A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | Lauren Sallan

Çeviri: Yusuf Kerem Sağlam Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

Paleontology,

Paleontoloji

a science geared towards small children,

küçük çocuklara yönelik bir bilim dalı,

focused on digging up dinosaurs

dinozor kalıntıları kazıp çıkarmaya dayalı,

while sporting a "Jurassic Park" costume.

üstelik ''Jurassic Park'' kostümü giyerek.

Skulls are popped out of the ground

Kafatasları yerden fırlar

and put on display for public gawking.

ve turistik yerlerde ağzı açık bakılmak için sergilenir.

The relevance of this, beyond clickbait, coloring books and monster movies

tıklama tuzakları, boyama kitapları ve canavar filmleri dışında

bunun başka alanı bilinmiyor.

is unknown.

No ...

Hayır...

Wait.

Bekleyin.

That's not paleontology at all.

Bu hiç Paleontoloji değil.

Paleontology is nothing less than the study of past life.

Paleontoloji geçmiş hayatın tüm incelemesi demek.

All past life.

Bütün geçmiş zaman.

From ancestors to alien forms.

Atalarımızdan uzaylı formlarına kadar.

It involves fundamental questions like "Who are we?"

''Kimiz biz?'' gibi temel soruları içerir,

And "How did we get here?" --

''Buraya nasıl geldik?'' gibi,

using the broadest possible definition of "we":

''Biz'' tanımını mümkün olan en geniş şekilde ele alır:

life itself.

hayatın kendisini.

Dinosaurs, a category of birds,

Dinozorlar, bir kuş grubu

are just a small percentage of that.

ve bu grubun küçük bir kısmı.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

Yet they get the most media attention.

Yine de medya ilgisini en çok onlar çekiyor.

[The incredible diversity of ancient life, Dinosaurs, Paleontology]

[Antik dönemin inanılmaz çeşitliliği, Dinozorlar, Paleontoloji]

It's a very accurate meme; I didn't even make this one.

Bu çok doğru bir düşünce; bunu ben uydurmadım.

This is just the truth.

Bu sadece gerçek.

Anyway, most of us paleontologists consider dinosaurs to be a gateway drug.

Neyse, çoğu paleontolog dinozorları bağımlılık yapıcı olarak görüyor.

There is so much cooler stuff in the fossil record,

Fosil kalıntılarında çok daha havalı şeyler var

and we know so much about it.

ve bunun hakkında çok bilgi sahibiyiz.

Let's go on a brief, dinosaur-free tour

Hadi dinozorlar olmadan son 4 milyar yılın

of the last four billion years.

kısa bir özetini yapalım.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

First up, genetic material.

İlk olarak genetik materyal.

Viruses, basically, started producing proteins

Virüsler, temel olarak, protein üretmeye başladılar

and wrecking their environment.

ve çevrelerine zarar verdiler.

The Earth was infected with life.

Dünya'ya hayat bulaştı.

Some of these new bacteria learned how to eat sunshine,

Bu yeni bakterilerden bazıları gün ışığını yemeyi,

producing oxygen,

oksijen üretmeyi,

pulling in carbon from the air

havadan karbon çekmeyi

and destroying the iron food of other microbes

ve diğer mikropların demir yiyeceklerini

onları pasa dönüştürerek yok etmeyi öğrendiler.

by turning it into rust.

This went on for billions of years.

Bu milyarlarca yıl devam etti.

Some bacteria consumed other bacteria,

Bazı bakteriler diğer bakterileri yedi.

gaining their power to turn oxygen into energy,

Oksijeni enerjiye çevirebilecek gücü kazanıp

becoming the precursors of animals and plants.

hayvanların ve bitkilerin öncüleri oldular.

But as a result, there were climate shocks,

Fakat sonuç olarak iklim şokları yaşandı,

from hot to cold and back again,

sıcaktan tekrar soğuğa dönüldü

which ended up turning the Earth into a snowball covered with glaciers.

ve Dünya buzullarla çevrilmiş bir kar topu hâline geldi.

