A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | Lauren Sallan

Reviewer: Ngọc Quỳnh Đặng

Cổ sinh vật học,

một ngành khoa học hướng đến trẻ nhỏ,

tập trung vào khai quật xương khủng long

trong trang phục "Công viên kỷ Jura".

Paleontology,

a science geared towards small children,

Hộp sọ được bới lên từ lòng đất

và đưa ra trưng bày để công chúng chiêm ngưỡng.

focused on digging up dinosaurs

Ý nghĩa của việc này, ngoài làm mồi nhấp chuột, sách tô màu và phim ảnh

while sporting a "Jurassic Park" costume.

Skulls are popped out of the ground

thì không ai rõ.

and put on display for public gawking.

Không đúng...

Đợi đã.

The relevance of this, beyond clickbait, coloring books and monster movies

Đó đâu phải Cổ sinh vật học.

is unknown.

Cổ sinh vật học chính là khoa học nghiên cứu về quá khứ.

No ...

Wait.

Tất cả những gì về quá khứ.

That's not paleontology at all.

Từ tổ tiên ta đến các hình thái xa lạ.

Paleontology is nothing less than the study of past life.

Nó bao gồm các câu hỏi căn bản như "Chúng ta là ai"?

All past life.

và "Làm sao ta lại ở đây"?

From ancestors to alien forms.

với định nghĩa rộng nhất có thể của từ "chúng ta":

It involves fundamental questions like "Who are we?"

sự sống này.

Khủng long, vốn là một phân loài chim,

And "How did we get here?" --

using the broadest possible definition of "we":

chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong số đó.

(Tiếng cười)

life itself.

Nhưng chúng lại nhận được nhiều sự chú ý của truyền thông nhất.

Dinosaurs, a category of birds,

[Sự đa dạng kinh ngạc của sự sống cổ đại - Khủng long]

are just a small percentage of that.

Bức ảnh biếm họa chuẩn quá. Tôi đâu có tạo ra nó.

(Laughter)

Yet they get the most media attention.

Sự thật đơn giản là vậy.

Dù sao, hầu hết các nhà cổ sinh vật coi khủng long là 1 loại thuốc nhử.

[The incredible diversity of ancient life, Dinosaurs, Paleontology]

It's a very accurate meme; I didn't even make this one.

Có rất nhiều thứ hay ho hơn trong dẫn liệu hóa thạch,

This is just the truth.

Anyway, most of us paleontologists consider dinosaurs to be a gateway drug.

và chúng tôi biết rất nhiều về nó.

Hãy cùng tham gia một chuyến tham quan ngắn

There is so much cooler stuff in the fossil record,

không có khủng long trong 4 tỷ năm qua.

and we know so much about it.

(Tiếng cười)

Đầu tiên, vật liệu di truyền.

Let's go on a brief, dinosaur-free tour

Vi rút, về cơ bản, bắt đầu sản xuất protein

of the last four billion years.

và phá hoại môi trường của chúng.

(Laughter)

First up, genetic material.

Trái đất bắt đầu sự sống.

Viruses, basically, started producing proteins

Một số vi khuẩn mới này học cách hấp thụ ánh nắng,

and wrecking their environment.

sản xuất oxy,

The Earth was infected with life.

hút các-bon từ không khí

và phá hủy thức ăn chứa sắt của các vi khuẩn khác

Some of these new bacteria learned how to eat sunshine,

bằng cách biến nó thành rỉ sét.

producing oxygen,

Điều này đã diễn ra trong hàng tỷ năm.

pulling in carbon from the air

and destroying the iron food of other microbes

Một số vi khuẩn ăn vi khuẩn khác,

lấy đi năng lượng của chúng để biến oxy thành năng lượng,

by turning it into rust.

This went on for billions of years.

trở thành tiền thân của động vật và thực vật.

Some bacteria consumed other bacteria,

Nhưng kết quả là, có những cú sốc khí hậu,

gaining their power to turn oxygen into energy,

từ nóng sang lạnh và ngược lại,

becoming the precursors of animals and plants.

cuối cùng biến Trái Đất thành một quả cầu tuyết phủ đầy sông băng.

But as a result, there were climate shocks,

Thuật ngữ chuyên ngành cho giai đoạn này là "Quả cầu tuyết Trái đất".

from hot to cold and back again,

(Tiếng cười)

which ended up turning the Earth into a snowball covered with glaciers.

