Hidden Cameras Film Injustice in Dangerous Places | Oren Yakobovich | TED Talks

Translator: Thanh Nguyen Reviewer: Linh Khánh Phan

I would like to start

Tôi muốn mở đầu

with the story of Mary,

bằng câu chuyện của Mary,

a woman from an African village.

một phụ nữ sống ở một vùng quê Châu Phi.

Her first memories

Những ký ức đầu tiên của cô ấy

are of her family fleeing violent riots

là về cảnh gia đình cô trốn chạy khỏi bạo động

orchestrated by the ruling political party.

dẫn dắt bởi đảng chính trị cầm quyền.

Her brother was murdered by the state-sponsored militia,

Anh trai cô bị giết bởi đội dân vệ được nhà nước bảo trợ

and she was raped more than once

và cô bị cưỡng hiếp hơn một lần

just because she belonged to the wrong party.

chỉ vì cô theo một đảng khác.

One morning, a month before the election,

Vào một buổi sáng, 1 tháng trước cuộc bầu cử

Mary's village was called to another intimidation meeting.

Người dân trong khu phố của Mary được gọi đến một cuộc họp đe dọa.

In this meeting, there is a man standing in front of them,

Trong cuộc họp này, một người đàn ông đứng trước mặt họ.

telling them, "We know who you are,

nói rằng "Chúng tôi biết tất cả các người,

we know who you will vote for,

biết các người sẽ bầu cử cho ai,

and if you're not going to drop the right paper,

và nếu các người không bỏ đúng lá phiếu,

we're going to take revenge."

chúng tôi sẽ trả thù."

But for Mary, this meeting is different.

Nhưng đối với Mary, cuộc họp này lại khác.

She feels different.

Cô ấy có một cảm giác khác.

This time, she's waiting for this meeting,

Lần này, cô mong đợi đến cuộc họp,

because this time, she's carrying a small hidden camera in her dress,

bởi vì lần này, cô mang theo một chiếc camera nhỏ giấu trong người,

a camera that nobody else can see.

chiếc camera không ai khác thấy được.

Nobody is allowed to film in these meetings.

Các cuộc họp này không cho phép quay phim.

You risk your life if you do.

Bạn liều mạng nếu bạn làm vậy.

Mary knows that, but she also knows that the only way to stop them

Mary biết điều đó, nhưng cô cũng hiểu cách duy nhất để ngăn chặn bọn chúng

and to protect herself and her community

và để bảo vệ bản thân cũng nhưng cộng đồng của mình

is to expose their intimidation,

đó là phơi bày bộ mặt của chúng

to make sure they understand somebody is following them,

làm chúng hiểu rằng có người đang theo dõi chúng,

to break the impunity they feel.

cho chúng hiểu tội ác phải bị trừng phạt.

Mary and her friends were filming for months, undercover,

Mary và các bạn của cô đã liên tục quay trong nhiều tháng, một cách bí mật,

the intimidation of the ruling political party.

hành động đe dọa của đảng chính trị cầm quyền.

(Video) ["Filmed with hidden cameras"]

(Video) [quay bởi máy quay được giấu trong người]

Man: We are now going to speak about the upcoming elections.

Người đàn ông: Chúng ta sẽ nói về các cuộc bầu cử sắp tới.

Nothing can stop us from doing what we want.

Không gì có thể ngăn cản được những gì chúng tôi muốn làm

If we hear you are with [The Opposition]

Nếu chúng tôi biết các người theo [đảng đối lập]

we will not forgive you.

chúng tôi sẽ không dung thứ cho các người.

["Militia intimidation rally"]

["Cuộc tuần hành đe dọa của dân quân"]

[The Party] can torture you at any time.

[Đảng cầm quyền] có thể tra tấn các người bất kỳ lúc nào

The youth can beat you.

Đám thanh niên có thể đánh đập các người.

["Disruption of political meeting"]

[cuộc họp chính trị bị gián đoạn]

For those who lie, saying they are back with [The Party],

Đối với những kẻ dối trá, nói rằng mình đang quay lại với [Đảng],

your time is running out.

thời gian dành cho các người đã hết.

