Why we have virus outbreaks & how we can prevent them | Nathan Wolfe

Tłumaczenie: Katarzyna Gałecka Korekta: Marta Bromke

When most people think about the beginnings

Gdy większość ludzi myśli o początkach AIDS,

of AIDS, they're gonna think back to the 1980s.

wracają pamięcią do lat osiemdziesiątych.

And certainly, this was the decade in which we discovered AIDS

I z pewnością była to dekada, w której odkryliśmy AIDS

and the virus that causes it, HIV.

i wirus, który go powoduje, HIV.

But in fact this virus crossed over into humans many decades before,

Ale w rzeczywistości wirus ten przeszedł na ludzi wiele lat wcześniej,

from chimpanzees, where the virus originated, into humans who hunt these apes.

od szympansów, skąd się wywodzi, na ludzi, którzy polują na te małpy.

This photo was taken before the Great Depression

To zdjęcie zrobiono przed Wielkim Kryzysem

in Brazzaville, Congo.

w Brazzaville, Kongo.

At this time, there were thousands of individuals,

W tym czasie znajdowało się tam tysiące osób,

we think, that were infected with HIV.

które prawdopodobnie były zakażone wirusem HIV.

So I have a couple of really important questions for you.

Zatem kieruję kilka naprawdę ważnych pytań do Państwa.

If this virus was in thousands

Jeśli ten wirus znajdował się u tysiąca

of individuals at this point,

osób w tamtym czasie,

why was it the case that it took us until 1984

dlaczego dopiero w 1984 roku

to be able to discover this virus?

byliśmy w stanie odkryć tego wirusa?

OK now, more importantly,

A teraz, co ważniejsze,

had we been there in the '40s and '50s, '60s,

czy gdybyśmy byli tam w latach 40tych i 50tych, 60tych,

had we seen this disease, had we understood

gdybyśmy widzieli tę chorobę, gdybyśmy zrozumieli

exactly what was going on with it, how might that have changed and completely

dokładnie na czym polega, jak mogłoby to zmienić i zupełnie

transformed the nature of the way this pandemic moved?

przekształcić charakter rozprzestrzeniania się tej pandemii?

In fact, this is not unique to HIV. The vast majority of

W rzeczywistości nie jest to jedynie charakterystyczne dla HIV.

viruses come from animals.

Zdecydowana większość wirusów pochodzi od zwierząt.

And you can kind of think of this as a pyramid of this bubbling up of viruses

I można pomyśleć o tym jako o piramidzie kipiącej wirusami

from animals into human populations.

od zwierząt w kierunku ludzkiej populacji.

But only at the very top of this pyramid do these things become completely human.

Ale dopiero na samym szczycie tej piramidy stają się one całkowicie ludzkie.

Nevertheless, we spend the vast majority

Niemniej jednak tracimy większość

of our energy focused on this level of the pyramid,

naszej energii koncentrując się na tym poziomie piramidy,

trying to tackle things that are already completely adapted to human beings,

próbując stawić czoła wirusom, które są już całkowicie dostosowane do ludzi,

that are going to be very very difficult to address --

które będą bardzo trudne do zwalczenia -

as we've seen in the case of HIV.

jak można zauważyć w przypadku HIV.

So during the last 15 years,

Zatem w ciągu ostatnich 15 lat,

I've been working to actually study the earlier interface here --

zajmowałem się badaniem wczesnego wzajemnego oddziaływania --

what I've labeled "viral chatter," which was a term coined

które nazywam "wirusowe rozmowy", termin ten wymyślony

by my mentor Don Burke.

został przez mojego mentora Dona Burke’a.

This is the idea that we can study the sort of

Pomysł jest taki, że możny badać

pinging of these viruses into human populations,

próby wnikania tych wirusów do populacji ludzkiej,

the movement of these agents over into humans;

ich przenoszenie się na ludzi,

and by capturing this moment,

a wychwytując tę chwilę,

we might be able to move to a situation where we can catch them early.

możliwa byłaby sytuacja, w której moglibyśmy wychwycić je wcześniej.

OK, so this is a picture, and I'm going to show you

Dobrze, zatem to jest zdjęcie, mam zamiar pokazać Państwu

some pictures now from the field.

teraz kilka zdjęć z miejsca prowadzenia badań.

This is a picture of a central African hunter.

To jest zdjęcie przedstawiające myśliwego z centralnej Afryki.

It's actually a fairly common picture.

To w rzeczywistości dość częsty obraz.

