Heather Barnett: What humans can learn from semi-intelligent slime

Translator: Thu Pham Reviewer: Huu Nhat Tran

I'd like to introduce you to an organism:

Tôi muốn giới thiệu cho các bạn một loài sinh vật:

a slime mold, Physarum polycephalum.

đó là một loại nấm nhầy, Physarum polycephalum.

It's a mold with an identity crisis, because it's not a mold,

Nó là loại nấm với sự khác biệt, bởi nó lại không là nấm,

so let's get that straight to start with.

hãy đi thẳng vào vấn đề.

It is one of 700 known slime molds

Nó là một trong 700 loài nấm mốc nhờn đã được biết,

belonging to the kingdom of the amoeba.

thuộc giới amoeba.

It is a single-celled organism, a cell,

Đây là một loài cá thể đơn bào, chỉ một tế bào,

that joins together with other cells

và liên kết với các tế bào khác

to form a mass super-cell

để hình thành nên một siêu tế bào

to maximize its resources.

và để tối đa hóa nguồn tài nguyên của chúng.

So within a slime mold you might find thousands

Vì vậy, trong mỗi nấm mốc chứa hàng nghìn

or millions of nuclei,

đến hàng triệu nhân,

all sharing a cell wall,

tất cả đều chung một thành tế bào,

all operating as one entity.

tất cả hoạt động như một thực thể

In its natural habitat,

Ở nơi cư ngụ tự nhiên của chúng,

you might find the slime mold foraging in woodlands,

bạn có thể thấy nấm mốc nhờn kiếm ăn ở các vùng rừng cây,

eating rotting vegetation,

ăn rau cỏ đã thối rữa,

but you might equally find it

nhưng bạn có thể cũng thấy nó

in research laboratories,

trong các phòng nghiên cứu,

classrooms, and even artists' studios.

phòng học, và thậm chí các xưởng nghệ thuật.

I first came across the slime mold about five years ago.

Lần đầu tôi tình cờ thấy nấm nhờn là khoảng 5 năm trước

A microbiologist friend of mine

Tôi có bạn là nhà vi sinh học

gave me a petri dish with a little yellow blob in it

đã cho tôi một chiếc đĩa petri với một đốm vàng nhỏ trên đó

and told me to go home and play with it.

và bảo tôi về nhà, chơi với nó.

The only instructions I was given,

Những lời chỉ dẫn duy nhất tôi có được,

that it likes it dark and damp

là nó thích nơi tối ẩm

and its favorite food is porridge oats.

và thức ăn ưa thích của nó là cháo yến mạch.

I'm an artist who's worked for many years

Tôi là một nghệ sĩ đã làm việc nhiều năm

with biology, with scientific processes,

với sinh học, với những phương pháp khoa học,

so living material is not uncommon for me.

vì thế vật thể sống không hề lạ lùng với tôi.

I've worked with plants, bacteria,

Tôi đã làm việc với thực vật, vi khuẩn,

cuttlefish, fruit flies.

với cá mực, ruồi giấm.

So I was keen to get my new collaborator home

Nên tôi khá vui khi đem người cộng tác mới về nhà

to see what it could do.

để xem nó có thể làm gì.

So I took it home and I watched.

Tôi đã mang nó về nhà và quan sát.

I fed it a varied diet.

Tôi cho nó ăn theo một chế độ phong phú.

I observed as it networked.

và quan sát nó kết lưới.

It formed a connection between food sources.

Nó tạo một kết nối giữa các nguồn thức ăn.

I watched it leave a trail behind it,

Tôi đã thấy nó để lại một vệt đằng sau nó,

indicating where it had been.

để chỉ ra nơi mà nó đã đi qua.

And I noticed that when it was fed up with one petri dish,

Và tôi chú ý rằng khi nó đã quá ngán đĩa petri,

it would escape and find a better home.

nó sẽ thoát ra và tìm một ngôi nhà tốt hơn.

I captured my observations

Tôi thu thập lại quan sát của mình

through time-lapse photography.

bằng cách sử dụng kĩ thuật chụp "tua nhanh".

