Nathan Myhrvold: Could this laser zap malaria?

Bu lazer malaria'yı (Sıtma'yı) öldürebilir mi?

Çeviri: Ayşe Demirel Gözden geçirme: Müge Gür

We invent.

Biz icat ederiz.

My company invents

Şirketim pek çok alanda

all kinds of new technology

her çeşit yeni teknolojiyi

in lots of different areas.

icat eder.

And we do that for a couple of reasons.

Bunu da bir kaç nedenden dolayı yaparız

We invent for fun --

Eğlenmek için icat ederiz.

invention is a lot of fun to do --

Buluş yapmak çok eğlencelidir.

and we also invent for profit.

Kar elde etmek için de icat ederiz.

The two are related because

Bu ikisi aslında bağlantılı,

the profit actually takes long enough that if it isn't fun,

kar elde etmek çok uzun zaman aldığı için, eğlenmiyor

you wouldn't have the time to do it.

olsaydık, icat edecek zamanımız olmazdı.

So we do this

Yani bu yaptıklarımız

fun and profit-oriented inventing

çoğunlukla eğlence amaçlı

for most of what we do,

ve kar odaklıdır,

but we also have a program where we invent for humanity --

ama insanlık adına buluşlar yaptığımız bir programımız da var,

where we take some of our best inventors,

burada en iyi mucitlerimizden bazıları çalışıyor,

and we say, "Are there problems

şöyle diyoruz, dünyanın sahip olduğu

where we have a good idea for solving a problem the world has?" --

ve bizim de bu konuda fikir sahibi olduğumuz bir problem var mı?

and to solve it in the way we try to solve problems,

Ve bu problemleri de kendi bildiğimiz şekilde yani oldukça

which is with dramatic, crazy,

dramatik, delice, beklenmedik yollarla

out-of-the-box solutions.

çözdüğümüzü söyleyebilirim.

Bill Gates is one of those smartest guys of ours

Bill Gates'de bu problemler üzerinde bizimle çalışan

that work on these problems

şu çok zeki adamlardan birisidir.

and he also funds this work, so thank you.

Ayrıca bizi finanse de ediyor, sağolsun.

So I'm going to briefly discuss

Şimdi size kısaca sahip olduğumuz

a couple of problems that we have

bir kaç problemden ve bu bir kaç

and a couple of problems where

problemi halletmek için sahip olduğumuz

we've got some solutions underway.

merdiven altı çözümlerden bahsedeceğim.

Vaccination is one of the

Aşılama halk sağlığı alanında

key techniques in public health,

en kilit teknolojilerden birisi,

a fantastic thing.

muhteşem bir şey,

But in the developing world a lot of vaccines

ama gelişen dünyada pek çok aşı daha henüz

spoil before they're administered,

uygulanamadan bozuluyor.

and that's because they need to be kept cold.

Çünkü soğuk olarak saklanmalarının gerekiyor.

Almost all vaccines need to be kept at refrigerator temperatures.

Neredeyse tüm aşıları buzdolabı soğukluğunda saklamamız gerekli.

They go bad very quickly if you don't,

Yapmazsanız çok çabuk bozuluyorlar.

and if you don't have stable power grid, this doesn't happen,

Ve stabil elektrik şebekeniz yoksa, bunu sağlayamıyorsunuz,

so kids die.

ve çocuklar ölüyor.

It's not just the loss of the vaccine that matters;

Konumuz sadece aşının ziyan olması değil yani,

it's the fact that those kids don't get vaccinated.

asıl problem çocukların aşılanamıyor olması.

This is one of the ways that

Bu aşıların taşınma yollarından

vaccines are carried:

bir tanesi.

These are Styrofoam chests. These are being carried by people,

Bunlar styrofoam gövdeler. Bunlar insanlar tarafından taşınıyorlar,

but they're also put on the backs of pickup trucks.

ama ayrıca pikap araçların arkalarında da taşınıyorlar.

We've got a different solution.

Biz başka bir çözüm bulduk.

Now, one of these Styrofoam chests

Şimdi bu sytrofoam gövdelerden birisi

will last for about four hours with ice in it.

içi buz ile doluyken yaklaşık 4 saat idare ediyor.

And we thought, well, that's not really good enough.

Bizde bunun yeterli bir süre olmadığını düşündük.

So we made this thing.

Bu şeyi yaptık.

