Why language is humanity's greatest invention | David Peterson

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

Spoons.

Kaşıklar.

Cardboard boxes.

Karton kutular.

Toddler-size electric trains.

Elektrikli çocuk trenleri.

Holiday ornaments.

Tatil süsleri.

Bounce houses.

Oyuncak evler.

Blankets.

Battaniyeler.

Baskets.

Sepetler.

Carpets.

Halılar.

Tray tables.

Katlanır masalar.

Smartphones.

Akıllı telefonlar.

Pianos.

Piyanolar.

Robes.

Elbiseler.

Photographs.

Fotoğraflar.

What do all of these things have in common,

Tüm bu şeylerin, son üç ayda çekmiş olduğum fotoğraflar olmaları

aside from the fact they're photos that I took in the last three months,

ve teliflerinin bana ait olmaları dışındaki

and therefore, own the copyright to?

ortak noktaları ne?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

They're all inventions

Bunların hepsi

that were created with the benefit of language.

dilin faydalarıyla üretilmiş icatlar.

None of these things would have existed without language.

Dil olmasaydı bunların hiçbiri var olmazdı.

Imagine creating any one of those things

Bu şeylerin herhangi birisinin

or, like, building an entire building like this,

veya bunun gibi bir binanın inşasının dil kullanılamadan

without being able to use language

veya dil kullanımı sayesinde

or without benefiting from any knowledge that was got by the use of language.

edinilen bilgilerden yararlanamadan üretildiğini hayal edin.

Basically, language is the most important thing

Esasen, dil tüm dünyadaki

in the entire world.

en önemli şey.

All of our civilization rests upon it.

Tüm bu medeniyet ona bağlı.

And those who devote their lives to studying it --

Dilin nasıl ortaya çıktığından diğer dillerden nasıl ayrıldığına

both how language emerged, how human languages differ,

ve nasıl hayvanların iletişim sistemlerine göre fark gösterdiği

how they differ from animal communication systems --

gibi konular üzerinde çalışarak yaşamlarını adayanlar dil bilimcilerdir.

are linguists.

Formal linguistics is a relatively young field, more or less.

Biçimsel dil bilim nispeten yeni bir alan.

And it's uncovered a lot of really important stuff.

Biçimsel dil bilim insan iletişim sistemlerinin

Like, for example, that human communication systems

hayvan iletişim sistemlerinden tamamen ayrılması,

differ crucially from animal communication systems,

tüm dillerin farklı yollarla iletişime geçseler bile

that all languages are equally expressive,

eşit derece anlamlı olması gibi

even if they do it in different ways.

birçok önemli şeyi açığa çıkardı.

And yet, despite this,

Buna rağmen

there are a lot of people who just love to pop off about language

birçok insan bir dil konuşarak

like they have an equal understanding of it as a linguist,

sanki bir dil bilimci kadar dilden anlıyormuş gibi

because, of course, they speak a language.

dil hakkında atıp tutmayı seviyor.

And if you speak a language, that means you have just as much right

Eğer bir dilde konuşuyorsanız o dilin işleyişi hakkında

to talk about its function as anybody else.

herkes kadar konuşma hakkına sahipsiniz demektir.

Imagine if you were talking to a surgeon,

Bir cerrahla konuştuğunuzu

and you say, "Listen, buddy.

ve ''Dinle dostum

I've had a heart for, like, 40 years now.

40 yıldır kalbim var.

Aort kapak değişimi hakkında bir iki şey bildiğimi düşünüyorum.

I think I know a thing or two about aortic valve replacements.

Bence benim fikrim seninki kadar geçerli.'' dediğinizi hayal edin.

I think my opinion is just as valid as yours."

And yet, that's exactly what happens.

Evet, tam olarak böyle olur.