The technical term for this time period is "Snowball Earth."

Bu dönemin teknik ismi ''Kar Topu Dünyası.''

(Laughter)

(Gülme sesleri)

Seven hundred, eight hundred million years ago.

700-800 milyon yıl önce.

Anyway, microbes banded together,

Her neyse, mikroplar çok hücreli hayat oluştururken

creating multicellular life.

birbirlerine bağlandı.

Six hundred million years ago,

600 milyon yıl önce

geometric colonies appeared, sucking microbes from the water.

mikropları sudan emen geometrik koloniler ortaya çıktı.

These were soon replaced by the ancestors of modern animals.

Bunların yerini kısa zamanda modern hayvanların ataları aldı.

The Cambrian explosion.

Kambriyen patlaması.

Lobster relatives ate other animals,

Istakozun akrabaları,

kavrayıcı kollarını kullanarak diğer hayvanları yedi.

capturing them using their grasping arms.

Armored wriggling clam worms crawled across the seafloor and into it,

Zırhlı kıvrılan midye solucanları deniz tabanı boyunca ve içinde sürünürek

creating new ecosystems.

yeni bir ekosistem yarattı.

Our tadpole-like ancestors flitted along ancient coastlines,

İlk kurbağa yavrusu benzerleri antik kıyı şeridine taşınırken

while their eel-like relatives with gnashing throat teeth

boğazlarındaki dişlerle yılan balığı benzerleri

swam above the ice-cream cone corals of the first reefs,

otobüs boyutunda deniz canavarlarından

ve aç deniz akreplerinden kaçarken

dodging school-bus-sized krakens

dondurma koni mercanlardan ilk resiflerin üzerinde yüzmüş.

and hungry sea scorpions.

Plant fungus came onto land.

Bitki mantarları karaya çıktı.

But then the glaciers returned, killing pretty much everything.

Fakat sonra buzullar geri dönüp neredeyse her şeyi öldürdü.

But mass extinctions open opportunities.

Ama kitlesel yok oluşlar fırsatlar oluşturur.

Jawless fishes invaded the ocean,

Çenesiz balıklar okyanusu işgal etti;

sporting points, prongs, and finally, fins.

av noktaları, çatal dişler ve son olarak yüzgeçler.

Spiders, scorpions, snails and worms came onto land.

Örümcekler, akrepler, salyangozlar ve solucanlar karaya çıktı.

Somewhere around China, a fish developed jaws,

Çin'in oralarda bir yerde bir balık çene geliştirip

and its descendants drove jawless fishes,

çenesiz balıkların, deniz akreplerinin

sea scorpions and branching plankton

ve dallanan planktokların

to extinction.

neslini bitmeye götürdü.

Some of these fishes,

Bu balıklardan bazıları,

which had arm bones in their fins,

yüzgecinde kol kemikleri olanlarında

sprouted fingers,

parmaklar filizlendi,

seven or eight per flipper.

yüzgeç başına 7 veya 8 parmak.

On land, plants became trees,

Karada, bitkiler ağaç olup

growing massive

inanılmaz büyüdü

or spreading their spores only once before dying.

veya ölmeden önce bir kere sporlarını yaydılar.

But then the glaciers came back again,

Fakat sonra yine buzullar geldi

and it was mass extinction number two.

ve bu kitlesel yok olmanın iki numaralısıydı.

It was the age of weird fishes and plated sea lilies.

Zaman garip balıkların ve denizi kaplayan zambakların zamanıydı.

Sharks with wings.

Kanatlı köpek balıkları.

Sharks with buzz saw jaws.

Keskin testere çeneli köpek balıkları.

Sharks with fins covered in tiny teeth.

Küçük dişlerle kaplı yüzgeçleri olan köpek balıkları.

Sharks with crushing tooth plates.

