Dimitar Sasselov: How we found hundreds of Earth-like planets

Dimitar Sasselov: Nasıl yüzlerce dünya benzeri gezegen bulduk

Çeviri: Hülya Altinkaya Gözden geçirme: Ahmet Yükseltürk

Well, indeed, I'm very, very lucky.

Aslında, çok, çok şanslıyım.

My talk essentially got written

Konuşmamı, son iki ay içinde

by three historic events

birbirini takip eden günlerde

that happened within days of each other

ve görünüşte birbiriyle ilgisi olmayan

in the last two months --

üç tarihi olay şekillendirdi.

seemingly unrelated, but as you will see,

Göreceğiniz gibi

actually all having to do with

üçü de

the story I want to tell you today.

bugün anlatacağım hikaye ile ilgili.

The first one was actually a funeral --

İlki bir cenaze,

to be more precise, a reburial.

daha açık olmak gerekirse, yeniden defin.

On May 22nd, there was a hero's reburial

22 Mayıs'ta Polonya, Frombork'ta

in Frombork, Poland

bir kahraman yeniden defnedildi.

of the 16th-century astronomer

Dünyayı değiştiren

who actually changed the world.

bir 16. yüzyıl astronomu.

He did that, literally,

Güneş Sistemi'nin merkezine

by replacing the Earth with the Sun

Dünya yerine Güneşi koyarak

in the center of the Solar System,

dünyayı tam manasıyla değiştirdi.

and then with this simple-looking act,

Ve bu basitmiş gibi görünen hareketle

he actually launched a scientific

birçok kişinin

and technological revolution,

Kopernik devrimi adını verdiği

which many call the Copernican Revolution.

bilimsel ve teknolojik bir devrim başlattı.

Now that was,

Mezarını buluşumuz,

ironically, and very befittingly,

ironik ve yakışır bir şekilde

the way we found his grave.

böyle oldu.

As it was the custom of the time,

O zamanlar adet olduğu üzere,

Copernicus was actually

Kopernik aslında

simply buried in an unmarked grave,

o katedraldeki

together with 14 others

14 kişiyle beraber

in that cathedral.

isimsiz bir mezara gömüldü.

DNA analysis,

400 yıl önce başlattığı

one of the hallmarks

bilimsel devrimin

of the scientific revolution

işaretlerinden biri olan

of the last 400 years that he started,

DNA analiziyle,

was the way we found

hangi kemiklerin

which set of bones

bu astronomi kitaplarının

actually belonged to the person

içinde kalan saçların sahibine

who read all those astronomical books

ait olduğunu bulduk.

which were filled with leftover hair

Saçların sahibi

that was Copernicus' hair --

Kopernik idi --

obviously not many other people

açıkçası çok fazla kişi o kitapları

bothered to read these books later on.

sonradan okumaya gayret göstermemişti.

That match was unambiguous.

Eşleşme kesindi.

The DNA matched,

DNA tutuyordu.

and we know that this was indeed

Ve kesin olarak

Nicolaus Copernicus.

Nicolas Kopernik olduğunu biliyoruz.

Now, the connection between

Şimdi, Kopernik hakkında konuşuyorken

biology and DNA

biyoloji, DNA

and life

yaşam

is very tantalizing when you talk about Copernicus

arasındaki bağlantı çok heyecanlandırıcı

because, even back then,

çünkü, o zaman dahi

his followers

takipçileri

very quickly made the logical step

"Eğer dünya sadece bir gezegen ise,

to ask: if the Earth is just a planet,

o zaman diğer yıldızların çevresindeki gezegenlerde durum nedir?"

then what about planets around other stars?

''Başka dünyalar

What about the idea of the plurality of the worlds,

ve başka gezegenlerde yaşam var mı?''

about life on other planets?

diye sorgulamaya başladılar.

In fact, I'm borrowing here from one of those

Aslında, bunlar o dönemin

very popular books of the time.

en popüler kitaplarından birinden alıntı.

