Let's end ageism | Ashton Applewhite

Çeviri: Ugur Yetkin Gözden geçirme: Sevkan Uzel

What's one thing that every person in this room is going to become?

Bu odadaki herkesin başına gelecek şey nedir?

Older.

Yaşlılık.

And most of us are scared stiff at the prospect.

Çoğumuz geleceğimiz hakkında endişe etmekte.

How does that word make you feel?

Yaşlılık hali size ne hissettiriyor?

I used to feel the same way.

Ben de aynısını hissediyordum.

What was I most worried about?

En çok endişelendiğim şey neydi?

Ending up drooling in some grim institutional hallway.

Bir huzurevinin koridorunda saçmalarken kendimi bulmak.

And then I learned that only four percent of older Americans

Ama sonra Amerikalıların sadece yüzde dördünün huzur evlerinde

are living in nursing homes,

yaşadığını öğrendim.

and the percentage is dropping.

Bu yüzdeler daha da düşüyor.

What else was I worried about?

Başka hangi konuda endişelerim vardı?

Dementia.

Bunama!

Turns out that most of us can think just fine to the end.

Aslında çoğumuzun ölene kadar sağlıklı düşünebildiği ortaya çıktı.

Dementia rates are dropping, too.

Hatta bunama yüzdeleri de düşmekte.

The real epidemic is anxiety over memory loss.

Asıl sıkıntı olan ise hafıza kaybı yaşayacağım endişesi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I also figured that old people were depressed

Ayrıca yaşlıların depresif olduklarını düşünüyordum.

because they were old and they were going to die soon.

Çünkü yaşlılardı ve yakında öleceklerdi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It turns out that the longer people live,

Oysa insanların daha uzun yaşadıkça,

the less they fear dying,

korkularının o kadar azaldığı

and that people are happiest at the beginnings and the end of their lives.

ve hayatlarının başlangıcı ile sonuna doğru en mutlu oldukları ortaya çıktı.

It's called the U-curve of happiness,

Buna mutluluğun U eğrisi denmekte

and it's been borne out by dozens of studies around the world.

ve dünyanın çeşitli yerlerinde yapılan araştırmalarla teyit edildi.

You don't have to be a Buddhist or a billionaire.

Budist veya milyarder olmana gerek yok.

The curve is a function of the way aging itself affects the brain.

Eğri, yaşlanmanın beyni etkileme yolunu belirten bir fonksiyon.

So I started feeling a lot better about getting older,

Bu verilerden sonra, yaşlanma konusunda daha iyi hissetmeye başladım

and I started obsessing about why so few people know these things.

ve bunlardan neden bu kadar az kişinin haberdar olduğu kafama takılmaya başladı.

The reason is ageism:

Nedeni yaş ayrımcılığı,

discrimination and stereotyping on the basis of age.

yani yaşa bağlı ayrımcılık ve klişeleştirmeler.

We experience it anytime someone assumes we're too old for something,

Bu durumu, bizim kim olduğumuzu veya neye muktedir olduğumuzu öğrenmeden,

instead of finding out who we are and what we're capable of,

bir şey için çok yaşlı ya da çok genç olduğumuzun düşünüldüğü

or too young.

her an yaşıyoruz.

Ageism cuts both ways.

Yaş ayrımcılığının böylece iki yönlü etkisi var.

All -isms are socially constructed ideas -- racism, sexism, homophobia --

Irkçılık, cinsiyet ayrımı, homofobi gibi toplum tarafından oluşturulmuş fikirler

and that means we make them up,

diğer deyişle bizim uydurduğumuz

and they can change over time.

ve zamanla değişebilecek şeylerdir.

All these prejudices pit us against each other

Tüm bu önyargılar, statülerin devamı için

to maintain the status quo,

bizi birbirimize düşürmekte,

like auto workers in the US competing against auto workers in Mexico

tıpkı ABD ve Meksika'daki otomotiv işçilerinin daha iyi ücretler için ortak

instead of organizing for better wages.

hareket etmeleri yerine, rekabet etmesi gibi.

