Heather Barnett: What humans can learn from semi-intelligent slime

Heather Barnett: İnsan, yarım akıllı cıvık mantarlardan ne öğrenebilir?

Çeviri: Ercan Hataysal Gözden geçirme: Hasan Mete

I'd like to introduce you to an organism:

Size bir organizma tanıtmak istiyorum;

a slime mold, Physarum polycephalum.

Bir cıvık mantar, Physarum polycephalum.

It's a mold with an identity crisis, because it's not a mold,

O kimlik krizi yaşayan bir mantar çünkü o bir mantar değil,

so let's get that straight to start with.

Öyleyse olayı düzgün bir şekilde anlatayım.

It is one of 700 known slime molds

O, Amoeba krallığına ait olduğu bilinen,

belonging to the kingdom of the amoeba.

700 cıvık mantar türünden bir tanesi

It is a single-celled organism, a cell,

tek hücreli bir organizma.

that joins together with other cells

Kaynakları maksimum kullanmak adına

to form a mass super-cell

kendi gibi diğer hücrelerle birleşerek

to maximize its resources.

dev bir süper hücreyi oluşturur.

So within a slime mold you might find thousands

Yani bir cıvık mantar

or millions of nuclei,

hücre duvarlarını paylaşan,

all sharing a cell wall,

tek bir varlıkmış gibi gözükse de

all operating as one entity.

milyonlarca hücre çekirdeğinden oluşur.

In its natural habitat,

Doğal yaşamında cıvık mantarları,

you might find the slime mold foraging in woodlands,

ormanlık alanlarda yiyecek ararken,

eating rotting vegetation,

çürümüş bitkileri yerken görebilirsiniz.

but you might equally find it

Aynı şekilde onları

in research laboratories,

araştırma laboratuvarlarında,

classrooms, and even artists' studios.

dersliklerde ve hatta sanat stüdyolarında bulabilirsiniz.

I first came across the slime mold about five years ago.

İlk defa bir cıvık mantarla beş yıl önce karşılaştım.

A microbiologist friend of mine

Bir gün mikrobiyolog bir arkadaşım bana,

gave me a petri dish with a little yellow blob in it

içinde sarı bir kütle bulunan

and told me to go home and play with it.

bir petri kabı verdi ve eve gidip onunla onunla oynamamı söyledi.

The only instructions I was given,

Hakkında bana verilen bilgi;

that it likes it dark and damp

karanlık ve nemli ortamı sevdiği

and its favorite food is porridge oats.

ve favori yiyeceğin yulaf olduğuydu.

I'm an artist who's worked for many years

Biyolojiyle ve bilimsel süreçlerle

with biology, with scientific processes,

yıllardır uğraşan bir sanatçı olduğumdan, benim için

so living material is not uncommon for me.

yaşayan canlılar hiç bir zaman olağandışı olmadı.

I've worked with plants, bacteria,

Bitkilerle, bakterilerle,

cuttlefish, fruit flies.

mürekkep balıklarıyla ve meyve sinekleriyle çalıştım.

So I was keen to get my new collaborator home

Bakalım yeni iş arkadaşım neler yapabiliyordu,

to see what it could do.

görmek istiyordum.

So I took it home and I watched.

Onu eve getirdim ve izlemeye başladım.

I fed it a varied diet.

Onu zengin bir diyetle besledim.

I observed as it networked.

Bir ağ gibi dizildiklerini gözlemledim.

It formed a connection between food sources.

Besin kaynağı etrafında bağlantılar kurdular.

I watched it leave a trail behind it,

Nerede olduklarına dair arkalarında

indicating where it had been.

iz bıraktıklarını gördüm.

And I noticed that when it was fed up with one petri dish,

Petri kabından bıktığından, artık oradan kurtulup

it would escape and find a better home.

daha iyi bir ev bulmak istedi.

I captured my observations

Gözlemlerimi belirli zaman aralıklarında

through time-lapse photography.

fotoğrafladım.

Slime mold grows at about one centimeter an hour,

Cıvık mantarlar saatte yaklaşık bir cm kadar büyür

so it's not really ideal for live viewing

ve bu başında bekleyip seyretmek için o kadar da ideal değil

unless there's some form of really extreme meditation,

ama bazı formları zaman aralıklı çekimlerde

but through the time lapse,

aşırı meditasyon etkisi yapıyor.

I could observe some really interesting behaviors.

Bazı ilginç davranışlar da gözlemleyebildim.

For instance, having fed on a nice pile of oats,

Örneğin; Cıvık mantarlar güzel bir yığın yulaf üzerinde beslendiğinde;

the slime mold goes off to explore new territories

Yeni bölgeleri keşfetmek ve sürekli farklı

in different directions simultaneously.

yönlere doğru çoğalırlar.

