filtre kağıtlarda topluyorlar

and this allows us to identify yet-unknown viruses from exactly the right animals --

bu da bizim avlanmakta olan hayvanlardan bulaşan tanımlanamamış

the ones that are actually being hunted.

hastalıkları tanımlamamızı sağlıyor.

(Video) Narrator: Deep in a remote region of Cameroon,

(Video): Anlatıcı: Kamerun'un ücra

two hunters stalk their prey.

bir köşesinde, iki avcı avlarını takip ediyorlar.

Their names are Patrice and Patee.

İsimleri Patrice ve Patee.

They're searching for bush meat;

Çalı-eti arıyorlar --

forest animals they can kill to feed their families.

ailelerini doyurabilmek için öldürecekleri orman hayvanları.

Patrice and Patee set out most days to go out hunting

Patrice ve Patee genelde günlerini evlerinin

in the forest around their homes.

çevresindeki ormanda avlanarak geçiriyorlar.

They have a series of traps, of snares that they've set up

Bir sürü kapanları var, yabani domuz,

to catch wild pigs, snakes, monkeys,

yılan, maymun, kemirgen, ne olursa,

rodents -- anything they can, really.

yakalamak için tuzak kuruyorlar.

Patrice and Patee have been out for hours but found nothing.

Patrice ve Patee saatlerdir dışardalar fakat hiçbir şey bulamadılar.

The animals are simply gone.

Hayvanlar ortadan kayboldular.

We stop for a drink of water.

Su içmek için duruyoruz.

Then there is a rustle in the brush.

Çalılar arasından bir hışırtı duyuluyor.

A group of hunters approach,

Bir grup avcı yaklaşıyor.

their packs loaded with wild game.

Çantalarında bir sürü yabani hayvan var.

There's at least three viruses

Sırf bu maymun türünde

that you know about, which are in this particular monkey.

olduğunu bildiğimiz en az üç virüs türü var.

Nathan Wolfe: This species, yeah. And there's many many more pathogens

Nathan Wolfe: Bu tür, evet. Bu hayvanlarda

that are present in these animals.

hastalığa neden olan birçok şey var.

These individuals are at specific risk,

Bu insanlar büyük risk sınıfında,

particularly if there's blood contact, they're at risk for transmission

özellikle kan etkileşimi olursa, taşımak için

and possibly infection with novel viruses.

ve de daha önce insanlarda görülmeyen virüslerin bulaşması için.

Narrator: As the hunters display their kills, something surprising happens.

Anlatıcı: Avcılar hayvanları öldürürken şaşırtıcı bir şey oldu.

They show us filter paper they've used to collect the animals' blood.

Hayvanların kanını toplamak için kullandıkları filtre kağıtlarını gösterdiler.

The blood will be tested for zoonotic viruses,

Dr. Wolfe'un yıllarca uğraştığı programının bir parçası olan

part of a program Dr. Wolfe has spent years setting up.

hayvansal virüsleri incelemek için kullanılacak kanlar.

NW: So this is from this animal right here,

NW: Bu kan buradaki hayvana ait,

Greater Spot-Nosed Guenon.

Greater Spot-Nosed Guenon.

Every person who has one of those filter papers has at least,

Elinde bu filtre kağıtlardan en az bir tane olan herkes

at a minimum, been through our basic health education

bizim bu tür aktivitelerin riski ile ilgili

about the risks associated with these activities,

temel sağlık eğitimimizden geçmiştir,

which presumably, from our perspective,

bizim açımızdan, büyük ihtimalle bu,

gives them the ability to decrease their own risk,

onlara kendi risklerini azaltma imkanı sağlıyor

and then obviously the risk to their families,

ve sonra tabi ki ailelerinin riskini,

the village, the country, and the world.

köylerinin, ülkelerinin ve dünyanın riskini.

NW: OK, before I continue, I think it's important to take just a moment

NW: Sanırım devam etmeden önce çalı-etinden bahsetmem gerekir.

to talk about bush meat. Bush meat is the hunting of wild game.

Çalı-eti avı normalde avlanmayan vahşi hayvanları avlamaya deniyor.

OK? And you can consider all sorts of different bush meat.

Bunu her çeşit vahşi hayvan olarak düşünebilirsiniz.

I'm going to be talking about this.

Bundan daha sonra bahsedeceğim.

When your children and grandchildren

Çocuklarınız ve torunlarınız size

sort of pose questions to you about this period of time,

bu dönem hakkında soru yönelttiklerinde,

one of the things they're gonna ask you,

soracakları şeylerden biri şu olacak,

is how it was they we allowed some of our closest living relatives,

nasıl oldu da gezegenimizdeki bize en yakın canlıların, en değerli

some of the most valuable and endangered species

nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan

on our planet, to go extinct because we

bazı türlerin sırf dünyanın bu bölümündeki yoksullukla

weren't able to address some of the issues

ilgili bazı sorunlarla başa çıkamadığımız için

of poverty in these parts of the world.

tükenmesine izin verdik.