["Party youth militia"]

["Lực lượng thanh niên dân quân của Đảng cầm quyền"]

Some have died because they rebelled.

Một vài kẻ đã chết vì dám nổi loạn.

Some have lost their homes.

Một vài kẻ đã mất nhà cửa.

If you don't work together with [The Party],

Nếu các người không hợp tác với [Đảng cầm quyền],

you will lead a very bad life.

các người sẽ đi đến kết cục tồi tệ.

Oren Yakobovich: These images were broadcast all over the world,

Oren Yakobovich: Những hình ảnh này được công bố ở toàn thế giới

but more importantly,

nhưng quan trọng hơn là,

they have been broadcast back to the community.

chúng được công bố về chính động đồng của Mary.

The perpetrators saw them too.

Những kẻ phạm tội cũng nhìn thấy.

They understood somebody is following them.

Chúng đã nhận ra có người đang theo dõi chúng.

They got scared. Impunity was broken.

Chúng bắt đầu lo sợ. Cảm giác miễn tội bị phá vỡ.

Mary and her friends forced the ruling political party

Mary và các bạn cô đã buộc đảng cầm quyền

not to use violence during the election,

ngưng việc dùng vũ lực trong cuộc bầu cử,

and saved hundreds of lives.

và cứu được hàng trăm người.

Mary is just one of hundreds of people

Mary chỉ là một trong hàng trăm người

that my organization had helped to document human rights violations

mà tổ chức của tôi đã giúp đỡ ghi lại vi phạm quyền con người

using cameras.

bằng camera.

My background should have led me to a different direction.

Hoàn cảnh của tôi đáng lẽ đã đưa tôi vào con đường khác.

I was born in Israel to a right-wing family,

Tôi được sinh ra ở Israel trong một gia đình thuộc phe cánh hữu,

and as long as I remember myself,

và như tôi nhớ được,

I wanted to join the Israeli army to serve my country

tôi muốn gia nhập quân đội Israel để phục vụ đất nước

and prove what I believed was our right for the whole land.

và chứng minh rằng niềm tin của tôi là đúng đắn cho cả nước.

I joined the Israeli army just after the first intifada,

Tôi gia nhập quân đội Israel ngay sau cuộc khởi nghĩa năm 1987,

the first Palestinian uprising,

cuộc nổi dậy đầu tiên của Palestine,

and I served in one of the hard-minded,

tôi phục vụ cho một trong những đơn vị

toughest, aggressive infantry units,

khắt khe, cứng rắn, hiếu chiến nhất,

and I got the biggest gun in my platoon.

và tôi có khẩu súng lớn nhất trong trung đội.

Quite fast, I became an officer

Khá nhanh, tôi trở thành một sĩ quan

and got soldiers under my command,

và có binh sĩ dưới sự chỉ huy của tôi,

and as time passed, I started serving in the West Bank,

và theo thời gian, tôi bắt đầu phục vụ ở Bờ Tây,

and I saw these images.

và tôi nhìn thấy những hình ảnh này.

I didn't like what I saw.

Tôi không thích chúng.

It took me a while,

Phải cần một lúc,

but eventually I refused to serve in the West Bank

nhưng cuối cùng tôi cũng từ chối phục vụ ở Bờ Tây

and had to spend time in jail.

và phải ở tù một thời gian.

It was a bit —

Tôi đã hơi -

(Applause) —

(tán thưởng) -

It was not that bad, I have to say.

Tôi phải nói rằng nó không tệ đến vậy.

It was a bit like being in a hotel, but with very shitty food.

Nó có cảm giác như ở khách sạn, nhưng với đồ ăn tệ hại.

(Laughter)

(cười)

In jail, I kept thinking that I need people to know.

Trong tù, tôi cứ nghĩ rằng tôi cần mọi người biết.

I need people to understand

Tôi cần mọi người hiểu

what the reality in the West Bank looks like.

thực tế ở Bờ Tây như thế nào.