Slime mold grows at about one centimeter an hour,

Nấm mốc nhờn tăng trưởng khoảng một cm mỗi giờ

so it's not really ideal for live viewing

nên việc quan sát trực tiếp không thực sự lý tưởng lắm

unless there's some form of really extreme meditation,

trừ khi sử dụng một số hình thức thiền định rất cực đoan,

but through the time lapse,

nhưng qua kĩ thuật "tua nhanh",

I could observe some really interesting behaviors.

tôi đã có thể quan sát một số hành vi rất thú vị.

For instance, having fed on a nice pile of oats,

Ví dụ, sau khi ăn xong một khối yến mạch ngon lành,

the slime mold goes off to explore new territories

nấm mốc nhờn đã đi khám phá những lãnh thổ mới

in different directions simultaneously.

đồng thời theo những hướng khác nhau.

When it meets itself,

Khi nó gặp chính mình,

it knows it's already there,

nó biết nó đã từng ở đó rồi.

it recognizes it's there,

nó nhận ra nó đang ở chính nơi này,

and instead retreats back

thay vào đó nó quay ngược lại.

and grows in other directions.

rồi phát triển theo những hướng khác.

I was quite impressed by this feat,

Tôi đã khá ấn tượng bởi sự tài ba này,

at how what was essentially just a bag of cellular slime

bởi cái cách mà sinh vật về bản chất chỉ là một túi chất nhầy tế bào

could somehow map its territory,

không hiểu sao có thể vạch ra lãnh thổ của nó,

know itself, and move with seeming intention.

nhận biết chính mình, và di chuyển với vẻ có chủ đích.

I found countless scientific studies,

Tôi tìm được nhiều nghiên cứu,

tài liệu nghiên cứu, tạp chí,

ghi chép nghiên cứu về loại sinh vật này,

research papers, journal articles,

tôi sẽ chia sẻ một chút với các bạn.

all citing incredible work with this one organism,

Lấy ví dụ, một nhóm ở đại học Hokkaido tại Nhật Bản

and I'm going to share a few of those with you.

đã lấp đầy 1 mê cung bằng nấm nhầy.

For example, a team in Hokkaido University in Japan

Chúng đã tập hợp với nhau và tạo nên 1 siêu tế bào.

filled a maze with slime mold.

Họ đặt thức ăn tại 2 điểm,

It joined together and formed a mass cell.

và đương nhiên đó là yến mạch,

They introduced food at two points,

và nó đã hình thành một mối liên kết

oats of course,

giữa 2 điểm thức ăn ấy.

and it formed a connection

Nó ra khỏi vùng trống và các khu vực chết.

between the food.

Có 4 đường có thể qua mê cung,

It retracted from empty areas and dead ends.

nhưng thời gian trôi qua,

There are four possible routes through this maze,

nấm nhầy đã hình thành tuyến đường

yet time and time again,

ngắn nhất và hiệu quả nhất.

the slime mold established the shortest

Khá thông minh.

and the most efficient route.

Kết luận từ thí nghiệm của họ

Quite clever.

là nấm nhầy có trí tuệ.

The conclusion from their experiment

Nghiên cứu khác về khí lạnh hé lộ

was that the slime mold had a primitive form of intelligence.

nấm nhầy không hề thích lạnh.

Another study exposed cold air at regular intervals to the slime mold.

Nó cũng không thích khô.

It didn't like it. It doesn't like it cold.

Họ đã tiến hành vào các khoảng thời gian lặp lại,

It doesn't like it dry.

và mỗi lần, nấm nhầy

They did this at repeat intervals,

đều phản ứng bằng cách phát triển chậm lại.

and each time, the slime mold

Tuy nhiên, ở quãng tiếp theo,

slowed down its growth in response.

những người nghiên cứu đã không cho khí lạnh vào nữa,

However, at the next interval,

nhưng nấm nhầy đã chậm lại như dự đoán

the researchers didn't put the cold air on,

về sự xảy ra của nó.

yet the slime mold slowed down in anticipation

Bằng cách nào đó nó biết rằng đã đến lúc

of it happening.

có không khí lạnh mà nó không thích.