Ezici diş plakaları olan köpek balıkları.

Bony fishes that looked like modern angelfish and eels

İlk kez günümüzün maymun balığı ve yılan balıklarına benzer kemikli balıklar çıktı.

for the first time.

Wetlands developed,

Sulak alanlar gelişti,

sporting ten-foot-long millipedes and giant dragon flies.

üç metre uzunluğunda avcı kırk ayaklar ve dev yusufçuklar ortaya çıktı.

These spread across the supercontinent of Pangaea and died,

Bunlar süper kıta Pangea boyunca yayıldı ve öldü,

creating coal,

kömür oluştu,

leading to a 100-million-year Ice Age.

100 milyon yıllık Buz Devri'ne önderlik etti.

Finally, vertebrates made it onto land on a permanent basis,

Sonunda, omurgalılar kalıcı olarak karaya çıktı,

leading to alligator-like amphibians

beraberinde timsah benzeri amfibiyanlar

and saber-toothed protomammals.

ve kılıç dişli proto memeliler.

But then, volcanoes erupted all over Siberia,

Fakat sonra volkanlar bütün Sibirya'yı eritti,

everything almost died

neredeyse her şey öldü

and it was mass extinction number three.

ve bu üç numaralı kitlesel yok oluştu.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

The day life nearly died.

Gündüz hayatı neredeyse öldü.

A single, lonely tusked mammal survived and thrived,

Sadece yalnız tusk dişli memeli hayatta kaldı ve gelişti

but it was soon replaced by galloping crocodiles.

ama kısa zamanda koşabilen timsahlar yerlerini aldı.

In the ocean, marine reptiles,

Okyanusta, deniz sürüngenleri,

giant rafts made of the living relatives of sea urchins

büyük oranda deniz kestanelerinin akrabalarını

and armored squids, ammonoids, of every kind and form.

ve zırhlı kalamarlarla, ammonoidlerin her türlü cinsini ve formunu oluşturdu.

But then, Pangaea started to split apart,

Fakat sonra Pangea parçalanmaya başladı,

forming a sea of lava

bir gün Atlantik Okyanusu olacak

that would one day become the Atlantic Ocean,

atmosfere toksik gaz kusan

spewing toxic gas into the atmosphere

bir lav denizi oluşturdu

and mass extinction number four.

ve bu dördüncü kitlesel imhaydı.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

Yeah, there's actually a lot more than these five,

Evet, aslında beş seferden çok daha fazlası var,

these are the big ones.

bunlar sadece büyük olanlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So, finally, there were whale-sized fishes,

Sonunda balina boyutunda balıklar oluştu

and modern fishes mobbed corals,

ve günümüz balıkları resiflerde toplandı,

made gigantic by using their captured algae to eat sunshine.

güneş ışınlarını yiyen su yosunlarını kullanarak devasa oldular.

Crabs, stingrays and other fishes with crushing teeth appeared,

Yengeçler, vatozlar ve öbür balıklar ezici dişleriyle,

smashing shells

ağır kabuklarıyla ortaya çıktı

and leading to an arms race between predators and prey.

ve avcı-av arasındaki silahlanma yarışına önderlik etti.

There was an explosion of marine biodiversity.

Bu sırada deniz biyoçeşitliliğinde patlama yaşandı.

Mammals climbed trees, flew

Memeliler ağaçlara tırmandı, uçtu

and did a lot of other things that are seemingly sort of modern.

ve günümüzdeki davranışlarına benzer birçok başka şey yaptılar.

They were feeding on the first flowers pollinated by the first bees.

İlk arılar tarafından polenleştirilmiş ilk çiçeklerle beslendiler.

There were ecological revolutions on land and at sea,

Hem karada hem de denizde modern dünyaya önderlik eden

leading to the modern world.

ekolojik bir devrim oldu.