When it meets itself,

Kendisiyle karşılaştığı zaman,

it knows it's already there,

zaten orada olduğunu

it recognizes it's there,

anlar ve ona göre

and instead retreats back

geriye gelerek

and grows in other directions.

farklı yönlere doğru büyümeye devam eder.

I was quite impressed by this feat,

Bu ustalık karşında oldukça etkilendim

at how what was essentially just a bag of cellular slime

ve nasıl oluyor da sadece bir çanta hücresel balçık,

could somehow map its territory,

kendi sınırlarını planlayabiliyor ve

know itself, and move with seeming intention.

bölgelerini tanıyıp ona göre hareket edebiliyor.

I found countless scientific studies,

Bu bir organizma hakkında sayısız bilimsel çalışma,

research papers, journal articles,

araştırma kayıtları, dergi makaleleri,

all citing incredible work with this one organism,

ve inanılmaz çalışmalar buldum

and I'm going to share a few of those with you.

ve onları sizlerle paylaşacağım.

For example, a team in Hokkaido University in Japan

Örneğin; Japonya' da Hokkaido Üniversitesi'nde bir grup,

filled a maze with slime mold.

cıvık mantarları bir labirente koydular.

It joined together and formed a mass cell.

Hepsi birleşip kitlesel bir hücre oluşturdular.

They introduced food at two points,

İki ayrı noktaya yiyecek koydular,

oats of course,

tabi ki yulaf

and it formed a connection

ve besinle kendi arasında

between the food.

bir bağlantı kurdu.

It retracted from empty areas and dead ends.

Boş bölgelerden ve çıkmaz yollardan geri çekildi.

There are four possible routes through this maze,

Bu labirentte dört olası rota vardı,

yet time and time again,

zaman geçtikçe

the slime mold established the shortest

cıvık mantar; en kısa ve etkili

and the most efficient route.

rotayı belirledi.

Quite clever.

Oldukça zeki.

The conclusion from their experiment

Deneylerinin sonucunda

was that the slime mold had a primitive form of intelligence.

Cıvık mantarların, zekanın ilkel bir formuna sahip olduğu belirlendi.

Another study exposed cold air at regular intervals to the slime mold.

Başka bir çalışmada; cıvık mantar belirli aralıklarda soğuk havaya maruz bırakıldı.

It didn't like it. It doesn't like it cold.

Bunu sevmedi. Soğuğu sevmedi.

It doesn't like it dry.

Kuruluğu sevmedi.

They did this at repeat intervals,

Bu durum belirli aralıklarda tekrarlandı

and each time, the slime mold

ve her seferinde, cıvık mantar

slowed down its growth in response.

yavaşladı ve tepki olarak büyümesini kontrol altında tuttu.

However, at the next interval,

Ama sonraki aralıkta araştırmacılar,

the researchers didn't put the cold air on,

soğuk havayı kapattığında;

yet the slime mold slowed down in anticipation

cıvık mantar soğuk havanın tekrar gelme

of it happening.

ihtimaline karşı yavaşladı.

It somehow knew that it was about the time

Her nasılsa sevmediği bu soğuk havanın,

for the cold air that it didn't like.

belirli zamanlarda geldiğini öğrendi.

The conclusion from their experiment

Deneylerinin sonucunda;

was that the slime mold was able to learn.

cıvık mantarların öğrenme yeteneğinin olduğu tespit edildi.

A third experiment:

Üçüncü bir deneyde ise;

the slime mold was invited

Cıvık mantarın yulaf ile dolu bir bölgeyi

to explore a territory covered in oats.

keşfetmesi istenildi.

It fans out in a branching pattern.

Desenli dallanmalar oluşturarak alana yayıldı.

As it goes, each food node it finds,

Her besin bulduğu bölgede

it forms a network, a connection to,

bir ağa dönüştü ve bağlantılar oluşturdu

and keeps foraging.

ve yiyecek aramaya devam etti.

After 26 hours, it established

26 saat sonra,

quite a firm network

farklı yulaflar arasında

between the different oats.

oldukça sağlam bir ağ oluşturdu.

Now there's nothing remarkable in this

Belki bu dikkat çekici gelmemiş olabilir

until you learn that the center oat that it started from

ta ki ;Merkezdeki yulafın

represents the city of Tokyo,

Tokyo şehrini , çevredeki yulafların

and the surrounding oats are suburban railway stations.

banliyö tren istasyonlarını temsil ettiğini öğrenene kadar.