It somehow knew that it was about the time

Kết luận từ thí nghiệm của họ

for the cold air that it didn't like.

là nấm nhầy có khả năng học hỏi.

The conclusion from their experiment

Một thí nghiệm thứ ba:

was that the slime mold was able to learn.

nấm nhầy được đưa vào

A third experiment:

để khám phá vùng yến mạch.

the slime mold was invited

Nó tạo ra một mô hình phân nhánh.

to explore a territory covered in oats.

Khi nó qua mỗi nút thực phẩm nó tìm thấy,

It fans out in a branching pattern.

nó lại kết nối và tạo ra một mạng lưới

As it goes, each food node it finds,

và tiếp tục kiếm ăn.

it forms a network, a connection to,

Sau 26 giờ, nó đã tạo ra được

and keeps foraging.

một mạng lưới khá vững chắc

After 26 hours, it established

giữa những hạt yến mạch.

quite a firm network

Giờ thì không còn gì đáng chú ý

between the different oats.

đến khi bạn nhận ra trung tâm của hạt yến mạch được bắt đầu từ nơi

Now there's nothing remarkable in this

là đại diện cho thành phố Tokyo,

until you learn that the center oat that it started from

và xung quanh nó là các trạm đường sắt ngoại ô.

represents the city of Tokyo,

Nấm nhờn đã nhân rộng

and the surrounding oats are suburban railway stations.

mạng lưới giao thông của Tokyo

The slime mold had replicated

( Cười)

the Tokyo transport network

một hệ thống phức tạp phát triển theo thời gian

— (Laughter) —

với nhà ở cộng đồng, xây dựng dân dụng, kế hoạch hóa đô thị.

a complex system developed over time

Điều gì đã làm chúng ta mất hơn 100 năm

by community dwellings, civil engineering, urban planning.

thì nấm nhầy chỉ làm trong một ngày.

What had taken us well over 100 years

Kết luận đến từ thực nghiệm của họ

took the slime mold just over a day.

rằng nấm nhầy có thể hình thành một mạng lưới hiệu quả

The conclusion from their experiment

và giải quyết việc người bán hàng đi du lịch.

was that the slime mold can form efficient networks

Đây là một chiếc máy tính sinh học.

and solve the traveling salesman problem.

Nghĩa là, nó được xây dựng dựa trên mô đun toán học,

It is a biological computer.

được phân tích theo thuật toán.

As such, it has been mathematically modeled,

Nó được nhân rộng, được mô phỏng.

algorithmically analyzed.

Trên toàn thế giới, nhóm những nhà nghiên cứu

It's been sonified, replicated, simulated.

đang giải mã tính chất sinh học đặc trưng của nó

World over, teams of researchers

để hiểu quy luật tính toán của nó

are decoding its biological principles

và áp dụng kiến thức đó trong lĩnh vực điện tử,

to understand its computational rules

lập trình và rô bốt.

and applying that learning to the fields of electronics,

Câu hỏi ở đây là,

programming and robotics.

Cái máy tính này làm việc như thế nào?

So the question is,

Nó không có hệ thống thần kinh trung ương.

how does this thing work?

Nó không có não,

It doesn't have a central nervous system.

nhưng nó có thể thể hiện thái độ

It doesn't have a brain,

khi chúng ta kết nối nó với hoạt động của não bộ.

yet it can perform behaviors

Nó có thể học, có thể ghi nhớ,

that we associate with brain function.

có thể giải quyết vấn đề có thể đưa ra quyết định.

It can learn, it can remember,

Vậy trí thông minh nằm ở đâu?

it can solve problems, it can make decisions.