(Applause)

(Alkışlar)

We know it's not OK to allocate resources by race or by sex.

Kaynakların ırk veya cinsiyete göre tahsis edilmesinin doğru olmadığını biliyoruz.

Why should it be OK to weigh the needs of the young against the old?

o zaman niye gençlerin ihtiyaçlarının yaşlılarınkinin önüne geçmesi doğru olsun?

All prejudice relies on "othering" -- seeing a group of people

Tüm önyargılar başka bir insan grubunu,

as other than ourselves:

ırk, din ve uyruk açısından

other race, other religion, other nationality.

bizden farklı "öteki" olarak görmeye dayanıyor.

The strange thing about ageism:

Yaş ayrımcılığındaki garip durum ise,

that other is us.

ötekileştirdiklerimiz aslında biziz.

Ageism feeds on denial -- our reluctance to acknowledge

Yaş ayrımcılığı, bir gün bizim de o ötekileştirdiğimiz

that we are going to become that older person.

yaşlı insan gibi olacağımızı inkar etmemize neden oluyor.

It's denial when we try to pass for younger

Bizim daha genç birisi için bir şeyden vazgeçtiğimizde,

or when we believe in anti-aging products,

ya da yaşlanmayı önleyici ürünlere bel bağladığımızda,

or when we feel like our bodies are betraying us,

veya vücudumuz sırf değiştiği için artık bizi ele verdiğini hissettiğimizde

simply because they are changing.

aslında inkar ediyoruz.

Why on earth do we stop celebrating the ability to adapt and grow

Yahu neden hayat boyu gelişmemizin ve değişime ayak uydurma yeteneğimizin

as we move through life?

keyfine varmayı bırakıyoruz?

Why should aging well mean struggling to look and move

Yaşlanma neden genç halimizdeki gibi görünme ve hareket etme

like younger versions of ourselves?

çabası anlamına gelsin ki?

It's embarrassing to be called out as older

Yaşlı olduğumuzdan utanmayı bırakana kadar,

until we quit being embarrassed about it,

yaşlı olarak addedilmek can sıkabilir.

and it's not healthy to go through life dreading our futures.

Geleceğimiz hakkında endişe duyarak yaşamak hiç de sağlıklı değil.

The sooner we get off this hamster wheel of age denial,

Ne kadar hızlı yaşlanmayı inkar etme kısır döngüsünden vazgeçersek,

the better off we are.

bizim için o kadar iyi olur.

Stereotypes are always a mistake, of course,

Klişeleştirme tabiki her zaman özellikle de,

but especially when it comes to age,

yaşlılık konusunda büyük bir hata.

because the longer we live,

Çünkü daha uzun yaşadıkça,

the more different from one another we become.

birbirimizden o kadar daha farklılaşıyoruz.

Right? Think about it.

Doğru mu? Bir düşünün.

And yet, we tend to think of everyone in a retirement home

Diğer tarafta huzur evlerindeki herkesin

as the same age: old --

aynı yaşta olduğunu düşünürüz: Yaşlı!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

when they can span four decades.

Aslında aralarındaki yaş farkı 40'a kadar çıkabilmesine rağmen.

Can you imagine thinking that way about a group of people

20 ile 60 yaşları arasındaki bir grup insan hakkında

between the ages of 20 and 60?

böyle düşünmeyi tahayyül edebilir misiniz?

When you get to a party, do you head for people your own age?

Bir partiye gittiğinizde, kendi yaşıtlarınızla mı takılırsınız?

Have you ever grumbled about entitled millennials?

Bencil milenyum gençleri hakkında hiç homurdandın mı?

Have you ever rejected a haircut or a relationship or an outing

Yaşına uygun olmadığı için hiç bir saç stilini, bir ilişkiyi

because it's not age-appropriate?

ya da bir dışarı davetini reddettiğin oldu mu?

For adults, there's no such thing.

Yetişkinler için böyle bir şey yok.

All these behaviors are ageist.

Bu tür davranışlar yaş ayrımcılığı türü.

