Stewart Brand: The dawn of de-extinction. Are you ready?

Stewart Brand: Nesli tükenmiş türleri yeniden canlandırma ufukta. Buna hazır mısınız?

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Barış Bozlaker Gözden geçirme: Eren Gokce

Now, extinction is a different kind of death.

Neslin tükenmesi, ölümün farklı bir şekli.

It's bigger.

Daha fazlası.

We didn't really realize that until 1914,

1914 yılına kadar bunu pek fark edemedik,

when the last passenger pigeon, a female named Martha,

Martha adında nesli tükenmiş dişi bir göçmen güvercin

died at the Cincinnati zoo.

Cincinnati hayvanat bahçesinde ölene dek.

This had been the most abundant bird in the world

Bu tür, Kuzey Amerika'da 6 milyon yıldır yaşayan

that'd been in North America for six million years.

dünyada oldukça bol olan bir türdü.

Suddenly it wasn't here at all.

Birden, hiçbir şekilde bulunmaz oldu.

Flocks that were a mile wide and 400 miles long

Bir mil genişliğinde ve 400 mil uzunluğundaki sürüleri

used to darken the sun.

tepemizdeki güneşi karartırdı.

Aldo Leopold said this was a biological storm,

Aldo Leopold bunun biyolojik bir kasırga,

a feathered tempest.

bir tüylü fırtına olduğunu söyler.

And indeed it was a keystone species

Ve gerçekten de bu tür doğudaki

that enriched the entire eastern deciduous forest,

tüm yaprak döken ormanları zenginleştiren anahtar bir tür oldu,

from the Mississippi to the Atlantic,

Mississippi’den Atlantik’e,

from Canada down to the Gulf.

Kanada'dan Körfez Akıntısı'na kadar.

But it went from five billion birds to zero in just a couple decades.

Fakat yalnızca birkaç on yıl içinde sayıları

What happened?

beş milyardan sıfıra düştü. Ne mi oldu?

Well, commercial hunting happened.

Ticari avcılık oldu.

These birds were hunted for meat that was sold by the ton,

Ton başına satılan etleri için avlandılar

and it was easy to do because when those big flocks

ve bunu yapmak oldukça kolaydı, çünkü bu koca sürüler

came down to the ground, they were so dense

yere indiklerinde oldukça yoğun oldukları için

that hundreds of hunters and netters could show up

yüzlerce avcı ve tuzakçı birden ortaya çıkıp

and slaughter them by the tens of thousands.

bu kuşların on binlercesini katledebilirdi.

It was the cheapest source of protein in America.

Amerika'daki en ucuz protein kaynağı bu kuşlardı.

By the end of the century, there was nothing left

Yüzyılın sonuna kadar, müze numune çekmecelerindeki

but these beautiful skins in museum specimen drawers.

bu güzel postlarından başka hiçbir şey kalmamıştı.

There's an upside to the story.

Hikâyenin bir de diğer yönü var.

This made people realize that the same thing

Bu olay insanların, aynı şeyin Amerikan bizonlarının

was about to happen to the American bison,

başına gelmek üzere olduğunu fark etmesini sağladı

and so these birds saved the buffalos.

ve bu kuşlar bufaloları kurtarmış oldu.

But a lot of other animals weren't saved.

Fakat birçok diğer hayvan kurtarılamadı.

The Carolina parakeet was a parrot that lit up backyards everywhere.

Carolina papağanları her yerde evlerin arka bahçelerini renklendirirdi.

It was hunted to death for its feathers.

Tüyleri için tükenene kadar avlandılar.

There was a bird that people liked on the East Coast called the heath hen.

Doğu yakasında insanların sevdiği Step Tavuğu isimli bir kuş vardı.

It was loved. They tried to protect it. It died anyway.

Çok seviliyordu. Korumaya çalıştılar, fakat yine de tükendi.

A local newspaper spelled out, "There is no survivor,

Bir yerel gazete, "Hayatta kalan yok,

there is no future, there is no life to be recreated in this form ever again."

bir gelecek yok, bu biçimde yeniden hayata dönecek bir canlı yok." diyecekti.

There's a sense of deep tragedy that goes with these things,

Bu olaylardan duyulan derin bir trajedi var ve insanların

çok sevdiği birçok kuşun başına aynı şey geldi.

and it happened to lots of birds that people loved.

It happened to lots of mammals.

Birçok memelinin de.

Another keystone species is a famous animal

Bir diğer önemli tür de ünlü bir hayvan olan

Avrupa yaban öküzleri.

called the European aurochs.

There was sort of a movie made about it recently.

