Gary Slutkin: Let's treat violence like a contagious disease

Gary Slutkin: Hadi şiddeti bulaşıcı bir hastalıkmış gibi tedavi edelim!

Çeviri: ASLI KARSLI Gözden geçirme: Eren Gokce

I'm a physician trained in infectious diseases,

Bulaşıcı hastalıklar üzerine uzmanlığını yapmış bir doktorum

and following my training,

ve eğitimim bittikten sonra,

I moved to Somalia

San Francisco`dan

from San Francisco.

Somali`ye taşındım.

And my goodbye greeting

Ve benim için yapılan veda partisinde,

from the chief of infectious diseases

San Francisco`da enfeksiyon hastaklıkları Bölüm

at San Francisco General was,

Başkanı bana:

"Gary, this is the biggest mistake you'll ever make."

"Gary, bu senin yapacağın en büyük hata", dedi.

But I landed in a refugee situation

Ama bir mülteci kamp yerine indim,

that had a million refugees in 40 camps,

bir milyon mülteci barındıran 40 tane kamp vardı

and there were six of us doctors.

ve biz sadece 6 doktorduk!

There were many epidemics there.

Bu bölgede çok sayıda salgın hastalık vardı.

My responsibilities were largely related to

Benim sorumluluklarım ise büyük oranda

tuberculosis,

tüberkülozla alakalıydı

and then we got struck by an epidemic of cholera.

ve sonra kolera salgını baş gösterdi.

So it was the spread of tuberculosis

Yani, ortada yayılan bir tüberküloz

and the spread of cholera

ve kolera mevcuttu

that I was responsible for inhibiting.

ve ben bunu durdurmaktan sorumluydum.

And in order to do this work, we, of course,

Ve bu işi yapmak için, tabii ki,

because of the limitation in health workers,

sağlık görevlisi sayısının yetersizliği yüzünden,

had to recruit refugees to be a specialized

yeni kategori geliştirerek mültecileri sağlık görevlileri

new category of health worker.

olarak çalıştırmak zorundaydık.

Following three years of work in Somalia,

Somali'de geçen 3 seneyi takiben,

I got picked up by the World Health Organization,

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından işe alınıp,

and got assigned to the epidemics of AIDS.

AİDS salgınıyla ilgilenmek üzere atandım.

My primary responsibility was Uganda,

Ana sorumluluğum Uganda'ydı,

but also I worked in Rwanda and Burundi

ama aynı zamanda Ruanda ve Burundi

and Zaire, now Congo,

ve Zaire, şimdiki Kongo,

Tanzania, Malawi, and several other countries.

Tanzanya, Malavi ve çeşitli ülkelerde çalıştım.

And my last assignment there was to run a unit

Ve burada son görevim ise, adı müdahale geliştirme olan

called intervention development,

ve -hastalığa karşı- müdahale tarzı geliştirmekle

which was responsible for designing interventions.

yükümlü olan bir ünite yönetmekti.

After 10 years of working overseas,

Yurtdışında çalıştığım 10 sene sonrasında

I was exhausted.

bitkin düşmüştüm.

I really had very little left.

Gerçekten çok az enerjim kalmıştı.

I had been traveling to one country after another.

Bir ülkeden başka bir ülkeye seyahat edip duruyordum.

I was emotionally feeling very isolated.

Kendimi tümüyle izole olmuş gibi hissediyordum.

I wanted to come home.

Eve gitmek istiyordum.

I'd seen a lot of death,

Birçok ölüme şahit olmuştum,

in particular epidemic death,

özellikle salgın hastalıklar yüzünden olan ölümlere

and epidemic death has a different feel to it.

ve salgın hastalık sebebiyle olan ölüm biraz daha farklı hissettirir.

It's full of panic and fear,

Tamamen panik ve korku doludur...

and I'd heard the women wailing and crying

Ve çölde

in the desert.

ağlayan ve feryat eden kadınlar duydum.

And I wanted to come home and take a break

Ve eve gidip biraz olsun ara vermek,

and maybe start over.

belki de yeni baştan başlamak istedim.

I was not aware of any epidemic problems

Amerika'da olan salgın hastalıklardan

in America.

haberdar değildim.

In fact, I wasn't aware of any problems in America.

Aslında, Amerika'da olup biten hiçbir sorunun farkında değildim.

In fact -- seriously.

Samimi söylüyorum...

