Dimitar Sasselov: How we found hundreds of Earth-like planets

Tłumaczenie: Jakub Kałużny Korekta: Kinga Skorupska

Well, indeed, I'm very, very lucky.

Mam wyjątkowo dużo szczęścia.

My talk essentially got written

Mój wykład został podyktowany

by three historic events

przez trzy historyczne wydarzenia,

that happened within days of each other

które miały miejsce w odstępie kilku dni

in the last two months --

w ciągu ostatnich dwóch miesięcy...

seemingly unrelated, but as you will see,

Pozornie nie powiązane ze sobą,

actually all having to do with

ale mające wiele wspólnego

the story I want to tell you today.

z historią, którą Wam dziś opowiem.

The first one was actually a funeral --

Pierwsze wydarzenie to był pogrzeb,

to be more precise, a reburial.

a dokładniej ponowny pochówek.

On May 22nd, there was a hero's reburial

W Polsce we Fromborku, 22-go maja

in Frombork, Poland

miał miejsce uroczysty pochówek

of the 16th-century astronomer

szesnastowiecznego astronoma,

who actually changed the world.

który naprawdę zmienił świat.

He did that, literally,

Dokonał tego, dosłownie,

by replacing the Earth with the Sun

zastępując Ziemię Słońcem

in the center of the Solar System,

w centrum Układu Słonecznego.

and then with this simple-looking act,

I tym jednym, prostym czynem

he actually launched a scientific

zapoczątkował naukową

and technological revolution,

i technologiczną rewolucję

which many call the Copernican Revolution.

nazywaną rewolucją kopernikańską.

Now that was,

Co ciekawe,

ironically, and very befittingly,

to niezwykle pasuje tego

the way we found his grave.

w jaki sposób znaleźliśmy jego grób.

As it was the custom of the time,

Jak to kiedyś było w zwyczaju,

Copernicus was actually

Kopernik został pochowany

simply buried in an unmarked grave,

w nieoznaczonym grobie

together with 14 others

razem z czternastoma innymi

in that cathedral.

w tej katedrze.

DNA analysis,

Analiza DNA,

one of the hallmarks

czyli jeden z symboli

of the scientific revolution

rewolucji naukowej

of the last 400 years that he started,

z ostatnich 400 lat, którą on zapoczątkował,

was the way we found

pozwoliła nam odnaleźć

which set of bones

zbiór kości,

actually belonged to the person

które należały do tej samej osoby,

who read all those astronomical books

która czytała te książki astronomiczne,

which were filled with leftover hair

w których znaleziono włosy,

that was Copernicus' hair --

włosy Kopernika...

obviously not many other people

Oczywiście niewielu innym ludziom

bothered to read these books later on.

chciało się później czytać te książki.

That match was unambiguous.

Wyniki porównania był jednoznaczne.

The DNA matched,

DNA było identyczne.

and we know that this was indeed

I w ten sposób wiemy na pewno,

Nicolaus Copernicus.

że to rzeczywiście był Mikołaj Kopernik.

Now, the connection between

Dalej, związek pomiędzy

biology and DNA

biologią, DNA i życiem

and life

biologią, DNA i życiem

is very tantalizing when you talk about Copernicus

jest kuszący, gdy mowa o Koperniku,

because, even back then,

ponieważ nawet w jego czasach

his followers

jego następcy szybko

very quickly made the logical step

zrobili kolejny logiczny krok

to ask: if the Earth is just a planet,

pytając: skoro Ziemia jest planetą,

then what about planets around other stars?

to co może są planety wokół innych gwiazd?

What about the idea of the plurality of the worlds,

Czy może istnieć wiele światów

about life on other planets?

i form życia?

In fact, I'm borrowing here from one of those

Wziąłem to z popularnej

very popular books of the time.

w tamtych czasach książki.

And at the time,

Wtedy też ludzie

people actually answered that question

odpowiedzieli na to pytanie pozytywnie.

positively: "Yes."

odpowiedzieli na to pytanie pozytywnie.

But there was no evidence.

Ale nie było na to dowodów.

And here begins 400 years

I tak rozpoczęło się 400 lat

of frustration, of unfulfilled dreams --

frustracji, niespełnionych marzeń...

the dreams of Galileo, Giordano Bruno,

Marzeń Galileusza, Giordano Bruno,

many others --

i wielu innych,

which never led to the answer

które nigdy nie dały odpowiedzi

of those very basic questions

na te podstawowe pytania,

which humanity has asked all the time.

które ludzkość zadaje cały czas.