But in fact that's not the only question they're going to ask you about this.

Ama aslında bu konuda size soracakları tek soru bu değil.

They're also going to ask you the question

Ayrıca şunu da soracaklar;

that when we knew that this was the way that HIV entered

madem HIV'in insanlara böyle

into the human population,

bulaştığını biliyorduk ve de muhtemelen

and that other diseases had the potential to enter like this,

diğer hastalıkların, bu tür davranışların

why did we let these behaviors continue?

devam etmesine neden izin verdik?

Why did we not find some other solution to this?

Neden buna başka çözümler bulmadık?

They're going to say, in regions of profound

Diyecekler ki, dünyada istikrarsızlığın

instability throughout the world,

hüküm sürdüğü bölgelerde,

where you have intense poverty, where populations are growing

fakirliğin çok olduğu yerlerde, nüfusun arttığı

and you don't have sustainable resources like this,

ve sürdürülebilir kaynakların olmadığı bölgelerde,

this is going to lead to food insecurity.

bu durum besin güvensizliğine neden olacak.

But they're also going to ask you probably a different question.

Ama muhtemelen başka bir soru daha soracaklar.

It's one that I think we all need to ask ourselves,

Kendimize sormamız gerektiğini düşündüğüm bir soru,

which is, why we thought the responsibility rested with this individual here.

neden sorumluluğun bu bireye ait olduğunu düşündük.

Now this is the individual -- you can see just right up over his right shoulder --

Bu kişi -- sağ omzunun üstünde görebilirsiniz --

this is the individual that hunted the monkey

az önceki fotoğraflarda gösterdiğim

from the last picture that I showed you.

maymunu yakalayan kişi.

OK, take a look at his shirt.

Tişörtüne bir göz atın.

You know, take a look at his face.

Yüzüne bir göz atın.

Bush meat is one of the central crises,

Çalı-eti insanların şu an

which is occurring in our population right now,

gezegenimizde karşılaştığı

in humanity, on this planet.

en önemli krizlerden biri.

But it can't be the fault of somebody like this.

Ama bu böyle birisinin hatası olamaz.

OK? And solving it cannot be his responsibility alone.

Değil mi? Çözmek de sadece onun sorumluluğu olamaz.

There's no easy solutions,

Kolay bir çözümü yok,

but what I'm saying to you is that we neglect this problem

ama bunu göz ardı etmek

at our own peril.

kendi riskimizi almak anlamına geliyor.

So, in 1998, along with my mentors

1998'de akıl hocalarım

Don Burke and Colonel Mpoudi-Ngole,

Don Burke ve Colonel Mpoudi-Ngole

we went to actually start this work

ile birlikte Orta Afrika'daki avcılar

in Central Africa, to work with hunters

üstüne bu çalışmamıza başlamak

in this part of the world.

üzere oraya gittik.

And my job -- at that time I was a post-doctoral fellow,

O zamanlar doktoramı bitirmiştim ve görevim

and I was really tasked with setting this up.

bu şeyleri düzenlemekti.

So I said to myself, "OK, great --

Kendime dedim ki " Tamam, harika --

we're gonna collect all kinds of specimens. We're gonna go to all these

her çeşit numuneyi toplayacağız.

different locations. It's going to be wonderful."

Farklı yerlere gideceğiz. Harika olacak."

You know, I looked at the map; I picked out 17 sites;

Haritaya baktım, 17 bölge seçtim,

I figured, no problem.

hiçbir sorun yoktu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Needless to say, I was drastically wrong.

Tamamen yanlış düşünmüştüm.

This is challenging work to do.

Bu çok zorlu bir çalışmaydı.

Fortunately, I had and continue to have

Neyse ki, ekibimde mükemmel

an absolutely wonderful team of colleagues and collaborators in my own team,

meslektaşlarım ve iş arkadaşlarım vardı

and that's the only way that this work can really occur.

aksi takdir de bu işi de yapamazdık.

We have a whole range of challenges about this work.

Bu işte çok büyük engeller vardı.

One of them is just obtaining trust

Bunlardan biri sahada birlikte

from individuals that we work with in the field.

çalıştığımız insanların güvenini kazanmaktı.

The person you see on the right hand side is Paul DeLong-Minutu.

Sağ tarafta gördüğünüz kişi Paul DeLong-Minutu.

He's one of the best communicators that I've really ever dealt with.

Karşılaştığım en iyi iletişimcilerden biri.

When I arrived I didn't speak a word of French,

Oraya gittiğimde hiç Fransızca konuşamıyordum

and I still seemed to understand what it was he was saying.

yine de ne dediğini anlayabiliyordum.