Yakınlarda onlarla ilgili bir film yaptılar.

And the aurochs was like the bison.

Yaban öküzleri bizona benzerdi.

This was an animal that basically kept the forest

Bu hayvanlar, İspanya'dan Kore'ye kadar

mixed with grasslands across the entire Europe and Asian continent,

bütün Avrupa ve Asya ormanlarının çayırlık kalmasını

from Spain to Korea.

sağlayan hayvanlardı.

Bu hayvanların kayıtları Lascaux

The documentation of this animal goes back

to the Lascaux cave paintings.

mağara resimlerine dek gider.

Soyların tükenişi hâlen devam ediyor.

The extinctions still go on.

There's an ibex in Spain called the bucardo.

İspanya'da Bucardo denilen bir yaban keçisi vardır.

It went extinct in 2000.

2000 yılında soyları tükendi.

There was a marvelous animal, a marsupial wolf

Avusturalya'nın güneyinde, Tazmanya'da Tazmanya kaplanı denilen,

called the thylacine in Tasmania, south of Australia,

Thylacine isminde bir keseli kurt olan

fevkalade bir hayvan vardır.

called the Tasmanian tiger.

It was hunted until there were just a few left to die in zoos.

Hayvanat bahçelerinde ölmek üzere kalan birkaçı dışında hepsi avlandı.

A little bit of film was shot.

Kısa bir görüntüleri var.

(Video)

Sorrow, anger, mourning.

Keder, kızgınlık, matem.

Don't mourn. Organize.

Yas tutmayın, organize olun.

What if you could find out that, using the DNA in museum specimens,

Müze örneklerindeki DNA'yı kullanarak

fossils maybe up to 200,000 years old

belki 200 bin yaşındaki fosilleri,

could be used to bring species back,

türleri geri getirebilmek için kullanabilseydiniz

ne yapardınız? Nereden başlardınız?

what would you do? Where would you start?

Well, you'd start by finding out if the biotech is really there.

Böyle bir biyoteknolojinin gerçekten olup olmadığını öğrenerek başlardınız.

I started with my wife, Ryan Phelan,

Ben, DNA Direct isimli bir biyoteknoloji şirketi

who ran a biotech business called DNA Direct,

yöneten eşim Ryan Phelan ile

and through her, one of her colleagues, George Church,

ve onun aracılığıyla bir meslektaşı,

kendisi de göçmen güvercinlere saplantılı olan

one of the leading genetic engineers

ve üzerinde çalıştığı metotların

who turned out to be also obsessed with passenger pigeons

bunu hakikaten yapabileceğine inanan

and a lot of confidence

genetik mühendisi George Church ile

that methodologies he was working on

might actually do the deed.

başladım.

So he and Ryan organized and hosted a meeting

Böylece, o ve Ryan Harvard'daki Wyss Enstitüsü'nde,

at the Wyss Institute in Harvard bringing together

göçmen güvercin uzmanlarını,

specialists on passenger pigeons, conservation ornithologists, bioethicists,

koruma kuşbilimcilerini, biyoetikçileri bir araya getiren bir toplantı düzenlediler

and fortunately passenger pigeon DNA had already been sequenced

ve şanslıyız ki göçmen kuş DNA'sı

by a molecular biologist named Beth Shapiro.

Beth Shapiro isimli bir moleküler biyolog tarafından halihazırda çıkarılmıştı.

All she needed from those specimens at the Smithsonian

Tek ihtiyacı Smithsonian'daki numunelerin

was a little bit of toe pad tissue,

ayaklarından küçük bir doku örneğiydi,

because down in there is what is called ancient DNA.

çünkü oradan eski DNA örneğine ulaşılabilir.

It's DNA which is pretty badly fragmented,

Bu DNA kötü bir şekilde parçalanmış halde olmasına rağmen,

but with good techniques now, you can basically reassemble the whole genome.

bugün iyi tekniklerle bütün genom yeniden bir araya getirilebilir.

Then the question is, can you reassemble,

Sonraki soru şu, bu genom ile

with that genome, the whole bird?

bütün kuş tekrar bir araya getirilebilir mi?

George Church thinks you can.

George Church getirilebileceğini düşünüyor.

So in his book, "Regenesis," which I recommend,

Kitabı Yeniden Doğuş'ta, ki öneririm,

he has a chapter on the science of bringing back extinct species,

soyu tükenmiş türlerin yeniden canlandırılmasının bilimi üzerine bir bölüm var

and he has a machine called

ve Church'ün

the Multiplex Automated Genome Engineering machine.