I need them to hear what I heard,

Tôi cần họ nghe những gì tôi đã nghe,

I need them to see what I saw,

tôi cần họ thấy những gì tôi đã thấy,

but I also understood, we need the Palestinians themselves,

nhưng tôi hiểu rằng, chúng ta cần những người Palestine,

the people that are suffering,

những người chịu tổn thất,

to be able to tell their own stories,

có thể kể được những câu chuyện của họ.

not journalists or filmmakers that are coming outside of the situation.

không phải những nhà báo hay nhà làm phim ra khỏi tình cảnh đó.

I joined a human rights organization,

Tôi tham gia một tổ chức quyền con người,

an Israeli human rights organization called B'Tselem.

một tổ chức quyền con người của Israel tên là B'Tselem.

Together, we analyzed the West Bank

Cùng nhau, chúng tôi phân tích Bờ Tây

and picked 100 families that are living in the most risky places:

và chọn 100 gia đình đang sinh sống ở những nơi nguy hiểm nhất:

close to checkpoints, near army bases,

gần trạm kiểm soát, gần căn cứ quân đội,

side by side with settlers.

ngay kề với quân đóng.

We gave them cameras and training.

Chúng tôi cung cấp cho họ camera và rèn luyện.

Quite fast, we started getting very disturbing images

Khá nhanh, chúng tôi bắt đầu thu được các hình ảnh đáng lo ngại

about how the settlers and the soldiers are abusing them.

về cách quân lính ngược đãi họ.

I would like to share with you two clips from this project.

Tôi muốn chia sẻ với các bạn hai đoạn phim trong dự án này.

Both of them were broadcast in Israel, and it created a massive debate.

Cả hai đều được truyền hình khắp Israel, và gây ra một cuộc tranh luận khổng lồ.

And I have to warn you,

Tôi phải cảnh báo các bạn

some of you might find them quite explicit.

một số người có thể bị khó chịu.

The masked men you will see in the first clips

Bọn người bịt mặt các bạn thấy trong đoạn phim đầu

are Jewish settlers.

là quân đóng Do Thái.

Minutes before the camera was turned on,

Vài phút trước khi camera được bật lên,

they approached a Palestinian family

chúng tiến tới một gia đình Palestine

that was working their land

đang làm trên đất của họ

and told them that they have to leave the land,

và bảo rằng họ phải rời mảnh đất,

because this land belongs to the Jewish settlers.

bởi vì mảnh đất này thuộc về chúng.

The Palestinians refused.

Gia đình người Palestine từ chối.

Let's see what happened.

Hãy cùng xem điều gì đã xảy ra.

The masked men that are approaching are Jewish settlers.

Bọn bịt mặt đang tiến tới là quân đóng Do Thái.

They are approaching the Palestinian family.

Chúng đang tiến tới một gia đình Palestine.

This is a demonstration in the West Bank.

Đây là một cuộc biểu hiện ở Bờ Tây.

The guy in green is Palestinian.

Người mặc đồ xanh là từ Palestine

He will be arrested in a second.

Anh ta sẽ bị bắt trong vài giây.

Here you see him blindfolded and handcuffed.

Ở đây các bạn thấy anh ta bị bịt mắt và còng tay.

In a few seconds, he regrets he came to this demonstration.

Trong vài giây, anh ta sẽ hối tiếc đã tham gia cuộc biểu hiện này.

He's been shot in the foot with a rubber bullet.

Anh đã bị bắn vào chân bằng một viên đạn cao su

He is okay.

Anh ta vẫn ổn.

Not all the settlers and the soldiers are acting this way.

Không phải tất cả quân lính đều hành sự như thế này.

We're talking about a tiny minority, but they have to be brought to justice.

Chúng ta đang nói về một số lượng nhỏ, nhưng họ phải bị đưa ra công lý.

These clips, and others like them,

Những đoạn phim này, và những cái tương tự,

forced the army and the police to start investigations.

đã bắt buộc quân đội và cảnh sát bắt đầu điều tra.

They've been shown in Israel, of course,

Chúng đã được cho xem ở Israel, tất nhiên,

and the Israeli public was exposed to them also.

và quần chúng Israel cũng được thấy chúng.

This project redefined the struggle for human rights

Dự án này đã xác định lại cuộc đấu tranh cho quyền con người

in the occupied territories,

trong các lãnh thổ có quân đóng,

and we managed to reduce the number of violent attacks in the West Bank.

và chúng tôi đã giảm được số cuộc tấn công bạo lực ở Bờ Tây.