The slime mold had replicated

Cıvık mantar Tokyo taşıma ağını

the Tokyo transport network

taklit etti.

— (Laughter) —

(Gülüşmeler)

a complex system developed over time

Uzunca bir süredir bir kompleks sistem geliştirildi

by community dwellings, civil engineering, urban planning.

toplu konutlar, çevre mühendisliği ve, kentsel planlama hakkında.

What had taken us well over 100 years

Bu sistemi geliştirmek bizim 100 yıldan fazla zamanımızı alırken,

took the slime mold just over a day.

cıvık mantarın bir günden biraz daha fazla zamanını aldı.

The conclusion from their experiment

Deneyin sonucu olarak;

was that the slime mold can form efficient networks

Cıvık mantar çok etkili ağlara dönüşüp

and solve the traveling salesman problem.

bu işle uğraşanların problemini çözdü.

It is a biological computer.

Bu; matematik sistemiyle çalışan,

As such, it has been mathematically modeled,

algoritmik analizli,

algorithmically analyzed.

çoğalan, tekrarlayan ve simüle olabilen

It's been sonified, replicated, simulated.

biyolojik bir bilgisayar.

World over, teams of researchers

Dünya üzerinde, araştırma grupları

are decoding its biological principles

biyolojik prensiplerin matematiksel

to understand its computational rules

kurallarını anlayıp, onlardan öğrendiklerini,

and applying that learning to the fields of electronics,

programlama ve robot teknolojisi için

programming and robotics.

elektronik alanında uygulamaya çalışıyorlar.

So the question is,

Burada soru şu;

how does this thing work?

Bu olay nasıl işliyor?

It doesn't have a central nervous system.

Bir sinir sistemi olmamasına rağmen.

It doesn't have a brain,

Bir beyni olmamasına rağmen,

yet it can perform behaviors

onun sergilediği davranışlar

that we associate with brain function.

bizim ortaklaşa beyin fonksiyonu ile gerçekleştirdiğimiz şeyler.

It can learn, it can remember,

O öğrenebilir, o hatırlayabilir.

it can solve problems, it can make decisions.

Problemleri çözebilir, karar verebilir.

So where does that intelligence lie?

Peki zeka yalanı bunun neresinde?

So this is a microscopy, a video I shot,

Bu kaydettiğim video yaklaşık 100 defa büyütülmüş,

and it's about 100 times magnification,

yaklaşık 20 defa hızlandırılmış

sped up about 20 times,

bir mikroskop görüntüsü.

and inside the slime mold,

Cıvık mantarın içerisinde

there is a rhythmic pulsing flow,

ritmik basınçlı bir akışa sahip

a vein-like structure carrying

damarsal sisteme benzeyen,

cellular material, nutrients and chemical information

hücrelere; hücresel madde, besin ve kimyasal bilgi taşıyan

through the cell,

bir yapıya sahip olduğu görülüyor.

streaming first in one direction and then back in another.

Bu akıntı önce bir yöne doğru gerçekleşiyor ve sonra diğerine.

And it is this continuous, synchronous oscillation

Ve bu senkronize bir salınım şeklinde

within the cell that allows it to form

hücrenin formuna izin verdiği şekilde devam ediyor.

quite a complex understanding of its environment,

Büyük ölçekli aygıtlar olmadan

but without any large-scale control center.

doğasını anlamak oldukça karışık.

This is where its intelligence lies.

İşte bu zekasının yalan söylediği yer.

So it's not just academic researchers

Bu sadece üniversitelerde akademik araştırmacıların

in universities that are interested in this organism.

ilgilendiği bir organizma değil.

A few years ago, I set up SliMoCo,

Bundan yıllar önce, SliMoCO' yu kurdum.

the Slime Mould Collective.

Bir cıvık mantarla ilgilenenler topluluğu.

It's an online, open, democratic network

Cıvık Mantar araştırıcıları ve meraklılarının

for slime mold researchers and enthusiasts

bildiklerini ve deneylerini paylaşabilecekleri

to share knowledge and experimentation

çevrimiçi, açık ve demokratik bir topluluk

across disciplinary divides

disiplin ve akademik sınıflandırmanın

and across academic divides.

karşısında olacak şekilde.

The Slime Mould Collective membership is self-selecting.

Cıvık mantar topluluğu da üyelerini kendi kendine seçer.

People have found the collective

İnsanlar topluluğu bulur,

as the slime mold finds the oats.

cıvık mantarların yulafı bulduğu gibi.

And it comprises of scientists

Topluluk bilim adamlarından,

and computer scientists and researchers

bilgisayar araştırmacılarından

but also artists like me,

benim gibi sanatçılardan,

architects, designers, writers, activists, you name it.

mimarlardan, tasarımcılardan,yazarlardan, aktivistlerden vs. oluşur.