Bảy trăm, tám trăm triệu năm trước.

The technical term for this time period is "Snowball Earth."

Vâng, các vi khuẩn liên kết với nhau,

tạo ra sự sống đa bào.

(Laughter)

Sáu trăm triệu năm trước,

Seven hundred, eight hundred million years ago.

khuẩn lạc hình học xuất hiện, hút các vi khuẩn từ nước.

Anyway, microbes banded together,

creating multicellular life.

Sau đó, chúng nhanh chóng bị thay thế bởi tổ tiên của động vật hiện đại.

Six hundred million years ago,

geometric colonies appeared, sucking microbes from the water.

Sự bùng nổ Kỷ Cambri.

Họ hàng tôm hùm ăn các động vật khác,

These were soon replaced by the ancestors of modern animals.

bắt chúng bằng cách sử dụng càng kẹp.

The Cambrian explosion.

Con rươi có giáp bò qua đáy biển và luồn sâu vào bên trong,

Lobster relatives ate other animals,

tạo ra các hệ sinh thái mới.

capturing them using their grasping arms.

Tổ tiên dạng nòng nọc sống dọc bờ biển cổ đại,

Armored wriggling clam worms crawled across the seafloor and into it,

trong khi họ hàng dạng lươn của chúng có răng hầu nhe ra,

creating new ecosystems.

bơi trên những san hô hình kem ốc quế của những rạn san hô đầu tiên,

Our tadpole-like ancestors flitted along ancient coastlines,

trốn những con thủy quái to như xe buýt

while their eel-like relatives with gnashing throat teeth

và những con bọ cạp biển đói khát.

swam above the ice-cream cone corals of the first reefs,

Nấm thực vật tràn vào đất liền.

Nhưng rồi sông băng lại hình thành, hủy diệt gần như mọi loài.

dodging school-bus-sized krakens

and hungry sea scorpions.

Nhưng những sự kiện đại tuyệt chủng lại mở ra các cơ hội.

Plant fungus came onto land.

Cá không hàm hàm xâm chiếm đại dương,

But then the glaciers returned, killing pretty much everything.

mọc ra khớp, ngạnh, và cuối cùng là vây.

But mass extinctions open opportunities.

Nhện, bọ cạp, ốc và giun bò vào đất liền.

Jawless fishes invaded the ocean,

sporting points, prongs, and finally, fins.

Tại nơi nào đó ở Trung Quốc, một loài cá phát triển hàm,

Spiders, scorpions, snails and worms came onto land.

và hậu duệ của nó đã khiến những loài cá không hàm,

bọ cạp biển và sinh vật phù du phân nhánh

Somewhere around China, a fish developed jaws,

rơi vào tuyệt chủng.

Một số loài cá này,

có xương chi trong vây,

and its descendants drove jawless fishes,

mọc ra ngón tay,

sea scorpions and branching plankton

bảy hoặc tám ngón mỗi chi.

to extinction.

Trên mặt đất, thực vật trở thành cây,

Some of these fishes,

which had arm bones in their fins,

phát triển thành cây lớn

sprouted fingers,

hoặc lan rộng bào tử của chúng một lần duy nhất trước khi chết.

seven or eight per flipper.

Nhưng rồi sông băng lại quay trở lại,

On land, plants became trees,

và dẫn đến sự kiện đại tuyệt chủng lần 2.

growing massive

or spreading their spores only once before dying.

Đó là thời đại của những con cá và loài huệ biển kỳ lạ.

But then the glaciers came back again,

Cá mập có vây cánh.

and it was mass extinction number two.

Cá mập có hàm cưa tròn.

Cá mập có vây phủ kín răng nhỏ.

It was the age of weird fishes and plated sea lilies.

Cá mập có màng răng nghiền.

Sharks with wings.

Những con cá nhiều xương trông giống cá ông tiên và lươn hiện đại

Sharks with buzz saw jaws.

Sharks with fins covered in tiny teeth.

lần đầu tiên xuất hiện.

Đầm lầy phát triển,

Sharks with crushing tooth plates.

với sự sinh sôi của cuốn chiếu dài 3m và chuồn chuồn khổng lồ.