This lasts six months with no power;

Bu enerjisiz altı ay idare edebiliyor,

absolutely zero power,

neredeyse sıfır enerjiyle...

because it loses less

çünkü yarım wattan daha

than a half a watt.

azını çekiyor.

Now, this is our second generations prototype.

Şimdi bu bizim ikinci nesil prototipimiz.

The third generation prototype is, right now,

Üçüncü nesi prototip, şu anda,

in Uganda being tested.

Uganda'da test aşamasında.

Now, the reason we were able to come up with this

Şimdi bu iki anahtar fikirle ortaya çıkmamızın

is two key ideas:

sebepleri.

One is that this is similar to a cryogenic Dewar,

Birincisi bu kriyojenik bir termosa benziyor,

something you'd keep liquid nitrogen or liquid helium in.

sıvı nitrojen veya sıvı helium saklayabilirsiniz.

They have incredible insulation,

İnanılmaz bir yalıtımları var,

so let's put some incredible insulation here.

şimdi buraya inanılmaz yalıtımı koyalım.

The other idea is kind of interesting,

Diğer fikir biraz daha ilginç,

which is, you can't reach inside anymore.

çünkü artık içerisine ulaşamıyorsunuz,

Because if you open it up and reach inside,

eğer açıp içine ulaşırsanız,

you'd let the heat in, the game would be over.

ısıyı da içeriye alırsınız ve oyunun sonu gelir.

So the inside of this thing actually looks like a Coke machine.

Aslında bunun içi daha ziyade bir Coca Cola makinasına benziyor.

It vends out little individual vials.

Dışarıya küçük şişeler çıkarıyor.

So a simple idea,

Yani basit bir fikir

which we hope is going to change the way vaccines are distributed

ama aşıların Afrika ve dünyanın geri kalanına dağıtım yolunu

in Africa and around the world.

değiştireceğini umud ediyoruz.

We'll move on to malaria.

Şimdi Sıtma hastalığına geçelim.

Malaria is one of the great public health problems.

Sıtma en büyük halk sağlığı sorunlarından birisi.

Esther Duflo talked a little bit about this.

Esther Duflo bu konudan biraz bahsetmişti.

Two hundred million people a year.

Her yıl 250 milyon kişi.

Every 43 seconds a child in Africa dies;

Her 43 saniyede bir, Afrika'da bir çocuk ölüyor.

27 will die during my talk.

Bu konuşma sırasında 27 çocuk ölmüş olacak.

And there's no way for us here in this country

Ve bulunduğumuz ülkeden baktığımızda, oradaki

to grasp really what that means to the people involved.

insanlar için bunun anlamını kavrama ihtimalimiz yok.

Another comment of Esther's

Esther'in başka bir yorumu da

was that we react when there's

Haiti'deki gibi bir trajedi olduğunda

a tragedy like Haiti,

tepki verdiğimiz,

but that tragedy is ongoing.

ama bu trajedi sürekli devam ediyor.

So what can we do about it?

peki bu konuda ne yapabiliriz?

Well, there are a lot of things people have tried

Uzun yıllardır pek çok insanın sıtma sorununu

for many years for solving malaria.

çözmek için denediği çok fazla şey var.

You can spray; the problem is there are environmental issues.

Sprey kullanabilirsiniz ama, çevre sorunumuz var.

You can try to treat people and create awareness.

İnsanları tedavi edip konu hakkında farkındalık yaratabilirsiniz.

That's great, except the places that have malaria really bad,

Bu süper, ama sıtmanın gerçekten kötü olduğu bölgelerde

they don't have health care systems.

bir sağlık bakım sistemi de yok.

A vaccine would be a terrific thing,

Bir aşı süper olabilirdi,

only they don't work yet.

ama henüz işe yaramıyorlar.

People have tried for a long time. There are a couple of interesting candidates.

İnsanlar uzun zamandır deniyorlar. Bir kaç ilginç aday da var.

It's a very difficult thing to make a vaccine for.

Bu şeyin aşısının yapılması çok zor.

You can distribute bed nets,

Cibinlik dağıtabilirsiniz.

and bed nets are very effective if you use them.

Eğer kullanırsanız cibinlikler gerçekten işe yarıyor.

You don't always use them for that. People fish with them.

Her zaman bu iş için de kullanmıyorlar. İnsanlar bununla balık avlıyor.

They don't always get to everyone.