Except that an asteroid hit Mexico,

Ama sonra Meksika'ya bir asteroit çarptı

and then that triggered volcanoes on the other side of the world in India,

ve dünyanın öbür ucunda Hindistan'daki volkanları tetikledi

and everything almost died again.

ve tekrardan neredeyse her şey öldü.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But -- there's always a but, because we're still here --

Fakat her zaman bir fakat var ki buradayız

mammals arose from the ashes,

memeliler küllerinden doğup

became small under extreme heat and then ever larger.

aşırı sıcak altında küçülüp daha sonra her zamankinden çok büyüdüler.

There were palm trees and snakes in the Arctic.

Kuzey Kutbu'nda palmiye ağaçları ve yılanlar vardı.

Predatory deer dogs frolicked along ancient rivers,

Yırtıcı geyik köpekleri antik nehirler boyunca keyif sürerken

while their relatives returned to the ocean

akrabaları okyanusa geri dönüp

to become the first otter-like whales.

samur benzeri ilk balinalar oldular.

Not hyenas and other sort of carnivores

Sırtlanlar ve diğer karnivorlar

were chased off by giant long-necked rhinos.

devasa uzun boyunlu gergedanlar tarafından kovalanmadı.

Everything at this point seems kind of familiar

Buradaki her şey kısmet tanıdık gelse de

but not really.

aslında değil.

In Antarctica, an ice age started,

Antarktika'da başlayan buz devri

forming the first permanent polar ice cap in two hundred million years.

ilk kalıcı kutup buz örtüsünü 200 milyon yılda oluşturdu.

This dried out the rest of the world,

Bu Dünya'nın geri kalanını kuruttu

but it allowed the rise of grasses, of rodents, of cats.

fakat çimlerin, kemirgenlerin ve kedilerin artmasına imkân verdi.

Somewhere in Africa,

Afrika'da bir yerde

an ape started walking across the new savannah.

bir ape yeni büyük savana üstünde yürümeye başladı.

Oh, and there were giant saber-toothed salmon,

Ah, bundan bahsetmem lazım,

I just have to mention that.

devasa kılıç dişli somon ortaya çıktı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So, we know all of this happened

Yani biz bunların hepsinin nasıl olduğunu

and so much more.

ve daha da fazlasını biliyoruz.

How?

Nasıl?

Why?

Neden?

Paleontology is a thriving science

Paleontoloji, birçok diğer alan ve teknolojilerin kesişimiye birlikte

at the intersection of multiple other fields and technologies.

gelişen bir bilim.

There is no bigger data than the fossil record,

Fosil kalıntılarından daha büyük veri yok

and we mine every bit of it.

ve her birini kazıyoruz.

We use CAT scans,

CAT taramalarını,

we use isotopes,

izotopları,

we use genomes,

genomları,

we use robots,

robotları,

we use mathematical simulations

matematik simülasyonlarını

and all kinds of analytics.

ve bütün türlerde analitiği kullanıyoruz.

We maximize all of it so that we can understand the past

Biz hepsini maksimuma çıkartıyoruz ki geçmişi

and how evolution works.

ve evrimin nasıl çalıştığını anlayalım.

It also lets us make predictions for the future.

Bu ayrıca bize gelecekle alakalı tahmin yapma fırsatı tanıyor.

What will happen after the next mass extinction?

Sıradaki kitlesel yok olmadan sonra ne olacak?

What weird things will show up?

Ne tür gariplikler görülecek?

Will mammals get smaller again?

Memeliler tekrardan mı küçülecek?

Will there even be mammals?

Hatta memeli olacak mı?

In sum,

Özetle

we have learned a lot about dinosaurs.

dinozorlarla alakalı çok şey öğrendik.

But there's so much left to learn

Fakat geçmişte yaşamış diğer %99,9 türden öğrenilecek hâlâ çok şey var.

from the other 99.9 percent of things that have ever lived.

And that's paleontology.

Ve paleontoloji bu.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause and cheers)

(Alkışlar ve tezahüratlar)