Bony fishes that looked like modern angelfish and eels

Chúng lan rộng khắp Siêu lục địa Pangea và rồi biến mất,

for the first time.

Wetlands developed,

tạo ra than đá,

sporting ten-foot-long millipedes and giant dragon flies.

dẫn đến thời kỳ kỷ băng hà 100 triệu năm.

These spread across the supercontinent of Pangaea and died,

Cuối cùng, động vật có xương sống di chuyển lên bờ và sống vĩnh viễn ở đó,

creating coal,

bao gồm động vật lưỡng cư giống cá sấu

leading to a 100-million-year Ice Age.

và động vật có vú nguyên thủy với răng kiếm.

Finally, vertebrates made it onto land on a permanent basis,

Nhưng sau đó, núi lửa phun trào khắp Siberia,

leading to alligator-like amphibians

mọi thứ gần như bị hủy diệt

và đó là sự kiện đại tuyệt chủng thứ 3.

and saber-toothed protomammals.

(Tiếng cười)

But then, volcanoes erupted all over Siberia,

Cuộc sống ban ngày gần như tan biến.

Một loài động vật có vú, có ngà và đơn độc, đã tồn tại và sinh trưởng mạnh,

everything almost died

and it was mass extinction number three.

(Laughter)

nhưng lại sớm bị thay thế bởi loài cá sấu biết phi nước đại.

The day life nearly died.

A single, lonely tusked mammal survived and thrived,

Trong đại dương, ta có các loài bò sát biển,

các quần thể khổng lồ tạo nên bởi họ hàng của nhím biển

but it was soon replaced by galloping crocodiles.

và mực thiết giáp, cúc đá, đủ chủng loại và hình dạng.

In the ocean, marine reptiles,

giant rafts made of the living relatives of sea urchins

Nhưng sau đó, Pangaea bắt đầu tách ra

and armored squids, ammonoids, of every kind and form.

tạo thành một biển dung nham

mà một ngày nào đó sẽ trở thành Đại Tây Dương,

thải khí độc vào khí quyển

But then, Pangaea started to split apart,

và đó là sự kiện đại tuyệt chủng thứ 4.

forming a sea of lava

(Tiếng cười)

that would one day become the Atlantic Ocean,

Thực tế là có nhiều hơn 5 cuộc đại tuyệt chủng.

spewing toxic gas into the atmosphere

Đây chỉ là những vụ lớn nhất thôi.

and mass extinction number four.

(Tiếng cười)

(Laughter)

Cuối cùng, có những loài cá với kích cỡ cá voi,

Yeah, there's actually a lot more than these five,

these are the big ones.

và những cá thể san hô thu hút cá,

(Laughter)

trở nên to lớn khổng lồ bằng cách hấp thụ ánh sáng từ tảo.

So, finally, there were whale-sized fishes,

Cua, cá đuối và các loài cá có răng khác xuất hiện,

and modern fishes mobbed corals,

made gigantic by using their captured algae to eat sunshine.

nghiền nát động vật có vỏ

và dẫn đến một cuộc đua vũ trang giữa động vật ăn thịt và con mồi.

Crabs, stingrays and other fishes with crushing teeth appeared,

Có một sự bùng nổ về đa dạng sinh học biển.

smashing shells

Động vật có vú bắt đầu trèo cây, bay

and leading to an arms race between predators and prey.

và thực hiện nhiều hoạt động có vẻ như giống như đã tiến hóa.

There was an explosion of marine biodiversity.

Chúng ăn những bông hoa đầu tiên được thụ phấn bởi những con ong đầu tiên.

Mammals climbed trees, flew

and did a lot of other things that are seemingly sort of modern.

Xuất hiện những cuộc cách mạng sinh thái trên đất liền và trên biển,

dẫn đến thế giới hiện đại.

They were feeding on the first flowers pollinated by the first bees.

Ngoại trừ việc có một thiên thạch va vào Mê-hi-cô,

There were ecological revolutions on land and at sea,

và sau đó đã kích hoạt núi lửa ở phía bên kia của thế giới tại Ấn Độ,

leading to the modern world.

và mọi thứ gần như đã diệt vong lần nữa.

Except that an asteroid hit Mexico,

(Tiếng cười)

and then that triggered volcanoes on the other side of the world in India,

Nhưng – luôn luôn có một chữ nhưng, bởi vì chúng ta vẫn ở đây –

and everything almost died again.