One of the things I want you to note from it

Jedną z rzeczy, którą chciałbym, abyście zapamiętali

is blood -- that you see a tremendous amount of blood contact.

jest krew – możecie zauważyć ogromną ilość kontaktu z krwią.

This was absolutely key for us. This is a

To miało absolutnie kluczowe znaczenie dla nas. Jest to

very intimate form of connection.

bardzo bliska forma kontaktu.

So if we're going to study viral chatter, we need to

Zatem, jeśli mamy zamiar studiować "wirusowe rozmowy", musimy

get to these populations who have intensive contact with wild animals.

dostać się do tych populacji, które mają intensywny kontakt z dzikimi zwierzętami.

And so we've been studying people like this individual.

I badamy ludzi takich, jak ten.

We collect blood from them, other specimens.

Zbieramy od nich krew, inne próbki.

We look at the diseases, which are in the animals as well as the humans.

Przyglądamy się chorobom, które występują u zwierząt, jak i również u tych ludzi.

And ideally, this is going to allow us to catch these things

W najlepszym wypadku pozwoli to nam wychwycić te organizmy

early on, as they're moving over into human populations.

wcześnie, gdy przenoszą się do populacji ludzkiej.

And the basic objective of this work is not to just

A podstawowym celem tej pracy jest nie tylko

go out once and look at these individuals,

pojawić się raz i przypatrzeć się tym osobom

but to establish thousands of individuals

lecz zidentyfikować tysiące osób

in these populations that we would monitor

w tych populacjach, które moglibyśmy monitorować

continuously on a regular basis.

w sposób stały i regularny.

When they were sick, we would collect specimens from them.

Gdy byliby chorzy, zbieralibyśmy próbki od nich.

We would actually enlist them --

Moglibyśmy właściwie werbować ich --

which we've done now -- to collect specimens from animals.

co robimy teraz – by zbierali próbki od zwierząt.

We give them these little pieces of filter paper.

Dajemy im te małe kawałki bibuły filtracyjnej.

When they sample from animals,

Kiedy pobierają próbki od zwierząt,

they collect the blood on the filter paper

zbierają krew na bibułę filtracyjną,

and this allows us to identify yet-unknown viruses from exactly the right animals --

a to pozwala nam zidentyfikować nieznane jeszcze wirusy od właściwych zwierząt -

the ones that are actually being hunted.

tych, które są celem polowań.

(Video) Narrator: Deep in a remote region of Cameroon,

(Wideo): Narrator: Głęboko w odległym zakątku Kamerunu,

two hunters stalk their prey.

dwóch myśliwych tropi swoje ofiary.

Their names are Patrice and Patee.

Nazywają się Patrice i Patee.

They're searching for bush meat;

Szukają mięsa buszu --

forest animals they can kill to feed their families.

zwierząt leśnych, które mogliby zabić, żeby wyżywić swoje rodziny

Patrice and Patee set out most days to go out hunting

Patrice i Patee spędzają większość dni na polowaniu

in the forest around their homes.

w lesie wokół swoich domów.

They have a series of traps, of snares that they've set up

Mają szereg pułapek, zasadzek, które zastawili,

to catch wild pigs, snakes, monkeys,

aby złapać dziki, węże, małpy

rodents -- anything they can, really.

gryzonie, tak naprawdę wszystko, co się da.

Patrice and Patee have been out for hours but found nothing.

Patrice i Patee byli poza domem przez wiele godzin, ale nic nie znaleźli.

The animals are simply gone.

Zwierząt po prostu nie ma.

We stop for a drink of water.

Zatrzymujemy się, aby napić się wody.

Then there is a rustle in the brush.

Nagle słychać szelest w zaroślach.

A group of hunters approach,

Nadchodzi grupa myśliwych.

their packs loaded with wild game.

Ich tobołki załadowane są dziczyzną.

There's at least three viruses

Są tutaj co najmniej trzy wirusy,

that you know about, which are in this particular monkey.

które znasz, które występują u tej konkretnej małpy.

Nathan Wolfe: This species, yeah. And there's many many more pathogens

Nathan Wolfe: Ten gatunek, tak. I jest dużo więcej patogenów,

that are present in these animals.

które są obecne u tych zwierząt.

These individuals are at specific risk,

Osoby te są swoiście narażone,

particularly if there's blood contact, they're at risk for transmission

zwłaszcza jeśli jest kontakt z krwią, są one narażone na przekazanie

and possibly infection with novel viruses.

i ewentualne zakażenie nowymi wirusami.