The success of this project got me thinking

Sự thành công của dự án này đã khiến tôi nghĩ

how I can take the same methodology to other places in the world.

về cách ứng dụng phương pháp tương tự vào những nơi khác trên thế giới.

Now, we tend to believe that today,

Bây giờ, chúng ra thường nghĩ rằng

with all of the technology,

với các loại công nghê,

the smartphones and the Internet,

điện thoại thông minh và Internet,

we are able to see and understand most of what's happening in the world,

chúng ta có thể thấy và hiểu đa số những gì đang xảy ra trên thế giới,

and people are able to tell their story —

và mọi người có thể kể câu chuyện của họ -

but it's only partly true.

nhưng điều này chỉ đúng một phần.

Still today, with all the technology we have,

Tới bây giờ, với tất cả công nghệ chúng ta có,

less than half of the world's population

chưa đến một nửa dân số thế giới

has access to the Internet,

có khả năng truy cập Internet,

and more than three billion people —

và hơn 3 tỉ người -

I'm repeating the number —

để tôi lặp lại con số -

three billion people are consuming news that is censored by those in power.

3 tỉ người chỉ được nhận thông tin đã qua kiểm duyệt từ chính quyền.

More or less around the same time,

Ngay khoảng thời gian này,

I'm approached by a great guy named Uri Fruchtmann.

một chàng trai tuyệt vời tên Uri Fruchtmann đã đến gặp tôi.

He's a filmmaker and an activist.

Anh ta là một nhà làm phim và nhà hoạt động.

We understood we were thinking along the same lines,

Chúng tôi hiểu rằng chúng tôi đang đi cùng hướng,

and we decided to establish Videre, our organization, together.

và chúng tôi cùng nhau thành lập tổ chức Videre.

While building the organization in London,

Trong lúc xây dựng tổ chức ở London,

we've been traveling undercover to places

chúng tôi đã bí mật đi đến những nơi

where a community was suffering from abuses,

mà một cộng đồng phải chịu đựng sự áp bức,

where mass atrocities were happening,

nơi mà các cuộc hành hung tập thể đang diễn ra,

and there was a lack of reporting.

và không có sự báo cáo.

We tried to understand how we can help.

Chúng tôi có tìm cách để giúp đỡ.

There were four things that I learned.

Tôi học được bốn điều.

The first thing is that we have to engage

Thứ nhất là chúng tôi phải làm việc

with communities that are living in rural areas,

với những cộng đồng ở vùng nông thôn,

where violations are happening far from the public eye.

nơi mà những xâm phạm tránh được sự phát hiện.

We need to partner with them,

Chúng tôi cần phải hợp tác với họ,

and we need to understand which images are not making it out there

và chúng tôi cần hiểu hình ảnh nào đang không được tung ra

and help them to document them.

và giúp họ ghi nhận chúng.

The second thing I learned

Điều thứ hai mà tôi học được

is that we have to enable them to film in a safe way.

là chúng tôi cần phải giúp họ quay phim một cách an toàn.

Security has to be the priority.

An ninh là điều tối cao.

Where I used to work before, in the West Bank,

Nơi tôi từng làm việc, ở Bờ Tây,

one can take a camera out,

một người có thể lấy camera ra,

most likely not going to get shot,

nhiều khả năng sẽ không bị bắn,

but in places we wanted to work,

nhưng ở nơi chúng tôi muốn làm việc,

just try to pull a phone out, and you're dead — literally dead.

nếu bạn thử lấy điện thoại ra, bạn sẽ bị giết ngay.

This is why we decided

Đó là lí do chúng tôi quyết định

to take the operation undercover

thực hiện trong bí mật

when necessary,

khi cần thiết,

and use mostly hidden cameras.

và phần lớn dùng camera giấu kín.

Unfortunately, I can't show you the hidden cameras we're using today —

Nhưng tôi không thể cho các bạn thấy các camera chúng tôi đang dùng

for obvious reasons —

vì những lí do hiển nhiên,

but these are cameras we used before.

nhưng đây là những camera chúng tôi từng dùng.