"What is life? What is the origin of life?

Czym jest życie? Jakie są jego początki?

Are we alone?"

Czy jesteśmy sami?

And that especially happened in the last 10 years,

To popularne rozważania ostatnich 10 lat,

at the end of the 20th century,

pod koniec XX-go wieku,

when the beautiful developments

kiedy wspaniały rozwój

due to molecular biology,

biologii molekularnej,

understanding the code of life, DNA,

zrozumienie kodu życia, DNA

all of that seemed to actually

wszystko to wydawało się

put us, not closer,

nie przybliżać nas,

but further apart from answering

lecz raczej oddalać od odpowiedzi

those basic questions.

na te podstawowe pytania.

Now, the good news.

A teraz dobra wiadomość.

A lot has happened in the last few years,

Mnóstwo się ostatnio zdarzyło.

and let's start with the planets.

Zacznijmy od planet.

Let's start with the old Copernican question:

Zacznijmy od kopernikańskiego pytania:

Are there earths around other stars?

Czy istnieją ziemie wokół innych gwiazd?

And as we already heard,

I jak już usłyszeliśmy,

there is a way in which

istnieje sposób, w jaki

we are trying, and now able,

wreszcie jesteśmy w stanie

to answer that question.

odpowiedzieć na to pytanie.

It's a new telescope.

Chodzi o nowy teleskop.

Our team, befittingly I think,

Nasz zespół, sądzę, że trafnie,

named it after one of those dreamers

nazwał go od nazwiska marzyciela

of the Copernican time,

epoki kopernikańskiej,

Johannes Kepler,

Johannesa Keplera.

and that telescope's sole purpose

Wyłącznym celem tego teleskopu

is to go out,

jest znajdowanie planet orbitujących

find the planets that orbit

jest znajdowanie planet orbitujących

other stars in our galaxy,

wokół gwiazd naszej galaktyki

and tell us how often do planets like our own Earth

i zmierzenie częstotliwości występowania

happen to be out there.

planet podobnych do Ziemi.

The telescope is actually

Właściwie, to ten teleskop

built similarly to

jest zbudowany podobnie

the, well-known to you, Hubble Space Telescope,

do słynnego Teleskopu Hubble'a,

except it does have an additional lens --

z tą różnicą, że ma dodatkowy

a wide-field lens,

szerokokątny obiektyw,

as you would call it as a photographer.

jak określiłby to fotograf.

And if, in the next couple of months,

Jeśli w ciągu następnych kilku miesięcy

you walk out in the early evening

wyjdziecie na zewnątrz wczesnym wieczorem,

and look straight up

spojrzycie prosto do góry

and place you palm like this,

i wyciągniecie swoja dłoń w ten sposób,

you will actually be looking at the field of the sky

będziecie patrzeć na zakres nieba,

where this telescope is searching for planets

na którym ten teleskop szuka planet,

day and night, without any interruption,

dzień i noc, bez przerwy,

for the next four years.

przez kolejne cztery lata.

The way we do that, actually,

Robimy to przy pomocy metody,

is with a method, which we call the transit method.

którą nazywamy metodą tranzytową.

It's actually mini-eclipses that occur

Chodzi o mini zaćmienia gwiazd,

when a planet passes in front of its star.

powodowane przez orbitujące planety.

Not all of the planets will be fortuitously oriented

Nie zawsze da się je wyłapać,

for us to be able do that,

ze względu na ich położenie,

but if you have a million stars,

ale przy milionie gwiazd,

you'll find enough planets.

znajdzie się dość dużo planet.

And as you see on this animation,

Dzięki tej animacji zobaczycie

what Kepler is going to detect

to co wykrywa Kepler,

is just the dimming of the light from the star.

przyćmienie światła gwiazdy.

We are not going to see the image of the star and the planet as this.

Nie zobaczymy obrazu gwiazdy i planety tak jak tu.

All the stars for Kepler are just points of light.

Dla Keplera wszystkie gwiazdy to punkty światła.

But we learn a lot from that:

Ale dzięki nim odnajdujemy

not only that there is a planet there, but we also learn its size.

planety oraz poznajemy ich wielkość.

How much of the light is being dimmed

Jak wiele światła zostało przyćmione

depends on how big the planet is.

zależy od rozmiarów planety.

