How your brain decides what is beautiful | Anjan Chatterjee

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: berat güven

It's 1878.

Yıl 1878.

Sir Francis Galton gives a remarkable talk.

Sir Francis Galton dikkat çekici bir konuşma yapar.

He's speaking to the anthropologic institute of Great Britain and Ireland.

Büyük Britanya ve İrlanda antropoloji enstitütüsüne hitap eder.

Known for his pioneering work in human intelligence,

İnsan zihni üzerine öncü çalışmaları ile bilinen Galton,

Galton is a brilliant polymath.

müthiş bir bilgindir.

He's an explorer,

Kâşiftir,

an anthropologist,

antropolog,

a sociologist,

sosyolog,

a psychologist

psikolog

and a statistician.

ve istatistikçidir.

He's also a eugenist.

Aynı zamanda bir öjeniktir.

In this talk,

Bu konuşmasında,

he presents a new technique by which he can combine photographs

fotoğrafları birleştirip bileşik portreler oluşturabileceği

and produce composite portraits.

yeni bir tekniği takdim eder.

This technique could be used to characterize different types of people.

Bu teknik, farklı tür insanların özelliklerini belirlemede kullanılacaktı.

Galton thinks that if he combines photographs of violent criminals,

Galton, azılı suçluların fotoğraflarını birleştirdiğinde

he will discover the face of criminality.

suçun resmini bulacağını düşünüyordu

But to his surprise,

ama sonuca şaşırdı,

the composite portrait that he produces

elde ettiği bu bileşik portre

is beautiful.

güzeldi.

Galton's surprising finding raises deep questions:

Galton'ın şaşırtıcı tespiti, bazı derin sorular getirir:

What is beauty?

Güzellik nedir?

Why do certain configurations of line and color and form excite us so?

Belirli çizgi renk ve şekillerin yarattığı yapılar, bizi neden heyecanlandırır?

For most of human history,

İnsanlık tarihinin

these questions have been approached using logic and speculation.

büyük bir çoğunluğunda, mantık ve kurgu çerçevesinde bu sorulara cevap arandı.

But in the last few decades,

Fakat son 10-20 yıldır

scientists have addressed the question of beauty

bilim insanları, güzellik olgusuna

using ideas from evolutionary psychology and tools of neuroscience.

evrimsel psikoloji ve nörobilimin sağladığı bilgiler ışığında yaklaşıyorlar.

We're beginning to glimpse the why and the how of beauty,

Güzelliğin nedeni ve nasılına henüz yeni yeni cevap arıyoruz,

at least in terms of what it means for the human face and form.

en azından insan yüzü ve biçim bağlamındaki sorulara.

And in the process,

Bu süreçte

we're stumbling upon some surprises.

bazı sürprizlerle karşılaşıyoruz.

When it comes to seeing beauty in each other,

Konu birbirimizin güzelliğini görmek olduğunda

while this decision is certainly subjective for the individual,

karar tamamen öznel ve kişisel olmakla birlikte,

it's sculpted by factors that contribute to the survival of the group.

güzelliği, grubun hayatta kalma amacına yönelik faktörler belirliyor.

Many experiments have shown

Birçok deney,

that a few basic parameters contribute to what makes a face attractive.

bir yüzü çekici kılan birkaç etken olduğunu söyler.

These include averaging, symmetry and the effects of hormones.

Bunlar arasında ortalama, simetri ve hormon etkileri vardır.

Let's take each one of these in turn.

Hepsini sırayla ele alalım.

Galton's finding

Galton'ın,

that composite or average faces are typically more attractive

bileşik veya ortalama yüzlerin genel olarak, ortalamaya

than each individual face that contributes to the average

katkı yapan bireylerin her birinin yüzünden daha çekici

has been replicated many times.

olduğu bulgusu pek çok kez tekrar kanıtlandı.

This laboratory finding fits with many people's intuitions.

Bu laboratuvar bulgusu birçok insanın sezgisi ile uyuşuyor.

Average faces represent the central tendencies of a group.

Ortalama yüzler, bir grubun temel eğilimlerini yansıtır.

People with mixed features represent different populations,

Farklı özelliklere sahip kişiler, farklı toplulukları temsil eder

and presumably harbor greater genetic diversity

ve muhtemelen de, daha geniş bir genetik çeşitlilik

and adaptability to the environment.

ve çevreye uyum yeteneğine sahiptirler.