This is Neil deGrasse Tyson, saying that in the film "Arrival,"

Bu kişi, Neil deGrasse Tyson, ''Geliş'' filminde bir dil bilimci yerine

he would have brought a cryptographer --

uzaylılarla iletişime geçmek adına

somebody who can unscramble a message in a language they already know --

zaten bildikleri bir dildeki bir mesajı çözümleyebilen

rather than a linguist,

bir kriptocu kullanmayı tercih edeceğini söylüyor

to communicate with the aliens,

because what would a linguist --

çünkü bilmediğimiz bir dilde konuşanlarla iletişime geçmede

why would that be useful in talking to somebody

bir dil bilimci bize nasıl yardımcı olabilir?

speaking a language we don't even know?

Though, of course, the "Arrival" film is not off the hook.

Tabii ''Geliş'' filmi de suçsuz sayılmaz.

I mean, come on -- listen, film. Hey, buddy:

Haydi dostum izle şu filmi.

there are aliens that come down to our planet in gigantic ships,

Devasa gemilerle gezegenimize gelen uzaylılar var filmde,

and they want to do nothing except for communicate with us,

bizimle iletişime geçmekten başka bir şey istemiyorlar

and you hire one linguist?

ve siz sadece bir dil bilimciye iş veriyorsunuz?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

What's the US government on a budget or something?

ABD hükûmetinin bütçesi mi kısıtlı?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

A lot of these things can be chalked up to misunderstandings,

Böyle birçok şeyin nedeni

dilin ne anlama geldiği hakkında dilin biçimsel incelemesi

both about what language is and about the formal study of language,

ve dil bilim hakkında yanlış anlaşılmalara bağlı olabilir.

about linguistics.

And I think there's something that underlies a lot of these misunderstandings

Bence bu gibi birçok yanlış anlaşılmanın temelini oluşturan şey

that can be summed up by this delightful article in "Forbes,"

''Forbes'' dergisindeki ''neden lise öğrencileri yabancı dil öğrenmemeli''

about why high school students shouldn't learn foreign languages.

konulu güzel makaleyle özetlenebilir.

I'm going to pull out some quotes from this,

Buradan bazı alıntılar çıkaracağım.

and I want you to see if you can figure out

Eğer bu fikirlerin bazılarının

what underlies some of these opinions and ideas.

temelini oluşturan şeyi anlayabilirseniz onları görmenizi istiyorum.

"Americans rarely read the classics, even in translation."

''Amerikalılar, çevrilmiş dahi olsa nadiren klasik kitaplar okurlar.''

So in other words, why bother learning a foreign language

Bir başka deyişle, kendi dilinde bile klasik okumayacaklarsa

when they're not even going to read the classic in the original anyway?

yabancı dil öğrenmenin ne gereği var?

Ne anlamı var ki?

What's the point?

"Studying foreign languages in school is a waste of time,

''Okulda yapabileceğiniz diğer şeylerle karşılaştırınca

compared to other things that you could be doing in school."

okulda yabancı dil görmek zaman kaybı.''

"Europe has a lot of language groups clustered in a relatively small space."

''Avrupa nispeten küçük bir alanda kümelenmiş birçok dil grubuna sahip.''

So for Americans, ah, what's the point of learning another language?

Yani Amerikalılar için yeni bir dil öğrenmenin anlamı ne?

You're not really going to get a lot of bang for your buck out of that.

Bu şekilde emeğinizin karşılığını fazlasıyla almayacaksınız.

This is my favorite,

Benim favorimse şu,

"A student in Birmingham would have to travel

''Birmingham'daki bir öğrenci

Meksika sınırına ulaşmak için yaklaşık 1.500 km yol gitmek zorunda.

about a thousand miles to get to the Mexican border,

and even then, there would be enough people who speak English to get around."

O zaman bile işini görecek kadar İngilizce konuşan insanlar olur.''

In other words, if you can kind of wave your arms around,

Diğer bir deyişle eğer kollarınızı sallarsanız

and you can get to where you're going,

ve gideceğiniz yere ulaşırsanız

then there's really no point in learning another language anyway.

o zaman yeni bir dil öğrenmenin bir anlamı yoktur zaten.