And at the time,

Ve o zamanlar

people actually answered that question

insanlar aslında bu soruyu olumlu,

positively: "Yes."

''evet'' diye yanıtlıyordu.

But there was no evidence.

Ama hiçbir kanıt yoktu.

And here begins 400 years

Ve burada hüsran,

of frustration, of unfulfilled dreams --

ve Galileo, Giordano Bruno ve daha birçok kişinin

the dreams of Galileo, Giordano Bruno,

gerçekleşmemiş hayalleri ile dolu

many others --

400 yıl başlıyor.

which never led to the answer

İnsanların hep sorduğu

of those very basic questions

ve hiçbir zaman cevaplanamayan

which humanity has asked all the time.

o basit sorulara cevap bulunamayan yıllar.

"What is life? What is the origin of life?

Yaşam nedir? Yaşamın orijini nedir?

Are we alone?"

Yalnız mıyız?

And that especially happened in the last 10 years,

Ve bu özellikle son 10 yıl içinde,

at the end of the 20th century,

20. yüzyılın sonlarında,

when the beautiful developments

moleküler biyoloji sayesinde

due to molecular biology,

hayatın şifresini,

understanding the code of life, DNA,

DNA'yı anlamak,

all of that seemed to actually

bizi bu basit soruların

put us, not closer,

cevaplarına yaklaştıracağına

but further apart from answering

aslında

those basic questions.

uzaklaştırmış görünüyordu.

Now, the good news.

Şimdi, iyi haberlere geçelim.

A lot has happened in the last few years,

Son seneler içinde birçok şey oldu.

and let's start with the planets.

Gezegenlerle başlayalım.

Let's start with the old Copernican question:

Eski Kopernik sorusuyla başlayalım.

Are there earths around other stars?

Diğer yıldızların etrafında dünyalar var mı?

And as we already heard,

Daha önce duyduğunuz üzere,

there is a way in which

bu soruyu cevaplamaya çalıştığımız

we are trying, and now able,

ve başarılı da olduğumuz

to answer that question.

bir yol var.

It's a new telescope.

Yeni bir teleskop.

Our team, befittingly I think,

Ekibimiz, ona uygun olarak,

named it after one of those dreamers

Kopernik zamanının

of the Copernican time,

hayalcilerinden biri olan

Johannes Kepler,

Johannes Kepler'in adını verdi.

and that telescope's sole purpose

Ve bu teleskobun tek görevi

is to go out,

uzaya açılıp,

find the planets that orbit

galaksimizdeki diğer yıldızların

other stars in our galaxy,

yörüngesinde dönen gezegenleri bulup,

and tell us how often do planets like our own Earth

ne kadar sıklıkla Dünya'mız gibi gezegenlerin

happen to be out there.

bulunduğunu saptamak.

The telescope is actually

Teleskop aslında ünlü

built similarly to

Hubble Uzay Teleskobuna

the, well-known to you, Hubble Space Telescope,

çok benziyor.

except it does have an additional lens --

Ek olarak bir lensi,

a wide-field lens,

fotoğrafçıların dediği gibi,

as you would call it as a photographer.

bir geniş alan lensi var.

And if, in the next couple of months,

Ve olur da, önümüzdeki birkaç ay içinde

you walk out in the early evening

akşamın ilk saatlerinde

and look straight up

dışarı çıkıp

and place you palm like this,

elinizi de bu şekilde kaldırırsanız,

you will actually be looking at the field of the sky

bu teleskobun,

where this telescope is searching for planets

önümüzdeki dört sene boyunca

day and night, without any interruption,

gece gündüz, kesintisiz

for the next four years.

gezegen arayacağı alana bakıyor olacaksınız.

The way we do that, actually,

Bunu transit yöntemi

is with a method, which we call the transit method.

dediğimiz bir yöntemle yapıyoruz.

It's actually mini-eclipses that occur

Bir gezegen yıldızının önünden geçerken

when a planet passes in front of its star.

"küçük tutulmalar" oluşuyor.