Narrator: As the hunters display their kills, something surprising happens.

Narrator: W miarę jak myśliwi pokazują swoje ofiary, coś dziwnego się dzieje.

They show us filter paper they've used to collect the animals' blood.

Pokazują nam bibułę filtracyjną, której używali do zebrania krwi zwierząt.

The blood will be tested for zoonotic viruses,

Krew zostanie przebadana pod kątem wirusów odzwierzęcych,

part of a program Dr. Wolfe has spent years setting up.

to część programu, którego wprowadzenie zajęło Dr Wolfe lata.

NW: So this is from this animal right here,

NW: Zatem to pochodzi właśnie od tego zwierzęcia tutaj,

Greater Spot-Nosed Guenon.

Koczkodana białonosego.

Every person who has one of those filter papers has at least,

Każda osoba, która posiada jedną z tych bibuł filtracyjnych,

at a minimum, been through our basic health education

przynajmniej w minimalnym stopniu przeszła nasze podstawowe przeszkolenie zdrowotne

about the risks associated with these activities,

o zagrożeniach związanych z tą działalnością,

which presumably, from our perspective,

co prawdopodobnie, z naszego punktu widzenia,

gives them the ability to decrease their own risk,

daje im możliwość zmniejszenia własnego ryzyka,

and then obviously the risk to their families,

i oczywiście zagrożenia dla ich rodzin,

the village, the country, and the world.

wioski, kraju i świata.

NW: OK, before I continue, I think it's important to take just a moment

NW: Dobrze, zanim będę kontynuować uważam, że ważne jest, aby poświęcić chwilę

to talk about bush meat. Bush meat is the hunting of wild game.

na rozmowę o dziczyźnie. Dziczyzna to polowanie na dziką zwierzynę.

OK? And you can consider all sorts of different bush meat.

Można brać pod uwagę różnego rodzaju dziczyznę.

I'm going to be talking about this.

Zamierzam o tym mówić.

When your children and grandchildren

Gdy wasze dzieci i wnuki

sort of pose questions to you about this period of time,

będą stawiać pytania na temat tego okresu,

one of the things they're gonna ask you,

jedną z rzeczy, o które będą pytać,

is how it was they we allowed some of our closest living relatives,

będzie, jak to się stało, że zezwoliliśmy naszym najbliższym żyjącym krewnym,

some of the most valuable and endangered species

niektórym najcenniejszym i najbardziej zagrożonym gatunkom

on our planet, to go extinct because we

na naszej planecie, aby wymarły, ponieważ

weren't able to address some of the issues

nie byliśmy w stanie rozwiązać niektórych kwestii

of poverty in these parts of the world.

związanych z ubóstwem w tych częściach świata.

But in fact that's not the only question they're going to ask you about this.

Ale w rzeczywistości to nie jedyne pytanie, które będą wam zadawać.

They're also going to ask you the question

Będą również zadawać pytanie,

that when we knew that this was the way that HIV entered

że skoro wiedzieliśmy, że HIV w ten sposób wniknął

into the human population,

do populacji ludzkiej,

and that other diseases had the potential to enter like this,

a inne choroby mają potencjał, aby wniknąć w ten sposób,

why did we let these behaviors continue?

dlaczego pozwoliliśmy na kontynuację takich zachowań?

Why did we not find some other solution to this?

Dlaczego nie znaleźliśmy innych rozwiązań?

They're going to say, in regions of profound

Mogą powiedzieć, w regionach o głębokiej

instability throughout the world,

destabilizacji na całym świecie,

where you have intense poverty, where populations are growing

gdzie istnieje wielkie ubóstwo, gdzie rośnie zaludnienie

and you don't have sustainable resources like this,

i nie ma trwałych zasobów takich jak te,

this is going to lead to food insecurity.

doprowadzi to do zagrożenia brakiem żywności.

But they're also going to ask you probably a different question.

Jednak będą prawdopodobnie zadawać również inne pytanie.

It's one that I think we all need to ask ourselves,

Jest to pytanie, które, jak myślę, wszyscy musimy sobie zadać,

which is, why we thought the responsibility rested with this individual here.

a brzmi ono, dlaczego uważamy, że odpowiedzialność spoczywa na tej osobie tutaj.

Now this is the individual -- you can see just right up over his right shoulder --

Ten człowiek - można zobaczyć ponad jego prawym ramieniem -

this is the individual that hunted the monkey

to ten człowiek, która upolowały małpę

from the last picture that I showed you.

z ostatniego zdjęcia, które pokazałem Państwu.

