How your brain decides what is beautiful | Anjan Chatterjee

Tłumaczenie: Angelika Klimczyk Korekta: Sylwia Gliniewicz

It's 1878.

Jest rok 1878.

Sir Francis Galton gives a remarkable talk.

Sir Francis Galton wygłasza niezwykłe przemówienie

He's speaking to the anthropologic institute of Great Britain and Ireland.

w Instytucie Antropologicznym Wielkiej Brytanii i Irlandii.

Known for his pioneering work in human intelligence,

Znany z innowacyjnych badań nad ludzką inteligencją

Galton is a brilliant polymath.

Galton był wielkim erudytą.

He's an explorer,

Był badaczem,

an anthropologist,

antropologiem,

a sociologist,

socjologiem,

a psychologist

psychologiem

and a statistician.

i statystykiem.

He's also a eugenist.

Był również eugenikiem.

In this talk,

W swoim przemówieniu

he presents a new technique by which he can combine photographs

zaprezentował nową technikę łączenia zdjęć

and produce composite portraits.

i tworzenia złożonych portretów.

This technique could be used to characterize different types of people.

Technika mogła być użyta do charakteryzowania różnych typów ludzi.

Galton thinks that if he combines photographs of violent criminals,

Galton sądził, że łącząc zdjęcia agresywnych kryminalistów,

he will discover the face of criminality.

odkryje twarz przestępczości.

But to his surprise,

Jednak, ku jego zaskoczeniu,

the composite portrait that he produces

złożony portret, który stworzył,

is beautiful.

okazał się piękny.

Galton's surprising finding raises deep questions:

Zaskakujące odkrycie Galtona stawia przed nami poważne pytania:

What is beauty?

"Czym jest piękno?

Why do certain configurations of line and color and form excite us so?

Dlaczego pewne zestawienia linii, kolorów i kształtów nas przyciągają?".

For most of human history,

Przez większą część historii

these questions have been approached using logic and speculation.

te pytania były badane za pomocą logiki i spekulacji.

But in the last few decades,

W ostatnich latach

scientists have addressed the question of beauty

naukowcy zajęli się problemem piękna,

using ideas from evolutionary psychology and tools of neuroscience.

sięgając po idee psychologii ewolucyjnej i narzędzia neurobiologii.

We're beginning to glimpse the why and the how of beauty,

Zaczynamy rozumieć, jak i dlaczego coś jest piękne,

at least in terms of what it means for the human face and form.

przynajmniej w odniesieniu do ludzkiej twarzy i formy.

And in the process,

W tym procesie

we're stumbling upon some surprises.

spotkają nas pewne niespodzianki.

When it comes to seeing beauty in each other,

Jeśli chodzi o dostrzeganie piękna w sobie nawzajem,

while this decision is certainly subjective for the individual,

a decyzja jest subiektywna dla jednostki,

it's sculpted by factors that contribute to the survival of the group.

to wpływają na nią czynniki, które przyczyniają się do przeżycia grupy.

Many experiments have shown

Wiele badań pokazało,

that a few basic parameters contribute to what makes a face attractive.

że kilka podstawowych cech wpływa na atrakcyjność twarzy,

These include averaging, symmetry and the effects of hormones.

a zalicza się do nich: przeciętność, symetria i wpływ hormonów.

Let's take each one of these in turn.

Omówimy każdą z nich po kolei.

Galton's finding

Odkrycie Galtona,

that composite or average faces are typically more attractive

że złożone lub przeciętne twarze są zazwyczaj bardziej atrakcyjne

than each individual face that contributes to the average

od każdej indywidualnej twarzy, która współtworzy przeciętność,

has been replicated many times.

było powielane wiele razy.

This laboratory finding fits with many people's intuitions.

To odkrycie odzwierciedla intuicje wielu ludzi.

Average faces represent the central tendencies of a group.

Przeciętne twarze prezentują główne upodobania grupy.

People with mixed features represent different populations,

Ludzie o mieszanych cechach reprezentują różne populacje

and presumably harbor greater genetic diversity

i prawdopodobnie są bardziej różnorodni genetycznie

and adaptability to the environment.

oraz lepiej przystosowani do środowiska.