Not all of the planets will be fortuitously oriented

Gezegenlerin hepsi, tesadüfi olarak bu konumda bulunmadığı için

for us to be able do that,

hepsini görüntüleyemiyoruz,

but if you have a million stars,

ama bir milyon yıldız varsa,

you'll find enough planets.

yeterince gezegen bulabiliriz.

And as you see on this animation,

Bu animasyonda da gördüğünüz gibi

what Kepler is going to detect

Kepler sadece

is just the dimming of the light from the star.

yıldızın ışığındaki azalmaları tespit edecek.

We are not going to see the image of the star and the planet as this.

Burada olduğu gibi yıldızın ve gezegenin şeklini görmeyeceğiz.

All the stars for Kepler are just points of light.

Kepler için yıldızların hepsi sadece ışık noktaları.

But we learn a lot from that:

Ama bundan çok şey öğreniyoruz,

not only that there is a planet there, but we also learn its size.

başka gezegenlerin olmasının yanısıra, boyutlarını da.

How much of the light is being dimmed

Işığın ne kadarının azaldığı

depends on how big the planet is.

gezegenin boyutuna bağlı.

We learn about its orbit,

Yörüngesini,

the period of its orbit and so on.

yörüngesinin periyodunu vs. öğreniyoruz.

So, what have we learned?

Yani, ne öğrendik?

Well, let me try to walk you through

Gerçekte gördüklerimizi

what we actually see

ve bugün burada size aktardığım

and so you understand the news

yeniliklerin anlaşılması için

that I'm here to tell you today.

tekrar gözden geçirelim.

What Kepler does

Kepler birçok aday

is discover a lot of candidates,

keşfediyor ve daha sonra

which we then follow up and find as planets,

bunları izliyor,

confirm as planets.

gezegen olarak nitelendirip onaylıyoruz.

It basically tells us

Bize gezegenlerin

this is the distribution of planets in size.

boyutlarının dağılımını gösteriyor.

There are small planets, there are bigger planets, there are big planets, okay.

Küçük gezegenler, biraz daha büyük gezegenler ve büyük gezegenler var.

So we count many, many such planets,

Yani, bu türlerde ve hepsi farklı boyutlarda

and they have different sizes.

birçok gezegen sayıyoruz.

We do that in our solar system.

Güneş Sistemi'mizde sayıyoruz.

In fact, even back during the ancients,

Aslında, eski zamanlarda dahi

the Solar System in that sense

Güneş Sistemi'miz

would look on a diagram like this.

bir diyagramda böyle görünürdü.

There will be the smaller planets, and there will be the big planets,

Küçük gezegenler de var, büyük gezegenler de.

even back to the time of Epicurus

Epikür'ün zamanında,

and then of course Copernicus

ve tabi ki Kopernik ve taraftarlarının

and his followers.

zamanında dahi.

Up until recently, that was the Solar System --

Yakın zamana kadar, Güneş Sistemi buydu --

four Earth-like planets with small radius,

küçük çaplı, yaklaşık Dünya'nın boyutunun yarısı kadar

smaller than about two times the size of the Earth --

Dünya benzeri 4 tane gezegen,

and that was of course Mercury,

Ve bunlar da Merkür,

Venus, Mars,

Venüs, Mars

and of course the Earth,

ve tabi ki Dünya

and then the two big, giant planets.

ve sonra iki büyük, dev gezegen.

Then the Copernican Revolution

Daha sonra Kopernik Devrimi

brought in telescopes,

bize teleskopları kazandırdı.

and of course three more planets were discovered.

Ve üç gezegen daha keşfedildi tabi.

Now the total planet number

Şimdi Güneş Sistemi'mizdeki

in our solar system was nine.

toplam gezegen sayısı 9 olmuştu.

The small planets dominated,

Küçük gezegenler ağırlıktaydı,

and there was a certain harmony to that,

Kopernik'in fark etmekten memnun olduğu

which actually Copernicus was very happy to note,

bir uyum vardı

and Kepler was one of the big proponents of.

ve Kepler de bunun en büyük savunucularındandı.