OK, take a look at his shirt.

Dobrze, spójrzcie na jego koszulę.

You know, take a look at his face.

Spójrzcie na jego twarz.

Bush meat is one of the central crises,

Polowanie na zwierzęta w buszu jest jednym z głównych problemów,

which is occurring in our population right now,

z którym mamy do czynienia obecnie w naszej populacji,

in humanity, on this planet.

jako ludzkości, na tej planecie.

But it can't be the fault of somebody like this.

Ale nie można obwiniać kogoś takiego jak ten człowiek.

OK? And solving it cannot be his responsibility alone.

A rozwiązanie tego nie może być wyłącznie jego odpowiedzialnością.

There's no easy solutions,

Nie ma prostych rozwiązań,

but what I'm saying to you is that we neglect this problem

ale co chcę wam powiedzieć, to to, że zaniedbujemy ten problem

at our own peril.

na nasze własne ryzyko.

So, in 1998, along with my mentors

W 1998 r., wraz z moimi mentorami

Don Burke and Colonel Mpoudi-Ngole,

Donem Burke i pułkownikiem Mpoudi-Ngole

we went to actually start this work

rozpoczęliśmy tę pracę

in Central Africa, to work with hunters

w Afryce Środkowej, aby współpracować z myśliwymi

in this part of the world.

w tej części świata.

And my job -- at that time I was a post-doctoral fellow,

A moja praca - w tym czasie byłem adinuktem,

and I was really tasked with setting this up.

i miałem naprawdę dużo pracy z przygotowaniem tego.

So I said to myself, "OK, great --

Więc powiedziałem do sobie: "Dobrze, wspaniale -

we're gonna collect all kinds of specimens. We're gonna go to all these

zbierzemy wszystkie rodzaje próbek. Pójdziemy do tych wszystkich

different locations. It's going to be wonderful."

różnych miejsc. To będzie wspaniałe."

You know, I looked at the map; I picked out 17 sites;

Wiecie, spojrzałem na mapę, wybrałem 17 miejsc,

I figured, no problem.

pomyślałem, bez problemu.

(Laughter)

(Śmiech)

Needless to say, I was drastically wrong.

Nie trzeba dodawać, że ogromnie się myliłem.

This is challenging work to do.

Jest to trudna praca.

Fortunately, I had and continue to have

Na szczęście miałem i nadal mam

an absolutely wonderful team of colleagues and collaborators in my own team,

absolutnie wspaniały zespół kolegów i współpracowników w moim własnym zespole,

and that's the only way that this work can really occur.

i to jest jedyny sposób na to, aby te badania mogły rzeczywiście się odbywać.

We have a whole range of challenges about this work.

Mamy cały szereg wyzwań w tej pracy.

One of them is just obtaining trust

Jedną z nich jest właśnie uzyskanie zaufania

from individuals that we work with in the field.

od osób, z którymi pracujemy w terenie.

The person you see on the right hand side is Paul DeLong-Minutu.

Osoba, którą widać po prawej stronie to Paul DeLong-Minutu.

He's one of the best communicators that I've really ever dealt with.

Jest jednym z najlepszych mówców, z którym kiedykolwiek miałem do czynienia.

When I arrived I didn't speak a word of French,

Kiedy przyjechałem, nie mówiłem ani słowa po francusku,

and I still seemed to understand what it was he was saying.

a jednak wydawało mi się, że rozumiem co on mówi.

Paul worked for years

Paul pracował przez wiele lat

on the Cameroonian national radio and television,

w państwowym radiu i telewizji Kamerunu,

and he spoke about health issues. He was a health correspondent.

i mówił o problemach zdrowia. Był korespondentem w kwestii zdrowia.

So we figured we'd hire this person -- when we got there he could

Zatem pomyśleliśmy, że zatrudnimy tę osobę, gdy będziemy tam,

be a great communicator.

mógłby być wspaniałym mówcą.

When we would get to these rural villages, though, what we found out

Kiedy dojechaliśmy do tych wiosek okazało się,

is that no one had television,

że nikt nie miał telewizji,

so they wouldn't recognize his face.

zatem nie rozpoznali jego twarzy.

But -- when he began to speak

Ale - gdy zaczął mówić

they would actually recognize his voice from the radio.

rzeczywiście rozpoznali jego głos z radia.

