Hidden Cameras Film Injustice in Dangerous Places | Oren Yakobovich | TED Talks

Oren Yakobovich: Dünya'nın en tehlikeli yerlerindeki adaletsizlikleri filme alan gizli kameralar

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Başak Karadağ

I would like to start

Mary'nin hikayesiyle

with the story of Mary,

başlamak istiyorum.

a woman from an African village.

Afrika köylerinden bir kadın.

Her first memories

Onun ilk anıları

are of her family fleeing violent riots

ailesinin, iktidardaki siyasi partinin planladığı

orchestrated by the ruling political party.

vahşi ayaklanmadan kaçmak.

Her brother was murdered by the state-sponsored militia,

Abisi devlet destekli milisler tarafından katledildi

and she was raped more than once

ve kendisi sırf yanlış partiye oy verdiği için

just because she belonged to the wrong party.

defalarca tecavüze uğradı.

One morning, a month before the election,

Bir sabah, seçimden bir ay evvel,

Mary's village was called to another intimidation meeting.

Mary’nin köyü başka bir gözdağı mitingi için çağrılmıştı.

In this meeting, there is a man standing in front of them,

Bu mitingde, bir adam karşılarına geçiyor

telling them, "We know who you are,

ve diyor ki: “Kim olduğunuzu biliyoruz,

we know who you will vote for,

kime oy vereceğinizi biliyoruz

and if you're not going to drop the right paper,

ve eğer doğru oy pusulasını seçmezseniz

we're going to take revenge."

intikamını alırız.”

But for Mary, this meeting is different.

Fakat Mary’e göre bu miting farklı.

She feels different.

O farklı hissediyor.

This time, she's waiting for this meeting,

Bu sefer, bu toplantı için bekliyor,

because this time, she's carrying a small hidden camera in her dress,

çünkü bu sefer kıyafetinde küçük bir gizli kamera saklıyor,

a camera that nobody else can see.

kimsenin göremeyeceği bir kamera.

Nobody is allowed to film in these meetings.

Bu toplantıları filme almak yasaktı.

You risk your life if you do.

Bunu yapmak hayatını riske atmaktı.

Mary knows that, but she also knows that the only way to stop them

Mary bunu biliyordu ama onları durdurmanın, kendisini ve

and to protect herself and her community

toplumunu korumasının tek yolunun

is to expose their intimidation,

onların yıldırma çabalarını ifşa etmek,

to make sure they understand somebody is following them,

birilerinin onları izlediğini anlamalarını sağlamak,

to break the impunity they feel.

dokunulmazlıklarını kırmak olduğunu da biliyordu.

Mary and her friends were filming for months, undercover,

Mary ve arkadaşları aylarca, iktidardaki siyasi partinin

the intimidation of the ruling political party.

yıldırma çabalarını gizlice filme aldılar.

(Video) ["Filmed with hidden cameras"]

(Video) [“Gizli kamerayla çekildi”]

Man: We are now going to speak about the upcoming elections.

Adam: Şimdi önümüzdeki seçimler hakkında konuşacağız.

Nothing can stop us from doing what we want.

Bizi kimse, istediklerimizi yapmaktan alıkoyamaz.

If we hear you are with [The Opposition]

Eğer onlardan [Muhalefet parti] olduğunuzu duyarsak

we will not forgive you.

sizi affetmeyeceğiz.

["Militia intimidation rally"]

[“Milislerin gözdağı yürüyüşü”]

[The Party] can torture you at any time.

[Parti] size istediği zaman işkence yapabilir.

The youth can beat you.

Gençler sizi dövebilir.

["Disruption of political meeting"]

[“Mitingde karışıklık”]

For those who lie, saying they are back with [The Party],

[Partiyi] desteklediği hakkında yalan söyleyenler,

your time is running out.

sizin vaktiniz daralıyor.

["Party youth militia"]

[“Partideki genç milisler”]

Some have died because they rebelled.

Kimisi isyan ettiği için öldü.