Herkese ulaştırılamıyorlar.

And bed nets

Ve cibinliklerin

have an effect on the epidemic,

epidemiye bir etkileri var,

but you're never going to make it extinct with bed nets.

ama cibinlikler bu hastalığın tamamen silinmesini sağlayamaz.

Now, malaria is

Şimdi, sıtma

an incredibly complicated disease.

çok kompleks bir hastalık.

We could spend hours going over this.

Saatlerce anlatabilirim.

It's got this sort of soap opera-like lifestyle;

(Plasmodium; sıtma paraziti) enteresan bir hayat şekline sahip.

they have sex, they burrow into your liver,

Seks yapıyorlar. Karaciğerinize sığınıyorlar.

they tunnel into your blood cells ...

Oradan kırmızı kan hücrelerinize giriyorlar.

it's an incredibly complicated disease,

Çok çok komplike bir hastalık,

but that's actually one of the things we find interesting about it

aslında sıtma konusunda çalışma sebeplerimizden birisi de

and why we work on malaria:

çok komplike oluşu.

There's a lot of potential ways in.

Çok fazla potansiyel başlangıç noktası var.

One of those ways might be better diagnosis.

Bu yollardan birisi daha iyi tanı koymak.

So we hope this year

Bu sene, inşallah,

to prototype each of these devices.

bu aletlerin her birinin prototipini yapacağız.

One does an automatic malaria diagnosis

Bu alet otomatik sıtma tanısı koyuyor,

in the same way that a diabetic's glucose meter works:

aynı şeker hastalarının kullandığı glukometre cihazları gibi.

You take a drop of blood,

Bir damla kan alıyoruz,

you put it in there and it automatically tells you.

buraya koyuyoruz ve size oromatik olarak söylüyor.

Today, you need to do a complicated laboratory procedure,

Günümüzde bunun için komplike bir lab. prosedürü gerekiyor,

create a bunch of microscope slides

bir kaç mikroskop lamı hazırlamanız

and have a trained person examine it.

ve eğitimli birinin de bunları muayene etmesi lazım.

The other thing is, you know,

Diğer şeyse, bilirsiniz,

it would be even better if you didn't have to draw the blood.

kan almadan bunu yapmak aslında daha iyi olabilirdi.

And if you look through the eye,

Gözün içine bakıyorsunuz diyelim,

or you look at the vessels on the white of the eye,

ya da gözün beyaz kısmındaki damarlara bakacaksınız

in fact, you may be able to do this

aslında, bunu yapma ihtimaliniz de var

directly, without drawing any blood at all,

direkt olarak hiç kan almadan yapılabilir,

or through your nail beds.

ya da tırnak yataklarınızdan anlaşılabilir.

Because if you actually look through your fingernails, you can see blood vessels,

Çünkü, aslında tırnak yataklarınıza bakarsanız oradaki kan damarlarını da görebilirsiniz.

and once you see blood vessels, we think we can see the malaria.

Ve eğer kan damarlarını görürseniz, sanırım sıtma parazitini de görebiliriz.

We can see it because of this molecule

Hemozoin adı verilen bu molekül yüzünden

called hemozoin.

bunu görme ihtimalimiz var.

It's produced by the malaria parasite

Sıtma paraziti tarafından üretiliyor.

and it's a very interesting crystalline substance.

Çok ilginç kristal benzeri bir madde,

Interesting, anyway, if you're a solid-state physicist.

enteresan, neyse.

There's a lot of cool stuff we can do with it.

Bununla bir sürü havalı şey yapabiliyoruz.

This is our femtosecond laser lab.

Burası bizim fs (femtosecond) lazer labımız.

So this creates pulses of light

Ve bu da saniyenin katrilyonda biri

that last a femtosecond.

kadar sürelik ışık sinyalleri yaratıyor.

That's really, really, really short.

Bu çok ama çok çok kısa.

This is a pulse of light that's

Bu ışık sinyali ışığın bir dalga boyu

only about one wavelength of light long,

kadarına dek geliyor.

so it's a whole bunch of photons

Yani bir grup fotonun hepsi

all coming and hitting simultaneously.

gelip sürekli çarpıyorlar.

It creates a very high peak power

Ve çok yüksek bir pik-enerji yaratıyor.

and it lets you do all kinds of interesting things;

Çok ilginç şeyler yapabilmenize olanak sağlıyor.

in particular, it lets you find hemozoin.