We all do them,

Bunların hepsini yapıyoruz

and we can't challenge bias unless we're aware of it.

ve bunların farkında olmazsak önyargılarla mücadele edemeyiz.

Nobody's born ageist,

Kimse yaş ayrımcısı doğmaz.

but it starts at early childhood,

Ancak ilk emareleri,

around the same time attitudes towards race and gender start to form,

ırk ve cinsiyete yönelik ilk davranışların şekillendiği erken çocuklukta başlar.

because negative messages about late life bombard us

Çünkü yaşlılıkla ilgili olumsuz mesajlar

from the media and popular culture at every turn.

medya ve popüler kültür tarafından her fırsatta işlenir.

Right? Wrinkles are ugly.

Doğru mu? Kırışıklıklar çirkin.

Old people are pathetic.

Yaşlılar acınacak durumda.

It's sad to be old.

Yaşlı olmak çok üzücü.

Look at Hollywood.

Hollywood'a bakın.

A survey of recent Best Picture nominations

Son dönemdeki Oskar adayları hakkındaki

found that only 12 percent of speaking or named characters

bir araştırmaya göre, filmlerdeki konuşan ve isim verilmiş karakterlerin

sadece yüzde 12'si 60 yaş ve üzeri.

were age 60 and up,

and many of them were portrayed as impaired.

Bunların da çoğu engelli olarak gösterilmiş.

Older people can be the most ageist of all,

Yaşlılar en büyük yaş ayrımcısı olabilir,

because we've had a lifetime to internalize these messages

çünkü bu mesajları içselleştirmeye yetecek koca bir ömür yaşadık

and we've never thought to challenge them.

ve hiçbir zaman itiraz etmek aklımıza gelmedi.

I had to acknowledge it

Kabul etmeliyim,

and stop colluding.

itiraf ediyorum.

"Senior moment" quips, for example:

Dalgınlığa "Yaşlılık hali" denilme esprisi.

I stopped making them when it dawned on me

Lisede arabamın anahtarını kaybettiğimde

that when I lost the car keys in high school,

"gençlik hali" demediğimin farkına varınca

I didn't call it a "junior moment."

ben de böyle espriler yapmayı bıraktım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I stopped blaming my sore knee on being 64.

Dizimin ağrımasını 64 yaşımda olmama bağlamayı bıraktım.

My other knee doesn't hurt,

Aynı yaşta olmasına rağmen

and it's just as old.

diğer dizim hiç ağrımıyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

We are all worried about some aspect of getting older,

Çeşitli nedenlerle hepimiz yaşlanmaktan endişe duyuyoruz.

whether running out of money,

Kimimiz paranın bitmesinden,

getting sick, ending up alone,

kimimiz hastalanmaktan, yalnız kalmaktan

and those fears are legitimate and real.

ve bunlar gerçekçi ve yerinde korkular.

But what never dawns on most of us

Fakat farkına varmadığımız konu ise,

is that the experience of reaching old age

yaşlanırken başımızdan geçen deneyimlerin

can be better or worse depending on the culture

iyi veya kötü olması,

in which it takes place.

insanın yaşadığı ortama bağlı.

It is not having a vagina that makes life harder for women.

Kadının hayatını zorlaştıran şey vajinası değil,

It's sexism.

cinsiyet ayrımcılığı.

(Applause)

(Alkışlar)

It's not loving a man that makes life harder for gay guys.

Eşcinselin hayatını zorlaştıran, bir erkeğe aşık olmak değil,

It's homophobia.

homofobidir.

And it is not the passage of time that makes getting older

Bu çerçevede yaşlanmayı zor hale getirmesi beklenen

so much harder than it has to be.

akan giden zaman değil,

It is ageism.

yaş ayrımcılığıdır.

When labels are hard to read

Etiketler zor okunduğunda

or there's no handrail

veya tırabzanlar olmadığında

or we can't open the damn jar,

ya da bir kavanozu açamadığımızda

we blame ourselves,

sağlıklı bir şekilde yaşlanamadığımızdan

our failure to age successfully,

dem vurarak kendimizi suçlarız.

instead of the ageism that makes those natural transitions shameful

Oysa bu tür doğal halleri utanç verici yapan

and the discrimination that makes those barriers acceptable.

ve bizi kabullenmeye mahkum eden şey yaş ayrımcılığı.