Many people find mixed-race individuals attractive

Wielu ludzi uważa osoby rasy mieszanej za bardziej atrakcyjne

and inbred families less so.

niż osoby z rodzin endogamicznych.

The second factor that contributes to beauty is symmetry.

Drugim czynnikiem, który decyduje o pięknie, jest symetria.

People generally find symmetric faces more attractive than asymmetric ones.

Ludziom bardziej podobają się twarze symetryczne niż asymetryczne.

Developmental abnormalities are often associated with asymmetries.

Zaburzenia rozwojowe często kojarzymy z asymetrią.

And in plants, animals and humans,

U roślin, zwierząt i ludzi

asymmetries often arise from parasitic infections.

asymetria jest często wynikiem zakażeń pasożytniczych.

Symmetry, it turns out,

Okazuje się, że symetria

is also an indicator of health.

jest też wskaźnikiem zdrowia.

In the 1930s,

W latach 30.

a man named Maksymilian Faktorowicz

Maksymilian Faktorowicz uznał,

recognized the importance of symmetry for beauty

że symetria jest ważna dla piękna,

when he designed the beauty micrometer.

kiedy wynalazł mikrometr kosmetyczny.

With this device,

Dzięki temu urządzeniu

he could measure minor asymmetric flaws

mierzył drobne, asymetryczne wady,

which he could then make up for with products he sold from his company,

które mógł skorygować produktami sprzedawanymi w jego firmie

named brilliantly after himself, Max Factor,

o świetnej nazwie Max Factor,

which, as you know, is one of the world's most famous brands

która jest jedną z najbardziej znanych marek makijażowych.

for "make up."

The third factor that contributes to facial attractiveness

Trzeci czynnik wpływający na atrakcyjność twarzy

is the effect of hormones.

to efekt działania hormonów.

And here, I need to apologize for confining my comments

Niestety, muszę przeprosić za ograniczenie moich komentarzy

to heterosexual norms.

do norm heteroseksualnych.

But estrogen and testosterone play important roles

Estrogen i testosteron odgrywają ważną rolę

in shaping features that we find attractive.

w kształtowaniu atrakcyjnych cech.

Estrogen produces features that signal fertility.

Estrogen odpowiada za cechy sygnalizujące płodność.

Men typically find women attractive

Mężczyźni uważają za atrakcyjne kobiety,

who have elements of both youth and maturity.

które mają zarówno cechy młodości, jak i dojrzałości.

A face that's too baby-like might mean that the girl is not yet fertile,

Twarz, która jest zbyt dziecinna, oznacza, że kobieta jest niepłodna,

so men find women attractive

dlatego mężczyźni wolą kobiety

who have large eyes, full lips and narrow chins

z dużymi oczami, pełnymi ustami i wąskim podbródkiem,

as indicators of youth,

które są oznakami młodości,

and high cheekbones as an indicator of maturity.

oraz wysokie kości policzkowe wskazujące na dojrzałość.

Testosterone produces features that we regard as typically masculine.

Testosteron odpowiada za typowo męskie cechy

These include heavier brows,

takie jak: gęste brwi,

thinner cheeks

wąskie policzki

and bigger, squared-off jaws.

i większe, kwadratowe szczęki.

But here's a fascinating irony.

Jednak jest w tym pewna ironia.

In many species,

U wielu gatunków

if anything,

testosterone suppresses the immune system.

testosteron osłabia układ odpornościowy.

So the idea that testosterone-infused features are a fitness indicator

Idea, że cechy nadane przez testosteron to wskaźnik sprawności fizycznej,

doesn't really make a whole lot of sense.

wcale nie ma sensu.

Here, the logic is turned on its head.

Nie ma tutaj logiki.

Instead of a fitness indicator,

Zamiast wskazywać na sprawność fizyczną

scientists invoke a handicap principle.

naukowcy przywołują hipotezę upośledzenia.

The most commonly cited example of a handicap

Najczęściej podawany przykład tej hipotezy

is the peacock's tail.

to ogon pawia.

