A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | Lauren Sallan

Tłumaczenie: Korekta: Ola Królikowska

Paleontologia,

nauka ukierunkowana na małe dzieci,

oszalałe na punkcie wykopywania dinozaurów

i ubrane w kostiumy z "Parku Jurajskiego".

Czaszki wykopuje się z ziemi,

Paleontology,

żeby ludzie mogli na nie popatrzeć.

a science geared towards small children,

Sens tego zjawiska poza clickbaitem, kolorowankami i filmami o potworach

focused on digging up dinosaurs

while sporting a "Jurassic Park" costume.

pozostaje zagadką.

A nie... czekajcie.

Skulls are popped out of the ground

and put on display for public gawking.

To nie o to chodzi w paleontologii.

The relevance of this, beyond clickbait, coloring books and monster movies

Palentologia to nic innego, jak nauka o dawnym życiu.

is unknown.

Każdym dawnym życiu.

No ...

Od przodków po obce formy.

Wait.

That's not paleontology at all.

Paleontologia poszukuje odpowiedzi na ważne pytania

“Kim jesteśmy?”,

Paleontology is nothing less than the study of past life.

“Jak się tu znaleźliśmy?”.

Używając najszerszej możliwej definicji słowa “my”,

All past life.

samego życia.

From ancestors to alien forms.

Dinozaury, rodzaj ptaków,

It involves fundamental questions like "Who are we?"

stanowią tylko jego niewielki procent.

And "How did we get here?" --

(Śmiech)

using the broadest possible definition of "we":

Mimo to skupiają największą uwagę mediów.

[Niesamowita różnorodność pradawnego życia]

life itself.

[Dinozaury, Paleontologia]

Dinosaurs, a category of birds,

To doskonale pasujący mem, choć nawet go nie zrobiłam.

are just a small percentage of that.

Taka jest po prostu prawda.

(Laughter)

Większość z nas, paleontologów, uważa dinozaury za furtkę do nałogu.

Yet they get the most media attention.

[The incredible diversity of ancient life, Dinosaurs, Paleontology]

Jest tyle fajniejszych rzeczy pośród skamielin

It's a very accurate meme; I didn't even make this one.

i tak wiele wiemy na ten temat.

This is just the truth.

Anyway, most of us paleontologists consider dinosaurs to be a gateway drug.

Zróbmy szybką, wolną od dinozaurów wycieczkę

po ostatnich czterech miliardach lat.

(Śmiech)

There is so much cooler stuff in the fossil record,

Pierwszy przystanek, materiał genetyczny.

Wirusy zaczęły produkować białka

and we know so much about it.

i niszczyć swoje środowisko.

Let's go on a brief, dinosaur-free tour

Ziemia została skażona życiem.

of the last four billion years.

(Laughter)

Niektóre z nowych bakterii nauczyły się żywić promieniami słonecznymi,

First up, genetic material.

Viruses, basically, started producing proteins

tworząc tlen,

and wrecking their environment.

pobierając węgiel z powietrza

i niszcząc żelazo, którym żywią się inne drobnoustroje,

The Earth was infected with life.

zmieniając je w rdzę.

Some of these new bacteria learned how to eat sunshine,

I tak w kółko przez miliardy lat.

producing oxygen,

Niektóre bakterie pochłaniały inne bakterie,

pulling in carbon from the air

uzyskując ich moc do przekształcania tlenu w energię

and destroying the iron food of other microbes

i stając się prekursorami zwierząt i roślin.

by turning it into rust.

This went on for billions of years.

Konsekwencją były szoki klimatyczne,

Some bacteria consumed other bacteria,

od gorąca do mrozu i z powrotem,

gaining their power to turn oxygen into energy,

co zmieniło Ziemię w pokrytą lodowcami śnieżną kulę.

becoming the precursors of animals and plants.

Profesjonalny termin określający ten okres to “Ziemia śnieżka”.

But as a result, there were climate shocks,

(Śmiech)

from hot to cold and back again,

700, 800 milionów lat temu.

which ended up turning the Earth into a snowball covered with glaciers.

Mikroorganizmy połączyły się ze sobą,

The technical term for this time period is "Snowball Earth."

tworząc wielokomórkowe życie.

600 milionów lat temu

(Laughter)

pojawiły się kolonie geometryczne wysysające mikroorganizmy z wody.

Seven hundred, eight hundred million years ago.

Wkrótce zastąpili je przodkowie współczesnych zwierząt.

Anyway, microbes banded together,

creating multicellular life.

Eksplozja kambryjska.

Six hundred million years ago,

Krewni homarów zjedli inne zwierzęta,

geometric colonies appeared, sucking microbes from the water.

łapiąc je przy użyciu chwytliwych ramion.

These were soon replaced by the ancestors of modern animals.

Pancerne wijące się wieloszczety pełzały po powierzchni i w głąb dna morza,

The Cambrian explosion.

tworząc nowe ekosystemy.

Lobster relatives ate other animals,

Nasi przodkowie podobni do kijanek śmigali wzdłuż starożytnych wybrzeży,

capturing them using their grasping arms.