Đây là kính hiển vi, đây là một đoạn video tôi quay lại,

So where does that intelligence lie?

và đây là khoảng 100 lần phóng đại,

So this is a microscopy, a video I shot,

tăng lên khoảng 20 lần,

and it's about 100 times magnification,

và đây là bên trong nấm nhầy,

sped up about 20 times,

có một dòng chảy nhịp nhàng ở đây,

and inside the slime mold,

giống như cấu trúc tĩnh mạch

there is a rhythmic pulsing flow,

cấu trúc tế bào, chất dinh dưỡng, thông tin hóa học

a vein-like structure carrying

thông qua tế bào,

cellular material, nutrients and chemical information

chảy đầu tiên theo một hướng và sau đó quay trở lại theo hướng khác.

through the cell,

Và đó là sự tiếp diễn, đồng bộ hóa dao động

streaming first in one direction and then back in another.

bên trong tế bào cho phép nó thực hiện

And it is this continuous, synchronous oscillation

sự hiểu biết phức tạp của môi trường của nó,

within the cell that allows it to form

nhưng không có bất kì một trung tâm kiểm soát quy mô lớn nào

quite a complex understanding of its environment,

Đây chính là nơi hình thành trí thông minh của nó.

but without any large-scale control center.

Không chỉ những nhà nghiên cứu học thuật

This is where its intelligence lies.

ở đại học mới có hứng thú với sinh vật này.

So it's not just academic researchers

Vài năm trước, tôi lập nên SliMoCo,

in universities that are interested in this organism.

Slime Mould Collective.

A few years ago, I set up SliMoCo,

Đó là một mạng lưới online, rộng mở, và dân chủ

the Slime Mould Collective.

dành cho những nhà nghiên cứu nấm nhầy và những người nhiệt tình

It's an online, open, democratic network

chia sẻ kiến thức và các thí nghiệm

for slime mold researchers and enthusiasts

vượt qua sự khác biệt về tính kỷ luật

to share knowledge and experimentation

và vượt qua cả sự khác biệt về học thuật.

across disciplinary divides

Thành viên của hội này là tự chọn.

and across academic divides.

Mọi người đã tìm ra tập thể

The Slime Mould Collective membership is self-selecting.

như nầm nhầy tìm thấy yến mạch.

People have found the collective

Bao gồm các nhà khoa học

as the slime mold finds the oats.

và những nhà khoa học máy tính và những nhà nghiên cứu

And it comprises of scientists

cũng có cả những nghệ sĩ như tôi,

and computer scientists and researchers

kiến trúc sư, thiết kế thời trang, nhà văn, nhà hoạt động xã hội.

but also artists like me,

Đó thực sự là những thành viên thú vị và nhiều ý tưởng.

architects, designers, writers, activists, you name it.

Ví dụ như:

It's a very interesting, eclectic membership.

một họa sĩ vẽ Physarum huỳnh quang;

Just a few examples:

một đội ngũ cộng tác

an artist who paints with fluorescent Physarum;

người đang kết hợp thiết kế sinh học và điện tử

a collaborative team

với công nghệ in 3D tại xưởng;

who are combining biological and electronic design

một nghệ sĩ khác đang dùng nấm nhầy

with 3D printing technologies in a workshop;

như là một cách kết nối cộng đồng

another artist who is using the slime mold

để định vị khu vực của họ.

as a way of engaging a community

Còn đây, nầm nhầy được sử dụng trực tiếp

to map their area.

như một công cụ sinh học, một cách ẩn dụ

Here, the slime mold is being used directly

như là một biểu tượng của cách nói

as a biological tool, but metaphorically

về sự gắn kết xã hội, giao tiếp

as a symbol for ways of talking

và hợp tác.

about social cohesion, communication

Ở những hoạt động xã hội khác.

and cooperation.

tôi đã lập nên rất nhiều xưởng làm việc với nấm nhầy.

Other public engagement activities,

theo một cách sáng tạo để tham gia với sinh vật này.