Çoklu Otomatik Genom Mühendisliği isimli bir makinesi var.

It's kind of like an evolution machine.

Bir tür evrim makinesi gibi.

You try combinations of genes that you write

Hücre seviyesinde yazdığınız genlerin

at the cell level and then in organs on a chip,

kombinasyonlarını deniyorsunuz ve sonra devredeki organlarda

and the ones that win, that you can then put

deniyorsunuz ve başarılı olanları

into a living organism. It'll work.

canlı organizmalar üzerinde deniyorsunuz. Çalışıyor.

The precision of this, one of George's famous unreadable slides,

Bu işlemin keskinliği, George'un ünlü okunamaz slaytlarından biri,

nevertheless points out that there's a level of precision here

gösteriyor ki bireysel baz çifti seviyesinde

right down to the individual base pair.

bir keskinlik söz konusu.

The passenger pigeon has 1.3 billion base pairs in its genome.

Göçmen güvencinlerin genomunda 1,3 milyar baz çifti mevcut.

So what you're getting is the capability now

Bir geni, o genin farklı bir varyantıyla

of replacing one gene with another variation of that gene.

değiştirme olanağına sahip oluyoruz.

It's called an allele.

Buna alel gen deniyor.

Well that's what happens in normal hybridization anyway.

Normal hibritleşmede olan da zaten budur.

So this is a form of synthetic hybridization of the genome

Yani bizim yaptığımız soyu tükenmiş türün

of an extinct species

genlerini yapay bir şekilde

with the genome of its closest living relative.

türün yaşayan en yakın akrabasının genleriyle hibritleştirmek.

Now along the way, George points out that

Bu süreçte George, teknolojisinin,

his technology, the technology of synthetic biology,

sentetik biyoloji teknolojisinin,

is currently accelerating at four times the rate of Moore's Law.

günümüzde Moore Kanunu'nun dört katı bir hızda ilerlediğine dikkat çekiyor.

It's been doing that since 2005, and it's likely to continue.

2005'ten beri böyle ve böyle devam edecek gibi görünüyor.

Okay, the closest living relative of the passenger pigeon

Göçmen güvercinlerin yaşayan en yakın akrabası

is the band-tailed pigeon. They're abundant. There's some around here.

bant kuyruklu güvercin. Bol sayıdalar. Çevrede biraz varlar.

Genetically, the band-tailed pigeon already is

Genetik olarak bant kuyruklu güvercin zaten

mostly living passenger pigeon.

büyük oranda yaşayan bir göçmen güvercin.

There's just some bits that are band-tailed pigeon.

Sadece birkaç parçası bant kuyruklu güvercin.

If you replace those bits with passenger pigeon bits,

Bu parçaları göçmen güvercin parçalarıyla değiştirirsek,

you've got the extinct bird back, cooing at you.

soyu tükenmiş türü yeniden size öterken buluyorsunuz.

Now, there's work to do.

Ancak, daha yapılacak iş var.

You have to figure out exactly what genes matter.

Tam olarak hangi genlerin mühim olduğu bulunmalı.

So there's genes for the short tail in the band-tailed pigeon,

Bant kuyruklu güvercinde kısa kuyruk için,

genes for the long tail in the passenger pigeon,

göçmen güvercinde uzun kuyruk için genler var

and so on with the red eye, peach-colored breast, flocking, and so on.

ve kırmızı göz, şeftali rengi göğüs, sürüleşme ve diğerleri için de böyle.

Add them all up and the result won't be perfect.

Hepsini toplayınca, sonuç mükemmel olmuyor.

But it should be be perfect enough,

Fakat yeterince mükemmel sayılır,

because nature doesn't do perfect either.

çünkü zaten doğanın kendisi de mükemmel değil.

So this meeting in Boston led to three things.

Boston'daki bu toplantı üç şeye yol açtı.

First off, Ryan and I decided to create a nonprofit

Öncelikle, Ryan ve ben Dirilt ve Yenile isimli

called Revive and Restore that would push de-extinction generally

kâr amacı gütmeyen, genel olarak soy diriltmeyi destekleyen,

and try to have it go in a responsible way,

bunu sorumlu bir şekilde yapmak isteyen bir organizasyon kurduk

and we would push ahead with the passenger pigeon.

ve göçmen kuşlarla işe başlayacaktık.

Another direct result was a young grad student named Ben Novak,

Bir diğer direkt sonuç, 14 yaşından beri göçmen güvercinlere saplantılı olan

who had been obsessed with passenger pigeons since he was 14

Ben Novak isimli genç bir yüksek lisans öğrencisiydi,

and had also learned how to work with ancient DNA,

eski DNA ile çalışmayı öğrenmişti ve

himself sequenced the passenger pigeon,

tek başına, ailesi ve arkadaşlarından aldığı paralarla

using money from his family and friends.

göçmen güvercinlerin genlerini sıralamıştı.