Armored wriggling clam worms crawled across the seafloor and into it,

podczas gdy ich węgorzopodobni krewni, zgrzytając gardłowymi zębami,

pływali nad koralowcami pierwszych raf w kształcie rożków,

creating new ecosystems.

unikając krakenów wielkich jak szkolne autobusy

Our tadpole-like ancestors flitted along ancient coastlines,

i wygłodniałych morskich skorpionów.

while their eel-like relatives with gnashing throat teeth

Grzyby pojawiły się na lądzie.

Potem powróciły lodowce, zabijając co tylko mogły.

swam above the ice-cream cone corals of the first reefs,

Ale masowa zagłada otwiera nowe możliwości.

dodging school-bus-sized krakens

Bezżuchwowe ryby dokonały inwazji oceanu,

and hungry sea scorpions.

obnosząc się ze swoimi szpicami, kolcami i w końcu płetwami.

Plant fungus came onto land.

But then the glaciers returned, killing pretty much everything.

Pająki, skorpiony, ślimaki i robaki przybyły na ląd.

But mass extinctions open opportunities.

Gdzieś w okolicach Chin jakaś ryba wykształciła szczęki,

Jawless fishes invaded the ocean,

sporting points, prongs, and finally, fins.

a jej potomkowie doprowadzili bezżuchwowe ryby,

skorpiony morskie i plankton

Spiders, scorpions, snails and worms came onto land.

do wyginięcia.

Niektóre z tych ryb,

które miały kości ramienne w płetwach,

Somewhere around China, a fish developed jaws,

wykształciły palce,

siedem albo osiem na płetwę.

and its descendants drove jawless fishes,

sea scorpions and branching plankton

Na lądzie rośliny stały się drzewami,

to extinction.

które wyrastały ogromne

lub rozsiewały zarodniki jeden raz, żeby potem umrzeć.

Some of these fishes,

which had arm bones in their fins,

sprouted fingers,

Ale potem zlodowacenie powróciło

seven or eight per flipper.

i nastało masowe wymieranie numer dwa.

On land, plants became trees,

To był czas dziwnych ryb i liliowców.

growing massive

or spreading their spores only once before dying.

Skrzydlatych rekinów.

Rekinów ze szczękami jak piły tarczowe.

But then the glaciers came back again,

Rekinów z zębatymi płetwami.

and it was mass extinction number two.

Rekinów z miażdżącymi płytkami zębowymi.

It was the age of weird fishes and plated sea lilies.

Kościstych ryb, które wyglądały jak współczesne skalary i węgorze,

Sharks with wings.

do tej pory niespotykanych.

Sharks with buzz saw jaws.

Powstały mokradła,

Sharks with fins covered in tiny teeth.

prezentując trzymetrowe wielonogi i gigantyczne ważki.

Sharks with crushing tooth plates.

Rozprzestrzeniły się one po całym superkontynencie Pangei i wyginęły,

Bony fishes that looked like modern angelfish and eels

tworząc węgiel

for the first time.

i doprowadzając do trwającej 100 milionów lat epoki lodowcowej.

Wetlands developed,

sporting ten-foot-long millipedes and giant dragon flies.

Wreszcie kręgowce na stałe zawitały na lądzie,

These spread across the supercontinent of Pangaea and died,

powstały aligatoropodobne płazy

creating coal,

i szablozębne protossaki.

leading to a 100-million-year Ice Age.

Ale wtedy na całej Syberii zaczęły wybuchać wulkany,

Finally, vertebrates made it onto land on a permanent basis,

prawie wszystko wyginęło

i nastało masowe wymieranie numer trzy.

leading to alligator-like amphibians

(Śmiech)

Życie dzienne prawie wymarło.

and saber-toothed protomammals.

Pojedynczy, samotny ssak z kłami przetrwał i prosperował,

But then, volcanoes erupted all over Siberia,

everything almost died

ale wkrótce został zastąpiony przez galopujące krokodyle.

and it was mass extinction number three.

(Laughter)

W oceanie gady morskie,

The day life nearly died.

ogromne żywe tratwy powstałe z krewnych jeżowców

A single, lonely tusked mammal survived and thrived,

i opancerzone kałamarnice, amonity w każdej formie.

but it was soon replaced by galloping crocodiles.

In the ocean, marine reptiles,

Ale wtedy Pangea zaczęła się dzielić,

giant rafts made of the living relatives of sea urchins

tworząc morze lawy,

które pewnego dnia stanie się Oceanem Atlantyckim,

and armored squids, ammonoids, of every kind and form.

plując toksycznym gazem prosto do atmosfery

i mamy masowe wymieranie numer cztery.

(Śmiech)

But then, Pangaea started to split apart,

Właściwie jest ich o wiele więcej niż pięć.

forming a sea of lava

To są te największe.

that would one day become the Atlantic Ocean,

(Śmiech)

spewing toxic gas into the atmosphere

W końcu pojawiły się ryby wielkości wielorybów

and mass extinction number four.

(Laughter)

i współczesne ryby obległy koralowce,

Yeah, there's actually a lot more than these five,

które stały się ogromne dzięki schwytanym glonom żywiącym się słońcem.

these are the big ones.