Ama özellikle, hemozoini bulmanızı sağlıyor.

So here's an image of red blood cells,

İşte bu kırmızı kan hücrelerinizin bir resmi.

and now we can actually map

Ve aslında artık kırmızı kan hücrelerinde

where the hemozoin and where the malaria parasites are

bulunan hemozoinin ve parazitin yerinin de

inside those red blood cells.

haritasını çıkarabiliyoruz.

And using both this technique

Bu teknik ve diğer

and other optical techniques,

optikal tekniklerle birlikte

we think we can make those diagnostics.

bir tanı koyabileceğimizi düşünüyoruz.

We also have another hemozoin-oriented

Sıtma için yine hemozoin bağlantılı

therapy for malaria:

bir tedavimiz de var,

a way, in acute cases, to actually

bu yol daha ziyade akut vakalarda

take the malaria parasite and filter it out of the blood system.

sıtma parazitini kan sisteminden filtrelemeye yarıyor,

Sort of like doing dialysis,

diyaliz yapmak gibi bir şey,

but for relieving the parasite load.

ama amaç parazit yükünü azaltmak.

This is our thousand-core supercomputer.

Bu bizim 1000 çekirdekli süper bilgisayarımız.

We're kind of software guys,

Aslında bizler software tipi adamlarız,

and so nearly any problem that you pose,

yani sorununuz ne olursa olsun,

we like to try to solve with some software.

biz bunu software kullanarak çözmeyi deniyoruz.

One of the problems that you have if you're trying to eradicate malaria

Eğer sıtma eredikasyonu yapmak veya sıtmayı azaltmak istiyorsanız,

or reduce it

yapılacak en efektif

is you don't know what's the most effective thing to do.

şeyin ne olduğunu bilemiyor olmamız sorunlardan birisi.

Okay, we heard about bed nets earlier.

Tamam, cibinliklerden bahsetmiştik.

You spend a certain amount per bed net.

Bir cibinlik için belirli bir ücret verebilirsiniz

Or you could spray.

Yada sprey kullanabilirsiniz.

You can give drug administration.

İlaç tedavisi yapabilirsiniz.

There's all these different interventions

Tüm bu değişik müdahalelere sahibiz.

but they have different kinds of effectiveness.

Ama bunların etkileri de birbirlerinden farklıdır.

How can you tell?

Bunu nasıl belirleyeceğiz?

So we've created, using our supercomputer,

Süperbilgisayarımızı kullanarak sıtma için

the world's best computer model of malaria,

dünyanın en iyi bilgisayar modelini yarattık.

which we'll show you now.

Şimdi size onu göstereceğim.

We picked Madagascar.

Madagaskar'ı seçtik.

We have every road,

Bütün yollarına

every village,

her köyüne

every, almost, square inch of Madagascar.

Madagaskar'a ait her santimetre-kareye hakimiz

We have all of the precipitation data

Bütün yağış oranlarına ve

and the temperature data.

ısıya ait verilere de sahibiz.

That's very important because the humidity and precipitation

Bu çok önemli; nem ve yağış oranı size yakınlarınızda sivrisineklerin

tell you whether you've got

üreyebilmeleri için gereken

standing pools of water for the mosquitoes to breed.

durgun su birikintilerinin olup olmadığı hakkında bilgi verir.

So that sets the stage on which you do this.

Yapacağınız iş için bu sahneyi kurmanız lazım.

You then have to introduce the mosquitoes,

Daha sonra sivrisinekleri tanıtıyorsunuz,

and you have to model that

nasıl gelip gittiklerinin

and how they come and go.

modelini çıkarıyorsunuz.

Ultimately, it gives you this.

En sonunda size böyle birşey veriyor.

This is malaria spreading

Bu sıtma'nın Madagaskar'da

across Madagascar.

yayılışını gösteriyor.

And this is this latter part of the rainy season.

Ve bu, sonraki bölüm de yağışlı dönemi takiben

We're going to the dry season now.

Şimdi kuru sezona gidiyoruz.

It nearly goes away in the dry season,

Kuru sezonda neredeyse yok oluyor.

because there's no place for the mosquitoes to breed.

Çünkü sivrisineklerin üreyecekleri bir yer yok.

And then, of course, the next year it comes roaring back.

Ve bir sene sonrasında, elbette, kükreyerek geri geliyor.