You can't make money off satisfaction,

Tatmin ederek pek para kazanamazsın.

but shame and fear create markets,

Ama utanç ve korku duyguları iyi bir pazar oluşturur

and capitalism always needs new markets.

ve kapitalizm her zaman yeni pazarlara ihtiyaç duyar.

Kırışıklıkların çirkin olduğunu kim söylüyor?

Who says wrinkles are ugly?

The multi-billion-dollar skin care industry.

Milyar dolarlık cilt bakımı sektörü.

Who says perimenopause and low T and mild cognitive impairment

Perimenopozun, düşük testesteronun ve hafif kognitif bozukluğun sağlık sorunu

are medical conditions?

olduğunu kim söylüyor?

The trillion-dollar pharmaceutical industry.

Trilyon dolarlık ilaç sektörü.

(Cheers)

(Tezahürat)

The more clearly we see these forces at work,

Bu dış etkenleri ne kadar net görürsek,

the easier it is to come up with alternative, more positive

daha pozitif ve daha doğru alternatifli

and more accurate narratives.

hikayeler geliştirebiliriz.

Aging is not a problem to be fixed or a disease to be cured.

Yaşlanma ne çözülecek bir sorun, ne de tedavi edilecek bir hastalık değil.

It is a natural, powerful, lifelong process that unites us all.

Aksine hepimizi birleştiren doğal, güçlü ve ömür boyu devam eden bir süreç.

Changing the culture is a tall order, I know that, but culture is fluid.

Kültürü değiştirmek abartılı bir istek olur, bunu biliyorum, ama kültür esnektir.

Look at how much the position of women has changed in my lifetime

Şu kısa ömrümüzde kadının statüsüne ilişkin değişime bir bakın

or the incredible strides that the gay rights movement

ya da eşcinsellerin son yıllarda hakları konusunda

has made in just a few decades, right?

katettikleri mesafeye bakın, öyle değil mi?

(Applause)

(Alkışlar)

Look at gender.

Cinsiyete bir bakın.

We used to think of it as a binary, male or female,

Erkek ve kadın olarak hep çift düşünürdük.

and now we understand it's a spectrum.

Şimdi ise bir spektrum olduğunu anlıyoruz.

It is high time to ditch the old-young binary, too.

Sadece yaşlı ve genç basma kalıbına da el atmanın zamanı geldi.

There is no line in the sand between old and young,

Yaşlı ile genç arasında çizilmiş net bir hat yok.

after which it's all downhill.

Sonuçta herkes yaşlanıp gidiyor.

And the longer we wait to challenge that idea,

Buna itiraz etmek için ne kadar uzun beklersek,

the more damage it does to ourselves and our place in the world,

kendimize ve yaşadığımız dünyaya o kadar zarar vermiş oluruz.

like in the workforce, where age discrimination is rampant.

Tıpkı iş yaşamında yaş ayrımcılığının iyice ayyuka çıktığı gibi.

In Silicon Valley, engineers are getting Botoxed and hair-plugged

Silikon Vadisi'nde, mühendisler önemli mülakat öncesinde yüzlerine botoks

before key interviews --

ve saçlarını yaptırıyorlar.

and these are skilled white men in their 30s,

Bahsettiklerim 30'lu yaşlarda vasıflı beyaz erkekler.

so imagine the effects further down the food chain.

Daha alt kademelerde neler yaşandığını siz düşünün.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The personal and economic consequences are devastating.

Kişisel ve ekonomik sonuçları tahrip edici.

Not one stereotype about older workers holds up under scrutiny.

Yaşlı çalışanlara ilişkin klişelerin hiçbirinin ciddi bir dayanağı yok.

Companies aren't adaptable and creative because their employees are young;

Şirketler, çalışanları genç olduğundan adaptif ve yaratıcı olmuyorlar,

they're adaptable and creative despite it.