Many people find mixed-race individuals attractive

Çoğu insan, melezleri çekici

and inbred families less so.

ve akraba evliliklerini itici bulurlar.

The second factor that contributes to beauty is symmetry.

Güzellik algısını etkileyen bir diğer etken ise simetridir.

People generally find symmetric faces more attractive than asymmetric ones.

İnsanlar simetrik çehreleri, asimetrik olanlara nazaran daha çekici bulurlar.

Developmental abnormalities are often associated with asymmetries.

Gelişimsel anomaliler, sıklıkla asimetri ile ilişkilendirilir.

And in plants, animals and humans,

Bitki, hayvan ve insanlarda,

asymmetries often arise from parasitic infections.

asimetri büyük oranda parazit enfeksiyonu sonucu oluşur.

Symmetry, it turns out,

Öyle ki simetri,

is also an indicator of health.

aynı zamanda bir sağlık belirtisidir.

In the 1930s,

1930'larda,

a man named Maksymilian Faktorowicz

Maksymilian Faktorowicz adında bir adam,

recognized the importance of symmetry for beauty

güzellik mikrometresini tasarladığında,

when he designed the beauty micrometer.

güzellikte simetrinin önemini fark etti.

With this device,

Max bu aygıtla,

he could measure minor asymmetric flaws

küçük asimetrik kusurları ölçebiliyor

which he could then make up for with products he sold from his company,

ve sonra bu kusurları giderecek ürünleri şirketinde satıyordu

named brilliantly after himself, Max Factor,

zekice bir kararla da şirkete adını vermişti : Max Factor,

which, as you know, is one of the world's most famous brands

bildiğiniz üzere kendisi ''makyaj'' alanında dünyadaki en ünlü markalardan

for "make up."

biridir.

The third factor that contributes to facial attractiveness

Yüz çekiciliğine katkıda bulunan üçüncü etmen ise

is the effect of hormones.

hormonal etkilerdir.

And here, I need to apologize for confining my comments

Burada, yorumlarımı heteroseksüel standartla sınırladığım için

to heterosexual norms.

affınıza sığınıyorum.

But estrogen and testosterone play important roles

Fakat östrojen ve testosteron, çekicilik algımızı biçimlendirmede

in shaping features that we find attractive.

büyük bir rol oynuyor.

Estrogen produces features that signal fertility.

Östrojen, doğurganlığı simgeleyen özellikler yaratır.

Men typically find women attractive

Erkekler genellikle,

who have elements of both youth and maturity.

gençlik ve olgunluğun karması olan vücutları çekici bulur.

A face that's too baby-like might mean that the girl is not yet fertile,

Fazla bebeksi bir yüz, kızın henüz doğurgan olmadığı anlamına gelebilir,

so men find women attractive

bu nedenle erkekler,

who have large eyes, full lips and narrow chins

gençlik göstergesi olan büyük gözlü, dolgun dudaklı

as indicators of youth,

ve dar çeneli kadınları ve

and high cheekbones as an indicator of maturity.

olgunluk göstergesi olan çıkık elmacık kemikli kadınları çekici bulur.

Testosterone produces features that we regard as typically masculine.

Testosteron genellikle erkeksi saydığımız özellikler yaratır.

These include heavier brows,

Bunlar; kalın kaşlar,

thinner cheeks

ince yanaklar

and bigger, squared-off jaws.

ve büyük, köşeli çenelerdir.

But here's a fascinating irony.

Ama burada büyük bir ironi de var.

In many species,

Birçok türde,

if anything,

ters bir şekilde

testosterone suppresses the immune system.

testesteron bağışıklık sistemini de baskılar.

So the idea that testosterone-infused features are a fitness indicator

Testesteron kaynaklı özelliklerin sağlık göstergesi olduğu düşüncesi

doesn't really make a whole lot of sense.

tamamen mantıklı değildir.

Here, the logic is turned on its head.

Burada mantık tepetakla olur.

Instead of a fitness indicator,

Sağlık göstergesi olması yerine

scientists invoke a handicap principle.

bilim insanları bir handikap prensibi sunar.

The most commonly cited example of a handicap

En sık dile getirilen handikap örneği

is the peacock's tail.

tavus kuşunun kuyruğudur.