By doing these kinds of simulations,

Bu tarzda simülasyonları bin defa tekrarlayıp

we want to eradicate or control malaria

gerçek hayatta yapmadan önce softwarede

thousands of times in software

sıtma eredikasyonunu veya

before we actually have to do it in real life;

sıtma kontrolünü yapmaya çalışıyoruz.

to be able to simulate both the economic trade-offs --

Kaç cibinlik etkisi için kaç spreyleme yapmalı gibi

how many bed nets versus how much spraying? --

ekonomik dengeleri veya bir karışıklık çıkarsa ne olur

or the social trade-offs --

gibi sosyal dengelerin

what happens if unrest breaks out?

simulasyonunu yapabiliyoruz.

We also try to study our foe.

Ayrıca düşmanımızı da çalışabiliyoruz.

This is a high-speed camera view

Bu yüksek hızda çekim yapan kamerada

of a mosquito.

bir sivrisineğin görüntüsü,

And, in a moment,

Ve bir dakika içinde

we're going to see a view of the airflow.

hava akımının görüntüsünü alacağız.

Here, we're trying to visualize the airflow

İşte, burada lazer ile aydınlattığımız

around the wings of the mosquito

küçük partiküller ile sivrisineğin kanatları

with little particles we're illuminating with a laser.

etrafındaki hava akımını göstermeye çalışıyoruz..

By understanding how mosquitoes fly,

Sivrisineğin nasıl uçtuğunu anlayarak,

we hope to understand how to make them not fly.

onları nasıl uçurmayacağımızı çözmeye çalışıyoruz.

Now, one of the ways you can make them not fly

Şimdi, onların uçmasını önlemenin bir yolu

is with DDT.

DDT ile.

This is a real ad.

Bu gerçek bir reklam.

This is one of those things you just can't make up.

Bu uyduramayacağınız şeylerden birisi.

Once upon a time, this was the primary technique,

Bir zamanlar, uygulanan birincil teknik buydu,

and, in fact, many countries got rid of malaria through DDT.

ve, aslında, pek çok ülke sıtmadan DDT ile kurtuldu.

The United States did.

USA başardı.

In 1935, there were 150,000 cases a year

1935'de Amerika'f-da yılda

of malaria in the United States,

150.000 sıtma vakası vardı,

but DDT and a massive public health effort

ama DDT ve yoğun halk sağlığı çabaları

managed to squelch it.

bunu ezmeyi başardı.

So we thought,

Bizde düşündük ki,...

"Well, we've done all these things that are focused on the Plasmodium,

plasmodium'a odaklanan onca şeyi yaptıktan sonra,

the parasite involved.

parazitle ilgili şeyleri yani,

What can we do to the mosquito?

Acaba sivrisinek hakkında ne yapabiliriz?

Well, let's try to kill it with consumer electronics."

Hadi, tüketici elektroniği ile onu öldürelim dedik.

Now, that sounds silly,

Şimdi bu çok saçma gibi,

but each of these devices

ama bu aletlerden her biri

has something interesting in it that maybe you could use.

kullanabileceğiniz ilginç bir şeye sahip.

Your Blu-ray player has

Blu-ray oynatıcılarınızda

a very cheap blue laser.

çok ucuz bir mavi lazer var.

Your laser printer has a mirror galvanometer

Lase yazıcınızdaki ayna galvanometresi

that's used to steer a laser beam very accurately;

lazer ışınını çok kesin bir şekilde yönlendirebilmenize yarıyor.

that's what makes those little dots on the page.

İşte sayfadaki bu küçük noktaları yapan o.

And, of course, there's signal processing

Ve, elbette, sinyal işlemcisi ve

and digital cameras.

dijital kameralar da var.

So what if we could put all that together

Peki ya bütün bunların hepsini bir araya getirip

to shoot them out of the sky with lasers?

onları gökyüzünde lazerle vurursak ne olur?

(Laughter)

(kahkahalar)

(Applause)

(alkışlar)

Now, in our company, this is what we call

Şimdi, şirketimizde, bizim "pembe-emme anı"

"the pinky-suck moment."

adını vermiş olduğumuz şey işte budur.

(Laughter)

(kahkahalar)

What if we could do that?

Peki ya başarabilirsek?