So now we have Pluto to join the numbers of small planets.

Ve şimdi küçük gezegenlere dahil ettiğimiz Plüton da var.

But up until, literally, 15 years ago,

Ama, tam olarak, 15 sene öncesine kadar

that was all we knew about planets.

gezegenler hakkında bildiğimizin hepsi buydu.

And that's what the frustration was.

Ve bu da bizim için düş kırıklığıydı.

The Copernican dream was unfulfilled.

Kopernik hayalleri gerçekleşmemişti.

Finally, 15 years ago,

Sonunda, 15 sene önce

the technology came to the point

teknoloji başka bir yıldızın çevresinde

where we could discover a planet around another star,

bir gezegen keşfedebileceğimiz bir noktaya geldi,

and we actually did pretty well.

ve aslında gayet iyi de iş başardık.

In the next 15 years,

15 sene içinde

almost 500 planets

farklı yöntemlerle

were discovered orbiting other stars, with different methods.

başka yıldızların çevresinde dönen neredeyse 500 tane gezegen keşfettik.

Unfortunately, as you can see,

Maalesef, gördüğünüz gibi

there was a very different picture.

o zamanlar resim çok farklıydı.

There was of course an explanation for it:

Bunun bir açıklaması var tabi.

We only see the big planets,

Sadece büyük gezengeleri görüyoruz.

so that's why most of those planets

Bu yüzden o gezegenlerin çoğu

are really in the category of "like Jupiter."

''Jüpiter benzeri'' kategorisinde.

But you see, we haven't gone very far.

Ama görüyorsunuz ki, çok ileri gidememiştik.

We were still back where Copernicus was.

Hâlâ Kopernik'in başladığı yerdeydik.

We didn't have any evidence

Dünya gibi başka gezegenlerin varlığına dair

whether planets like the Earth are out there.

herhangi bir kanıtımız yoktu.

And we do care about planets like the Earth

Ve Dünya benzeri gezegenleri

because by now we understood

önemsiyoruz çünkü

that life as a chemical system

kimyasal bir sistem olan hayatın,

really needs a smaller planet

ortaya çıkıp, gelişmek ve ayakta kalabilmek için

with water and with rocks

küçük bir gezegen, su, kaya

and with a lot of complex chemistry

ve karmaşık kimyasal süreçlere

to originate, to emerge, to survive.

ihtiyaç duyduğunu biliyoruz.

And we didn't have the evidence for that.

Ve bunun için kanıtımız yoktu.

So today, I'm here to actually give you a first glimpse

Yani bugün, yeni teleskobumuz Kepler'in

of what the new telescope, Kepler,

son birkaç hafta içinde aktardıklarıyla ilgili

has been able to tell us in the last few weeks,

size bir bakış sunmak için buradayım.

and, lo and behold,

Ve şu işe bakın ki,

we are back to the harmony

artık uyum içinde

and to fulfilling the dreams of Copernicus.

ve Kopernik'in hayalini gerçekleştirmek üzereyiz.

You can see here,

Burada görebildiğiniz gibi,

the small planets dominate the picture.

küçük gezegenler resme hakim.

The planets which are marked "like Earth,"

''Dünya benzeri'' gezegenler

[are] definitely more than

gördüğümüz diğer gezegenlerden

any other planets that we see.

açıkça daha fazla.

And now for the first time, we can say that.

Ve ilk defa olarak, bunu söyleyebiliyoruz.

There is a lot more work we need to do with this.

Bununla ilgili daha yapılması gereken çok şey var.

Most of these are candidates.

Bunların çoğu aday

In the next few years we will confirm them.

ve önümüzdeki birkaç sene içinde doğrulayacağız.

But the statistical result

Ama istatistiksel sonuçlar

is loud and clear.

açık ve net.

And the statistical result is that

Ve istatiksel sonuçlar

planets like our own Earth

''Dünya benzeri'' gezegenlerin

are out there.

olduğunu gösteriyor.