This beautiful but cumbersome tail doesn't exactly help the peacock

Bu güzel ama bir o kadar da külfetli kuyruk, tavus kuşunun

avoid predators

yırtıcılardan kaçmasını veya

and approach peahens.

dişilere yaklaşmasını kolaylaştırmaz.

Why should such an extravagant appendage evolve?

Bu kadar ölçüsüz bir ek kuyruk neden gelişti (evrildi) ?

Even Charles Darwin,

Charles Darwin bile,

in an 1860 letter to Asa Gray wrote

1860'da Asa Gray'e yazdığı bir mektupta,

that the sight of the peacock's tail made him physically ill.

tavus kuşu kuyruğu görmenin onu hasta ettiğini yazdı.

He couldn't explain it with his theory of natural selection,

Bunu doğal seleksiyon (seçilim) teorisi ile açıklayamıyordu

and out of this frustration,

ve bu hüsran dolayısıyla,

he developed the theory of sexual selection.

cinsel seçilim teorisini geliştirdi.

On this account,

Bu açıklamada

the display of the peacock's tail is about sexual enticement,

tavus kuşunun kuyruğunu sergilemesi, dişileri baştan çıkarmak içindir.

and this enticement means it's more likely the peacock will mate

ve bu baştan çıkarma tavus kuşunun çiftleşip yavruları olacağı

and have offspring.

anlamına gelir.

Now, the modern twist on this display argument

Bu gösteriş yapma argümanına modern eklemeler şöyle;

is that the peacock is also advertising its health to the peahen.

Tavus kuşu, dişilere aynı zamanda sağlıklı olduğunu da pazarlıyor,

Only especially fit organisms can afford to divert resources

sadece sağlıklı bir organizma, kaynaklarını bu kadar aşırı bir

to maintaining such an extravagant appendage.

ek organı beslemeye ayırabilir.

Only especially fit men can afford the price that testosterone levies

Testesteron'un bağışıklık sitemine yaptığı baskıya ise

on their immune system.

sadece sağlıklı erkekler dayanabilir.

And by analogy, think of the fact

Benzetme yapmamız gerekirse

that only very rich men can afford to pay more than $10,000 for a watch

yalnızca çok zengin erkekler bir kol saatine 10.000 dolardan fazla verebilir

as a display of their financial fitness.

ve böylece finansal sağlıklarını (zenginlik) gösterebilir.

Now, many people hear these kinds of evolutionary claims

Artık birçok insan bu tarz evrimsel söylemler işitiyor

and think they mean that we somehow are unconsciously seeking mates

ve hepimizin bir şekilde ve bilinçsizce sağlıklı eşler aradığını

who are healthy.

düşünüyor.

And I think this idea is probably not right.

Bence bu düşünce muhtemelen doğru değil.

Teenagers and young adults are not exactly known for making decisions

Genç yetişkinlerin ve ergenlerin kararlarını sağlık endişesi ile verdikleri

that are predicated on health concerns.

pek fazla görülmez.

But they don't have to be,

Öyle de olmak zorunda değil,

and let me explain why.

sebebini açıklayayım.

Imagine a population

İnsanların,

in which people have three different kinds of preferences:

üç farklı tercihi olduğu bir topluluk hayal edin:

for green, for orange and for red.

yeşil, turuncu ve kırmızı.

From their point of view,

Onların bakış açısına göre,

these preferences have nothing to do with health;

bu seçimlerin sağlık ile hiçbir alakası yok;

they just like what they like.

sadece sevdikleri için seçiyoralr.

But if it were also the case that these preferences are associated

Fakat bu renkler (seçimler) yavru yapma

with the different likelihood of producing offspring --

olasılıkları ile de ilşkilendirilmiş olsaydı,

let's say in a ratio of 3:2:1 --

oranlara da 3, 2, 1 diyelim,

then in the first generation,

bu durumda ilk nesil,

there would be 3 greens to 2 oranges to 1 red,

3 yeşil 2 turuncu ve 1 kırmızı olacak

and in each subsequent generation,

ve ardından gelen her nesilde,

the proportion of greens increase,

yeşillerin oranı artacaktı,

so that in 10 generations,

öyle ki 10 nesil sonra,

98 percent of this population has a green preference.

toplumun %98'i yeşili tercih edecekti.

Now, a scientist coming in and sampling this population

Bu topluluğa gelen ve örnek toplayan bir bilim insanı da

discovers that green preferences are universal.

yeşil yöneliminin evrensel olduğunu keşfedecekti.