Now, just suspend disbelief for a moment,

Şimdi bir saniye inançsızlığınızı askıya alın,

and let's think of what could happen

ve eğer bunu başarabilirsek neler olacağını

if we could do that.

düşünmeye başlayın.

Well, we could protect very high-value targets like clinics.

Yüksek risk içeren hastane bölgelerini koruyabiliriz.

Clinics are full of people that have malaria.

Klinikler sıtmalı insanlarla dolu.

They're sick, and so they're less able to defend themselves from the mosquitoes.

Hastalar ve bu nedenle kendilerini sivrisineklerden korumakta da acizler.

You really want to protect them.

Gerçekten onları korumak istiyoruz.

Of course, if you do that,

Elbette, eğer bunu başarırsanız

you could also protect your backyard.

kendi arka bahçenizi de korumuş oluyorsunuz.

And farmers could protect their crops

Ve çiftçiler de satmak istedikleri

that they want to sell to Whole Foods

mahsüllerini korumuş oluyorlar

because our photons

çünkü bizim fotonlarımız

are 100 percent organic. (Laughter)

%100 organik :)

They're completely natural.

Tamamen doğallar.

Now, it actually gets better than this.

Aslında şimdi daha da iyileşecek.

You could, if you're really smart,

Eğer gerçekten zekiyseniz, aslında

you could shine a nonlethal laser on the bug

öldürmeden önce böceğin üstüne öldürücü etkisi olmayan

before you zap it,

bir lazer ışını düşürebilir

and you could listen to the wing beat frequency

ve kanat çırpma frekansını dinleyebilirsiniz,

and you could measure the size.

ve bu boyutu ölçebilirsiniz.

And then you could decide:

Daha sonra da karar verirsiniz;

"Is this an insect I want to kill,

Bu öldürmek istediğim bir böcek mi,

or an insect I don't want to kill?"

yada öldürmeyeceğim bir böcek mi?

Moore's law made computing cheap;

Moore'un yasaları hesaplamayı kolaylaştırdı,

so cheap we can weigh

o kadar kolaylaştı ki, bireysel

the life of an individual insect

bir böceğin hayatını tartıp,

and decide thumbs up

evet budur veya değildir

or thumbs down. (Laughter)

diye tartabiliyoruz.

Now, it turns out we only kill the female mosquitoes.

Şimdi bizim sadece dişi sivrisinekleri öldürmemiz lazım.

They're the only ones that are dangerous.

Tehlikeli olanlar onlar.

Mosquitoes only drink blood

Sivrisinekler sadece yumurtlayacakları

to lay eggs.

zaman kan emerler.

Mosquitoes actually live ... their day-to-day nutrition

Sivrisinekler aslında gün içinde çiçeklerden topladıkları

comes from nectar, from flowers --

özleri içerek beslenirler.

in fact, in the lab, we feed ours raisins --

Aslında, laboratuvarda bizimkilere kuru üzüm veriyoruz.

but the female needs the blood meal.

Ama dişilerin kan öğünü almaya ihtiyacı var.

So, this sounds really crazy, right?

Yani, bu kulağa çok çılgınca geliyor, değil mi?

Would you like to see it?

Görmek ister misiniz?

Audience: Yeah!

(izleyiciler: Evet)

Nathan Myhrvold: Okay, so our legal department prepared a disclaimer,

Tamam, hukuk departmanımız bir feragat hazırladı.

and here it is.

İşte burada.

(Laughter)

(kahkahalar)

Now, after thinking about this a little bit

Şimdi bunu bir süre düşününce, bilirsiniz,

we thought, you know, it probably would be simpler

aslında öldürücü olmayan bir lazerle yapmak

to do this with a nonlethal laser.

çok daha basit olacak dedik.

So, Eric Johanson, who built the device,

Bu aleti Eric Johanson aslında

actually, with parts from eBay;

eBay'den aldığı parçalarla kurdu.

and Pablos Holman over here,

Pablo Folman da burada,

he's got mosquitoes in the tank.

haznede sivirisinekleri var.

We have the device over here.

Alet de işte şurada.

And we're going to show you,

Şimdi size öldürücü olan ve

instead of the kill laser,

çok kısa ani atış yapan lazer yerine,

which will be a very brief, instantaneous pulse,

aslında siz görebilesiniz diye sivrisineklerin

we're going to have a green laser pointer

uzun süre üstünde kalacak olan

that's going to stay on the mosquito for, actually, quite a long period of time;

aslında gerçekten çok uzun süre kalacak, yeşil bir lazer pointer göstereceğiz.

otherwise, you can't see it very well.

yoksa, görme ihtimaliniz düşük.