You can buy them off the shelf.

Bạn có thể mua trong cửa hàng.

Today, we're building a custom-made hidden camera,

Bây giờ, chúng tôi đang xây dựng một camera tùy chỉnh,

like the one that Mary was wearing

như cái mà Mary đeo

in her dress to film the intimidation meeting

trong cái váy để quay cuộc họp đe dọa

of the ruling political party.

của đang cầm quyền.

It's a camera that nobody can see,

Nó là một cái camera không ai thấy,

that blends into the environment,

và trà trộn vào môi trường,

into the surroundings.

vào những vật xung quanh.

Now, filming securities go beyond using hidden cameras.

Nhưng việc bảo vệ khi quay phim có nhiều hơn là camera giấu kín.

Being secure starts way before the activist is turning the camera on.

Nó bắt đầu từ lâu trước khi camera được bật lên.

To keep our partners safe,

Để giữ đối tác của chúng tôi được an toàn,

we work to understand the risk of every location

chúng tôi phải nghiên cứu rủi ro của từng địa điểm

and of every shot before it's happened,

và từng thước phim trước khi nó xảy ra,

building a backup plan if something goes wrong,

xây dựng kế hoạch dự phòng nếu có gì đó không ổn,

and making sure we have everything in place

và bảo đảm tất cả mọi thứ phải sẵn sàng

before our operations start.

trước khi chiến dịch bắt đầu.

The third thing I learned is the importance of verification.

Điều thứ ba tôi học được là tầm quan trọng của sự xác minh.

You can have an amazing shot of atrocity,

Bạn có thể có một đoạn phim sự hành hung rất kinh ngạc,

but if you can't verify it, it's worth nothing.

nhưng nếu không xác minh được, nó là vô dụng.

Recently, like in the ongoing war in Syria or the war in Gaza,

Gần đây, như trong cuộc chiến trang ở Syria hay Gaza,

we've seen images that are staged or brought from a different conflict.

chúng tôi đã thấy các hình ảnh được dàn dựng hoặc từ nơi khác

This misinformation destroyed the credibility of the source,

Thông tin sai sẽ phá hủy uy tín của nguồn thông tin,

and it's harmed the credibility of other reliable and trustworthy sources.

và làm hại uy tín của các nguồn thông tin đáng tin cậy khác.

We use a variety of ways to make sure we can verify the information

Chúng tôi dùng nhiều cách để xác minh thông tin

and we can trust the material.

và tin tưởng những tài liệu.

It starts with vetting the partners,

Bắt đầu bằng việc kiểm tra đối tác,

understanding who they are, and working with them very intensively.

hiểu họ là người thế nào, và làm việc cao độ với họ.

How do you film a location?

Bạn quay một địa điểm bằng cách nào?

You film road signs, you film watches,

Bạn quay bảng chỉ đường, quay đồng hồ,

you film newspapers.

quay sách báo.

We are checking maps, looking at maps,

Chúng tôi kiểm tra bản đồ, xem bản đồ,

double-checking the information,

kiểm tra lại thông tin,

and looking also at the metadata of the material.

và xem dữ liệu trong các tài liệu.

Điều thứ tư và quan trọng nhất tôi học được

Now, the fourth and the most important thing I learned

is how you use images to create a positive change.

là cách dùng các hình ảnh để mang lại thay đổi tích cực.

To have an effect,

Để tạo ảnh hưởng,

the key thing is how you use the material.

điều quan trọng là cách bạn dùng các tài liệu.

Today, we're working with hundreds of activists

Bây giờ, chúng tôi làm việc với hàng trăm nhà hoạt động

filming undercover.

quay phim bí mật.

We work with them both to understand the situation on the ground

Chúng tôi làm việc với họ để hiểu được tình hình

and which images are missing to describe it,

và những hình ảnh còn thiếu để miêu tả nó,

who are the ones that are influencing the situation,

ai là những người có ảnh hưởng đến tình hình,

and when to release the material to advance the struggle.

và khi nào nên phát hành các tài liệu.

Sometimes, it's about putting it in the media,

Đôi khi, đó là đưa nó đến truyền thông,

mostly local ones, to create awareness.