(Laughter)

Pojawiły się kraby, płaszczki i inne ryby wyposażone w miażdżące płytki zębowe,

So, finally, there were whale-sized fishes,

and modern fishes mobbed corals,

potrafiące zgniatać muszle

made gigantic by using their captured algae to eat sunshine.

i prowadzące do wyścigu zbrojeń między drapieżnikami a ofiarami.

Nastąpiła prawdziwa eksplozja morskiej bioróżnorodności.

Crabs, stingrays and other fishes with crushing teeth appeared,

Ssaki wspinały się na drzewa, latały

i robiły wiele innych rzeczy, które mogą wydawać się całkiem nowoczesne.

smashing shells

and leading to an arms race between predators and prey.

Żywiły się pierwszymi kwiatami zapylonymi przez pierwsze pszczoły.

There was an explosion of marine biodiversity.

Nastąpiły rewolucje ekologiczne na lądzie i w morzu,

Mammals climbed trees, flew

and did a lot of other things that are seemingly sort of modern.

prowadząc do powstania współczesnego świata.

Tylko że meteoryt walnął w Meksyk,

They were feeding on the first flowers pollinated by the first bees.

a to odpaliło wulkany po drugiej stronie globu, w Indiach,

There were ecological revolutions on land and at sea,

i wszystko znowu prawie wymarło.

leading to the modern world.

(Śmiech)

Ale... musi być “ale”, skoro nadal tu jesteśmy,

Except that an asteroid hit Mexico,

and then that triggered volcanoes on the other side of the world in India,

ssaki powstały z popiołów,

pod wpływem upałów stały się małe, a następnie coraz większe.

and everything almost died again.

(Laughter)

Na Arktyce rosły palmy i pełzały węże.

But -- there's always a but, because we're still here --

Drapieżne psy jeleniowate szalały wzdłuż starożytnych rzek,

mammals arose from the ashes,

podczas gdy ich krewni wrócili do oceanu,

became small under extreme heat and then ever larger.

żeby stać się pierwszymi wydrowatymi wielorybami.

There were palm trees and snakes in the Arctic.

Nie-hieny i inni poniekąd mięsożercy

Predatory deer dogs frolicked along ancient rivers,

były ganiane przez olbrzymie nosorożce o długiej szyi.

while their relatives returned to the ocean

Na tym etapie wszystko wydaje się znajome,

to become the first otter-like whales.

ale nie jest.

Na Antarktydzie zaczęła się epoka lodowcowa,

Not hyenas and other sort of carnivores

tworząc pierwszą trwałą pokrywę lodową od 200 milionów lat.

were chased off by giant long-necked rhinos.

Everything at this point seems kind of familiar

To wysuszyło resztę świata,

but not really.

ale pozwoliło też na wzrost traw, gryzoni, kotów.

In Antarctica, an ice age started,

forming the first permanent polar ice cap in two hundred million years.

Gdzieś w Afryce

małpa zaczęła chodzić po nowej sawannie.

This dried out the rest of the world,

Był też gigantyczny łosoś szablozębny.

but it allowed the rise of grasses, of rodents, of cats.

Musiałam o tym wspomnieć.

(Śmiech)

Somewhere in Africa,

Wiemy, że to wszystko miało miejsce,

an ape started walking across the new savannah.

a nawet więcej.

Jak?

Oh, and there were giant saber-toothed salmon,

Dlaczego?

Paleontologia to rozwijająca się nauka

I just have to mention that.

(Laughter)

łącząca wiele innych dziedzin i technologii.

So, we know all of this happened

Nie ma większego źródła danych niż skamieliny,

and so much more.

How?

a my wydobywamy każdy ich kawałeczek.

Why?

Paleontology is a thriving science

Używamy tomografii komputerowej,

izotopów,

at the intersection of multiple other fields and technologies.

genomów,

robotów,

robimy symulacje matematyczne

There is no bigger data than the fossil record,

i wszystkie inne analizy.

and we mine every bit of it.

Maksymalizujemy to wszystko, żeby zrozumieć przeszłość

We use CAT scans,

we use isotopes,

i jak działa ewolucja.

we use genomes,

we use robots,

Dzięki temu możemy też próbować przewidzieć przyszłość.

we use mathematical simulations

and all kinds of analytics.

Co będzie po kolejnym masowym wymieraniu?

Jakie dziwactwa pojawią się tym razem?

We maximize all of it so that we can understand the past

Czy ssaki znowu zmaleją?

and how evolution works.

Czy w ogóle będą jakieś ssaki?

It also lets us make predictions for the future.

Podsumowując,

What will happen after the next mass extinction?

o dinozaurach wiemy dużo.

What weird things will show up?

Ale wciąż pozostaje wiele do odkrycia

Will mammals get smaller again?

o pozostałych 99,9% istot, które wcześniej chodziły po świecie.

Will there even be mammals?

In sum,

To jest właśnie paleontologia.

we have learned a lot about dinosaurs.

Dziękuję.

(Brawa)

But there's so much left to learn

from the other 99.9 percent of things that have ever lived.

And that's paleontology.

Thank you.

(Applause and cheers)