We learn about its orbit,

Możemy poznać jej orbitę,

the period of its orbit and so on.

okres orbitalny, i tak dalej.

So, what have we learned?

Czego się dowiedzieliśmy?

Well, let me try to walk you through

Teraz spróbuję Wam wytłumaczyć,

what we actually see

co tak naprawdę zobaczyliśmy,

and so you understand the news

abyście mogli zrozumieć wiadomość

that I'm here to tell you today.

jaką chcę Wam dziś przekazać.

What Kepler does

Kepler odkrywa wiele kandydatur,

is discover a lot of candidates,

Kepler odkrywa wiele kandydatur,

which we then follow up and find as planets,

które następnie monitorujemy,

confirm as planets.

potwierdzamy, że to są rzeczywiście planety.

It basically tells us

Dzięki niemu możemy się dowiedzieć

this is the distribution of planets in size.

jaki jest rozkład rozmiarów planet.

There are small planets, there are bigger planets, there are big planets, okay.

Istnieją małe, większe i duże planety.

So we count many, many such planets,

Możemy zliczyć mnóstwo takich planet

and they have different sizes.

o różnych rozmiarach.

We do that in our solar system.

Robimy to w Układzie Słonecznym.

In fact, even back during the ancients,

Nawet w czasach antycznych

the Solar System in that sense

Układ Słoneczny pod tym względem

would look on a diagram like this.

wyglądałby jak na tym wykresie.

There will be the smaller planets, and there will be the big planets,

Byłyby małe planety i byłyby duże planety,

even back to the time of Epicurus

nawet w czasach Epikura,

and then of course Copernicus

i później w epoce Kopernika

and his followers.

i jego następców.

Up until recently, that was the Solar System --

Do niedawna, Układ Słoneczny wyglądał tak:

four Earth-like planets with small radius,

cztery planety typu ziemskiego o niewielkim promieniu,

smaller than about two times the size of the Earth --

mniejsze niż dwukrotny rozmiar Ziemi.

and that was of course Mercury,

Chodzi mi o Merkurego,

Venus, Mars,

Wenus, Marsa,

and of course the Earth,

i oczywiście Ziemię,

and then the two big, giant planets.

są też dwie duże planety olbrzymy.

Then the Copernican Revolution

Następnie rewolucja kopernikańska

brought in telescopes,

dała nam teleskopy.

and of course three more planets were discovered.

I oczywiście odkryliśmy kolejne trzy planety.

Now the total planet number

W ten sposób Układ Słoneczny

in our solar system was nine.

posiadł w sumie dziewięć planet.

The small planets dominated,

Małe planety były w większości,

and there was a certain harmony to that,

i była w tym pewna harmonia,

which actually Copernicus was very happy to note,

którą z zadowoleniem zauważył już Kopernik,

and Kepler was one of the big proponents of.

i której gorącym orędownikiem był Kepler.

So now we have Pluto to join the numbers of small planets.

Niedawno Pluton dołączył do grona planet karłowatych,

But up until, literally, 15 years ago,

ale dosłownie jeszcze 15 lat temu

that was all we knew about planets.

to było wszystko co wiedzieliśmy o planetach.

And that's what the frustration was.

I stąd brała się frustracja.

The Copernican dream was unfulfilled.

Marzenie Kopernika pozostawało niespełnione.

Finally, 15 years ago,

Wreszcie, 15 lat temu

the technology came to the point

technologia osiągnęła taki poziom,

where we could discover a planet around another star,

że byliśmy w stanie odkryć planetę wokół innej gwiazdy

and we actually did pretty well.

i dobrze nam szło.

In the next 15 years,

W ciągu ostatnich 15 lat,

almost 500 planets

odkryto ok. 500 planet

were discovered orbiting other stars, with different methods.

z użyciem różnych metod.

Unfortunately, as you can see,

Niestety, jak można zobaczyć,

there was a very different picture.

obraz był zupełnie inny.

There was of course an explanation for it:

Oczywiście jest na to wytłumaczenie.

We only see the big planets,

Obserwujemy wyłącznie duże planety.

so that's why most of those planets

Dlatego większość z tych planet

are really in the category of "like Jupiter."

znajduje się w kategorii "typ Jowisza".

But you see, we haven't gone very far.

A zatem, jak widzicie, nie zaszliśmy daleko.

We were still back where Copernicus was.

Byliśmy wciąż w tym samym miejscu co Kopernik.