Some have lost their homes.

Kimileri evlerini kaybetti.

If you don't work together with [The Party],

Eğer [Parti'ye] destek vermezseniz,

you will lead a very bad life.

çok kötü bir hayat yaşayacaksanız.

Oren Yakobovich: These images were broadcast all over the world,

Oren Yakobovich: Bu görüntüler tüm dünyada yayınlandı

but more importantly,

ama daha da önemlisi

they have been broadcast back to the community.

aynı toplumda da yayınlandılar.

The perpetrators saw them too.

Bunu zorbalık yapanlar da gördü.

They understood somebody is following them.

Birilerinin onları izlediğini farkına vardılar.

They got scared. Impunity was broken.

Korktular. Dokunulmazlık kalkmıştı.

Mary and her friends forced the ruling political party

Mary ve arkadaşları iktidar partisini, seçimler sırasında

not to use violence during the election,

şiddet kullanmamaya zorladılar

and saved hundreds of lives.

ve yüzlerce hayat kurtardılar.

Mary is just one of hundreds of people

Mary, kamera kullanarak insan hakları

that my organization had helped to document human rights violations

ihlalini belgelemek için benim örgütümün yardım ettiği yüzlerce insandan

using cameras.

yalnızca biri.

My background should have led me to a different direction.

Geçmişim beni farklı bir noktaya getirmeliydi.

I was born in Israel to a right-wing family,

İsrail’de sağcı bir ailenin içinde doğdum

and as long as I remember myself,

ve kendimi bildim bileli

I wanted to join the Israeli army to serve my country

ülkeme hizmet etmek için İsrail ordusuna katılmak ve

and prove what I believed was our right for the whole land.

bu toprakların bize ait olduğuna inandığımı kanıtlamak istemişimdir.

I joined the Israeli army just after the first intifada,

İlk intifadanın -ilk filistin ayaklanması- hemen ardından

the first Palestinian uprising,

İsrail ordusuna katıldım

and I served in one of the hard-minded,

ve en zorlu, en sert ve saldırgan

toughest, aggressive infantry units,

piyade birliğinde askerlik yaptım.

and I got the biggest gun in my platoon.

Müfrezedeki en büyük silah bendeydi.

Quite fast, I became an officer

Göz açıp kapayıncaya kadar subay olmuştum

and got soldiers under my command,

ve emrime askerler verilmişti.

and as time passed, I started serving in the West Bank,

Bir zaman sonra, Batı Şeria’ya tayin edildim

and I saw these images.

ve bu görüntülerle karşılaştım.

I didn't like what I saw.

Gördüğüm şeyden hoşlanmamıştım.

It took me a while,

Biraz vakit aldı

but eventually I refused to serve in the West Bank

ama nihayet Batı Şeria’ da çalışmayı reddetmiştim

and had to spend time in jail.

ve bir süreliğine hapse atıldım.

It was a bit —

Bu biraz --

(Applause) —

(Alkışlar) --

It was not that bad, I have to say.

O kadar da kötü olmadığını söylemeliyim.

It was a bit like being in a hotel, but with very shitty food.

Bu biraz otelde kalmak gibiydi, sadece yemekleri berbattı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

In jail, I kept thinking that I need people to know.

Hapisteyken, bunu insanların bilmesi gerektiğini düşünüp durdum.

I need people to understand

İnsanların Batı Şeria’da

what the reality in the West Bank looks like.

gerçekte neler döndüğünü anlamalarına ihtiyacım vardı.

I need them to hear what I heard,

Benim duyduklarımı duymaları,

I need them to see what I saw,

benim gördüklerimi görmeleri lazımdı

but I also understood, we need the Palestinians themselves,

ve ayrıca anladım ki, asıl acı çeken Filistinlilerin,

the people that are suffering,

to be able to tell their own stories,

hikayelerini anlatabilmelerine ihtiyacımız vardı,

not journalists or filmmakers that are coming outside of the situation.

olayı dışarıdan izleyen gazetecilerin ya da yöneticilerin değil.