And in fact I would visit friends of mine,

Gerçekten, arkadaşlarımı ziyaret ettiğimde,

and I noticed that they had water

evlerine kadar gelen

that came right into their homes.

suya sahip olduklarını fark ettim.

How many of you have such a situation?

Bu durumda olan kaç kişi var?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And some of them, many of them actually,

Ve onlardan bazıları, aslında çoğu

had water that came into more than one room.

evinde birden fazla odasına gelen, su imkânına sahiplerdi.

And I noticed that they would move

Ve fark ettiğim şeylerden bir tanesi de,

this little thermoregulatory device

evlerindeki ısıyı

to change the temperature in their home

küçük bir ısı düzenleyici cihazla

by one degree or two degrees.

bir ya da iki derece değiştirebiliyorlardı.

And now I do that.

Ve artık ben de onu kullanıyorum.

And I really didn't know what I would do,

Ve arkadaşlarım bana anlattığında,

but friends of mine began telling me

ne yapacağımı bilmiyordum ama,

about children shooting other children with guns.

çocukların silahla birbirlerini vurmalarından bahsettiler.

And I asked the question,

Ve şu soruyu sordum,

what are you doing about it?

"Bu olay hakkında ne yapıyorsunuz?"

What are you in America doing about it?

"Bu olay hakkında ne yapıyorsunuz Amerika'da?"

And there were two essential explanations

Yaygın olan iki temel açıklama

or ideas that were prevalent.

ya da fikir vardı.

And one was punishment.

Bu fikirlerden biri cezalandırmaktı,

And this I had heard about before.

ki bunu daha önce duymuştum.

We who had worked in behavior

Biz, davranış üzerine çalışmış kişiler olarak

knew that punishment was something that was discussed

biliyoruz ki, cezalandırma tartışmalı bir durumdur

but also that it was highly overvalued.

ama yine de yüksek rağbet görmektedir.

It was not a main driver of behavior,

Davranışa yön vermez,

nor was it a main driver of behavior change.

davranış değişikliğine de yol açmadığı gibi.

And besides that, it reminded me

Ve bununla beraber, bu bana

of ancient epidemics

geçmişte tamamen yanlış anladığımız

that were previously completely misunderstood

eski salgınları hatırlattı.

because the science hadn't been there before,

Çünkü bilim önceleri

epidemics of plague

veba,

or typhus or leprosy,

tifüs ya da cüzzam salgınını bilmiyordu.

where the prevalent ideas were that there were

O zamanlar,

bad people or bad humors or bad air,

kötü insan, kötü mizaç ya da kötü havanın olduğu anlaşıydı hâkim olan

and widows were dragged around the moat,

ve dullar hendek etrafında sürüklendi

and dungeons were part of the solution.

ve zindanlar çözümün bir parçasıydı.

The other explanation or, in a way,

Bir başka açıklama ya da başka deyişle,

the solution suggested,

önerilen çözüm ise,

is please fix all of these things:

şunların bir zahmet düzeltilmesidir:

the schools, the community, the homes, the families,

okul, toplum, ev, aile,

everything.

herşey!

And I'd heard this before as well.

Bunu da önceden duydum.

I'd called this the "everything" theory,

Ben bunu "Herşey" teorisi olarak adlandırmak istedim

or EOE: Everything On Earth.

ya da DOH (EOE): Dünyada Olan Herşey.

But we'd also realized

Diğer süreçleri ve problemleri

in treating other processes and problems

ele alırken farkına vardığımız bir şey vardı,

that sometimes you don't need to treat everything.

o da herşeyin tedavi edilmesinin gerekli olmadığı idi.

And so the sense that I had

Ve bu noktada hissettiğim şey,

was there was a giant gap here.

ortada dev bir boşluk olduğuydu.

The problem of violence was stuck,

Şiddet problemi tıkanıp kalmış durumda

and this has historically been the case

ve daha birçok olay geçmişten beri

in many other issues.

bu şekilde.

Diarrheal diseases had been stuck.

İshal hastalıklarında takılıp kalındı.

Malaria had been stuck.

Sıtmada takılıp kalındı.

Frequently, a strategy has to be rethought.

Bir strateji sıklıkla yeniden gözden geçirilmelidir.