Our own Milky Way Galaxy is rich in this kind of planets.

Samanyolu galaksimiz bu tür gezegenler bakımından zengin.

So the question is: what do we do next?

O zaman soru şu: ''Sırada yapmamız gereken ne var?''

Well, first of all, we can study them

Öncelikle nerede olduklarını öğrendiğimiz için

now that we know where they are.

onları araştırabiliriz.

And we can find those that we would call habitable,

Ve yaşanabilir bulduklarımızı,

meaning that they have similar conditions

yani dünyadaki yaşam şartlarına

to the conditions

benzer şartları olan

that we experience here on Earth

ve karışık kimyasal süreçlerin

and where a lot of complex chemistry can happen.

oluşmasına müsait olanları tespit edebiliriz.

So, we can even put a number

Samanyolu galaksimizde

to how many of those planets

bu gezegenlerden

now do we expect our own

kaç tane olabileceğine dair

Milky Way Galaxy harbors.

sayı dahi verebiliriz.

And the number, as you might expect,

Ve bu sayı, tahmin edebileceğiniz gibi

is pretty staggering.

oldukça şaşırtıcı.

It's about 100 million such planets.

Yaklaşık olarak 100 milyon gezegen.

That's great news. Why?

Süper bir haber bu. Neden?

Because with our own little telescope,

Çünkü önümüzdeki iki yıl içinde,

just in the next two years,

küçük teleskobumuzla en azından

we'll be able to identify at least 60 of them.

60 tanesini inceleyebileceğiz.

So that's great because then

Yani bu süper, çünkü

we can go and study them --

son beş sene içinde test ettiğimiz

remotely, of course --

bütün bu tekniklerle

with all the techniques that we already have

onları inceleyebiliriz --

tested in the past five years.

uzaktan tabi.

We can find what they're made of,

Yapılarını, atmosferlerinde su,

would their atmospheres have water, carbon dioxide, methane.

karbondioksit, metan olup olmadığını öğrenebiliriz.

We know and expect that we'll see that.

Bunu biliyoruz ve umuyoruz.

That's great, but that is not the whole news.

Bu çok iyi ve sadece bununla da kalmıyor.

That's not why I'm here.

Burada olmamın sebebi bu değil.

Why I'm here is to tell you that the next step

Burada olmamın sebebi, size anlatacağım

is really the exciting part.

ve asıl heyecan verici bir sonraki bölüm.

The one that this step

Bu adımımızın atmamızı sağladığı

is enabling us to do is coming next.

sıradaki adım şimdi geliyor.

And here comes biology --

Ve burada, biyoloji,

biology, with its basic question,

hâlâ cevabı verilememiş

which still stands unanswered,

temel sorusuyla,

which is essentially:

devreye giriyor:

"If there is life on other planets,

''Eğer diğer gezegenlerde hayat varsa,

do we expect it to be like life on Earth?"

Dünya'dakine benzer bir hayat mı?''

And let me immediately tell you here,

Ve burada hayat derken,

when I say life, I don't mean "dolce vita,"

''dolce vita'' iyi hayatı,

good life, human life.

beşeri hayatı kastetmiyorum.

I really mean life

Gerçek anlamda hayat.

on Earth, past and present,

Dünya'daki gelmiş geçmiş

from microbes to us humans,

zengin moleküler farklılığıyla,

in its rich molecular diversity,

mikroplardan biz insanlara kadar,

the way we now understand life on Earth

şu an anladığımız gibi,

as being a set of molecules and chemical reactions --

bir takım moleküler ve kimyasal tepkimelerden oluşan,

and we call that, collectively, biochemistry,

topluca, biyokimya dediğimiz

life as a chemical process,

kimyasal bir süreç olarak,

as a chemical phenomenon.

kimyasal fenomen olarak bir hayatı kastediyorum.

So the question is:

Yani soru şu;

is that chemical phenomenon universal,

bu kimyasal olay evrensel mi,

or is it something

yoksa

which depends on the planet?

gezegene bağlı olan bir şey mi?