I joined a human rights organization,

Bir insan hakları örgütüne katıldım,

an Israeli human rights organization called B'Tselem.

B'Tselem adında İsrail kökenli bir insan hakları örgütü.

Together, we analyzed the West Bank

Birlikte, Batı Şeria’yı inceledik

and picked 100 families that are living in the most risky places:

ve en riskli bölgelerde yaşayan 100 aile seçtik:

close to checkpoints, near army bases,

kontrol noktasına yakın, ordu üslerinin yanında,

side by side with settlers.

yerleşimcilerle yan yana olanlar.

We gave them cameras and training.

Onlara kameralar verdik ve eğittik.

Quite fast, we started getting very disturbing images

Çabucak, yerleşimciler ve askerlerin onları nasıl istismar ettiğiyle ilgili

about how the settlers and the soldiers are abusing them.

oldukça rahatsız edici görüntüler almaya başladık.

I would like to share with you two clips from this project.

Sizlerle bu projeden iki klip paylaşmak istiyorum.

Both of them were broadcast in Israel, and it created a massive debate.

İkisi de İsrail’de yayınlandı ve şiddetli bir tartışma yarattı.

And I have to warn you,

Sizi uyarmam lazım,

some of you might find them quite explicit.

bazılarınız bunları sakıncalı bulabilir.

The masked men you will see in the first clips

İlk klipte göreceğiniz maskeli adamlar

are Jewish settlers.

yahudi yerleşimcilerdir.

Minutes before the camera was turned on,

Kamera açılmadan dakikalar önce,

they approached a Palestinian family

topraklarında çalışan Filistinli

that was working their land

aileye yaklaşıyorlar

and told them that they have to leave the land,

ve bu toprakları terk etmelerini söylüyorlar

because this land belongs to the Jewish settlers.

çünkü bu topraklar yahudi yerleşimcilere ait.

The Palestinians refused.

Filistinliler reddediyorlar.

Let's see what happened.

Hep birlikte neler olduğunu görelim.

The masked men that are approaching are Jewish settlers.

Yaklaşan maskeli adamlar yahudi yerleşimcilerdir.

They are approaching the Palestinian family.

Filistinli aileye yaklaşıyorlar.

This is a demonstration in the West Bank.

Bu Batı Şeria’daki bir gösteri.

The guy in green is Palestinian.

Yeşilli adam Filistinli.

He will be arrested in a second.

Birazdan tutuklanacak.

Here you see him blindfolded and handcuffed.

Burada onu gözleri bağlanmış ve kelepçelenmiş görüyorsunuz.

In a few seconds, he regrets he came to this demonstration.

Bir kaç saniyede onu gösteriye geldiğine pişman ediyorlar.

He's been shot in the foot with a rubber bullet.

Plastik mermiyle ayağına sıkıyorlar.

He is okay.

Hayatta.

Not all the settlers and the soldiers are acting this way.

Bütün yerleşimciler ve askerler bu şekilde davranmıyor.

We're talking about a tiny minority, but they have to be brought to justice.

Çok küçük bir azınlıktan bahsediyoruz ama adalete teslim edilmeleri lazım.

These clips, and others like them,

Bu klipler ve bunlar gibi diğerleri,

forced the army and the police to start investigations.

ordu ve polisi soruşturma yapmaya zorladı.

They've been shown in Israel, of course,

Bunlar İsrail’de gösteriliyor tabii ki

and the Israeli public was exposed to them also.

ve İsrail kamuoyu da bunlarla yüzleşti.

Bu proje işgal altındaki bölgelerde, insan hakları mücadelesine

This project redefined the struggle for human rights

in the occupied territories,

yeni bir boyut kazandırdı

and we managed to reduce the number of violent attacks in the West Bank.

ve Batı Şeria’daki vahşi saldırıları azaltmayı başardık.