What underlies a lot of these attitudes is the conceptual metaphor,

Bu birçok davranışın temelini kavramsal metafor oluşturuyor,

language is a tool.

dil bir araçtır.

And there's something that rings very true about this metaphor.

Bu metaforla ilgili kulağa çok mantıklı gelen bir şey var.

Language is kind of a tool

Dil bir tür araçtır,

in that, if you know the local language, you can do more than if you didn't.

yerel dili biliyorsanız yapmadıklarınızdan daha fazlasını yapabilirsiniz.

But the implication is that language is only a tool,

Ama dil yalnızca bir araçtır çıkarımı,

and this is absolutely false.

kesinlikle yanlış.

If language was a tool, it would honestly be a pretty poor tool.

Sahiden dil bir araç olsaydı oldukça zayıf bir araç olurdu.

And we would have abandoned it long ago for something that was a lot better.

Onu çok daha iyi olan başka bir şey için çoktan terk etmiş olurduk.

Think about just any sentence.

Sadece bir cümle düşünün.

Here's a sentence that I'm sure I've said in my life: "Yesterday I saw Kyn."

İşte hayatımda söylediğime emin olduğum bir cümle: ''Dün Kyn'i gördüm.''

Kyn diye bir arkadaşım var.

I have a friend named Kyn.

And when I say this sentence, "Yesterday I saw Kyn,"

Ne zaman bu cümleyi söylesem ''Dün Kyn'i gördüm.''

do you think it's really the case

gerçekten zihnimdeki her şeyin bu cümle yoluyla mı

that everything in my mind is now implanted in your mind

sizin zihninizde yer aldığını düşünüyorsunuz?

via this sentence?

Hardly, because there's a lot of other stuff going on.

Zor bela, çünkü devam eden birçok başka mevzu var.

Like, when I say "yesterday,"

Mesela ''dün'' dediğimde

I might think what the weather was like yesterday because I was there.

orada bulunduğum için havanın nasıl olduğunu düşünmüş olabilirim.

And if I'm remembering,

Eğer hatırlıyorsam

I'll probably remember there was something I forgot to mail, which I did.

postalamayı unuttuğum bir şeyi muhtemelen hatırlayacağım ki öyle de oldu.

This was a preplanned joke, but I really did forget to mail something.

Bu planlanmış bir şakaydı ama gerçekten bir şey postalamayı unuttum.

And so that means I'm going to have to do it Monday,

Bu da bu işi Pazartesi yapmak zorunda olduğum demek oluyor

because that's when I'm going to get back home.

çünkü o zaman eve geri döneceğim.

And of course, when I think of Monday,

Ve tabii pazartesini düşündüğümde

I'll think of "Manic Monday" by the Bangles. It's a good song.

Bangles'dan ''Manic Monday'' şarkısı aklıma gelecek. İyi şarkı.

And when I say the word "saw," I think of this phrase:

''Testere'' kelimesini söylediğimde hep şu cümleyi düşünürüm:

"'I see!' said the blind man as he picked up his hammer and saw."

''Görüyorum! dedi kör adam çekicini ve testeresini alırken.''

I always do.

Her zaman yaparım.

Ne zaman ''testere'' kelimesini duysam veya desem bunu düşünürüm

Anytime I hear the word "saw" or say it, I always think of that,

çünkü dedem her zaman bunu söylerdi bu yüzden bana dedemi düşündürüyor.

because my grandfather always used to say it,

so it makes me think of my grandfather.

Ve bir sebeple ''Manic Monday'' şarkısına geri döneriz.

And we're back to "Manic Monday" again, for some reason.

And with Kyn, when I'm saying something like, "Yesterday I saw Kyn,"

Kyn ile ''Dün Kyn'i gördüm'' gibi bir şey söylerken

onu gördüğümdeki vaziyetleri düşüneceğim.

I'll think of the circumstances under which I saw him.

And this happened to be that day. Here he is with my cat.