This beautiful but cumbersome tail doesn't exactly help the peacock

Ten piękny, lecz nieporęczny ogon

nie pomaga w unikaniu drapieżników

avoid predators

and approach peahens.

czy zbliżeniu się do samic.

Why should such an extravagant appendage evolve?

Dlaczego coś tak ekstrawaganckiego miałoby wyewoluować?

Even Charles Darwin,

Nawet Karol Darwin, w 1860 roku,

in an 1860 letter to Asa Gray wrote

w liście do Asa Gray'a pisał,

that the sight of the peacock's tail made him physically ill.

że nie może znieść widoku pawiego ogona.

He couldn't explain it with his theory of natural selection,

Nie mógł wyjaśnić tego zjawiska za pomocą teorii doboru naturalnego,

and out of this frustration,

więc, pod wpływem frustracji,

he developed the theory of sexual selection.

opracował teorię doboru płciowego.

On this account,

W tym kontekście

the display of the peacock's tail is about sexual enticement,

wygląd pawiego ogona jest wabikiem seksualnym,

and this enticement means it's more likely the peacock will mate

który zwiększa szansę, że paw znajdzie samice

and have offspring.

i będzie miał potomstwo.

Now, the modern twist on this display argument

Dodatkowo, współcześnie uważa się,

is that the peacock is also advertising its health to the peahen.

że w ten sposób paw pokazuje swoje zdrowie.

Only especially fit organisms can afford to divert resources

Tylko wyjątkowo zdrowe osobniki potrafią przekierować swoje zasoby tak,

to maintaining such an extravagant appendage.

żeby mieć ekstrawaganckie cechy.

Only especially fit men can afford the price that testosterone levies

Zatem tylko mężczyźni w dobrej formie mogą sobie pozwolić na to, jak testosteron

on their immune system.

wpływa na ich odporność.

And by analogy, think of the fact

Analogicznie, tylko bogatych mężczyzn

that only very rich men can afford to pay more than $10,000 for a watch

stać na zegarek warty ponad 10 tysięcy dolarów,

żeby pokazać ich bogactwo.

as a display of their financial fitness.

Now, many people hear these kinds of evolutionary claims

Wiele ludzi, słysząc takie teorie ewolucyjne,

and think they mean that we somehow are unconsciously seeking mates

myśli, że w jakiś sposób podświadomie

każdy szuka zdrowego partnera.

who are healthy.

And I think this idea is probably not right.

Myślę, że to nieprawda.

Teenagers and young adults are not exactly known for making decisions

Nastolatkowie i młodzi dorośli nie słyną z podejmowania decyzji

that are predicated on health concerns.

ze względu na kwestie zdrowotne.

But they don't have to be,

Nie muszą tak robić.

and let me explain why.

Wyjaśnię dlaczego.

Imagine a population

Wyobraźmy sobie populację,

in which people have three different kinds of preferences:

której przedstawiciele mają upodobania do innych kolorów:

for green, for orange and for red.

zielonego, pomarańczowego i czerwonego.

From their point of view,

Z ich punktu widzenia

these preferences have nothing to do with health;

to, co lubią, nie łączy się ze zdrowiem.

they just like what they like.

Po prostu lubią to, co lubią.

But if it were also the case that these preferences are associated

Ale jeśli byłoby tak, że te preferencje są powiązane

with the different likelihood of producing offspring --

z prawdopodobieństwem produkcji potomstwa

let's say in a ratio of 3:2:1 --

w stosunku 3 : 2 : 1,

then in the first generation,

to w pierwszym pokoleniu

there would be 3 greens to 2 oranges to 1 red,

mielibyśmy stosunek 3 zielonych do 2 pomarańczowych i 1 czerwonego,

and in each subsequent generation,

a w każdym kolejnym pokoleniu

the proportion of greens increase,

populacja zielonych wzrastałaby

so that in 10 generations,

do tego stopnia, że w 10 pokoleniu

98 percent of this population has a green preference.

98% populacji wolałoby kolor zielony.