The success of this project got me thinking

Bu projenin başarısı, beni aynı metodu

how I can take the same methodology to other places in the world.

dünyanın farklı yerlerine nasıl taşıyabileceğimi düşünmeye sevk etti.

Now, we tend to believe that today,

Artık, elimizdeki onca teknolojiyle,

with all of the technology,

akıllı telefonlar ve internetle,

the smartphones and the Internet,

dünyada olan her şeyi

we are able to see and understand most of what's happening in the world,

görüp ve duyabileceğimizi sanıyoruz

and people are able to tell their story —

ve insanların hikayelerini anlatabildiğini --

but it's only partly true.

ama bu sadece kısmen doğru.

Still today, with all the technology we have,

Bugün hâlâ, elimizdeki onca teknolojiye rağmen

less than half of the world's population

dünya nüfusunun yarısından azı

has access to the Internet,

internete erişebiliyor

and more than three billion people —

ve üç milyardan fazla insan --

I'm repeating the number —

tekrar söylüyorum --

three billion people are consuming news that is censored by those in power.

üç milyar insan, nüfuzlu insanların sansürlediği haberlerle besleniyor.

More or less around the same time,

Aşağı yukarı aynı zamanlarda,

I'm approached by a great guy named Uri Fruchtmann.

Uri Fruchtmann adında harika bir adam benimle temas kurdu.

He's a filmmaker and an activist.

O bir yapımcı ve aktivist.

We understood we were thinking along the same lines,

Aynı fikirleri paylaştığımızı fark ettik

and we decided to establish Videre, our organization, together.

ve birlikte Videre adında bir organizasyon kurmaya karar verdik.

While building the organization in London,

Organisazyon Londra’da kurulurken

we've been traveling undercover to places

biz de, bir toplumun istismar edildiği,

where a community was suffering from abuses,

kitlesel barbarlıkların yaşandığı yerlere

where mass atrocities were happening,

gizli bir şekilde seyahat ettik

and there was a lack of reporting.

ve buralarda yeterli haber yapılmıyordu.

We tried to understand how we can help.

Nasıl yardım edebileceğimizi anlamaya çalıştık.

There were four things that I learned.

Öğrendiğim dört şey var.

The first thing is that we have to engage

Birincisi, kırsal bölgelerde yaşayan

with communities that are living in rural areas,

topluluklar üzerinde çalışmamız gerekiyor,

where violations are happening far from the public eye.

şiddetin toplum gözünden uzakta gerçekleştiği yerler.

We need to partner with them,

Onlarla ortak çalışmamız gerekiyor

and we need to understand which images are not making it out there

ve hangi görüntülerin oradan çıkamadığını anlamalı

and help them to document them.

ve bunları belgelendirmelerine yardım etmeliydik.

The second thing I learned

Öğrendiğim ikinci şey,

is that we have to enable them to film in a safe way.

güvenli bir şekilde filme almalarını mümkün kılmamız gerektiğidir.

Security has to be the priority.

Öncelik emniyet olmalı.

Where I used to work before, in the West Bank,

Batı Şeria’da çalıştığım zamanlarda,

one can take a camera out,

birisi bir kamera çıkartabilir ve

most likely not going to get shot,

ve büyük ihtimalle de vurulmazdı.

but in places we wanted to work,

Fakat çalışmak istediğimiz yerlerde

just try to pull a phone out, and you're dead — literally dead.

sadece bir telefon çıkartman ölümün demektir -- gerçek manada.

This is why we decided

Bu yüzden operasyonları

to take the operation undercover

gerektiğinde gizli yapmaya

when necessary,

ve çoğunlukla

and use mostly hidden cameras.

gizli kamera kullanmaya karar verdik.

Unfortunately, I can't show you the hidden cameras we're using today —

Maalesef, bariz sebeplerden dolayı bugün kullandığımız gizli kameraları

for obvious reasons —

gösteremiyorum

but these are cameras we used before.

ama bunlar daha önceden kullandığımız kameralar.

You can buy them off the shelf.

Bunları piyasada bulabilirsiniz.