We hired him full-time.

Onu tam zamanlı işe aldık.

Now, this photograph I took of him last year at the Smithsonian,

Geçen yıl Smithsonian'da çektiğim bu fotoğrafında

he's looking down at Martha,

Martha'ya,

the last passenger pigeon alive.

yaşamış son göçmen kuşa bakmakta.

So if he's successful, she won't be the last.

Eğer başarılı olursa, Martha son olmayacak.

The third result of the Boston meeting was the realization

Boston toplantısının üçüncü sonucu,

that there are scientists all over the world

dünyanın her yanında soyların yeniden doğuşu

working on various forms of de-extinction,

üzerine farklı şekillerde çalışan bilim adamlarının olduğunu,

but they'd never met each other.

fakat birbirleriyle hiç çalışmadıklarını fark etmek oldu.

And National Geographic got interested

Ve National Geographic konuyla ilgilenmişti,

because National Geographic has the theory that

çünkü National Geographic'in

the last century, discovery was basically finding things,

geçen yüzyılda keşiflerin yalnızca bir şeyleri bulmak olduğu,

and in this century, discovery is basically making things.

bu yüzyılda ise bir şeyleri yapmak olduğu üzerine bir teorisi var.

De-extinction falls in that category.

Soyların yeniden canlandırılması bu kategoriye giriyor.

So they hosted and funded this meeting. And 35 scientists,

Bu yüzden, bu toplantıyı düzenleyip finanse ettiler.

they were conservation biologists and molecular biologists,

Ve 35 bilim adamı, koruma biyologları ve moleküler biyologlar

basically meeting to see if they had work to do together.

birlikte çalışabilecekleri bir şey var mı diye görmek için bir araya geldiler.

Some of these conservation biologists are pretty radical.

Bu koruma biyologlarının bazıları oldukça radikal.

There's three of them who are not just re-creating ancient species,

Bunlardan üçü yalnızca eski türleri yeniden yaratmakla kalmayıp,

they're recreating extinct ecosystems

kuzey Sibirya, Hollanda ve Hawaii'de

in northern Siberia, in the Netherlands, and in Hawaii.

eski ekosistemleri de yeniden canlandırıyorlardı.

Henri, from the Netherlands,

Hollanda'dan Henri,

with a Dutch last name I won't try to pronounce,

Flemenkçe soyadını telaffuz etmeyi denemeyeceğim,

is working on the aurochs.

yaban öküzleri üzerine çalışıyor.

The aurochs is the ancestor of all domestic cattle,

Yaban öküzleri bütün evcil sığırların atasıdır,

and so basically its genome is alive, it's just unevenly distributed.

dolayısıyla genleri yaşamakta, sadece eşit dağılmamış durumda.

So what they're doing is working with seven breeds

Yapmaya çalıştıkları şey, yukarıdaki Maremmana primitivo gibi

of primitive, hardy-looking cattle like that Maremmana primitivo on the top there

ilkel, sert görünümlü yedi cins üzerinde çalışarak

to rebuild, over time, with selective back-breeding,

zamanla, seçici geriye doğru çiftleştirmeyle yaban öküzlerini

the aurochs.

yeniden dünyaya getirmek.

Now, re-wilding is moving faster in Korea

Yeniden yabanlaştırma Kore'de

than it is in America,

Amerika'dan daha hızlı ilerliyor

and so the plan is, with these re-wilded areas all over Europe,

ve plan da, Avrupa'nın her yanındaki bu yabanlaştırılmış alanları

they will introduce the aurochs to do its old job,

eski işlerini yapmaları için yaban öküzlerine tanıştırmak,

its old ecological role,

eski ekolojik rolü olan

of clearing the somewhat barren, closed-canopy forest

bir bakıma çorak, kapalı ormanı temizlemek için

so that it has these biodiverse meadows in it.

ve böylece orada biyolojik çeşitliliğe sahip çayırlar olacaktır.

Another amazing story

Bir diğer şaşırtıcı hikâye de,

came from Alberto Fernández-Arias.

Alberto Fernández-Arias'dan geldi.

Alberto worked with the bucardo in Spain.

Alberto, İspanya'da Bucardo keçileri üzerine çalışmıştı.