I run lots of slime mold workshops,

Vì vậy mọi người được mời đến và học tập

a creative way of engaging with the organism.

về những điều tuyệt vời mà nó có thể làm

So people are invited to come and learn

và thiết kế thí nghiệm riêng của họ

about what amazing things it can do,

môi trường để nấm nhầy sống

and they design their own petri dish experiment,

từ đó họ có thể kiểm tra tính chất của nó.

an environment for the slime mold to navigate

Mọi người về nhà với một con vật nuôi mới

so they can test its properties.

và được mời để đăng tải những kết quả họ thu được

Everybody takes home a new pet

lên trang Slime Mould Collective.

and is invited to post their results

Và tập thể này đã cho phép tôi

on the Slime Mould Collective.

để hình thành sự kết nối

And the collective has enabled me

với rất nhiều người thú vị.

to form collaborations

Tôi đang làm việc với những nhà làm phim

with a whole array of interesting people.

về một bộ phim tài liệu dài về nấm nhầy,

I've been working with filmmakers

và tôi đang bị áp lực bởi độ dài của phim

on a feature-length slime mold documentary,

khi đang trong những bước cuối cùng của việc biên tập

and I stress feature-length,

và sẽ được chiếu trên màn ảnh rộng rất sớm thôi.

which is in the final stages of edit

(Cười)

and will be hitting your cinema screens very soon.

Việc này cũng cho phép tôi hình thành suy nghĩ về

(Laughter)

thí nghiệm nấm nhầy đầu tiên trên thế giới.

It's also enabled me to conduct what I think is

Đây là một phần của triển lãm ở Rotterdam năm ngoái

the world's first human slime mold experiment.

Chúng tôi mời mọi người và biến thành nấm nhầy trong 30 phút.

This is part of an exhibition in Rotterdam last year.

Chúng tôi trói mọi người lại với nhau

We invited people to become slime mold for half an hour.

vì vậy họ trở thành một tế báo khổng lồ,

So we essentially tied people together

và mời họ làm theo quy luật của nấm nhầy.

so they were a giant cell,

Bạn phải giao tiếp thông qua chuyển động,

and invited them to follow slime mold rules.

không được nói.

You have to communicate through oscillations,

Bạn phải hoạt động như một thực thể, một tế bào khổng lồ,

no speaking.

không có cái tôi nào cả,

You have to operate as one entity, one mass cell,

và động lực để di chuyển

no egos,

và sau đó là khám phá ra nơi

and the motivation for moving

để tìm kiếm thức ăn.

and then exploring the environment

Sẽ có một chút hỗ loạn giữa những người lạ

is in search of food.

được trói với nhau bằng một sợi dây màu vàng,mặc áo "Hãy trở thành nầm nhấy"

So a chaotic shuffle ensued as this bunch of strangers

đi lang thang qua khắp công viên bảo tàng.

tied together with yellow ropes wearing "Being Slime Mold" t-shirts

Khi họ gặp những cái cây, họ phải định hình lại

wandered through the museum park.

sự kết nối của họ và cái thiện lại như một tế bào khổng lồ

When they met trees, they had to reshape

mà không được phép nói.

their connections and reform as a mass cell

Đây là một thí nghiệm rất buồn cười.

through not speaking.

Nhưng đây không phải là giả thuyết.

This is a ludicrous experiment in many, many ways.

Chúng tôi không cố gắng chứng minh điều gì cả.

This isn't hypothesis-driven.

Nhưng nó đã cho chúng tôi thấy một cách

We're not trying to prove, demonstrate anything.

để kết nối một nhóm cộng đồng

But what it did provide us was a way

với những ý tưởng thông minh, tổng thể, tự động

of engaging a broad section of the public

và cung cấp một sân chơi vui vẻ

with ideas of intelligence, agency, autonomy,

để bàn luận về

and provide a playful platform

những gì xảy ra tiếp theo.

for discussions about

Một trong những điều thú vị nhất

the things that ensued.

về thí nghiệm này

One of the most exciting things

đó là những cuộc đối thoại xảy ra sau đó.

about this experiment

Một chuyên đề hoàn toàn tự phát xảy ra trong công viên.

was the conversation that happened afterwards.