It's a very interesting, eclectic membership.

Çok ilgi çekici ve kapsamlı topluluk...

Just a few examples:

Mesela örnek verirsek;

an artist who paints with fluorescent Physarum;

Physarum' u floresanla boyayan bir sanatçı,

a collaborative team

Biyolojik ve elektronik dizaynla

who are combining biological and electronic design

onların 3d çıktısını alabilen

with 3D printing technologies in a workshop;

işbirlikçi bir takım,

another artist who is using the slime mold

alanlarını belirlemek için

as a way of engaging a community

birbirine geçen bir topluluğu örneklemek için

to map their area.

cıvık mantarları kullanan başka bir sanatçı.

Here, the slime mold is being used directly

İşte cıvık mantarlar doğrudan

as a biological tool, but metaphorically

bir biyolojik araç olarak kullanılarak

as a symbol for ways of talking

sosyal bağlılık, iletişim komünikasyon ve

about social cohesion, communication

kooperasyon

gibi bir çok iletişim yolunda sembol oldu.

and cooperation.

Other public engagement activities,

Kamusal aktivite olarak,

I run lots of slime mold workshops,

Cıvık mantarları sempatik gösterecek

a creative way of engaging with the organism.

çok fazla atölye çalışması düzenledim.

So people are invited to come and learn

İnsanlar gelip öğrensin diye davet edildi,

about what amazing things it can do,

bu şaşırtıcı şeylerin neler yaptığını görmek için

and they design their own petri dish experiment,

kendi petri kabı deneylerini dizayn ettiler.

an environment for the slime mold to navigate

Cıvık mantarın doğasını ve

so they can test its properties.

ve onların özelliklerini keşfedebildiler.

Everybody takes home a new pet

Herkes evine yeni bir evcil hayvan alıyor

and is invited to post their results

ve Cıvık Mantar topluluğuna

on the Slime Mould Collective.

elde ettikleri sonuçları gönderiyorlar.

And the collective has enabled me

Böylece topluluk;

to form collaborations

ilginç insanlarla birlikte bir dizi

with a whole array of interesting people.

işbirliği yapmamızı sağladı.

I've been working with filmmakers

Cıvık mantarla ilgili Uzun metrajlı

on a feature-length slime mold documentary,

bir film için belgesel yapımcılarıyla çalışıyorum.

and I stress feature-length,

Uzun metraj olması beni strese soksa da

which is in the final stages of edit

şu an düzenlenmesinin son aşamasında ve

and will be hitting your cinema screens very soon.

yakında sinema ekranlarında göreceksiniz

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It's also enabled me to conduct what I think is

Ayrıca bu beni, cıvık mantarlar deneyini yöneten

the world's first human slime mold experiment.

dünyanın ilk insanı yaptı.

This is part of an exhibition in Rotterdam last year.

Bu, geçen yıl Rotterdam'da serginin bir bölümü.

We invited people to become slime mold for half an hour.

İnsanları yarım saatliğine cıvık mantar olmaları için davet ettik.

So we essentially tied people together

Böylece insanları bir araya toplamış olduk;

so they were a giant cell,

bir araya gelince onlar Dev Hücre oldular

and invited them to follow slime mold rules.

ve onlara cıvık mantar kurallarına uymalarını istedik.

You have to communicate through oscillations,

Sadece ufak salınımlarla iletişim yapacaksınız,

no speaking.

Konuşmak yok.

You have to operate as one entity, one mass cell,

Tek bir varlık gibi hareket edeceksiniz, dev bir hücre gibi,

no egos,

Ego yok,

and the motivation for moving

ve hareket için motive olun

and then exploring the environment

ve yemek bulmak için

is in search of food.

çevreyi keşfedin.

So a chaotic shuffle ensued as this bunch of strangers

Yabancılardan oluşan karma bir topluluk

üzerlerinde "Cıvık Mantar Olmak" yazılı tişörtlerle ve birbirlerine sarı iplerle bağlanmış halde

tied together with yellow ropes wearing "Being Slime Mold" t-shirts

wandered through the museum park.

Müze Park' ta gezindiler.

When they met trees, they had to reshape

Ağaçlarla karşılaştıklarında, bağlantılarının şeklini değiştirmek zorundaydılar,

their connections and reform as a mass cell

Tıpkı bir dev hücre gibi

through not speaking.

Konuşmadan.

This is a ludicrous experiment in many, many ways.

Her açıdan bu çok komik bir deneydi.

This isn't hypothesis-driven.