We didn't have any evidence

Nie mieliśmy żadnych dowodów

whether planets like the Earth are out there.

na istnienie planet podobnych do Ziemi.

And we do care about planets like the Earth

A zależy nam na takich planetach

because by now we understood

ponieważ zdołaliśmy zrozumieć,

that life as a chemical system

że życie jako system chemiczny

really needs a smaller planet

potrzebuje małej planety

with water and with rocks

z wodą i ze skałami

and with a lot of complex chemistry

i z mnóstwem skomplikowanej chemii

to originate, to emerge, to survive.

aby mogło powstać, rozwinąć się, przeżyć.

And we didn't have the evidence for that.

Na to nie mieliśmy dowodów.

So today, I'm here to actually give you a first glimpse

Jestem tu aby dać Wam przedsmak

of what the new telescope, Kepler,

tego co nowy teleskop, Kepler,

has been able to tell us in the last few weeks,

przekazał nam w ciągu ostatnich kilku tygodni.

and, lo and behold,

I raptem,

we are back to the harmony

jesteśmy ponownie w stanie harmonii

and to fulfilling the dreams of Copernicus.

spełniając marzenia Kopernika.

You can see here,

Jak widzicie,

the small planets dominate the picture.

małe planety dominują na wykresie.

The planets which are marked "like Earth,"

Planet oznaczonych jako "typ Ziemi"

[are] definitely more than

jest zdecydowanie więcej niż

any other planets that we see.

innych planet jakie widzimy.

And now for the first time, we can say that.

Po raz pierwszy, możemy to stwierdzić.

There is a lot more work we need to do with this.

Pozostało jeszcze mnóstwo pracy.

Most of these are candidates.

Większość z nich to tylko kandydatury.

In the next few years we will confirm them.

W ciągu najbliższych kilku lat je potwierdzimy.

But the statistical result

Ale wynik statystyczny

is loud and clear.

mówi głośno i wyraźnie.

And the statistical result is that

Ten wynik statystyczny stanowi,

planets like our own Earth

że planety podobne do Ziemi

are out there.

znajdują się w kosmosie.

Our own Milky Way Galaxy is rich in this kind of planets.

Droga Mleczna jest wypełniona takimi planetami.

So the question is: what do we do next?

Kolejne pytanie brzmi: Co dalej?

Well, first of all, we can study them

Przede wszystkim możemy je badać

now that we know where they are.

teraz, gdy wiemy, że istnieją.

And we can find those that we would call habitable,

Możemy znaleźć takie, które nadają się do zamieszkania,

meaning that they have similar conditions

to znaczy panują na nich

to the conditions

podobne warunki do tych,

that we experience here on Earth

których doświadczamy na Ziemi,

and where a lot of complex chemistry can happen.

gdzie istnieją skomplikowane struktury chemiczne.

So, we can even put a number

Możemy nawet oszacować

to how many of those planets

ile takich planet

now do we expect our own

oczekujemy znaleźć

Milky Way Galaxy harbors.

w naszej Galaktyce.

And the number, as you might expect,

Jak się domyślacie, ta liczba

is pretty staggering.

jest całkiem oszałamiająca.

It's about 100 million such planets.

Ok. 100 milionów takich planet.

That's great news. Why?

To wspaniała wiadomość.

Because with our own little telescope,

Przy pomocy naszego teleskopu,

just in the next two years,

w ciągu następnych dwóch lat

we'll be able to identify at least 60 of them.

zidentyfikujemy co najmniej 60 z nich.

So that's great because then

To wspaniałe, następnie

we can go and study them --

możemy zacząć je badać...

remotely, of course --

Oczywiście na odległość...

with all the techniques that we already have

Przy pomocy wszystkich technik,

tested in the past five years.

testowanych przez ostatnie pięć lat.

We can find what they're made of,

Możemy badać ich budowę,

would their atmospheres have water, carbon dioxide, methane.

oraz zawartość H20, CO2, CH4 w ich atmosferach.

We know and expect that we'll see that.

Oczekujemy, że to właśnie zobaczymy.

That's great, but that is not the whole news.

Ale to nie wszystko.

That's not why I'm here.

Nie po to tu dzisiaj jestem.

Why I'm here is to tell you that the next step

Jestem tu po to, aby powiedzieć Wam,

is really the exciting part.

że kolejny krok jest ekscytujący.

The one that this step

Opowiem Wam teraz

is enabling us to do is coming next.

o tym kolejnym kroku.