Bunun o gün olacağı tuttu. İşte o benim kedimle birlikte.

Eğer Kyn'i düşünüyorsam

And of course, if I'm thinking of Kyn,

I'll think he's going to Long Beach State right now,

şu an Long Beach'e gittiğini düşüneceğim

ve dostum John ile annemin Long Beach Üniversitesi'nden

and I'll remember that my good friend John and my mother

mezun olduklarını hatırlayacağım,

both graduated from Long Beach State,

kuzenim Katie Long Beach Üniversitesi'ne gidiyor şu sıralar.

my cousin Katie is going to Long Beach State right now.

Yine ''Manic Monday'' şarkısı.

And it's "Manic Monday" again.

Ama bu sadece siz herhangi bir zamanda konuşurken

But this is just a fraction of what's going on in your head

at any given time while you are speaking.

kafanızın içinde devam eden bir parça.

And all we have to represent the entire mess

Ve hepimizin kafasının içinde süregelen

that is going on in our head, is this.

bütün bu karışıklığı tarif eden şey de bu.

I mean, that's all we got.

Tek sahip olduğumuz bu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Is it any wonder that our system is so poor?

Sistemimizin çok zayıf olması şaşılacak bir şey mi?

So imagine, if I can give you an analogy,

Size bir karşılaştırma yapayım

imagine if you wanted to know what is it like to eat a cake,

kek yemenin nasıl bir şey olduğunu bilmek istediğinizi hayal edin

if instead of just eating the cake,

sadece kek yemek yerine

you instead had to ingest the ingredients of a cake,

kekin içindekileri

one by one,

bu içeriğin kek oluşturması için

along with instructions

nasıl bir araya gelebileceğini

about how these ingredients can be combined to form a cake.

gösteren tariflerle bir bir yutmak zorunda olsaydınız

You had to eat the instructions, too.

tarifleri de yemek zorunda kalırdınız.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

If that was how we had to experience cake,

Böyle kek yapmayı denemek zorunda olsaydık

we would never eat cake.

hiç kek yemezdik.

And yet, language is the only way -- the only way --

Dil, zihnimizde olanları anlayabileceğimiz

that we can figure out what is going on here, in our minds.

sadece tek yöntem.

This is our interiority,

Dil bizim içsel kimliğimize odaklanmamız,

the thing that makes us human,

bizi insan yapan şey

the thing that makes us different from other animals,

diğer hayvanlardan bizi ayıran şey

is all inside here somewhere,

Dil içimizde bir yerlerde

and all we have to do to represent it is our own languages.

ve onu tarif etmek için tüm yapmamız gereken kendi dillerimiz.

A language is our best way of showing what's going on in our head.

Dil, kafamızın içinde neler olduğunu göstermemizin en iyi yolu.

Imagine if I wanted to ask a big question, like:

Şöyle bir soru sormak istediğimi hayal edin:

"What is the nature of human thought and emotion?"

''İnsan düşüncelerinin ve duygularının doğası ne?'

What you'd want to do

Yapmak istediğiniz

is you'd want to examine as many different languages

mümkün olduğunca

as possible.

farklı dili incelemek olurdu.

One isn't just going to do it.

Tek bir dil yeterli olmazdı.

To give you an example,

Örnek vermek gerekirse

here's a picture I took of little Roman,

işte benim çektiğim küçük Roman'ın bir fotoğrafı

that I took with a 12-megapixel camera.

12 megapiksel bir fotoğraf makinesiyle çektim.

Now, here's that same picture with a lot fewer pixels.

Bu da aynı fotoğrafın çok daha düşük piksellerle çekilmiş hâli.

Obviously, neither of these pictures is a real cat.

Belli ki iki fotoğraftaki de gerçek bir kedi değil.

But one gives you a lot better sense of what a cat is than the other.

Ama biri, kedinin nasıl bir şey olduğu hakkında çok daha iyi bir fikir veriyor.

Language is not merely a tool.

Dil sadece bir araç değildir.