Is it like gravity,

Yerçekimi gibi

which is the same everywhere in the universe,

evrenin her yerinde aynı mı,

or there would be all kinds of different biochemistries

yoksa bulunduğu yerlere göre değişen

wherever we find them?

farklı biyokimyalar mı var?

We need to know what we are looking for

Buna yaparken,

when we try to do that.

neyi aradığımızı bilmek zorundayız.

And that's a very basic question, which we don't know the answer to,

Ve bu cevabını bilmediğimiz çok basit bir soru,

but which we can try --

ama laboratuvarda cevaplamaya çalışabiliriz --

and we are trying -- to answer in the lab.

ki çalışıyoruz da.

We don't need to go to space

Bunun için

to answer that question.

uzaya gitmek zorunda değiliz.

And so, that's what we are trying to do.

Ve şu an yapmaya çalıştığımız bu.

And that's what many people now are trying to do.

Şu an çok kişinin yapmaya çalıştığı da bu.

And a lot of the good news comes from that part of the bridge

Ve inşa etmeye çalıştığımız köprünün diğer tarafından

that we are trying to build as well.

çok fazla güzel haber geliyor.

So this is one example

Bu burada size göstermek istediğim

that I want to show you here.

bir örnek.

When we think of what is necessary

Yaşam dediğimiz fenomen için

for the phenomenon that we call life,

nelere ihtiyaç olduğunu düşündüğümüzde,

we think of compartmentalization,

aklımıza bölümlendirme geliyor,

keeping the molecules which are important for life

yaşam için önemli olan moleküllerin,

in a membrane,

bir zar içinde

isolated from the rest of the environment,

çevreden izole edilmiş

but yet, in an environment in which

ama yine de

they actually could originate together.

biraraya gelebilecekleri bir ortam.

And in one of our labs,

Ve laboratuvarlarımızın birinde

Jack Szostak's labs,

Jack Szostak'ın laboratuvarında

it was a series of experiments

son dört sene içinde

in the last four years

yapılan bir dizi deney şunu gösterdi.

that showed that the environments --

Belli tipteki gezegenlerdeki, Dünya gibi,

which are very common on planets,

çok yaygın olan ortamlarda,

on certain types of planets like the Earth,

biraz sıvı ve

where you have some liquid water and some clays --

biraz toprak varsa,

you actually end up with

kendiliğinden kabarcıklar oluşturan

naturally available molecules

doğal moleküller

which spontaneously form bubbles.

ortaya çıkıyor.

But those bubbles have membranes

Bu kabarcıkların

very similar to the membrane of every cell

Dünya'da yaşayan her canlının,

of every living thing on Earth looks like,

her hücrenin zarlarına çok benzer zarları var.

like this.

Bunun gibi.

And they really help molecules,

RNA ve DNA gibi nükleik asitlerin

like nucleic acids, like RNA and DNA,

içerisinde gelişmesine, değişmesine,

stay inside, develop,

bölünmesine ve yaşam adını verdiğimiz

change, divide

süreçlerin bir kısmını

and do some of the processes that we call life.

gerçekleştirmesine yardımcı oluyor.

Now this is just an example

Şimdi bu sadece

to tell you the pathway

fenomenin evrenselliğini

in which we are trying to answer

nasıl cevaplamaya çalıştığımızı

that bigger question about the universality of the phenomenon.

size göstermek için bir örnek.

And in a sense, you can think of that work

Bir bakıma bunu,

that people are starting to do now around the world

dünya genelindeki insanların

as building a bridge,

bir köprü inşa etme çalışması gibi düşünebilirsiniz,

building a bridge from two sides of the river.

nehirin iki tarafından bir köprü inşa etmek.

On one hand, on the left bank of the river,

Bir tarafta, nehrin sol kıyısında

are the people like me who study those planets

benim gibi gezegenleri araştırıp,

and try to define the environments.

çevreleri belirlemeye çalışan kişiler var.