And this was somebody who had incredible

I to był ktoś, kto miał niesamowity

potential to spread aspects of our message,

potencjał rozpowszechniania aspektów naszego przekazu,

whether it be with regards to wildlife conservation

czy to w odniesieniu do ochrony przyrody

or health prevention.

czy profilaktyki zdrowotnej.

Often we run into obstacles. This is us coming back from

Często natrafiamy na przeszkody. To my powracający z

one of these very rural sites,

jednego z tych obszarów wiejskich,

with specimens from 200 individuals

z próbkami od 200 osobników,

that we needed to get back to the lab within 48 hours.

które musielismy dostarczyć do laboratorium w ciągu 48 godzin.

I like to show this shot -- this is

Chciałbym pokazać to zdjęcie -

Ubald Tamoufe, who's the lead

to Ubald Tamoufe, wiodący badacz

investigator in our Cameroon site.

w naszej części Kamerunu.

Ubald laughs at me when I show this photo

Ubald śmieje się ze mnie, gdy pokazuję to zdjęcie

because of course you can't see his face.

ponieważ oczywiście nie widać jego twarzy.

But the reason I like to show the shot

Jednak powodem, dla którego chcę pokazać to zdjęcie

is because you can see that he's about to solve this problem.

jest to, że widać, że jest on bliski rozwiązania tego problemu.

(Laughter)

(Śmiech)

Which -- which he did, which he did.

Co zrobił. Co zrobił.

Just a few quick before and after shots.

Tylko kilka szybkich zdjęć przed i po.

This was our laboratory before.

To było nasze laboratorium wcześniej.

This is what it looks like now.

Teraz tak wygląda.

Early on, in order to ship our specimens,

Wcześniej, aby wysłać nasze próbki,

we had to have dry ice. To get dry ice we had to go

musieliśmy posiadać suchy lód. Aby uzyskać suchy lód musieliśmy pójść

to the breweries -- beg, borrow, steal to get these folks to give it to us.

do browarów - prosić, pożyczyć, ukraść, żeby go od nich uzyskać

Now we have our own liquid nitrogen.

Teraz mamy własny ciekły azot.

I like to call our laboratory the coldest place in Central Africa -- it might be.

Nazywam nasze laboratorium najzimniejszym miejscem w Afryce Środkowej -- prawdopodobnie nim jest.

And here's a shot of me, this is the before shot of me.

A tu jest moje zdjęcie, a to moje wcześniejsze zdjęcie.

(Laughter)

(Śmiech)

No comment.

Bez komentarza.

So what happened? So during the 10 years that we've been doing

Zatem co się wydarzyło? W ciągu 10 lat wykonywania

this work, we actually surprised ourselves.

tej pracy, właściwie zaskoczyliśmy samych siebie.

We made a number of discoveries.

Dokonaliśmy wielu odkryć.

And what we've found is that if you look in the right place,

I odkryliśmy, że jeśli spojrzymy we właściwe miejsce,

you can actually monitor the flow

rzeczywiście możemy monitorować przepływ

of these viruses into human populations.

tych wirusów do populacji ludzkiej.

That gave us a tremendous amount of hope.

To daje nam ogromną nadzieję.

What we've found is a whole range of new viruses in these individuals,

To, co odkryliśmy to szereg nowych wirusów u tych osób,

including new viruses in the same group

w tym nowe wirusy tej samej grupy

as HIV -- so, brand new retroviruses.

co HIV, zatem zupełnie nowe retrowirusy.

And let's face it, any new retrovirus in the

I spójrzmy prawdzie w oczy, każdy nowy retrowirus

human population -- it's something we should be aware of.

w populacji ludzkiej - to coś, czego powinniśmy się obawiać.

It's something we should be following. It's not something

To coś, co powinniśmy śledzić.

that we should be surprised by.

Nie powinniśmy być tym zaskoczeni.

Needless to say in the past

Nie trzeba dodawać, że w przeszłości

these viruses entering into these rural communities

te wirusy wchodząc do społeczności wiejskiej

might very well have gone extinct.

mogły równie dobrze wymierać.

That's no longer the case. Logging roads provide access to urban areas.

Już tak nie jest. Szlaki dróg wyrębu drzew zapewniają dostęp do obszarów miejskich.

And critically, what happens in central Africa

I co istotne, to, co dzieje się w Afryce Środkowej,

doesn't stay in Central Africa.

nie pozostaje w Afryce Środkowej.