It's not as if I had any idea what it would look like,

Neye benzeyeceği hakkında bir fikrim olduğundan değil,

but there was a sense that we would have to do

ancak yeni çalışanlar kategorisinde

something with new categories of workers

bir şeyler yapmamız gerektiği,

and something having to do with behavior change

davranış değişimiyle ilgili bir şeyler yapmamız gerektiği

and something having to do with public education.

ve toplum eğitiminde bir şeyler yapmamız gerektiği ile ilgili bir hisse sahiptim.

But I began to ask questions

Ancak sorular sormaya başladım

and search out the usual things

ve daha önceden de araştırmış olduğum

that I had been exploring before,

olağan şeyleri buldum.

like, what do the maps look like?

Örneğin, haritalar nasıl görünüyordu?

What do the graphs look like?

Grafikler neye benziyordu?

What does the data look like?

Veriler nasıldı?

And the maps of violence

Ve Amerika'daki birçok şehirde

in most U.S. cities

şiddetin haritası

looked like this.

bu şekilde görünüyordu.

There was clustering.

Bir kümeleşme vardı.

This reminded me of clustering that we'd seen also

Bu, bana daha önceden

in infectious epidemics,

bulaşıcı hastalıklarda gördüğümüz kümeleşme tablosunu hatırlattı,

for example cholera.

tıpkı kolerada olduğu gibi...

And then we looked at the maps,

Haritalara baktığımız zaman,

and the maps showed this typical wave

haritalar bize tipik bir dalgalanmayı göstermekteydi,

upon wave upon wave,

dalga üzerine dalga,

because all epidemics

çünkü bütün salgınlar

are combinations of many epidemics.

birçok salgının birleşimidir.

And it also looked like infectious epidemics.

Ve bu harita tıpkı salgın hastalıkların tablosu gibi göründüğünden,

And then we asked the question,

bir soru sorduk....

well what really predicts a case of violence?

Pekâlâ, neydi şiddet olgusunun gerçekten varlığını gösteren?

And it turns out that the greatest predictor

Ve cevap ise, şiddet olgusunun varlığını,

of a case of violence is a preceding case of violence.

şiddetin, şiddetle körüklenmiş olması ortaya koyuyordu.

Which also sounds like, if there is a case of flu,

Bu tıpkı grip olunması gibiydi,

someone gave someone a case of flu, or a cold,

birisi grip ya da nezle olduğunda, etrafa bulaştırması gibi

or the greatest risk factor of tuberculosis

ya da tüberkülozda en büyük risk grubunda olanların

is having been exposed to tuberculosis.

tüberküloza maruz kalanlar olması gibi...

And so we see that violence is, in a way,

Ve böylelikle gördük ki, şiddet de

behaving like a contagious disease.

tıpkı bulaşıcı bir hastalık gibi bulaşıyordu.

We're aware of this anyway

Hayatımızda bunun

even in our common experiences

pek çok örneğini görmüşüzdür

or our newspaper stories

ya da gazetelerde hikâyeler okumuşuzdur,

of the spread of violence from fights

şiddetin dövüşten yayıldığını

or in gang wars or in civil wars

ya da mafya veya iç savaşları

or even in genocides.

ya da soykırımları...

And so there's good news about this, though,

Bununla beraber, bu konuyla ilgili güzel haberler de var,

because there's a way to reverse epidemics,

çünkü salgını geriye çevirmek mümkün

and there's really only three things that are done

ve salgını geriye çevirmek için

to reverse epidemics,

yapılacak sadece üç şey var

and the first of it is interrupting transmission.

ve bunlardan birincisi, bulaşmanın önünü kesmektir.

In order to interrupt transmission,

Bulaşmayı önlemenin yolu ise,

you need to detect and find first cases.

salgına sebep olan ilk vakayı bulmaktır.

In other words, for T.B. you have to find somebody

Başka bir deyişle, örneğin tüberkülozda,

who has active T.B. who is infecting other people.

tüberkülozu yayan, aktif hastayı bulmak gerekir.

Make sense?

Anlatabiliyor muyum?

And there's special workers for doing that.

Ve sadece bununla meşgul olan özel görevliler vardır.

For this particular problem,

Bu sorun için,

we designed a new category of worker

yeni çalışan grubu dizayn ettik,

who, like a SARS worker

SARS ile ilgili çalışmalar yapan görevliler,

or someone looking for bird flu,

ya da kuş gribini inceleyen görevliler gibi,

might find first cases.

çalışmalar yapıp ilk vakayı bulacaklardı.