Take it away Eric.

Götür bakalım Eric.

Eric Johanson: What we have here

Eric Johanson: Burada sahnenin

is a tank on the other side of the stage.

öbür tarafında bir haznemiz var.

And we have ... this computer screen

Ve ayrıca bu bilgisayar ekranımız

can actually see the mosquitoes as they fly around.

etrafta uçan sivrisinekleri aslında gerçekten görebiliyor.

And Pablos, if he stirs up our mosquitoes a little bit

Ve Pablo, eğer sivrisinekleri birazcık karıştırırsa,

we can see them flying around.

etrafta uçtuklarını görebileceğiz.

Now, that's a fairly straightforward image processing routine,

Bu aslında gayet düz bir görüntü işleme rutini.

and let me show you how it works.

Şimdi nasıl çalıştığını göstereyim.

Here you can see that the insects are being tracked

Burada böceklerin uçarlarken takip edilmekte

as they're flying around,

olduklarını görüyorsunuz,

which is kind of fun.

aslında eğlenceli bir şey.

Next we can actually light them up with a laser. (Laughter)

Ve sonrasında laserle onları ateşleyebiliyoruz.

Now, this is a low powered laser,

Buradaki düşük güçte bir lazer,

and we can actually pick up a wing-beat frequency.

aslında bir kanat frekansına sahip.

So you may be able to hear some mosquitoes flying around.

Yani etrafta uçan bazı sivrisinekleri duyabilirsiniz de.

NM: That's a mosquito wing beat you're hearing.

Nathan Myhrvold: Duyduğunuz bu ses sivrisinek kanat çırpışı.

EJ: Finally, let's see what this looks like.

EJ: Nihayet, şimdi nasıl görünüyor bir bakalım.

There you can see mosquitoes as they fly around, being lit up.

İşte etrafta uçıuşan sivrisineklerin yandığını görebiliyorsunuz.

This is slowed way down

Bu yavaşlatılmış hali

so that you have an opportunity to see what's happening.

bu şekilde gerçekte ne olup bitiyor görebileceksiniz.

Here we have it running at high-speed mode.

Burada yüksek hız modunda çalışıyorduk.

So this system that was built for TED is here to illustrate

Yani bu sistem sadece örnekleme amaçlı TED için hazırlandı,

that it is technically possible to actually deploy a system like this,

gerçekten de böyle bir sistemin kurulabileceğini göstermek istedik.

and we're looking very hard at how to make it

Ve bunu Afrika ve dünyanın diğer ülkelerinde kullanılacak

highly cost-effective to use in places like Africa and other parts of the world.

hale getirmek için yani ücretini düşürmek için çok çalışıyoruz.

(Applause)

(alkışlar)

NM: So it wouldn't be any fun to show you that

NM: Aslında onlara gerçekten ateş ettiğimizde

without showing you what actually happens when we hit 'em.

neler olduğunu size göstermezsek çok da eğlenceli olmayacak.

(Laughter)

(kahkahalar)

(Laughter)

(kahkahalar)

This is very satisfying.

Bu çok tatmin edici.

(Laughter)

(kahkahalar)

This is one of the first ones we did.

Bu ilk yaptıklarımızdan birisi.

The energy's a little bit high here.

Güç burada biraz fazla kaçmış.

(Laughter)

(kahkahalar)

We'll loop around here in just a second, and you'll see another one.

Şimdi buradan döneceğiz ve bir saniye sonra bir başkasını göreceksiniz.

Here's another one. Bang.

İşte bir tane daha. Bang.

An interesting thing is, we kill them all the time;

İlginç olan şey, onları öldürüp duruyoruz;

we've never actually gotten the wings to shut off in midair.

ama şimdiye kadar kanatlarını havada durdurmalarını hiç sağlayamadık.

The wing motor is very resilient.

Kanat motorşarı çok sağlam.

I mean, here we're blowing wings off

Yani burada kanatları uçuruyoruz,

but the wing motor keeps all the way down.

ama kanat motoru yere düşene kadar çalışmaya devam ediyor.

So, that's what I have. Thanks very much.

İşte, elimdeki şey buydu. Teşekkürler.

(Applause)

(alkışlar)