And here comes biology --

Chodzi o biologię i jej podstawowe pytanie,

biology, with its basic question,

Chodzi o biologię i jej podstawowe pytanie,

which still stands unanswered,

które pozostaje bez odpowiedzi,

which is essentially:

i które brzmi:

"If there is life on other planets,

Jeżeli na innych planetach jest życie,

do we expect it to be like life on Earth?"

czy będzie ono takie jak na Ziemi?

And let me immediately tell you here,

I pozwólcie, że natychmiast wyjaśnię,

when I say life, I don't mean "dolce vita,"

że nie chodzi mi o "dolce vita",

good life, human life.

o dobre życie, ludzkie życie.

I really mean life

Mam na myśli życie

on Earth, past and present,

na Ziemi, w przeszłości i obecnie

from microbes to us humans,

od mikrobów do nas, ludzi

in its rich molecular diversity,

bogate w swojej różnorodności molekularnej.

the way we now understand life on Earth

Życie na Ziemi rozumiemy obecnie

as being a set of molecules and chemical reactions --

jako zbiór cząsteczek i reakcji chemicznych,

and we call that, collectively, biochemistry,

co łącznie nazywamy biochemią.

life as a chemical process,

Życie jest procesem chemicznym,

as a chemical phenomenon.

zjawiskiem chemicznym.

So the question is:

A zatem pytamy:

is that chemical phenomenon universal,

Czy to zjawisko chemiczne jest powszechne,

or is it something

czy też jest to coś,

which depends on the planet?

co zależy od planety?

Is it like gravity,

Czy jest jak grawitacja,

which is the same everywhere in the universe,

jednakowa wszędzie we wszechświecie,

or there would be all kinds of different biochemistries

albo czy istnieją różne systemy biologiczne

wherever we find them?

tam gdzie je znajdziemy?

We need to know what we are looking for

Żeby coś znaleźć,

when we try to do that.

trzeba wiedzieć czego szukać.

And that's a very basic question, which we don't know the answer to,

Na razie nie umiemy tego sprecyzować,

but which we can try --

ale próbujemy odpowiedzieć

and we are trying -- to answer in the lab.

na to pytanie w laboratorium.

We don't need to go to space

Nie musimy wyruszyć w kosmos,

to answer that question.

aby znaleźć odpowiedź.

And so, that's what we are trying to do.

Więc robimy coś innego.

And that's what many people now are trying to do.

Wiele osób nad tym pracuje.

And a lot of the good news comes from that part of the bridge

Mamy dużo dobrych wiadomości,

that we are trying to build as well.

również na ten temat.

So this is one example

Oto jeden przykład,

that I want to show you here.

który chcę Wam tu pokazać.

When we think of what is necessary

Kiedy myślimy o tym, co jest konieczne

for the phenomenon that we call life,

dla zjawiska, które nazywamy życiem

we think of compartmentalization,

mamy na myśli uprzedziałowienie komórek,

keeping the molecules which are important for life

zjawisko utrzymujące cząsteczki ważne dla życia

in a membrane,

wewnątrz błony komórkowej,

isolated from the rest of the environment,

odizolowane od reszty środowiska,

but yet, in an environment in which

a jednocześnie w środowisku,

they actually could originate together.

w którym mogą się narodzić.

And in one of our labs,

I w jednym z naszych laboratoriów,

Jack Szostak's labs,

laboratorium Jacka Szostaka,

it was a series of experiments

miała miejsce seria eksperymentów

in the last four years

przez ostatnie cztery lata,

that showed that the environments --

która pokazała, że w środowiskach,

which are very common on planets,

które są bardzo powszechne

on certain types of planets like the Earth,

na planetach podobnych do Ziemi,

where you have some liquid water and some clays --

gdzie istnieje ciekła woda i glina

you actually end up with

można wówczas uzyskać

naturally available molecules

w sposób naturalny cząsteczki,

which spontaneously form bubbles.

które spontanicznie formują bąble.

But those bubbles have membranes

Te bąble posiadają membrany

very similar to the membrane of every cell

bardzo podobne do błon w każdej komórce

of every living thing on Earth looks like,

każdej istoty żywej na Ziemi.

like this.

Jak to.

And they really help molecules,

I to naprawdę pomaga cząsteczkom

like nucleic acids, like RNA and DNA,

takim jak kwasy nukleinowe, jak RNA czy DNA,

stay inside, develop,

pozostać wewnątrz, rozwinąć się,

change, divide

zmienić, podzielić,

and do some of the processes that we call life.

i podlegać procesom jakie łączymy z życiem.