In this case, it's someone who's very angry

Bu vakada, birisi kız arkadaşına baktığı için

because someone looked at his girlfriend

ya da birisi ona borçlu olduğu için

or owes him money,

çok öfkeli olan biri olacaktı

and you can find workers and train them

ve görevliler bulup

into these specialized categories.

onları bu spesifik kategoriler üzerine eğitebilirsiniz.

And the second thing to do, of course,

Ve yapacağınız ikinci iş ise, hiç şüphesiz ki,

is to prevent further spread,

yayılmayı önlemektir.

that means to find who else has been exposed,

Bunun anlamı, bu salgından daha başka kimin etkilendiğini bulmaktır,

but may not be spreading so much right now

belki de şimdilik çok fazla yaymıyor olabilir,

like someone with a smaller case of T.B.,

tüberküloza yakalanmış küçük vaka sayılan birisi gibi

or someone who is just hanging out in the neighborhoods,

ya da mahallede takılan birisi gibi,

but in the same group,

ama aynı gruptadır

and then they need to be, in a way,

ve onlar da, bir bakıma,

managed as well,

spesifik hastalık sürecine özgü şekilde

particular to the specific disease process.

yönetilmelidir.

And then the third part, the shifting the norms,

Ve üçüncü bölüm ise, normları değiştirmektir

and that means a whole bunch of community activities,

ve bunun anlamı bir sürü toplum faaliyeti,

remodeling, public education,

yeniden yapılanma, halk eğitiminin olmasıdır

and then you've got what you might call

ve bundan sonra artık

group immunity.

elinizde grup bağışıklığı denen şey vardır.

And that combination of factors

Ve adı geçen birleşik faktörler sayesinde,

is how the AIDS epidemic in Uganda

AİDS salgını Uganda'da

was very successfully reversed.

çok başarılı bir şekilde geri çevrildi.

And so what we decided to do in the year 2000

Ve böylece 2000 senesinde yapmayı kararlaştırdığımız şey,

is kind of put this together in a way

bunların hepsini bir şekilde birleştirmekti,

by hiring in new categories of workers,

yeni bir görevli kategorisi istihdam ederek,

the first being violence interruptors.

yani ilk "şiddet müdahalecileri" olarak.

And then we would put all of this into place

Ve sonra bunların hepsini,

in one neighborhood

o sırada Amerika Birleşik Devletleri'nde

in what was the worst police district

polis kontrolünün en zayıf olduğu

in the United States at the time.

bir semte koyacaktık.

So violence interruptors hired from the same group,

İşte "şiddet müdahalecileri" aynı gruptan işe alındı,

credibility, trust, access,

güvenirlik, sadakat, erişim yönünden

just like the health workers in Somalia,

tıpkı Somali'de seçilen sağlık görevlileri gibi,

but designed for a different category,

ama farklı bir kategori için tasarlanmıştı

and trained in persuasion,

ve ikna edebilme, insanları sakinleştirebilme,

cooling people down, buying time, reframing.

zaman kazanma, yeni boyut kazandırma alanında eğitilmişti.

And then another category of worker,

Daha sonra, diğer bir kategoride çalışanlar işe alındı,

the outreach workers, to keep people

sosyal çalışanlar, insanları bir bakıma

in a way on therapy for six to 24 months.

6-24 aylık terapi altında tutmak için.

Just like T.B., but the object is behavior change.

Aynen tüberkülozda olduğu gibi, ama bu sefer amaç davranış değişikliğiydi.

And then a bunch of community activities

Daha sonra normları değiştirmek için

for changing norms.

bir sürü toplumsal aktivite yapıldı.

Now our first experiment of this

Şu an, bizim ilk deneyimiz

resulted in a 67-percent drop

Chicago'nun Batı Garfield semtinde

in shootings and killings

ateş etme ve öldürmelerde

in the West Garfield neighborhood of Chicago.

%67 oranında bir düşüşe sebep oldu.

(Applause)

(Alkış)

And this was a beautiful thing

Ve bu semt adına

for the neighborhood itself,

güzel bir şeydi,

first 50 or 60 days, then 90 days,

ilk 50. ya da 60. gün, daha sonra 90. gün,

and then there was unfortunately another shooting

ve daha sonra ne yazık ki başka bir ateş etme oldu,

in another 90 days,

diğer 90. gün

and the moms were hanging out in the afternoon.

ve anneler öğleden sonraları dışarda vakit geçiriyordu.