Aksine gençlere rağmen öyleler.

Companies --

Şirketler--

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

We know that diverse companies aren't just better places to work;

Çalışan çeşitliliği olan şirketlerin salt daha iyi koşulları yok,

they work better.

ayrıca daha iyi çalışırlar.

And just like race and sex, age is a criterion for diversity.

Irk ve cinsiyet gibi yaş da çeşitlilik için bir kriter.

A growing body of fascinating research

Gittikçe artan sayıda yapılan araştırmalar,

shows that attitudes towards aging

yaşlanmaya olan bakış açımızın

affect how our minds and bodies function at the cellular level.

beden ve zihnin temel çalışmasına etkisinin olduğunu göstermekte.

When we talk to older people like this (Speaks more loudly)

Yaşlılar ile böyle konuştuğumuzda (daha yüksek sesle) ya da

or call them "sweetie" or "young lady" --

"tatlım","genç bayan" diye seslendiğimizde

it's called elderspeak --

-buna yaşlı konuşması denir-

they appear to instantly age,

o anda daha da yaşlanırlar,

walking and talking less competently.

yürümeleri ve konuşmaları kötüleşir.

People with more positive feelings towards aging

Yaşlanmaya karşı daha olumlu yaklaşanlar,

walk faster,

daha hızlı yürürler,

they do better on memory tests,

hafıza testlerinde daha iyiler,

they heal quicker, and they live longer.

daha hızlı iyileşir ve daha uzun yaşarlar.

Even with brains full of plaques and tangles,

Beyninde bir sürü plaklar olan ve kafası karışık birçok

some people stayed sharp to the end.

kişinin bile ölene kadar zihni sapasağlam.

What did they have in common?

Ortak noktaları neydi?

A sense of purpose.

Yaşam gayelerinin olması.

And what's the biggest obstacle to having a sense of purpose in late life?

Hayatın son döneminde, yaşam gayesi edinmenin önündeki en büyük engel ne?

A culture that tells us that getting older means shuffling offstage.

Yaşlanınca sahneden çekilmenin zamanının geldiğini söyleyen kültür.

That's why the World Health Organization is developing

İşte bu yüzden Dünya Sağlık Örgütü yaş ayrımcılığına karşı

a global anti-ageism initiative

sadece ömür boyu değil,

to extend not just life span but health span.

sağlıklı ömrü de kapsayacak şekilde küresel bir girişim geliştiriyor.

Women experience the double whammy

Kadınlar yaş ve cinsiyet ayrımcılığından

of ageism and sexism,

iki yönlü darbe yiyor.

so we experience aging differently.

Bu nedenle yaşlanmayı daha farklı yaşıyoruz.

There's a double standard at work here -- shocker --

İşyerinde de çifte standart var. Ne sürpriz ama!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

the notion that aging enhances men and devalues women.

Bir de yaşlanmanın erkeği geliştirirken, kadının değerini düşürmesi görüşü.

Women reinforce this double standard when we compete to stay young,

Kadınlar da, genç görünme yarışı içine girerek bu çifte standardı pekiştiriyor.

another punishing and losing proposition.

Bu da başka bir cezalandırma ve kaybetme durumu.

Does any woman in this room really believe

Aranızda bir zamanlar olduğundan

that she is a lesser version --

daha yetersiz olduğunu,

less interesting, less fun in bed, less valuable --

daha az ilgi çekici, yatakta daha az eğlenceli, daha az değerli

than the woman she once was?

olduğunu düşünen var mı?

This discrimination affects our health,

Maruz kalınan bu ayrımcılık sağlığımızı

our well-being and our income,

ve gelirimizi etkilemekte.

and the effects add up over time.

Bu etkiler zaman geçtikçe üzerine eklenmekte.

They are further compounded by race and by class,

Daha sonra ırk ve sınıfın etkileriyle birleşmekte.

which is why, everywhere in the world,

İşte bu yüzden de dünyanın her yerinde

the poorest of the poor are old women of color.

yoksulların en yoksulu yaşlı siyahi kadınlar olmakta.

What's the takeaway from that map?