So the point about this little abstract example

Bu soyut örnekteki amaç,

is that while preferences for specific physical features

belirli fiziksel nitelikleri tercih etme her bireyde

can be arbitrary for the individual,

isteğe bağlı olsa da

if those features are heritable

eğer bu nitelikler kalıtsal ise

ve üremede üstünlük sağlıyorsa,

and they are associated with a reproductive advantage,

over time,

zamanla,

they become universal for the group.

topluluk için evrensel olurlar.

So what happens in the brain when we see beautiful people?

Peki güzel bir insan gördüğümüzde beynimizde neler olur?

Attractive faces activate parts of our visual cortex

Çekici yüzler, beynin arkasındaki görme merkezini

in the back of the brain,

harekete geçirir,

an area called the fusiform gyrus,

fusiform gyrus adındaki bir bölge,

that is especially tuned to processing faces,

özellikle yüz tanımaya odaklanmış bir bölgedir

and an adjacent area called the lateral occipital complex,

ve bitişiğindeki lateral occipital kompeks,

that is especially attuned to processing objects.

nesneleri ayırt etmek için kullandığımız bir bölümdür.

In addition,

Ayrıca,

attractive faces activate parts of our reward and pleasure centers

çekici yüzler, beynin önündeki ve derinlerindeki ödül ve zevk

in the front and deep in the brain,

merkezlerindeki bölümleri harekete geçirir

and these include areas that have complicated names,

ve bu alanlar, çetrefilli isimlere sahiptir;

like the ventral striatum,

ventral striatum,

the orbitofrontal cortex

orbitofrontal korteks

and the ventromedial prefrontal cortex.

ve ventromedial prefrontal korteks gibi.

Our visual brain that is tuned to processing faces

Beynin yüz tanıma odaklı görme bölümü,

interacts with our pleasure centers

görülen güzellik deneyimine zemin hazırlamak için

to underpin the experience of beauty.

zevk merkezleri ile etkileşime geçer.

Amazingly, while we all engage with beauty,

Şaşırtıcı bir şekilde, bizler farkında olmadan

without our knowledge,

tamamen güzelliğe kitlenmişken,

beauty also engages us.

güzellik de bizler ile bağ kurar.

Our brains respond to attractive faces

Güzellik hakkında düşünmediğimiz anlarda dahi,

even when we're not thinking about beauty.

beynimiz çekici yüzlere karşılık verir.

We conducted an experiment in which people saw a series of faces,

İnsanların bir dizi yüz gördüğü bir deney yürütmüştük

and in one condition,

ve bir seferinde,

they had to decide if a pair of faces were the same or a different person.

bir çift yüzün aynı ya da farklı kişi olup olmadığına dair karar verilmişti.

Even in this condition,

Bu durumda bile,

attractive faces drove neural activity robustly in their visual cortex,

çekici yüzler, görme merkezinde müthiş bir sinirsel etkinliğe yol açtılar,

despite the fact that they were thinking about a person's identity

yani o anda denekler kişinin güzelliğine değil, kimliğine odaklanmış

and not their beauty.

olmalarına rağmen.

Another group similarly found automatic responses to beauty

Bir diğer grup, aynı şekilde beynin zevk merkezlerinde

within our pleasure centers.

güzelliğe verilen otomatik tepkileri gözlemledi.

Taken together, these studies suggest

Bunları birleştirdiğimizde, bütün bu çalışmalar

that our brain automatically responds to beauty

beynin görüntü ile zevki birleştirerek güzelliğe otomatik olarak

by linking vision and pleasure.

tepki verdiğini gösteriyor.

These beauty detectors, it seems,

Öyle ki bu güzellik dedektörleri,

ping every time we see beauty,

o an ne düşünüyor olursak olalım,

regardless of whatever else we might be thinking.

güzelliği her gördüğümüz anda ötüyor.

We also have a "beauty is good" stereotype embedded in the brain.

Beynimizde gömülü bir ''güzel olan iyidir'' klişesi de var.

Within the orbitofrontal cortex,

Orbitofrontal korteks içerisinde,

there's overlapping neural activity

güzellik ve iyiliğe tepki olarak

in response to beauty and to goodness,

örtüşmeli sinirsel bir aktivite gerçekleşiyor

and this happens even when people aren't explicitly thinking

ve insanlar açıkça güzellik veya iyilik üzerine düşünmediğinde de

about beauty or goodness.

bu durum tekrarlanıyor.