Paul worked for years

Paul yıllarca Kamerun

on the Cameroonian national radio and television,

ulusal radyo ve televizyonunda çalıştı ve

and he spoke about health issues. He was a health correspondent.

sağlık sorunlarından bahsediyordu. Sağlık muhabiriydi.

So we figured we'd hire this person -- when we got there he could

Bu kişiyi işe alırsak, orada bizim için

be a great communicator.

müthiş bir iletişimci olabileceğini fark ettik.

When we would get to these rural villages, though, what we found out

Oradaki kırsal alanlara gittiğimizde

is that no one had television,

kimsenin televizyonu olmadığını fark ettik

so they wouldn't recognize his face.

ve kimse onun yüzünü tanımıyordu.

But -- when he began to speak

Ama o konuşmaya başlayınca

they would actually recognize his voice from the radio.

onun sesini radyodan tanımaya başladılar.

And this was somebody who had incredible

Ve bu kişinin bizim mesajımızın boyutlarını

potential to spread aspects of our message,

aktarmak için mükemmel bir potansiyeli vardı

whether it be with regards to wildlife conservation

ister vahşi hayatı korumak için olsun

or health prevention.

isterse sağlık mevzularında olsun.

Often we run into obstacles. This is us coming back from

Genellikle zorluklarla karşılaştık.

one of these very rural sites,

Burada, kırsal alanlardan birinden geri dönüyoruz,

with specimens from 200 individuals

laboratuvara 48 saat içinde götürmemiz

that we needed to get back to the lab within 48 hours.

gereken 200 kişiden alınmış numunemiz var.

I like to show this shot -- this is

Bu resmi göstermek istedim,

Ubald Tamoufe, who's the lead

bu kişi Kamerun'da ki araştırmalarımıza

investigator in our Cameroon site.

öncülük eden Ubald Tamoufe.

Ubald laughs at me when I show this photo

Ona bu resmi gösterdiğimde güldü

because of course you can't see his face.

çünkü burada yüzü gözükmüyor.

But the reason I like to show the shot

Ama bu resmi göstermemin nedeni

is because you can see that he's about to solve this problem.

burada onun sorunu çözmek üzere olduğunu görebilmeniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Which -- which he did, which he did.

Öyle de yaptı.

Just a few quick before and after shots.

Birkaç öncesi ve sonrası fotoğrafı daha.

This was our laboratory before.

Bu laboratuvarımızın önceki hali.

This is what it looks like now.

Bu da şimdiki hali.

Early on, in order to ship our specimens,

İlk zamanlarda, numunelerimizi göndermek için

we had to have dry ice. To get dry ice we had to go

kuru buza ihtiyacımız vardı. Buzu almak için

to the breweries -- beg, borrow, steal to get these folks to give it to us.

bira fabrikalarına gitmek zorundaydık -- buzu almak için yalvar, ödünç al, çal.

Now we have our own liquid nitrogen.

Şimdi kendi likit nitrojenimiz var.

I like to call our laboratory the coldest place in Central Africa -- it might be.

Laboratuvarımızı Orta Afrika'nın en soğuk yeri olarak adlandırıyorum, oladabilir.

And here's a shot of me, this is the before shot of me.

Bu resimde ben varım, benim önceki halim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

No comment.

Yorum yok.

So what happened? So during the 10 years that we've been doing

Peki ne oldu? Bu araştırmayı yaptığımız

this work, we actually surprised ourselves.

10 sene boyunca aslında kendimizi şaşırttık.

We made a number of discoveries.

Birçok keşif yaptık.

And what we've found is that if you look in the right place,

Ve eğer doğru yere bakarsanız virüsün

you can actually monitor the flow

insanlara geçişini

of these viruses into human populations.

gözlemleyebileceğimizi öğrendik.

That gave us a tremendous amount of hope.

Bu bize çok büyük bir umut verdi.

What we've found is a whole range of new viruses in these individuals,

Bu kişilerde çeşitli yeni virüsler saptadık,

including new viruses in the same group

HIV ile aynı grupta olan virüsler

as HIV -- so, brand new retroviruses.

yepyeni retrovirüsler dahil olmak üzere.

And let's face it, any new retrovirus in the

Şunu anlamalıyız, insan nüfusundaki

human population -- it's something we should be aware of.

her türlü retrovirüsün farkında olmalıyız.

It's something we should be following. It's not something

Takip etmeliyiz. Gördüğümüzde

that we should be surprised by.

şaşıracağımız bir şey olmamalı.

Needless to say in the past

Söylemeye gerek yok ama

these viruses entering into these rural communities

eskiden bu virüsler kırsal kesimlerdeki

might very well have gone extinct.

insanlara bulaştığında kendiliğinden kaybolabilirdi.