It is our legacy,

Dil bizim mirasımız

it's our way of conveying what it means to be human.

ve insan olmanın ne demek olduğunu aktarmamızın yolu.

And of course, by "our" legacy, I mean all humans everywhere.

Tabii miras derken her yerdeki insanları kastediyorum.

And losing even one language makes that picture a lot less clear.

Bir dili bile kaybetmek, bu fotoğrafı çok daha az anlaşılır yapar.

So as a job for the past 10 years

Yani son on yıldır

and also as recreation, just for fun,

hem meslek olarak hem de hobi olarak

I create languages.

diller üretiyorum.

These are called "conlangs,"

Bu dillere İngilizcede ''yapma diller''in kısaltılmışı olan ''conlangs'' deniyor.

short for "constructed languages."

Now, presenting these facts back to back,

Gezegenimizdeki dilleri kaybediyoruz

that we're losing languages on our planet

ve yepyeni diller üretiyoruz

and that I create brand-new languages,

gibi unsurları peş peşe anlatmakla

you might think that there's some nonsuperficial connection

bu iki unsur arasında yüzeysel olmayan bağlantılar olduğunu düşünebilirsiniz.

between these two.

In fact, a lot of people have drawn a line between those dots.

Esasen, birçok insan böyle düşünüyor.

This is a guy who got all bent out of shape

James Cameron'ın ''Avatar'' filminde

that there was a conlang in James Cameron's "Avatar."

bir yapma dil olmasına çok kızan bir adam var.

He says,

Şöyle diyor;

"But in the three years it took James Cameron

''James Cameron'ın Avatar filmini

to get Avatar to the screen, a language died."

vizyona koyması üç yıl aldı ve bir dil öldü.''

Probably a lot more than that, actually.

Muhtemelen daha da fazla zaman aldı.

"Na'vi, alas, won't fill the hole where it used to be ..."

''Tüh, Na'vi önceden doldurduğu deliği dolduramayacak ...''

A truly profound and poignant statement --

Eğer hakkında hiç düşünmezseniz

if you don't think about it at all.

bu tamamen derin ve dokunaklı bir açıklama.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But when I was here at Cal,

Ama ben California'dayken

I completed two majors.

iki bölüm bitirdim.

One of them was linguistics, but the other one was English.

Biri dil bilim bölümüydü diğeri ise İngilizce.

And of course, the English major, the study of English,

İngilizce bölümü ve İngilizceyi araştırmak

is not actually the study of the English language, as we know,

bildiğimiz gibi İngilizceyi araştırmak değil,

edebiyatı araştırmak.

it's the study of literature.

Literature is just a wonderful thing,

Edebiyat harika bir şey

because basically, literature, more broadly, is kind of like art;

çünkü esasen edebiyat geniş tanımıyla sanat gibi,

it falls under the rubric of art.

sanat dalının çatısı altında.

And what we do with literature,

Ve edebiyatla yaptığımız şey şu;

authors create new, entire beings and histories.

yazarlar tamamen yeni varlıklar ve tarihler yaratırlar.

And it's interesting to us to see

Ve yazarların ne gibi derinliği duyguyu ve özgün ruhu

what kind of depth and emotion and just unique spirit

bu kurgusal varlıklara yatırabileceğini görmek

authors can invest into these fictional beings.

bizim için ilginçtir.

So much so, that, I mean -- take a look at this.

Şuna göz atmanızı istiyorum.

There's an entire series of books

Kurgusal karakterler hakkında yazılmış bir kitaplar serisi var.

that are written about fictional characters.

Like, the entire book is just about one fictional, fake human being.

Tüm kitap sadece bir kurgusal ve sahte insandan oluşuyor.

There's an entire book on George F. Babbitt

Sinclair Lewis'in ''Babbitt'' kitabındaki George F. Babbitt hakkında bir kitap var.

from Sinclair Lewis's "Babbitt,"

and I guarantee you, that book is longer than "Babbitt,"

Sizi temin ederim bu kitap, kısa bir kitap olan Babbitt'ten daha uzun.

which is a short book.