We don't want to go blind because there's too many possibilities,

Çok fazla olasılık var,

and there is not too much lab,

yeteri kadar laboratuvarımız

and there is not enough human time

ve bütün deneyleri yapabilecek kadar

to actually to do all the experiments.

yeterli vaktimiz yok aslında.

So that's what we are building from the left side of the river.

Yani, nehrin sol tarafından yapmaya çalıştığımız bu.

From the right bank of the river

Nehrin sağ kıyısında ise

are the experiments in the lab that I just showed you,

az önce gösterdiğim laboratuvardaki deneyler var,

where we actually tried that, and it feeds back and forth,

ve bu ikisi birbirini besliyor

and we hope to meet in the middle one day.

ve bir gün ortada buluşmayı umuyoruz.

So why should you care about that?

Peki, bunu neden önemsemeliyiz?

Why am I trying to sell you

Size neden yarım

a half-built bridge?

bir köprü satmaya çalışıyorum?

Am I that charming?

O kadar sevimli miyim?

Well, there are many reasons,

Birçok nedeni var

and you heard some of them

ve bugünkü kısa konuşmada

in the short talk today.

bir kısmını duydunuz.

This understanding of chemistry

Kimyayı anlamamız

actually can help us

günlük yaşantımızda

with our daily lives.

bize yardımcı olabilir.

But there is something more profound here,

Ama burada daha engin,

something deeper.

daha derin bir şeyler var.

And that deeper, underlying point

Ve bu derin, esas nokta

is that science

bilimin bildiğimiz hayatı

is in the process of redefining life

yeniden tanımlama

as we know it.

sürecinde olduğu.

And that is going to change

Ve bu dünya görüşümüzü

our worldview in a profound way --

köklü bir şekilde değiştirecek --

not in a dissimilar way

uzaya ve zamana

as 400 years ago,

bakışımızı değiştirecek,

Copernicus' act did,

400 sene önce

by changing the way

Kopernik'in yaptığından

we view space and time.

farklı olmayan bir şekilde.

Now it's about something else,

Şimdi başka bir şeyle ilgili

but it's equally profound.

ama aynı şekilde köklü.

And half the time,

Ve geçen zamanın

what's happened

yarısında olanlar,

is it's related this kind of

geniş bir uzayda

sense of insignificance

insanlığa

to humankind,

ve Dünya'ya

to the Earth in a bigger space.

ilgisizlikle bakma ile ilgili.

And the more we learn,

Ve ne kadar çok öğrendiysek,

the more that was reinforced.

bu düşünce o kadar çok desteklendi.

You've all learned that in school --

Hepiniz okulda --

how small the Earth is

dünyanın evrene kıyasla

compared to the immense universe.

ne kadar küçük olduğunu öğrenmişsinizdir.

And the bigger the telescope,

Teleskobunuz ne kadar büyük olursa,

the bigger that universe becomes.

evren o kadar büyür.

And look at this image of the tiny, blue dot.

Ve bu küçük mavi noktaya bakın.

This pixel is the Earth.

Bu piksel Dünya'mız.

It is the Earth as we know it.

Bildiğimiz Dünya.

It is seen from, in this case,

Satürn'ün yörüngesi

from outside the orbit of Saturn.

dışından görünüşü.

But it's really tiny.

Gerçekten çok küçük.

We know that.

Bunu biliyoruz.

Let's think of life as that entire planet

Yaşamı gezegenin tamamı olarak düşünelim

because, in a sense, it is.

çünkü, bir bakıma, öyle de.

The biosphere is the size of the Earth.

Biyosfer boyutu, Dünya kadar.

Life on Earth

Dünyadaki yaşam,

is the size of the Earth.

Dünya'nın boyutu kadar.

And let's compare it to the rest of the world

Ve bunu Dünya'nın geri kalanı için de

in spatial terms.

uzaysal kavramlarla düşünelim.

What if that

Peki,

Copernican insignificance

ya Kopernik anlamsızlığı

was actually all wrong?

gerçekten de tamamen yanlış ise?