Now this is just an example

To jest tylko jeden przykład po to

to tell you the pathway

by opowiedzieć Wam o sposobach,

in which we are trying to answer

na jakie próbujemy odpowiedzieć

that bigger question about the universality of the phenomenon.

na pytanie o powszechność życia.

And in a sense, you can think of that work

Można myśleć o pracy naukowców

that people are starting to do now around the world

na całym świecie

as building a bridge,

jak o budowaniu mostu

building a bridge from two sides of the river.

z dwóch stron rzeki.

On one hand, on the left bank of the river,

Z jednej strony, na lewym brzegu rzeki,

are the people like me who study those planets

są ludzie tacy jak ja, którzy badają planety

and try to define the environments.

i próbują zdefiniować środowiska.

We don't want to go blind because there's too many possibilities,

Jest zbyt wiele możliwości by szukać na oślep

and there is not too much lab,

i nie ma ani wystarczająco dużo laboratoriów,

and there is not enough human time

ani ludzkiego życia,

to actually to do all the experiments.

żeby wykonać wszystkie eksperymenty.

So that's what we are building from the left side of the river.

To właśnie budujemy na lewym brzegu rzeki.

From the right bank of the river

Na prawym brzegu rzeki,

are the experiments in the lab that I just showed you,

są eksperymenty w laboratoriach, które pokazałem,

where we actually tried that, and it feeds back and forth,

dzięki którym osiągamy postęp.

and we hope to meet in the middle one day.

Pewnego dnia spotkamy się pośrodku.

So why should you care about that?

Dlaczego powinno Was to interesować?

Why am I trying to sell you

Dlaczego próbuję Wam sprzedać

a half-built bridge?

nieukończony most?

Am I that charming?

Czy mam w sobie tyle uroku?

Well, there are many reasons,

Cóż, jest wiele powodów,

and you heard some of them

i usłyszeliście kilka z nich

in the short talk today.

w dzisiejszym krótkim wykładzie.

This understanding of chemistry

Zrozumienie chemii

actually can help us

może pomóc nam

with our daily lives.

w codziennym życiu.

But there is something more profound here,

Ale chodzi o coś bardziej istotnego,

something deeper.

o coś głębszego.

And that deeper, underlying point

Ta głębsza, istotna teza

is that science

to to, że nauka

is in the process of redefining life

jest w trakcie definiowania na nowo życia

as we know it.

takim jakim je znamy.

And that is going to change

I to zmieni

our worldview in a profound way --

nasz światopogląd w istotny sposób,

not in a dissimilar way

w podobny sposób

as 400 years ago,

jak 400 lat temu

Copernicus' act did,

uczynił to Kopernik,

by changing the way

zmieniając sposób

we view space and time.

w jaki myślimy o czasie i przestrzeni.

Now it's about something else,

Teraz chodzi o coś innego,

but it's equally profound.

ale jest to równie istotne.

And half the time,

Z drugiej strony,

what's happened

co miało miejsce

is it's related this kind of

to powstanie pewnego rodzaju

sense of insignificance

poczucia nieistotności

to humankind,

ludzkości i Ziemi

to the Earth in a bigger space.

w przestrzeni Wszechświata.

And the more we learn,

Im więcej wiemy,

the more that was reinforced.

tym bardziej się to umacnia.

You've all learned that in school --

Wszyscy uczyliście się w szkole

how small the Earth is

jak maleńka jest Ziemia

compared to the immense universe.

w porównaniu z ogromem Wszechświata.

And the bigger the telescope,

I im większe teleskopy,

the bigger that universe becomes.

tym większy staje się Wszechświat.

And look at this image of the tiny, blue dot.

Spójrzcie na to zdjęcie błękitnej kropki.

This pixel is the Earth.

Ten piksel to Ziemia.

It is the Earth as we know it.

Ziemia jaką znamy.

It is seen from, in this case,

Widziana, w tym przypadku,

from outside the orbit of Saturn.

spoza orbity Saturna.

But it's really tiny.

Jest naprawdę maleńka.

We know that.

I wiemy to.

Let's think of life as that entire planet

Pomyślmy o życiu jako o całej planecie,

because, in a sense, it is.

ponieważ tak jest w pewnym sensie.

The biosphere is the size of the Earth.