Now, a scientist coming in and sampling this population

Naukowiec, pobierając próbki z takiej populacji,

discovers that green preferences are universal.

zauważy, że upodobanie do zielonego jest uniwersalne.

So the point about this little abstract example

Ten abstrakcyjny przykład pokazuje,

is that while preferences for specific physical features

że preferencje do wybranych cech fizycznych

są arbitralne dla jednostki,

can be arbitrary for the individual,

if those features are heritable

a jeśli te cechy są dziedziczne

and they are associated with a reproductive advantage,

i sprzyjają posiadaniu potomstwa,

over time,

to z biegiem czasu

they become universal for the group.

stają się uniwersalne dla całej grupy.

So what happens in the brain when we see beautiful people?

Co dzieje się w mózgu, kiedy widzimy kogoś atrakcyjnego?

Attractive faces activate parts of our visual cortex

Atrakcyjne twarze aktywują obszary kory wzrokowej

in the back of the brain,

z tyłu mózgu,

an area called the fusiform gyrus,

obszar zwany zakrętem wrzecionowatym,

that is especially tuned to processing faces,

który jest przystosowany do identyfikowania twarzy,

and an adjacent area called the lateral occipital complex,

oraz sąsiadujący z nim kompleks boczny potyliczny,

that is especially attuned to processing objects.

który odpowiada za rozpoznawanie przedmiotów.

In addition,

Dodatkowo,

attractive faces activate parts of our reward and pleasure centers

atrakcyjne twarze aktywują nasze ośrodki nagrody i przyjemności

in the front and deep in the brain,

znajdujące się z przodu i w głębi mózgu.

and these include areas that have complicated names,

Wliczają się w to obszary o skomplikowanych nazwach,

like the ventral striatum,

jak na przykład: prążkowie brzuszne,

the orbitofrontal cortex

kora orbitofrontalna,

and the ventromedial prefrontal cortex.

i brzuszno-przyśrodkowa kora przedczołowa.

Our visual brain that is tuned to processing faces

Nasza kora wzrokowa rozpoznaje twarze

interacts with our pleasure centers

i współdziała z ośrodkami przyjemności,

to underpin the experience of beauty.

co wzmacnia doświadczanie piękna.

Amazingly, while we all engage with beauty,

Co ciekawe, sami interesujemy się pięknem,

without our knowledge,

ale i tak nieświadomie

beauty also engages us.

piękno samo nas przyciąga.

Our brains respond to attractive faces

Nasz mózg reaguje na piękne twarze,

even when we're not thinking about beauty.

nawet gdy nie myślimy o pięknie.

We conducted an experiment in which people saw a series of faces,

Podczas eksperymentu grupa ludzi miała obserwować różne twarze

and in one condition,

i zdecydować, które pary twarzy

they had to decide if a pair of faces were the same or a different person.

są takie same, a które inne.

Even in this condition,

Zauważono,

attractive faces drove neural activity robustly in their visual cortex,

że atrakcyjne twarze pobudzały neurony w korze wzrokowej,

despite the fact that they were thinking about a person's identity

pomimo że badani myśleli o tożsamości,

and not their beauty.

a nie o pięknie danej osoby.

Another group similarly found automatic responses to beauty

U kolejnej grupy badanych zauważono automatyczne reakcje

within our pleasure centers.

na piękno w ośrodkach przyjemności.

Taken together, these studies suggest

Podsumowując, badania pokazały,

that our brain automatically responds to beauty

że nasz mózg reaguje na piękno,

by linking vision and pleasure.

łącząc wzrok z przyjemnością.

These beauty detectors, it seems,

Detektory piękna

dają znać za każdym razem, gdy widzimy coś pięknego,

ping every time we see beauty,

regardless of whatever else we might be thinking.

bez względu na to, o czym myślimy.

We also have a "beauty is good" stereotype embedded in the brain.

Mamy utwierdzony stereotyp, że piękno jest dobre.