That's no longer the case. Logging roads provide access to urban areas.

Ama artık durum böyle değil. Artık yollar kentsel alanlara ulaşımı sağlıyor.

And critically, what happens in central Africa

Ve en önemlisi, Orta Afrika'da yaşananlar

doesn't stay in Central Africa.

Orta Afrika'da kalmıyor.

So, once we discovered that it was really possible

Yani, bu denetlemeyi yapabilmemizin

that we could actually do this monitoring,

mümkün olduğunu keşfettiğimizde,

we decided to move this from research, to

bunu araştırmadan evrensel bir denetleme

really attempt to phase up to a global monitoring effort.

çalışmasına döndürmeye karar verdik.

Through generous support and partnership

Google.org ve Skoll Vakfının cömert

scientifically with Google.org and the Skoll Foundation,

yardımı ve bilimsel ortaklığı sayesinde

we were able to start the Global Viral Forecasting Initiative

Evrensel Virüs Öngörü Girişimini başlatabildik

and begin work in four different sites

ve Asya ile Afrika'da dört farklı

in Africa and Asia.

bölgede çalışmaya başladık.

Needless to say, different populations from different parts of the world

Dünyanın farklı bölgelerinden farklı insanların

have different sorts of contact.

farklı kontakları var.

So it's not just hunters in Central Africa.

Yani, sadece Orta Afrika'daki avcılar değil.

It's also working in live animal markets --

Aynı zamanda canlı hayvan pazarları--

these wet markets -- which is exactly the place where

bu açık pazarlar ki SARS virüsünün

SARS emerged in Asia.

Asya'da ortaya çıktığı yerdir.

But really, this is just the beginning from our perspective.

Ama bu sadece bizim incelememizin başlangıcı.

Our objective right now, in addition to

Şu anki amacımız, bu bölgelerdeki

deploying to these sites and getting everything moving,

çalışmaları işler hale getirip her tarafa

is to identify new partners

yaymanın yanı sıra, yeni ortaklar bulmak,

because we feel like this effort needs to be extended

çünkü bu çalışmanın dünyada 20 bölgeye

to probably 20 or more sites throughout the world -- to viral hotspots --

genişletilmesi gerektiğini düşünüyoruz -- sıcak virüs bölgelerine --

because really the idea here is to cast an incredibly wide net

çünkü buradaki gerçek düşünce muazzam geniş bir ağ oluşturmak,

so that we can catch these things, ideally,

böylece her şeyi önceden yakalayabileceğiz,

before they make it to blood banks,

virüsler kan bankalarına, seks ağlarına,

sexual networks, airplanes. And that's really our objective.

uçaklara ulaşmadan önce. Bu tam olarak bizim amacımız.

There was a time not very long ago

Tanımadığımız organizmaların keşfinin

when the discovery of unknown organisms

bizleri dehşete düşürdüğü dönemler vardı,

was something that held incredible awe for us.

çok uzun zaman önce değildi bu.

It had potential to really change the way that we saw ourselves,

Kendimizi nasıl gördüğümüz, kendi hakkımızda nasıl

and thought about ourselves.

düşündüğümüzü gerçekten değiştirdi.

Many people, I think, on our planet right now

Bence, dünyamızdaki bir çok insan

despair, and they think

mevcut şeylerin çoğunu halihazırda keşfettiğimizi düşünüyor

we've reached a point where we've discovered most of the things.

ve ümitlerini kaybetmiş durumdalar.

I'm going tell you right now: please don't despair.

Size şunu söyleyeceğim: Lütfen umudunuzu kaybetmeyin.

If an intelligent extra-terrestrial

Eğer dünya dışı akıllı bir varlık

was taxed with writing the encyclopedia of life on our planet,

gezegenimiz hakkında bir ansiklopedi yazsaydı,

27 out of 30 of these volumes

30 bölümden 27'si

would be devoted to bacteria and virus,

bakteriler ve virüsler hakkında olurdu,

with just a few of the volumes left

kalanların bazıları da bitkiler,

for plants, fungus and animals,

mantarlar ve hayvanlar hakkında,

humans being a footnote;

insanlar dipnot olarak geçerdi --

interesting footnote but a footnote nonetheless.

ilginç dipnotlar ama yine de dipnot.

This is honestly the most exciting period

Şu an, gezegenimizin bilinmeyen yaşam formlarını

ever for the study of unknown life forms on our planet.

araştırmak için bugüne kadarki en heyecan veren an.

The dominant things that exist here

Dünyamızda hakim bir şekilde var olan şeyler

we know almost nothing about.

hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyoruz.

And yet finally, we have the tools, which will allow us to actually explore that world

Ve sonunda, onların dünyasını keşfedip

and understand them.

anlamamızı sağlayacak aletlerimiz var.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)