Does anybody even remember that one?

Bunu hatırlayan kimse var mı?

Oldukça iyi, ''Main Street'' kitabından daha iyi.

It's pretty good, I actually think it's better than "Main Street."

Bu benim provokatif yorumum.

That's my hot take.

Edebiyatın ilginç olduğu gerçeğini hiç sorgulamamıştık.

So we've never questioned the fact that literature is interesting.

But despite the fact,

Buna rağmen

not even linguists are actually interested in what created languages can tell us

dil bilimciler bile üretilen dillerin tıpkı bir sanatsal girişim gibi

about the depth of the human spirit just as an artistic endeavor.

bize insan ruhunun derinliği hakkında ne söyleyebildikleri ile ilgili değiller.

I'll give you a nice little example here.

Size küçük güzel bir örnek vereceğim.

There was an article written about me

Yakın zaman önce California mezunlar dergisinde

in the California alumni magazine a while back.

benim hakkımda yazılmış bir makale vardı.

And when they wrote this article,

Bu makaleyi yazdıklarında

they wanted to get somebody from the opposing side,

karşı taraftan biriyle anlaşmak istediler,

which, in hindsight, seems like a weird thing to do.

geriye baktığımda bu yapılması garip bir şey gibi.

You're just talking about a person,

Sadece bir kişiden bahsediyorsunuz

and you want to get somebody from the opposing side of that person.

ve bu kişinin karşı tarafından biriyle anlaşmak istiyorsunuz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Essentially, this is just a puff piece, but whatever.

Esasen bu yalnızca şişirme bir haber, her neyse.

So, they happened to get

Böylece, zamanımızın en parlak dil bilimcilerinden biriyle anlaştılar.

one of the most brilliant linguists of our time,

George Lakoff, who's a linguist here at Berkeley.

Burada Berkeley'de dil bilimci olan George Lakoff'u ikna ettiler.

And his work has basically forever changed the fields of linguistics

Lakoff'un çalışmaları, dil bilimi ve bilişsel bilimi kökünden değiştirdi.

and cognitive science.

And when asked about my work and about language creation in general,

İşim, dil yaratma çalışmalarım hakkında bir soru sorulduğunda dedi ki

he said, "But there's a lot of things to be done in the study of language.

''Ama dil incelemeleri için yapılacak çok şey var.

You should spend the time on something real."

Zamanı gerçek olan bir şey için harcasan iyi olur.''

Yeah.

Evet.

"Something real." Does this remind you of anything?

''Gerçek bir şey.'' Bu, size bir şey hatırlatıyor mu?

To use the very framework that he himself invented,

Onun şahsen icat ettiği her yapıyı kullanmak.

let me refer back to this conceptual metaphor:

Şu kavramsal metafordan tekrar bahsedeyim:

language is a tool.

Dil bir araçtır

And he appears to be laboring under this conceptual metaphor;

ve o, bu kavramsal metafora kendini kaptırmış gibi görünüyor;

that is, language is useful when it can be used for communication.

yani dil, iletişim için kullanılabildiğinde faydalıdır.

Language is useless when it can't be used for communication.

Dil, iletişim için kullanılamadığında işe yaramaz.

It might make you wonder: What do we do with dead languages?

Bu sizi düşündürebilir, ölü dillerle ne yapacağız?

But anyway.

Olsun.

So, because of this idea,

Bu fikir yüzünden

it might seem like the very height of absurdity

Duolingo uygulamasında HBO'nun' ''Taht Oyunları'' dizisi için yarattığım

to have a Duolingo course on the High Valyrian language

Yüksek Valyria dili dersi almak

that I created for HBO's "Game of Thrones."

absürtlüğün zirvesi gibi görünebilir.

You might wonder what, exactly, are 740,000 people learning?

740 bin kişinin tam olarak ne öğrendiğini merak edebilirsiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Well, let's take a look at it.