Hipnozla yaptırılan bir şey değildi,

We're not trying to prove, demonstrate anything.

Herhangi bir prova ya da demo yapılmadan.

But what it did provide us was a way

peki bunun bize ne sağladığına gelirsek;

of engaging a broad section of the public

halktan geniş bir bölüm birlik olarak,

with ideas of intelligence, agency, autonomy,

zeka, aracılık ve özerklik hakkındaki düşüncelerle

and provide a playful platform

ve bize eğlenceli bir platform sağlayarak

for discussions about

bu konuda ortaya çıkan düşünceleri

the things that ensued.

tartışmamızı sağladı

One of the most exciting things

Bu deney hakkında en çok ilgi çekici

about this experiment

şeylerden biri de

was the conversation that happened afterwards.

daha sonra gerçekleşen görüşmeler oldu.

An entirely spontaneous symposium happened in the park.

Mesela parkta spontan bir şekilde gerçekleşen bir sempozyum oldu.

People talked about the human psychology,

İnsanlar psikoloji hakkında konuştular.

of how difficult it was to let go

Bireysel kişiliklerini ve egolarını bırakmanın

of their individual personalities and egos.

ne kadar zor olduğunu konuştular.

Other people talked about bacterial communication.

Başka bir grup bakterilerin iletişimi hakkında konuştu.

Each person brought in their own

Her insan kendi

individual interpretation,

bireysel yorumunu getirdi

and our conclusion from this experiment was that

ve bu deneyin sonucu olarak;

the people of Rotterdam were highly cooperative,

Rotterdam' daki insanların da yüksek oranda işbirliği içinde olabileceği düşünüldü

especially when given beer.

özellikle bira verilirse.

We didn't just give them oats.

Biz onlara sadece yulaf vermedik.

We gave them beer as well.

Bira da verdik.

But they weren't as efficient as the slime mold,

Ama Cıvık Mantar grubu kadar etkili olamadılar

and the slime mold, for me,

ve benim için Cıvık Mantar

is a fascinating subject matter.

büyüleyici bir konu.

It's biologically fascinating,

Biyolojik olarak büyüleyici,

it's computationally interesting,

Hesaplama olarak büyüleyici,

but it's also a symbol,

aynı zamanda o bir sembol

a way of engaging with ideas of community,

toplumun fikirlerini birleştiren bir yol,

collective behavior, cooperation.

kollektif bir davranış oluşturan ve işbirliği sağlayan.

A lot of my work draws on the scientific research,

Bilimsel araştırma esnasında çok fazla çalışma çizimim oldu,

so this pays homage to the maze experiment

bu farklı yoldan

but in a different way.

labirent deneyine saygı duymayı sağlıyor.

And the slime mold is also my working material.

Cıvık mantarlar aynı zamanda benim çalışma malzemem.

It's a coproducer of photographs, prints, animations,

Fotoğraflar, çıktılar, animasyonlar ve

participatory events.

katılımlı olaylarda ortak yapımcı oldular.

Whilst the slime mold doesn't choose

Cıvık Mantarlar benimle

to work with me, exactly,

çalışmayı seçmediler açıkçası.

it is a collaboration of sorts.

Bu bir işbirliğinin bir çeşidiydi.

I can predict certain behaviors

Bu belirli davranışların nasıl çalıştığını anlamaya

by understanding how it operates,

çalışıyordum ama

but I can't control it.

onu kontrol edemiyordum.

The slime mold has the final say

Yaratıcı süreçte son söz

in the creative process.

Cıvık Mantarın oldu.

And after all, it has its own internal aesthetics.

Bütün bunlardan sonra o kendi içsel estetiğine sahipti.

These branching patterns that we see

Gördüğümüz dallanma yapan desenler,

we see across all forms, scales of nature,

tüm formlarda doğanın terazisini;

from river deltas to lightning strikes,

nehir deltalarından, yıldırımlara,

from our own blood vessels to neural networks.

damar sistemimizden, sinir sistemimize kadar karşımızda görürüz.

There's clearly significant rules at play

Bu basit ama karmaşık bir organizmada

in this simple yet complex organism,

açıkça önemli kurallar var

and no matter what our disciplinary perspective or our mode of inquiry,

bizim sorgulamamızdaki disiplin ve bakış açısı ne olursa olsun.

there's a great deal that we can learn

Bu beyne sahip olmayan bir damladan

from observing and engaging

gözlemleyerek ve güzelliğinden etkilenerek

with this beautiful, brainless blob.

öğrendiğimiz büyük bir şey.

I give you Physarum polycephalum.

Size Physarum Polycephalum'u aktardım.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)