Biosfera jest rozmiaru Ziemi.

Life on Earth

Życie na Ziemi

is the size of the Earth.

jest rozmiaru Ziemi.

And let's compare it to the rest of the world

I porównajmy to z resztą Wszechświata

in spatial terms.

w wymiarze przestrzennym.

What if that

Co jeśli

Copernican insignificance

ten kopernikański brak znaczenia

was actually all wrong?

jest naprawdę fałszywy?

Would that make us more responsible

Czy bylibyśmy bardziej odpowiedzialni

for what is happening today?

za to co dzieje się obecnie?

Let's actually try that.

Spróbujmy to rozważyć.

So in space, the Earth is very small.

W przestrzeni Ziemia jest bardzo mała.

Can you imagine how small it is?

Czy potraficie sobie wyobrazić jak mała jest?

Let me try it.

Niech spróbuję.

Okay, let's say

Powiedzmy,

this is the size

że to jest rozmiar

of the observable universe,

obserwowalnego wszechświata,

with all the galaxies,

zawierającego wszystkie galaktyki

with all the stars,

wszystkie gwiazdy,

okay, from here to here.

odtąd dotąd.

Do you know what the size of life

Wiecie jaki byłby rozmiar życia

in this necktie will be?

w tym krawacie?

It will be the size

Byłby wielkości

of a single, small atom.

pojedynczego, małego atomu.

It is unimaginably small.

Jest niewyobrażalnie małe.

We can't imagine it.

Niemożliwe do wyobrażenia.

I mean look, you can see the necktie,

To znaczy, widzicie krawat,

but you can't even imagine seeing

ale nie możecie sobie nawet wyobrazić

the size of a little, small atom.

rozmiaru pojedynczego, małego atomu.

But that's not the whole story, you see.

Ale, widzicie, to nie koniec historii.

The universe and life

Wszechświat i życie

are both in space and time.

istnieją zarówno w przestrzeni jak i czasie.

If that was

Gdyby to był

the age of the universe,

wiek Wszechświata,

then this is the age of life on Earth.

wówczas to byłby wiek życia na Ziemi.

Think about those oldest living things on Earth,

Chodzi o najstarsze żyjące organizmy na Ziemi,

but in a cosmic proportion.

ale w skali kosmosu.

This is not insignificant.

To nie jest nieistotne.

This is very significant.

To jest bardzo istotne.

So life might be insignificant in size,

Życie może być nieistotne, jeśli chodzi o przestrzeń,

but it is not insignificant in time.

ale jest bardzo istotne jeśli chodzi o czas.

Life and the universe

Życie i Wszechświat

compare to each other like a child and a parent,

są dla siebie niczym dziecko i rodzic,

parent and offspring.

rodzic i potomstwo.

So what does this tell us?

O co w tym wszystkim chodzi?

This tells us that

Chodzi o to,

that insignificance paradigm

że przekonanie o naszej nieistotności,

that we somehow got to learn

które w pewien sposób wynika

from the Copernican principle,

z zasady kopernikańskiej

it's all wrong.

jest błędne.

There is immense, powerful potential

Istnieją olbrzymie, wielkie możliwości

in life in this universe --

dla życia we Wszechświecie,

especially now that we know

szczególnie teraz, gdy wiemy,

that places like the Earth are common.

że planety jak Ziemia są powszechne.

And that potential, that powerful potential,

I te możliwości, te gigantyczne możliwości

is also our potential,

są także naszymi możliwościami,

of you and me.

Waszymi i moimi.

And if we are to be stewards

Jeśli mamy być opiekunami

of our planet Earth

naszej planety, Ziemi,

and its biosphere,

i jej biosfery,

we'd better understand

musimy zrozumieć

the cosmic significance

jej kosmiczne znaczenie

and do something about it.

i coś z tym zrobić.

And the good news is we can

I dobra wiadomość jest taka,

actually, indeed do it.

że możemy to zrobić.

And let's do it.

Zróbmy to.

Let's start this new revolution

Rozpocznijmy nową rewolucję

at the tail end of the old one,

gdy kończy się stara,

with synthetic biology being

niech biologia syntetyczna stanie się

the way to transform

sposobem na przekształcenie

both our environment

zarówno naszego środowiska,

and our future.

jak i naszej przyszłości.

And let's hope that we can build this bridge together

Miejmy nadzieję, że razem zbudujemy

and meet in the middle.

ten most i spotkamy się pośrodku.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)