Bu haritadan ne anlam çıkarmalıyız?

By 2050, one out of five of us,

2050 yılına kadar beş kişiden biri,

almost two billion people,

yani iki milyar insan

will be age 60 and up.

60 yaş ve üzeri olacak.

Longevity is a fundamental hallmark of human progress.

Uzun ömür, insanlığın gelişiminin en temel işareti.

All these older people represent a vast unprecedented and untapped market.

Tüm bu yaşlılar daha önce eşi görülmemiş ve el değmemiş bir pazarı temsil etmekte.

And yet, capitalism and urbanization have propelled age bias

Kapitalizm ve kentleşme dünyanın dört bir yanında

into every corner of the globe,

yaş önyargısını körükledi.

from Switzerland, where elders fare the best,

Bu kapsamda İsviçre'dekiler en iyi muameleyi görürken,

to Afghanistan, which sits at the bottom of the Global AgeWatch Index.

Afganistan'dakiler Global AgeWatch Göstergesi'nde en altta yer alıyor.

Half of the world's countries aren't mentioned on that list

Milyonlarca insanın verilerini toplama zahmetine girmediğimizden,

because we don't bother to collect data on millions of people

dünyanın diğer yarısı bu listede yok bile.

because they're no longer young.

Çünkü onlar artık genç değiller.

Almost two-thirds of people over 60 around the world

60 yaş üzeri insanların yaklaşık üçte ikisi

say they have trouble accessing healthcare.

sağlık hizmetine erişimde sorun yaşadığını söylüyor.

Almost three-quarters say their income doesn't cover basic services

Neredeyse dörtte üçü, gelirlerinin gıda, su, elektrik

like food, water, electricity, and decent housing.

ve iyi bir yerde barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılamadığını belirtiyor.

100 yaşına kadar yaşayabilecek çocuklarımıza böyle bir dünya mı

Is this the world we want our children, who may well live to be a hundred,

miras bırakmak istiyoruz?

to inherit?

Everyone -- all ages, all genders, all nationalities --

Her yaştakiler, her cinsiyetten, her milliyetten istinasız herkes

is old or future-old,

ya yaşlı ya da geleceğin yaşlılarından.

and unless we put an end to it, ageism will oppress us all.

Eğer bir son vermezsek, yaş ayrımcılığı hepimize zarar verecek.

And that makes it a perfect target for collective advocacy.

Bu durum toplu savunma için harika bir hedef.

Why add another -ism to the list when so many, racism in particular,

Başta ırkçılık olmak üzere birçok sorun çözülmeyi beklerken

call out for action?

niye bir tane daha listeye ekleyelim?

Here's the thing:

Şimdi önerim şu:

we don't have to choose.

Seçmek zorunda değiliz.

When we make the world a better place to grow old in,

Dünyayı yaşlanabilecek daha iyi bir yer haline

we make it a better place in which to be from somewhere else,

getirdiğimizde, o zaman yabancı olduğumuzda, engelli olduğumuzda,

to have a disability,

eşcinsel olduğumuzda,

to be queer, to be non-rich, to be non-white.

zengin veya beyaz olmadığımızda da yaşanabilir bir yer olur.

And when we show up at all ages for whatever cause matters most to us --

Her yaşta bizim için önemli olan gaye uğruna çalışırsak

save the whales, save the democracy --

-balinaları kurtaralım, demokrasiyi kurtaralım-

we not only make that effort more effective,

böylece sadece bu çabaları daha etkin hale getirmez,

we dismantle ageism in the process.

yaş ayrımcılığına da darbe vururuz.

Longevity is here to stay.

Uzun ömür artık bir gerçek.

A movement to end ageism is underway.

Yaş ayrımcılığını sona erdirme hareketi iş başında.

I'm in it, and I hope you will join me.

Ben varım, umarım siz de bana katılırsınız.

(Applause and cheers)

(Alkışlar ve tezahürat)

Thank you. Let's do it! Let's do it!

Teşekkürler. Hadi yapalım! Hadi yapalım!

(Applause)

(Alkışlar)