động vật có vú tái sinh từ đống tro tàn,

trở nên nhỏ bé dưới sức nóng cực độ và sau đó phát triển lớn hơn bao giờ hết.

(Laughter)

But -- there's always a but, because we're still here --

Xuất hiện cây cọ và rắn ở Bắc Cực.

mammals arose from the ashes,

Những con chó săn mồi nô đùa bên bờ những dòng sông cổ,

became small under extreme heat and then ever larger.

trong khi họ hàng của chúng trở về đại dương

There were palm trees and snakes in the Arctic.

biến thành con cá voi với hình dạng rái cá đầu tiên.

Predatory deer dogs frolicked along ancient rivers,

Linh cẩu và các loài động vật ăn thịt khác

while their relatives returned to the ocean

bị đuổi bắt bởi những con tê giác cổ dài khổng lồ.

to become the first otter-like whales.

Tất cả mọi thứ vào thời điểm này có vẻ quen thuộc

Not hyenas and other sort of carnivores

nhưng không thực sự vậy.

Ở Nam Cực, một kỷ băng hà bắt đầu,

were chased off by giant long-necked rhinos.

Everything at this point seems kind of familiar

hình thành lớp băng cực vĩnh cửu đầu tiên trong hai trăm triệu năm.

but not really.

Điều này làm khô hạn phần còn lại của thế giới,

In Antarctica, an ice age started,

nhưng vẫn cho phép sự trỗi dậy của cỏ, loài gặm nhấm và mèo.

forming the first permanent polar ice cap in two hundred million years.

Ở một nơi nào đó tại Châu Phi,

This dried out the rest of the world,

một con vượn bắt đầu đi lại trên thảo nguyên mới.

but it allowed the rise of grasses, of rodents, of cats.

Ồ, và có những con cá hồi răng kiếm khổng lồ,

Somewhere in Africa,

Không thể bỏ qua điều này.

(Tiếng cười)

an ape started walking across the new savannah.

Giờ thì chúng ta đã biết tất cả những điều đã xảy ra

Oh, and there were giant saber-toothed salmon,

và nhiều hơn nữa,

I just have to mention that.

Bằng cách nào?

(Laughter)

Tại sao?

Cổ sinh vật học là một ngành khoa học

So, we know all of this happened

phát triển mạnh tại nơi giao thoa của nhiều lĩnh vực và công nghệ khác.

and so much more.

How?

Why?

Không có dữ liệu nào lớn hơn dẫn liệu hóa thạch,

Paleontology is a thriving science

và chúng tôi khai thác nó từng chút một.

at the intersection of multiple other fields and technologies.

Chúng tôi dùng chụp cắt lớp

và chúng dùng đồng vị.

Chúng tôi sử dụng bộ gen.

There is no bigger data than the fossil record,

Chúng tôi sử dụng robot.

Chúng tôi sử dụng mô phỏng toán học

and we mine every bit of it.

và tất cả các loại phân tích.

We use CAT scans,

we use isotopes,

Chúng tôi vận dụng tối đa mọi thứ để có thể hiểu được quá khứ

we use genomes,

we use robots,

we use mathematical simulations

và cách thức sự tiến hóa diễn ra.

and all kinds of analytics.

Nó cũng cho phép chúng tôi đưa ra dự đoán cho tương lai.

We maximize all of it so that we can understand the past

Điều gì sẽ xảy ra sau sự kiện đại tuyệt chủng tiếp theo?

and how evolution works.

Những điều kỳ lạ nào sẽ xuất hiện?

Động vật có vú sẽ lại giảm kích cỡ?

It also lets us make predictions for the future.

Liệu động vật có vú sẽ còn tồn tại?

What will happen after the next mass extinction?

What weird things will show up?

Tóm lại,

chúng tôi đã tìm hiểu được rất nhiều về khủng long.

Will mammals get smaller again?

Will there even be mammals?

Nhưng còn rất nhiều thứ cần khám phá

từ 99,9% những loài khác đã từng sống.

In sum,

we have learned a lot about dinosaurs.

Và đó là cổ sinh vật học.

But there's so much left to learn

Xin cảm ơn.

from the other 99.9 percent of things that have ever lived.

(Vỗ tay và cổ vũ)

And that's paleontology.

Thank you.

(Applause and cheers)