The last bucardo was a female named Celia

Son Bucardo, Celia isimli bir dişiydi,

who was still alive, but then they captured her,

hâlâ yaşıyordu, sonra onu yakaladılar,

they got a little bit of tissue from her ear,

kulağından küçük bir doku örneği aldılar,

they cryopreserved it in liquid nitrogen,

dokuyu dondurarak sıvı azot içerisinde sakladılar,

released her back into the wild,

keçiyi yeniden yabana saldılar,

but a few months later, she was found dead under a fallen tree.

fakat birkaç ay sonra, düşmüş bir ağacın altında ölü bulundu.

They took the DNA from that ear,

O kulaktan DNA'sını çıkardılar,

they planted it as a cloned egg in a goat,

klonlanmış yumurtasını bir keçiye naklettiler,

the pregnancy came to term,

keçi hamile kaldı

and a live baby bucardo was born.

ve yaşayan bebek bir Bucardo doğdu.

It was the first de-extinction in history.

Bu, tarihteki ilk yeniden canlandırma oldu.

(Applause)

(Alkış)

It was short-lived.

Fakat yaşamı kısa oldu.

Sometimes interspecies clones have respiration problems.

Bazen türlerarası klonlarda solunum problemleri ortaya çıkıyor.

This one had a malformed lung and died after 10 minutes,

Buradakinin kusurlu bir ciğeri vardı ve 10 dakika içerisinde öldü.

but Alberto was confident that

Fakat Alberto

cloning has moved along well since then,

klonlamanın o günden bu yana geliştiğine emindi

and this will move ahead, and eventually

ve bu olay ilerleyecek ve sonunda

there will be a population of bucardos

kuzey İspanya'nın dağlarında

back in the mountains in northern Spain.

yeniden Bucardo toplulukları olacak.

Cryopreservation pioneer of great depth is Oliver Ryder.

Hücresel saklamanın öncüsü Oliver Ryder oldu.

At the San Diego zoo, his frozen zoo

San Diego hayvanat bahçesindeki, onun donmuş hayvanat bahçesinde

has collected the tissues from over 1,000 species

son 35 yıl içerisinde 1.000'den fazla türden

over the last 35 years.

doku örnekleri toplandı.

Now, when it's frozen that deep,

O kadar soğuklukta donmuşken,

minus 196 degrees Celsius,

eksi 196 santigrat derecede,

the cells are intact and the DNA is intact.

hücreler ve DNA bozulmadan duruyor.

They're basically viable cells,

Bunlar yaşayabilecek hücreler,

so someone like Bob Lanza at Advanced Cell Technology

yani Gelişmiş Hücre Teknolojisi (Advanced Cell Tehnology)'nden Bob Lanza isimli biri

took some of that tissue from an endangered animal

soyu tehlike altındaki Javan boğasından bir doku örneği alıp

called the Javan banteng, put it in a cow,

bir ineğe yerleştirdi,

the cow went to term, and what was born

inek hamile kaldı ve

was a live, healthy baby Javan banteng,

canlı, sağlıklı bir Javan boğası doğdu,

who thrived and is still alive.

hâlâ sağlıklı ve canlıdır.

The most exciting thing for Bob Lanza

Bob Lanza için en önemlisi,

is the ability now to take any kind of cell

artık herhangi bir hücreyi alıp

with induced pluripotent stem cells

uyarılmış pluripotent kök hücrelerle

and turn it into germ cells, like sperm and eggs.

sperm ve yumurta gibi eşey hücrelerine dönüştürebilme kabiliyetinin olmasıdır.

So now we go to Mike McGrew

İskoçya'daki Roslin Enstitüsü'nde

who is a scientist at Roslin Institute in Scotland,

bilim adamı olan Mike McGrew'e bakalım, Mike da

and Mike's doing miracles with birds.

kuşlarla mucizeler gerçekleştiriyor.

So he'll take, say, falcon skin cells, fibroblast,

Mesela, bir şahin deri hücresini, fibroblastını alıp

turn it into induced pluripotent stem cells.

uyarılmış pluripotent kök hücrelere dönüştürüyor.

Since it's so pluripotent, it can become germ plasm.

Hücre öylesine ham ki, eşey hücresine dönüşebiliyor.

He then has a way to put the germ plasm

Eşey hücresini bir tavuk yumurtası embriyosuna

into the embryo of a chicken egg

yerleştirdiği bir yöntemi var

so that that chicken will have, basically,

ve böylece tavuk, basitçe

the gonads of a falcon.

bir şahinin yumurtalıklarına sahip oluyor.

You get a male and a female each of those,

Bunlardan bir erkek ve bir dişi alındığında

and out of them comes falcons.

yavruları şahin oluyor.