So, once we discovered that it was really possible

Zatem, skoro raz odkryliśmy, że naprawdę możliwe było

that we could actually do this monitoring,

przeprowadzenie tego monitoringu,

we decided to move this from research, to

zdecydowaliśmy się na przejść od badań naukowych,

really attempt to phase up to a global monitoring effort.

do rzeczywistej próby wporowadzenia ogólnoświatowego monitoringu.

Through generous support and partnership

Poprzez hojne wsparcie i partnerstwo

scientifically with Google.org and the Skoll Foundation,

naukowe ze strony Google.org i Fundacji Skoll,

we were able to start the Global Viral Forecasting Initiative

udało nam się uruchomić Inicjatywę Globalnego Przewidywania Wirusów

and begin work in four different sites

i rozpocząć pracę w czterech różnych miejscach

in Africa and Asia.

w Afryce i Azji.

Needless to say, different populations from different parts of the world

Nie trzeba dodawać, że różne populacje z różnych części świata

have different sorts of contact.

mają inne rodzaje kontaktu.

So it's not just hunters in Central Africa.

Zatem nie są to tylko myśliwi w Afryce Środkowej.

It's also working in live animal markets --

Ma to również miejsce na rynku żywych zwierząt -

these wet markets -- which is exactly the place where

na tych targowiskach – właśnie w takim miejscu

SARS emerged in Asia.

SARS pojawił się w Azji.

But really, this is just the beginning from our perspective.

Jednak w rzeczywistości to dopiero początek z naszego punktu widzenia.

Our objective right now, in addition to

Naszym celem w tej chwili, oprócz

deploying to these sites and getting everything moving,

rozlokowania się w tych miejscach i rozkręcenia tego,

is to identify new partners

jest identyfikacja nowych partnerów,

because we feel like this effort needs to be extended

ponieważ odczuwamy, że ten wysiłek powinien być poszerzony

to probably 20 or more sites throughout the world -- to viral hotspots --

prawdopodobnie do 20 lub więcej miejsc na całym świecie - do wirusowych gorących punktów –

because really the idea here is to cast an incredibly wide net

gdyż właściwie pomysłem jest stworzenie bardzo szerokiej sieci,

so that we can catch these things, ideally,

aby móc wychwycić te organizmy, w najlepszym wypadku,

before they make it to blood banks,

zanim wprowadzą je do banków krwi,

sexual networks, airplanes. And that's really our objective.

powiązań seksualnych, samolotów. I to jest rzeczywiście nasz cel.

There was a time not very long ago

Było to nie tak dawno temu,

when the discovery of unknown organisms

gdy odkrycie nieznanych organizmów

was something that held incredible awe for us.

wzbudzało w nas niesamowity respekt.

It had potential to really change the way that we saw ourselves,

Miało to rzeczywiście potencjał zmiany naszego sposobu postrzegania samych siebie,

and thought about ourselves.

i myślenia o sobie.

Many people, I think, on our planet right now

Jak sądzę, obecnie wiele osób na naszej planecie

despair, and they think

wątpi i myśli, że

we've reached a point where we've discovered most of the things.

osiągnęliśmy punkt, w którym większość rzeczy została odkryta.

I'm going tell you right now: please don't despair.

Mam zamiar powiedzieć teraz: proszę, nie rozpaczajcie.

If an intelligent extra-terrestrial

Jeśli inteligentny kosmita

was taxed with writing the encyclopedia of life on our planet,

zostałby obarczony pisaniem encyklopedii życia na naszej planecie,

27 out of 30 of these volumes

27 z 30 tomów

would be devoted to bacteria and virus,

byłoby poświęcone bakteriom i wirusom,

with just a few of the volumes left

a tylko kilka tomów pozostałoby

for plants, fungus and animals,

dla roślin, grzybów i zwierząt -

humans being a footnote;

ludzie byliby przypisem -

interesting footnote but a footnote nonetheless.

interesującym przypisem, ale mimo wszystko przypisem.

This is honestly the most exciting period

Szczerze mówiąc, jest to najbardziej ekscytujący okres

ever for the study of unknown life forms on our planet.

dla badań nieznanych form życia na naszej planecie.

The dominant things that exist here

Dominujących organizmów, które istnieją tutaj

we know almost nothing about.

i o których nie wiemy prawie nic.

And yet finally, we have the tools, which will allow us to actually explore that world

A jednak w końcu mamy narzędzia, które pozwolą nam rzeczywiście zbadać ten świat

and understand them.

i zrozumieć je.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Oklaski)