Today, we're building a custom-made hidden camera,

Bugün, özel yapılmış gizli bir kamera üretiyoruz.

like the one that Mary was wearing

Mary’nin, iktidar partisinin

in her dress to film the intimidation meeting

düzenlediği yıldırma mitingini filme almak için

of the ruling political party.

üzerine giydiğinin aynısı.

It's a camera that nobody can see,

Kimsenin göremediği,

that blends into the environment,

çevreyle kamufle olabilen bir kamera.

into the surroundings.

Now, filming securities go beyond using hidden cameras.

Artık, güvenlik önlemleri gizli kameraların ötesine geçti.

Being secure starts way before the activist is turning the camera on.

Güvenlik, eylemcinin kamerayı açmasından çok daha önce başlıyor.

To keep our partners safe,

Ortağımızı güvende tutmak için,

we work to understand the risk of every location

her mekanın ve isabet etmeden evvel her merminin riskini

and of every shot before it's happened,

hesap etmeye çalışıyoruz.

building a backup plan if something goes wrong,

Bir şeyler yanlış giderse diye yedek plan hazırlıyoruz

and making sure we have everything in place

ve operasyonumuz başlamadan önce her şeyin

before our operations start.

yerli yerinde olduğundan emin oluyoruz.

The third thing I learned is the importance of verification.

Öğrendiğim üçüncü şey ise doğrulamanın önemidir.

You can have an amazing shot of atrocity,

Harika bir vahşet çekimi yapabilirsiniz,

but if you can't verify it, it's worth nothing.

ama bunu doğrulayamazsanız hiçbir değeri olmaz.

Recently, like in the ongoing war in Syria or the war in Gaza,

Geçenlerde, Suriye veya Gazze'de devam eden savaşlar gibi,

we've seen images that are staged or brought from a different conflict.

farklı çatışmalardan getirilen veya sahnelenen görüntüler gördük.

This misinformation destroyed the credibility of the source,

Bu yanlış bilgilendirme, kaynağın güvenilirliğini zedeledi

and it's harmed the credibility of other reliable and trustworthy sources.

ve bu diğer güvenilir ve sağlam kaynakların güvenilirliğine de zarar verdi.

We use a variety of ways to make sure we can verify the information

Bilgiyi doğrulayabileceğimizden emin olmak için çeşitli yöntemler kullanıyoruz

and we can trust the material.

ve böylece materyale güvenebiliyoruz.

It starts with vetting the partners,

İş, ortakları incelemekle, onların kim olduklarını anlamakla başlıyor.

understanding who they are, and working with them very intensively.

Ve bir konumu nasıl filme alabileceğimiz hususunda

How do you film a location?

onlarla yoğun bir şekilde çalışıyoruz.

You film road signs, you film watches,

Yol işaretlerini, saatleri, gazeteleri filme alırsın.

you film newspapers.

We are checking maps, looking at maps,

Biz haritaları kontrol ediyoruz, haritalara bakıyoruz,

double-checking the information,

bilgileri iki kere kontrol ediyoruz

and looking also at the metadata of the material.

ve ayrıca materyalin üstverisine bakıyoruz.

Now, the fourth and the most important thing I learned

Şimdi, öğrendiğim dördüncü ve en önemli şey,

is how you use images to create a positive change.

olumlu bir değişim için görüntülerin nasıl kullanıldığı oldu.

To have an effect,

Etki yaratabilmek için

the key thing is how you use the material.

kilit nokta, materyali nasıl kullandığındır.

Today, we're working with hundreds of activists

Bugün, gizli kayıt yapan yüzlerce

filming undercover.

aktivist ile çalışıyoruz.

We work with them both to understand the situation on the ground

Hem alandaki durumu anlamak, hem de bu durumu izah için

and which images are missing to describe it,

hangi görüntülerin eksik olduğunu anlamak,

who are the ones that are influencing the situation,

duruma etki edenlerin kimler olduğunu ve mücadelede ilerlemek için

and when to release the material to advance the struggle.

materyallerin ne zaman salınacağını kestirmek için onlarla çalışıyoruz.