(Laughter)

(Gülme)

Real falcons out of slightly doctored chickens.

Biraz değiştirilmiş tavuklardan çıkan gerçek şahinler.

Ben Novak was the youngest scientist at the meeting.

Ben Novak toplantıdaki en genç bilim adamıydı.

He showed how all of this can be put together.

Bütün bunların nasıl bir araya getirilebileceğini gösteren oydu.

The sequence of events: he'll put together the genomes

Olaylar zinciri şöyle: Bant kuyruklu güvercin ile

of the band-tailed pigeon and the passenger pigeon,

göçmen güvercinin genlerini bir araya getiriyor,

he'll take the techniques of George Church

George Church'un tekniklerini kullanarak

and get passenger pigeon DNA,

göçmen güvercin DNA'sı elde ediyor,

the techniques of Robert Lanza and Michael McGrew,

Robert Lanza ve Michael McGrew'ün tekniklerini kullanarak

get that DNA into chicken gonads,

bu DNA'yı tavuk eşey bezlerine aktarıp

and out of the chicken gonads get passenger pigeon eggs, squabs,

o eşey bezlerinden göçmen güvercin yumurtaları, yavruları elde ediyor

and now you're getting a population of passenger pigeons.

ve sonuç olarak bir göçmen güvercin populasyonu elde ediyorsunuz.

It does raise the question of,

Akla şu soru geliyor,

they're not going to have passenger pigeon parents

yavrulara göçmen güvercin olmayı öğretecek

to teach them how to be a passenger pigeon.

göçmen güvercin ebeveynleri olmayacak.

So what do you do about that?

Bu konuda ne yapacaksınız?

Well birds are pretty hard-wired, as it happens,

Görünüşe göre, kuşların davranışı oldukça genetik,

so most of that is already in their DNA,

yani çoğu zaten DNA'larında,

but to supplement it, part of Ben's idea

fakat buna destek olmak için, Ben'in fikri

is to use homing pigeons

haber güvercinlerini kullanmak,

to help train the young passenger pigeons how to flock

genç göçmen güvercinlere sürü olmayı,

and how to find their way to their old nesting grounds

eski yuvalarına geri dönüş yolunu bulmayı

and feeding grounds.

ve beslenme noktalarını bulmayı öğretmek için.

There were some conservationists,

Bazı muhafazakârlar var,

really famous conservationists like Stanley Temple,

Stanley Temple gibi oldukça ünlü muhafazakârlar,

who is one of the founders of conservation biology,

kendisi koruma biyologlarının kurucularındandır

and Kate Jones from the IUCN, which does the Red List.

ve Kırmızı Liste'yi yapan, IUCN'den Kate Jones.

They're excited about all this,

Bütün bunlardan dolayı heyecanlılar,

but they're also concerned that it might be competitive

fakat hâlâ yaşamakta olan, soyu tehlike altındaki türleri

with the extremely important efforts to protect

koruma noktasında bu yapılanların

endangered species that are still alive,

bütün bu koruma çabalarını tehlikeye

that haven't gone extinct yet.

atacağından endişe duyuyorlar.

You see, you want to work on protecting the animals out there.

Tehlike altındaki bu türleri korumak için çalışmak istiyorsunuz.

You want to work on getting the market for ivory in Asia down

Asya'daki fildişi marketini azaltmak için çalışmak istiyorsunuz,

so you're not using 25,000 elephants a year.

yılda 25.000 fili kaybetmemek için.

But at the same time, conservation biologists are realizing

Fakat aynı zamanda, koruma biyologları farketti ki,

that bad news bums people out.

bu kötü haberler insanları uğraşmaktan soğutuyor.

And so the Red List is really important, keep track of

Ve Kırmızı Liste tehlike altındaki ve kritik tehlikedeki

what's endangered and critically endangered, and so on.

türleri takip edebilmek için oldukça önemli.

But they're about to create what they call a Green List,

Fakat şimdi Yeşil Liste adını verdikleri bir liste yapmak üzereler

and the Green List will have species that are doing fine, thank you,

ve Yeşil Liste şimdi iyi durumda olan, şükür ki,

species that were endangered, like the bald eagle,

Kel kartal gibi eskiden tehlike altında olup

but they're much better off now, thanks to everybody's good work,

herkesin çabasıyla şimdi çok daha iyi durumdaki türleri

and protected areas around the world

ve dünyada çok çok iyi idare edilen,

that are very, very well managed.

korunan alanları listeliyor.

So basically, they're learning how to build on good news.