They were using parks they weren't using before.

Önceleri kullanmadıkları park yerlerini kullanıyordu.

The sun was out. Everybody was happy.

Dışarıda güneş vardı ve herkes mutluydu.

But of course, the funders said, "Wait a second,

Hiç şüphesiz, sponsorlar şöyle dedi;

do it again."

"Bir dakika! Bunu bir daha yapın!"

And so we had to then, fortunately,

Ve neyse ki biz de aynı deneyi tekrarlamak için

get the funds to repeat this experience,

parasal destek aldık

and this is one of the next four neighborhoods

ve bu dört komşu semtten birisi,

that had a 45-percent drop in shootings and killings.

burada ateş etme ve öldürmelerde %45 oranında bir düşüş sağlandı.

And since that time, this has been replicated

Ve o zamandan şu ana kadar

20 times.

bu durum 20 kez tekrarlandı.

There have been independent evaluations

Adalet Bakanlığı ve CDC (Hastalık kontrol ve korunma merkezleri) tarafından desteklenen

supported by the Justice Department

ve Johns Hopkins tarafından uygulanan

and by the CDC and performed by Johns Hopkins

bağımsız değerlendirmeler var,

that have shown 30-to-50-percent and 40-to-70-percent

bu yeni metodlar uygulanarak

reductions in shootings and killings

ateş etme ve öldürmelerde

using this new method.

%30-50 ve %40-70'lik düşüş elde edildiğini gösteren.

In fact, there have been three independent

Aslında, şu ana kadar üç bağımsız

evaluations of this now.

değerlendirme bulunmaktadır.

Now we've gotten a lot of attention as a result of this,

Şimdilerde bunun sonucu olarak oldukça fazla ilgi topluyoruz,

including being featured on

The New York Times'ın Pazar ekinin

The New York Times' Sunday magazine cover story.

kapak hikâyesi de olduk.

The Economist in 2009

2009'da Ekonomist bu çalışma

said this is "the approach that will come to prominence."

"Ün kazanacak yaklaşım olacaktır.", dedi.

And even a movie was made around our work.

Hatta çalışmamızı konu alan bir film bile yapıldı.

[The Interrupters]

[Müdahaleciler]

However, not so fast,

Ancak, çok çabuk olmadı bu,

because a lot of people did not agree

bir çok kişinin bu yolu

with this way of going about it.

tasvip etmemesinden dolayı.

We got a lot of criticism,

Bir çok eleştiri aldık,

a lot of opposition,

bir çok karşı gelme

and a lot of opponents.

ve bir çok karşıt kazandık.

In other words, what do you mean, health problem?

Başka bir deyişle, "sağlık problemi" ile neyi kastediyorsunuz?

What do you mean, epidemic?

"Salgın" derken neyi kastediyorsunuz?

What do you mean, no bad guys?

"Kötü çocuklar yok" derken neyi kastediyorsunuz?

And there's whole industries designed

Ve kötü insanları yönetmek için

for managing bad people.

bir sürü iş alanı tasarlanmış durumda.

What do you mean, hiring people

"Sabıkası olan kişileri işe almak" ile

who have backgrounds?

neyi kastediyorsunuz?

My business friends said,

İş arkadaşlarım bana;

"Gary, you're being criticized tremendously.

"Gary, bu kadar müthiş tenkitler aldığına göre,

You must be doing something right."

sen gerçekten doğru şeyler yapıyor olmalısın.", dediler.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

My musician friends added the word "dude."

Müzisyen arkadaşlarım da "adamım" kelimesini eklediler.

So anyway, additionally,

Ayrıca zaten

there was still this problem,

ortada hâlâ sürmekte olan bu problem mevcuttu

and we were getting highly criticized as well

ve diğer sorunlarla uğraşmadığımız için

for not dealing with all of these other problems.

yoğun bir şekilde tenkitler alıyorduk.

Yet we were able to manage malaria

Lakin, sıtmayı yönetebiliyorduk,

and reduce HIV and reduce diarrheal diseases

AİDS'i ve ishalli hastalıkları azaltmıştık,

in places with awful economies

bunları ekonomik durumu kötü yerlerde

without healing the economy.

ekonomiyi düzeltmeden yapmıştık.