Would that make us more responsible

Bugün olanlar için

for what is happening today?

bizi daha sorumlu yapar mı?

Let's actually try that.

Deneyelim.

So in space, the Earth is very small.

Yani uzayda Dünya çok küçük.

Can you imagine how small it is?

Ne kadar küçük olduğunu tasavvur edebiliyor musunuz?

Let me try it.

Denememe izin verin.

Okay, let's say

Pekala, diyelim ki

this is the size

galaksileriyle,

of the observable universe,

yıldızlarıyla,

with all the galaxies,

görünen evrenin

with all the stars,

boyutu

okay, from here to here.

buradan buraya kadar.

Do you know what the size of life

Yaşamın boyutunun

in this necktie will be?

bu kravatta ne kadar olduğunu biliyor musunuz?

It will be the size

Sadece küçük bir atom kadar.

of a single, small atom.

Sadece küçük bir atom kadar.

It is unimaginably small.

Tasavvur edilemeyecek kadar küçük.

We can't imagine it.

Hayal edemeyiz.

I mean look, you can see the necktie,

Demek istediğim,

but you can't even imagine seeing

kravatı görübiliyorsunuz

the size of a little, small atom.

ama küçük bir atomun boyutunu gördüğünüzü hayal bile edemezsiniz.

But that's not the whole story, you see.

Ötesi de var.

The universe and life

Evren ve yaşam

are both in space and time.

hem uzay hem de zamanda.

If that was

Eğer bu evrenin yaşıysa,

the age of the universe,

o zaman bu da

then this is the age of life on Earth.

dünya üzerinde yaşamın yaşı.

Think about those oldest living things on Earth,

Dünya'da yaşayan en yaşlı canlıları

but in a cosmic proportion.

kozmik oranlarda düşünün.

This is not insignificant.

Bu önemsiz değil.

This is very significant.

Çok önemli.

So life might be insignificant in size,

Yani, yaşam oran olarak önemsiz olabilir,

but it is not insignificant in time.

ama zaman boyutunda önemsiz değil.

Life and the universe

Yaşam ve evren

compare to each other like a child and a parent,

birbirine kıyasla

parent and offspring.

bir çocuk ve ebeveyn gibi.

So what does this tell us?

Peki, bu bize ne anlatıyor?

This tells us that

Kopernik prensibinden

that insignificance paradigm

bir şekilde öğrendiğimiz

that we somehow got to learn

önemsizlik paradigmasının

from the Copernican principle,

tamamen yanlış olduğunu

it's all wrong.

anlatıyor bize.

There is immense, powerful potential

Evrendeki yaşamda

in life in this universe --

uçsuz, bucaksız, güçlü bir potansiyel var --

especially now that we know

özellikle Dünya gibi gezegenlerin

that places like the Earth are common.

olağan olduğunu bildiğimiz şu anda.

And that potential, that powerful potential,

Ve bu potansiyel, bu kuvvetli potansiyel,

is also our potential,

bizim de potansiyelimiz

of you and me.

senin ve benim.

And if we are to be stewards

Ve eğer Dünya'nın

of our planet Earth

ve biyosferinin

and its biosphere,

kahyası olacaksak,

we'd better understand

evrenin önemini anlayıp,

the cosmic significance

evren için

and do something about it.

bir şeyler yapmak zorundayız.

And the good news is we can

Ve iyi haber ise,

actually, indeed do it.

gerçekten de yapabiliriz.

And let's do it.

Haydi yapalım.

Let's start this new revolution

Bu yeni devrimi

at the tail end of the old one,

eskisinin bittiği yerde başlatalım.

with synthetic biology being

Hem çevremizi,

the way to transform

hem de geleceğimizi

both our environment

sentetik biyoloji ile

and our future.

dönüştürelim.

And let's hope that we can build this bridge together

Ve beraber bir köprü kurup,

and meet in the middle.

ortasında buluşabilmeyi ümit edelim.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)