Mọi người nói về tâm lý con người,

An entirely spontaneous symposium happened in the park.

về việc khó khăn như thế nào để bỏ qua

People talked about the human psychology,

tính cá nhân và cái tôi của họ.

of how difficult it was to let go

Những người khác thì nói về cách giao tiếp của vi khuẩn.

of their individual personalities and egos.

Mỗi người mang đến

Other people talked about bacterial communication.

một cách giải thích riêng,

Each person brought in their own

và chúng tôi kết luận lại từ thí nghiệm này rằng

individual interpretation,

người dân Rotterdam có khả năng phối hợp rất cao,

and our conclusion from this experiment was that

đặc biệt là khi đưa bia cho họ.

the people of Rotterdam were highly cooperative,

Chúng tôi không chỉ đưa họ yến mạch.

especially when given beer.

Chúng tôi cũng đưa bia nữa.

We didn't just give them oats.

Nhưng họ không thực sự tạo ra hiệu quả như nấm nhầy,

We gave them beer as well.

và nấm nhầy, đối với tôi,

But they weren't as efficient as the slime mold,

là một chủ đề thực sự hấp dẫn.

and the slime mold, for me,

Một sự hấp dẫn về mặt sinh học,

is a fascinating subject matter.

sự thú vị về tính toán,

It's biologically fascinating,

và đó cũng là một biểu tượng,

it's computationally interesting,

cách tham gia cộng đồng với những ý tưởng,

but it's also a symbol,

hành vi tập thể, sự hợp tác.

a way of engaging with ideas of community,

Phần lớn công việc của tôi dựa trên việc nghiên cứu khoa học,

collective behavior, cooperation.

vì vậy đây là cách bày tỏ sự tôn kính đối với những thí nghiệm về mê cung

A lot of my work draws on the scientific research,

nhưng theo một cách khác.

so this pays homage to the maze experiment

Và nấm nhầy cũng là một đối tượng làm việc của tôi.

but in a different way.

Đó là việc đồng sản xuất những bức ảnh bản in, hình động,

And the slime mold is also my working material.

tham gia các sự kiện.

It's a coproducer of photographs, prints, animations,

Trong khi nấm nhầy

participatory events.

không chọn làm việc với tôi, chính xác là vậy.

Whilst the slime mold doesn't choose

Đó chỉ là một kiểu hợp tác.

to work with me, exactly,

Tôi có thể dự đoán một số hành vi nhất định

it is a collaboration of sorts.

bằng việc hiểu nó hoạt động như thế nào,

I can predict certain behaviors

nhưng tôi không kiểm soát được.

by understanding how it operates,

Nấm nhầy có tiếng nói cuối cùng

but I can't control it.

trong quá trình sáng tạo.

The slime mold has the final say

Và sau cùng, chúng có tính thẩm mỹ riêng.

in the creative process.

Những mô hình phân nhánh mà chúng ta thấy ở đây

And after all, it has its own internal aesthetics.

xuyên qua tất cả các hình dáng, quy mô tự nhiên,

These branching patterns that we see

từ đồng bằng châu thổ đến những tia sét,

we see across all forms, scales of nature,

từ các mạch máu đến các dây thần kinh.

from river deltas to lightning strikes,

Quy luật đáng chú ý bên trong

from our own blood vessels to neural networks.

sinh vật đơn bào nhưng phức tạp này,

There's clearly significant rules at play

và mặc kệ quan điểm đạo dức hoặc các hình thức dò xét

in this simple yet complex organism,

đó là một cơ hội tuyệt vời để chúng ta có thể học hỏi

and no matter what our disciplinary perspective or our mode of inquiry,

từ việc quan sát và tham gia

there's a great deal that we can learn

với thứ tế bào đẹp đẽ và vô não này.

from observing and engaging

Tôi trao cho các bạn Physarum polycephalum (Một dạng nấm nhầy)

with this beautiful, brainless blob.

Cám ơn các bạn.

I give you Physarum polycephalum.

(Vỗ tay)

Thank you.

(Applause)