Sometimes, it's about putting it in the media,

Bazen farkındalık yaratmak için olayı medyaya

mostly local ones, to create awareness.

-daha çok yerel medyaya- yansıtmak meseledir.

Sometimes it's working with decision makers,

Bazen yasaları değiştirmek için karar vericilerle

to change laws.

çalışmak meseledir.

Sometimes, it's working with lawyers to use as evidence in court.

Bazen, mahkemede kanıt olarak kullanmak için avukatlarla çalışmaktır.

But more than often,

Ama bunun da ötesinde,

the most effective way to create a social change

sosyal bir değişim yaratmanın en etkili yolu

is to work within the community.

toplum içerisinde çalışmaktır.

I want to give you one example.

Size bir örnek vermek istiyorum.

Fatuma is part of a network of women that are fighting abuses in Kenya.

Fatuma Kenya'daki tacizlerle savaşan bayan grubunun bir parçası.

Women in her community have been harassed constantly

Onun toplumunda kadınlar okula,

on their way to school and on their way to work.

işe giderken sürekli taciz ediliyor.

They are trying to change the behavior of the community from inside.

Toplumun davranışını içeriden değiştirmek istiyorlar.

In the next clip,

Sonraki klipte,

Fatuma is taking us with her on her journey to work.

Fatuma'ya işe giderken eşlik ediyoruz.

Her voice is superimposed on images that she filmed herself

Sesi gizli kamerayla kendi çektiği filmdeki

using hidden cameras.

görüntülerle birleştirilmiş.

(Video) Fatuma Chiusiku: My name is Fatuma Chiusiku.

(Video) Fatuma Chiusiku: Adım Fatuma Chiusiku.

I'm 32 years old, a mother,

32 yaşında bir anneyim.

And Ziwa La Ng'Ombe is my home.

Ziwa La Ng'Ombe benim evim.

Each morning, I ride the mini-bus

Her sabah, 11 numaralı minibüse biniyorum.

Number 11.

But instead of a peaceful journey to work,

Fakat işe huzur içerisinde gideyim derken

each day begins with fear.

her günüm bir kabusa dönüşüyor.

Come with me now

Şimdi benimle gelin

and use my eyes

ve benim gözlerimden

to feel what I feel.

hissettiklerimi hissedin.

As I walk, I think to myself:

Yürürken, kendimce düşünüyorum:

Will I be touched?

Ellenecek miyim?

Grabbed?

Tutulacak mıyım?

Violated by this conductor again?

Biletçi yine taciz edecek mi?

Even the men inside

İçerideki adamlar bile,

the way they look at me

bana bakış şekilleri,

touch my body, rub against me,

vücuduma dokunmaları, bana sürtünmeleri,

grab me,

bana yapışmaları..

and now, as I sit in my seat

Şimdi de, koltuğuma oturunca

I only wish my mind was full of thoughts for my day,

keşke aklımda sadece günümü,

my dreams, my children at school,

hayallerimi, okuldaki çocuklarımı düşünsem.

but instead I worry about the moment when we will arrive

Fakat onun yerine oraya gideceğim anın

and I will be violated again.

ve tekrar taciz edileceğimin endişesini taşıyorum.

OY: Today, there is a new front in the fight for human rights.

OY: Bugün, insan hakları savaşında yeni bir cephe açıldı.

I used to carry a big gun.

Büyük bir silah taşırdım.

Now, I am carrying this.

Şimdi, bunu taşıyorum.

This is a much more powerful and much, much more effective weapon.

Bu çok çok daha güçlü ve çok çok daha etkili bir silah.

But we have to use its power wisely.

Fakat bu silahı akıllı kullanmalıyız.

By putting the right images in the right hands at the right time,

Doğru zamanda, doğru ellere, doğru görüntüleri vererek,

we can truly create an impact.

tam bir etki yaratabiliriz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)