Within the orbitofrontal cortex,

W korze orbitofrontalnej

there's overlapping neural activity

w tym samym czasie aktywują się neurony

in response to beauty and to goodness,

w odpowiedzi na piękno i dobro.

and this happens even when people aren't explicitly thinking

Dzieje się tak nawet, gdy ludzie nie myślą

about beauty or goodness.

o pięknie czy dobroci.

Our brains seem to reflexively associate beauty and good.

Mózg automatycznie łączy piękno z dobrem.

And this reflexive association may be the biologic trigger

Odruchowe skojarzenia mogą być biologicznym bodźcem

for the many social effects of beauty.

do wielu zachowań społecznych.

Attractive people receive all kinds of advantages in life.

Ludzie atrakcyjni mają więcej korzyści w życiu.

They're regarded as more intelligent,

Uważa się ich za bardziej inteligentnych,

more trustworthy,

bardziej godnych zaufania,

they're given higher pay and lesser punishments,

zarabiają więcej i dostają mniejsze kary,

even when such judgments are not warranted.

nawet jeśli takie oceny są bezpodstawne.

These kinds of observations reveal beauty's ugly side.

Tego rodzaju obserwacje ujawniają brzydką stronę piękna.

In my lab, we recently found

Mój zespół odkrył niedawno,

that people with minor facial anomalies and disfigurements

że osoby z małymi niedoskonałościami i zniekształceniami twarzy

are regarded as less good, less kind,

postrzega się jako gorsze, mniej życzliwe,

less intelligent, less competent and less hardworking.

mniej inteligentne, kompetentne czy pracowite.

Unfortunately, we also have a "disfigured is bad" stereotype.

Niestety jest też stereotyp "niekształtne jest złe".

This stereotype is probably exploited and magnified

Stereotyp jest prawdopodobnie rozpowszechniony i wyolbrzymiony

by images in popular media,

przez zdjęcia w mediach,

in which facial disfigurement is often used as a shorthand

na których niedoskonałości twarzy są często wykorzystywane,

to depict someone of villainous character.

żeby ukazać kogoś o złym charakterze.

We need to understand these kinds of implicit biases

Musimy zrozumieć takie uprzedzenia,

if we are to overcome them

jeśli chcemy im zapobiec

and aim for a society in which we treat people fairly,

i stworzyć społeczeństwo, gdzie każdy traktowany jest tak samo,

based on their behavior and not on the happenstance of their looks.

patrząc na zachowanie, a nie na wygląd.

Let me leave you with one final thought.

Na koniec chcę podkreślić,

Beauty is a work in progress.

że piękno to nieskończony proces.

The so-called universal attributes of beauty

Tak zwane uniwersalne atrybuty piękna

were selected for during the almost two million years of the Pleistocene.

były kształtowane w czasie plejstocenu.

Life was nasty, brutish and a very long time ago.

Życie było wtedy brutalne i straszne,

jednak to było bardzo dawno temu.

The selection criteria for reproductive success from that time

Te kryteria wyboru cech korzystnych dla reprodukcji

już nie obowiązują.

doesn't really apply today.

For example,

Na przykład,

death by parasite is not one of the top ways that people die,

śmierć z powodu infekcji pasożytniczej nie jest najczęstszym powodem śmierci,

at least not in the technologically developed world.

nie w technologicznie rozwiniętym świecie.

From antibiotics to surgery,

Od antybiotyków po chirugię,

birth control to in vitro fertilization,

antykoncepcję i metody in vitro,

the filters for reproductive success are being relaxed.

warunki sukcesu reprodukcyjnego zostały zmienione.

And under these relaxed conditions,

W takich sytuacjach

preference and trait combinations are free to drift

nasze upodobania i zestawienia cech

mogą się ciągle zmieniać i różnić.

and become more variable.

Even as we are profoundly affecting our environment,

Nawet jeśli to my zmieniamy otoczenie,

modern medicine and technological innovation

nowoczesne technologie i medycyna

is profoundly affecting

bardzo wpływają na to,

the very essence of what it means to look beautiful.

jak postrzegane jest piękno.

The universal nature of beauty is changing

Uniwersalne kryteria piękna się zmieniają

even as we're changing the universe.

tak, jak my zmieniamy nasz świat.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)