đa số là địa phương, để tạo nhận thức.

Sometimes it's working with decision makers,

Đôi khi đó là làm việc với chính quyền,

to change laws.

để thay đổi luật.

Sometimes, it's working with lawyers to use as evidence in court.

Đôi khi, đó là làm việc với các luật sư để làm bằng chứng trước tòa.

But more than often,

Nhưng nhiều khi,

the most effective way to create a social change

cách hiệu quả nhất để mang lại thay đổi xã hội

is to work within the community.

là làm việc trong cộng đồng.

I want to give you one example.

Tôi muốn cho các bạn một ví dụ.

Fatuma is part of a network of women that are fighting abuses in Kenya.

Fatuma là một phần của mạng lưới phụ nữ đang đấu tranh với ngược đãi ở Kenya.

Women in her community have been harassed constantly

Phụ nữ trong cộng đồng của cô đã bị quấy rối liên tiếp

on their way to school and on their way to work.

trên đường đến trường và trên đường đi làm.

They are trying to change the behavior of the community from inside.

Họ đang cố thay đổi hành vi của cộng đồng từ bên trong.

In the next clip,

Trong đoạn phim tới,

Fatuma is taking us with her on her journey to work.

Fatuma đang dẫn chúng ta theo con đường đi làm của cô.

Her voice is superimposed on images that she filmed herself

Giọng nói của cô ta được chồng lên các hình ảnh cô ấy tự mình quay

using hidden cameras.

bằng camera giấu kín.

(Video) Fatuma Chiusiku: My name is Fatuma Chiusiku.

(Video) Fatima Chiusiku: Tôi tên là Fatima Chiusiku.

I'm 32 years old, a mother,

Tôi 32 tuổi, là một người mẹ,

And Ziwa La Ng'Ombe is my home.

và Ziwa La Ng'Ombe là quê hương tôi.

Each morning, I ride the mini-bus

Mỗi sáng, tôi đi xe buýt

Number 11.

số 11.

But instead of a peaceful journey to work,

Nhưng thay vì một chuyến đi yên bình tới chỗ làm,

each day begins with fear.

mỗi ngày bắt đầu với sự sợ hãi.

Come with me now

Hãy đi cùng tôi

and use my eyes

và dùng đôi mắt tôi

to feel what I feel.

để cảm nhận những cảm giác của tôi.

As I walk, I think to myself:

Khi tôi bước đi, tôi nghĩ:

Will I be touched?

Liệu mình sẽ bị sàm sỡ?

Grabbed?

Túm lấy?

Violated by this conductor again?

Xâm phạn bởi người bán vé nữa?

Even the men inside

Ngay cả những đàn ông bên trong

the way they look at me

cách họ nhìn tôi

touch my body, rub against me,

chạm vào tôi, cọ vào tôi,

grab me,

túm lấy tôi,

and now, as I sit in my seat

và bây giờ, khi tôi ngồi trên ghế

I only wish my mind was full of thoughts for my day,

tôi chỉ mong tâm trí tôi đầy những ý nghĩ cho ngày của tôi,

my dreams, my children at school,

giấc mơ của tôi, con cái tôi ở trường,

but instead I worry about the moment when we will arrive

nhưng thay vào đó tôi lo lắng về lúc tôi tới

and I will be violated again.

và sẽ bị xâm hại lần nữa.

OY: Today, there is a new front in the fight for human rights.

OY: Ngày nay, có một mặt trận mới trong cuộc đấu tranh cho quyền con người.

I used to carry a big gun.

Tôi từng mang một khẩu súng lớn.

Now, I am carrying this.

Bây giờ, tôi mang theo thứ này.

This is a much more powerful and much, much more effective weapon.

Đây là một vũ khí mạnh và hiệu quả hơn rất, rất nhiều.

But we have to use its power wisely.

Nhưng chúng ta phải dùng sức mạnh đó một cách thông minh.

By putting the right images in the right hands at the right time,

Bằng cách đưa đúng hình ảnh cho đúng người vào thời điểm đúng,

we can truly create an impact.

chúng ta có thể thực sự tạo ảnh hưởng.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(tán thưởng)

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(tán thưởng)