Yani kısaca, güzel haberler üzerine çalışmayı öğreniyorlar.

And they see reviving extinct species

Ve yeniden canlandırılan soyu tükenmiş hayvanları da

as the kind of good news you might be able to build on.

üzerine çalışabilecekleri bu tür bir güzel haber olarak görüyorlar.

Here's a couple related examples.

İşte birkaç ilgili örnek.

Captive breeding will be a major part of bringing back these species.

Kontrollü çiftleştirme bu türleri geri getirmenin büyük bir bölümünü oluşturacak.

The California condor was down to 22 birds in 1987.

Kalifornia kondorunun sayısı 1987'de 22 kuşa düşmüştü.

Everybody thought is was finished.

Herkes tükeneceklerini düşündü.

Thanks to captive breeding at the San Diego Zoo,

San Diego hayvanat bahçesindeki kontrollü çiftleştirme sayesinde,

there's 405 of them now, 226 are out in the wild.

artık onlardan 405 tane var, bunlardan 226'sı vahşi doğada.

That technology will be used on de-extincted animals.

Bu teknoloji soyları tükenmiş hayvanlar üzerinde de kullanılacak.

Another success story is the mountain gorilla in Central Africa.

Bir diğer başarı hikâyesi de, Orta Afrika'daki dağ gorilleri.

In 1981, Dian Fossey was sure they were going extinct.

1981'de, Dian Fossey soylarının tükeneceğinden emindi.

There were just 254 left.

Sadece 254'ü hayattaydı.

Now there are 880. They're increasing in population

Şimdi ise 880. Sayıları her yıl

by three percent a year.

yüzde üç oranında artıyor.

The secret is, they have an eco-tourism program,

Bunun ardındaki sır, dâhiyane bir

which is absolutely brilliant.

ekoturizm programına sahip olmaları.

So this photograph was taken last month by Ryan

Bu fotoğraf Ryan tarafından geçen ay

with an iPhone.

bir iPhone ile çekildi.

That's how comfortable these wild gorillas are with visitors.

İşte vahşi goriller ziyaretçiler konusunda böyle rahatlar.

Another interesting project, though it's going to need some help,

Bir diğer ilginç proje de, yardıma ihtiyacı olmasına rağmen,

is the northern white rhinoceros.

kuzeyli beyaz gergedanlar.

There's no breeding pairs left.

Üreyecek bir çift kalmadı.

But this is the kind of thing that

Fakat donmuş hayvanat bahçesinde

a wide variety of DNA for this animal is available in the frozen zoo.

bu hayvanlar için geniş bir DNA çeşitliliği mevcut.

A bit of cloning, you can get them back.

Biraz klonlamayla, bu hayvanları yeniden kazanabiliriz.

So where do we go from here?

Peki bundan sonra ne olacak?

These have been private meetings so far.

Şimdiye kadar özel toplantılar yaptık.

I think it's time for the subject to go public.

Bence artık bu konunun halka açılmasının zamanıdır.

What do people think about it?

İnsanlar bu konuda ne düşünüyor?

You know, do you want extinct species back?

Mesela, soyu tükenmiş türleri geri kazanmak istiyor musunuz?

Do you want extinct species back?

Soyu tükenmiş hayvanları geri istiyor musunuz?

(Applause)

(Alkış)

Tinker Bell is going to come fluttering down.

Tinker Bell kanatlarını çırparak gelecek.

It is a Tinker Bell moment,

Bu, Tinker Bell'e göre bir an,

because what are people excited about with this?

insanları bu konuda coşkulu kılan nedir?

What are they concerned about?

Ne konuda kaygı duyuyorlar?

We're also going to push ahead with the passenger pigeon.

Aynı zamanda, göçmen güvercin konusuyla da ilgilenmeye devam edeceğiz.

So Ben Novak, even as we speak, is joining the group

Ben Novak, şu anda konuştuğumuz sırada,

that Beth Shapiro has at UC Santa Cruz.

Beth Shapiro'nun UC Santa Cruz'daki grubuna katılmakta.

They're going to work on the genomes

Göçmen güvercin ve bant kuyruklu güvercin

of the passenger pigeon and the band-tailed pigeon.

genomları üzerine çalışacaklar.

As that data matures, they'll send it to George Church,

Bu veriler olgunlaştıkça George Church'e gönderecekler

who will work his magic, get passenger pigeon DNA out of that.

ve o da mucizesini gerçekleştirerek bunlardan göçmen güvercin DNA'sı çıkaracak.