So what's actually happened is,

Asıl neler olduğuna gelirsek,

although there is still some opposition,

hâlâ tenkitler olmasına rağmen,

the movement is clearly growing.

bu hareket şüphesiz ki büyüyor.

Many of the major cities in the U.S.,

Amerika'nın büyük kentlerinin çoğunda,

including New York City and Baltimore

New York, Baltimore

and Kansas City,

ve Kansas dahil,

their health departments are running this now.

sağlık birimleri artık bu hizmeti vermektedir.

Chicago and New Orleans, the health departments

Chicago ve New Orleans'ın sağlık birimlerinin

are having a very large role in this.

bunda büyük bir katkısı var.

This is being embraced more by law enforcement

Bu hareket, kolluk kuvvetleri tarafından bir kaç yıl önce olduğundan daha fazla

than it had been years ago.

benimsenmiş durumda.

Trauma centers and hospitals

Travma merkezleri ve hastaneler

are doing their part in stepping up.

üzerlerine düşen sorumlukları aldılar.

And the U.S. Conference of Mayors

Ve Birleşik Devletler Belediye Başkanları Konferansı tarafından da,

has endorsed not only the approach

sadece yaklaşım olarak değil,

but the specific model.

özel bir model olarak desteklendi.

Where there's really been uptake even faster

Bu hareketin daha hızla kavrandığı yer

is in the international environment,

uluslararası çevreler,

where there's a 55-percent drop

Porto Riko'da ilk semtte

in the first neighborhood in Puerto Rico,

%55'lik düşüş sağlandı,

where interruptions are just beginning in Honduras,

müdahaleler Honduras'ta daha yeni başladı,

where the strategy has been applied in Kenya

Kenya'da stratejiler

for the recent elections,

son seçimlerde uygulandı

and where there have been 500 interruptions in Iraq.

ve Irak'ta 500 adet müdahale oldu.

So violence is responding as a disease

Kısacası, şiddet hastalık gibi cevap vermektedir

even as it behaves as a disease.

ve hatta hastalık gibi davranmaktadır.

So the theory, in a way,

Bir bakıma bu teori,

is kind of being validated by the treatment.

tedavi ile de doğrulanmaktadır.

And recently, the Institute of Medicine

Ve yakınlarda, Tıp Enstitüsü

came out with a workshop report

nörolojiyi de içeren

which went through some of the data,

bazı verilerle destekleyerek,

including the neuroscience,

bu problemin gerçekte bulaşıcı olduğunu

on how this problem is really transmitted.

bir çalıştay raporu olarak sundu.

So I think this is good news,

Bence bu güzel bir haber,

because it allows us an opportunity

çünkü Orta Çağ'dan çıkmamızı sağlayacak

to come out of the Middle Ages,

bir fırsat sunuyor,

which is where I feel this field has been.

ki bence bu konu oralardaydı.

It gives us an opportunity to consider the possibility

Bazı hapishaneleri, oyun alanları ya da parklar ile

of replacing some of these prisons

değiştirilebilme olasılığı hakkında

with playgrounds or parks,

düşünme imkânı veriyor

and to consider the possibility

ve mahallelerimizi mahalleye dönüştürebilme

of converting our neighborhoods into neighborhoods,

olasılığını düşünme imkânı sunuyor

and to allow there to be a new strategy,

ve yeni stratejilere,

a new set of methods, a new set of workers:

yeni metodlara, yeni görevlilere olanak sağlamayı mümkün kılıyor.

science, in a way, replacing morality.

Bir bakıma, bilim ahlâkı değiştiriyor.

And moving away from emotions

Ve hislerden uzaklaşmak,

is the most important part of the solution

çözümün en önemli parçasıdır,

to science as a more important part of the solution.

bilime göre çözümün daha önemli bir parçasıdır.

So I didn't mean to come up with this at all.

Aslında ben bunların hiçbirini yapmak için gelmedim.

It was a matter of,

Asıl mesele,

I wanted actually a break,

gerçekten bir mola istememdi

and we looked at maps, we looked at graphs,

ve haritalara baktık, grafiklere baktık

we asked some questions

ve bazı sorular sorduk

and tried some tools

ve uzun zamandır

that actually have been used many times before

başka şeyler için birçok kez kullanılan

for other things.

bazı araçları denedik.

For myself, I tried to get away from

Ben kendi adıma, bulaşıcı hastalıklardan

infectious diseases,

uzak durmak istedim

and I didn't.

ve öyle yapmadım.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)