Our brains seem to reflexively associate beauty and good.

Beynimiz refleks olarak güzellik ve iyiliği ilişkilendiriyor.

And this reflexive association may be the biologic trigger

Refleksif olan bu ilişkilendirme, güzelliğin birçok sosyal etkisi olmasındaki

for the many social effects of beauty.

biyolojik tetikleyici olabilir.

Attractive people receive all kinds of advantages in life.

Çekici insanlar, hayatta her türlü pozitif ayrımcılığın tadını çıkarıyor.

They're regarded as more intelligent,

Daha zeki kabul ediliyorlar

more trustworthy,

ve daha güvenilir,

they're given higher pay and lesser punishments,

daha fazla maaş alıp daha az cezaya çarptırılıyorlar,

even when such judgments are not warranted.

bu kararların bir dayanağı olmasa bile.

These kinds of observations reveal beauty's ugly side.

Bu gözlemler güzelliğin çirkin yanını ortaya koyuyor.

In my lab, we recently found

Laboratuvarımda şunu bulguladık;

that people with minor facial anomalies and disfigurements

hafif yüz anomalisi ve şekil bozukluğu olan kişiler;

are regarded as less good, less kind,

daha az iyi, daha az kibar

less intelligent, less competent and less hardworking.

daha az zeki, daha az yetkin ve daha az çalışkan kabul ediliyorlar.

Unfortunately, we also have a "disfigured is bad" stereotype.

Ne yazık ki '' çirkinlik (şekilsiz) kötüdür'' klişemiz de var.

This stereotype is probably exploited and magnified

Bu klişe, popüler medya tarafından

by images in popular media,

muhtemelen sömürülmüş ve abartılmıştır,

in which facial disfigurement is often used as a shorthand

öyle ki kötü karakter tanımında yüzde şekil bozukluğu olması

to depict someone of villainous character.

yerleşik kuraldır.

We need to understand these kinds of implicit biases

Bunları aşmak istiyorsak, bu tür örtülü önyargıları

if we are to overcome them

bilmemiz gerekiyor,

and aim for a society in which we treat people fairly,

insanların tesadüfi dış görünüşlerini değil,

based on their behavior and not on the happenstance of their looks.

davranışlarını baz alarak adil muamele gördüğü bir toplum yaratabiliriz.

Let me leave you with one final thought.

Sizleri son bir fikir ile baş başa bırakacağım.

Beauty is a work in progress.

Güzellik hâlâ gelişmekte olan bir süreç.

The so-called universal attributes of beauty

Sözde evrensel güzellik öğeleri,

were selected for during the almost two million years of the Pleistocene.

buzul çağının yaklaşık iki milyon yıllık döneminin ürünüdür.

Life was nasty, brutish and a very long time ago.

O zamanlar hayat acımasız ve çetindi ama bu uzun zaman önceydi.

The selection criteria for reproductive success from that time

O zamanın üreme başarısı için seçim kriterleri,

doesn't really apply today.

günümüze pek de uymuyor.

For example,

Örneğin,

death by parasite is not one of the top ways that people die,

parazit sonucu ölmek, sık rastlanan bir ölüm nedeni değildir,

at least not in the technologically developed world.

en azından teknolojik olarak gelişmiş ülke bazında.

From antibiotics to surgery,

Antibiyotiklerden ameliyata,

birth control to in vitro fertilization,

doğum kontrolden tüp bebeğe,

the filters for reproductive success are being relaxed.

üreme başarısındaki etkenler çok daha esnek.

And under these relaxed conditions,

Bu rahat koşullar altında,

preference and trait combinations are free to drift

tercihler ve özellik kombinasyonları serbest

and become more variable.

ve çeşitlilik artıyor.

Even as we are profoundly affecting our environment,

Bizler çevremizi derinlemesine etkilerken,

modern medicine and technological innovation

modern tıp ve teknolojide ortaya çıkan yenilikler,

is profoundly affecting

güzel görünmenin asıl anlamını

the very essence of what it means to look beautiful.

çok ciddi manada etkiliyor.

The universal nature of beauty is changing

Güzelliğin evrensel doğası,

even as we're changing the universe.

biz evreni değiştirirken dahi değişiyor.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)