We'll get help from Bob Lanza and Mike McGrew

Bob Lanza ve Mike McGrew'den,

to get that into germ plasm that can go into chickens

bu genleri tavuklara yerleştirilebilecek yumurta hücrelerine nakletmek

that can produce passenger pigeon squabs

ve bant kuyruklu güvercin ebeveynleri tarafından yetiştirilebilecek

that can be raised by band-tailed pigeon parents,

göçmen güvercin yavruları elde etmek için yardım alacağız

and then from then on, it's passenger pigeons all the way,

ve bunun da sonrasında, artık göçmen kuşlar

maybe for the next six million years.

belki önümüzdeki altı milyon yıl varlıklarını sürdürecekler.

You can do the same thing, as the costs come down,

Maliyetler düştükçe, aynısını yapabileceksiniz,

for the Carolina parakeet, for the great auk,

Carolina papağanları için, büyük penguen için,

for the heath hen, for the ivory-billed woodpecker,

step tavuğu için, fildişi gagalı ağaçkakan için,

for the Eskimo curlew, for the Caribbean monk seal,

Eskimo çulluğu için, Karayip keşiş foku için,

for the woolly mammoth.

tüylü mamut için.

Because the fact is, humans have made a huge hole

Çünkü gerçek şu ki, insanlar son 10.000 yılda

in nature in the last 10,000 years.

doğada devasa bir delik açtılar.

We have the ability now,

Artık bu hasarın bir kısmını tamir etme şansına

and maybe the moral obligation, to repair some of the damage.

ve belki de ahlaki yükümlülüğüne sahibiz.

Most of that we'll do by expanding and protecting wildlands,

Bunu çoğunlukla, vahşi alanları

by expanding and protecting

ve tehlikedeki türlerin populasyonlarını genişleterek

the populations of endangered species.

ve koruyarak yapacağız.

But some species

Fakat tamamen yok ettiğimiz

that we killed off totally

bazı türleri,

we could consider bringing back

onları özleyen bir dünyaya

to a world that misses them.

geri getirmeyi de düşünebiliriz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: Thank you.

Chris Anderson: Teşekkürler.

I've got a question.

Bir sorum var.

So, this is an emotional topic. Some people stand.

Bu duygusal bir konu. Bazı insanlar ayakta.

I suspect there are some people out there sitting,

Belki de, bazı insanlar da oralarda oturmakta

kind of asking tormented questions, almost, about,

ve bu konuda bir nevi ıstıraplı sorular sormakta,

well, wait, wait, wait, wait, wait, wait a minute,

yani, dur, dur, dur, dur, dur, dur bir dakika,

there's something wrong with mankind

insanoğlunun doğaya bu şekilde müdahale etmesinde

interfering in nature in this way.

yanlış olan bir şeyler var.

There's going to be unintended consequences.

İstenmeyen sonuçlar doğacaktır.

You're going to uncork some sort of Pandora's box

Belki de içinde kim bilir neyin olduğu bir çeşit

of who-knows-what. Do they have a point?

Pandora'nın Kutusu'nu açacaksınız. Haklılık payları var mı?

Stewart Brand: Well, the earlier point is

Stewart Brand: Biz zaten bu hayvanların soylarının

we interfered in a big way by making these animals go extinct,

tükenmesine yol açarak doğaya büyük bir müdahale etmiş olduk

and many of them were keystone species,

ve bunlardan birçoğu önemli türlerdi

and we changed the whole ecosystem they were in

ve onların yok olmasına göz yumarak bütün ekosistemi

by letting them go.

değiştirmiş olduk.

Now, there's the shifting baseline problem, which is,

Bazı hatların kayması gibi bir problem olabilir,

so when these things come back,

yani bu hayvanlar geri döndüğünde,

they might replace some birds that are there

halihazırda var olan, insanların bildiği ve sevdiği

that people really know and love.

bazı kuşların yerine geçebilirler.

I think that's, you know, part of how it'll work.

Bence bu, yaptığımızın doğal bir sonucu.

This is a long, slow process --

Bu uzun ve yavaş bir süreç-

One of the things I like about it, it's multi-generation.

sevdiğim bir özelliği de bunun kuşaklar boyu olması.

We will get woolly mammoths back.

Tüylü mamutları geri kazanacağız.

CA: Well it feels like both the conversation

CA: Hem bu konuşmanın, hem de bu konudaki potansiyelin

and the potential here are pretty thrilling.

oldukça heyecan verici olduğunu düşünüyorum.

Thank you so much for presenting. SB: Thank you.

Sunumunuz için çok teşekkürler. SB: Teşekkürler.

CA: Thank you. (Applause)

CA: Teşekkürler. (Alkış)