Bir göz atalım.

What are they learning?

Ne öğreniyorlar?

What could they possibly be learning?

Muhtemelen ne öğreniyor olabilirler?

Well, bearing in mind that the other language for this --

Unutmamak gerekir ki bunun için olan diğer dil --

it's for people that speak English --

İngilizce konuşan insanlar için --

English speakers are learning quite a bit.

ana dili İngilizce olanlar çok az öğreniyor.

Here's a sentence that they will probably never use for communication

İşte yaşamları boyunca iletişim için muhtemelen hiç kullanmayacakları cümle:

in their entire lives:

"Vala ābre urnes."

"Vala ābre urnes."

"The man sees the woman."

''Adam kadını görür.''

The little middle line is the gloss,

Ortadaki küçük satır, bir yorum.

so it's word for word, that's what it says.

Yani harfiyen çeviri, dediği bu.

And they're actually learning some very fascinating things,

Aslında bazı etkileyici şeyler de öğreniyorlar,

especially if they're English speakers.

özellikle ana dilleri İngilizceyse.

They're learning that a verb can come at the very end of a sentence.

Bir fiilin cümlenin en sonunda yer alabileceğini öğreniyorlar.

Doesn't really do that in English when you have two arguments.

İki görüşünüz varken İngilizcede bunu gerçekten yapmayın.

They're learning that sometimes

Bazen bir dilde

a language doesn't have an equivalent for the word "the" -- it's totally absent.

''the'' kelimesinin karşılığının olmadığını noksan olduğunu öğreniyorlar.

That's something language can do.

Bu, dilin yapabileceği bir şey.

They're learning that a long vowel can actually be longer in duration,

Uzun sesli bir harfin, sürece daha uzun olabileceğini öğreniyorlar,

as opposed to different in quality,

uzun sesli harflerimizin

which is what our long vowels do; they're actually the same length.

nitelik yönünden farklı olmasının aksine aslında aynı uzunluktalar.

They're learning that there are these little inflections.

Böyle kısa çekim ekleri olduğunu öğreniyorlar.

Hmm? Hmm?

Hım? Hımm?

There are inflections called "cases" on the end of nouns --

''İsim hâlleri'' denen, isimlerin sonunda bulunan çekim ekleri vardır.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

that tell you who does what to whom in a sentence.

Bu çekim ekleri cümlede size kimin kime ne yaptığını anlatırlar.

Even if you leave the order of the words the same

Kelimelerin sırasını aynı bırakıp

and switch the endings,

cümlenin sonunu değiştirseniz bile

it changes who does what to whom.

cümlede anlamca kimin kime ne yaptığı değişir.

What they're learning is that languages do things, the same things, differently.

Dillerin aynı şeyleri farklı biçimlerde yaptıklarını öğreniyorlar.

And that learning languages can be fun.

Dil öğrenmek eğlenceli olabilir.

What they're learning is respect for Language: capital "L" Language.

Dile saygı duymayı öğreniyorlar: Dilin ''D''si büyük harfle.

And given the fact that 88 percent of Americans only speak English at home,

Amerikalıların yüzde 88'inin evde sadece İngilizce konuştukları göz önüne alınırsa

I don't think that's necessarily a bad thing.

bu durumun çok da kötü bir şey olduğunu düşünmüyorum.

You know why languages die on our planet?

Gezegenimizde dillerin neden öldüğünü biliyor musunuz?

It's not because government imposes one language on a smaller group,

Hükûmetin küçük bir gruba bir dili empoze etmesinden dolayı değil,

or because an entire group of speakers is wiped out.

dili konuşanların tamamının yok edilmesinden de değil.

That certainly has happened in the past, and it's happening now,

Geçmişte olanlar şimdi de oluyor

but it's not the main reason.

ama asıl sebep bu değil.

The main reason is that a child is born to a family

Asıl sebep şu ki

bir çocuk, yaygın kullanılan dili kullanmayan bir ailede doğuyor

that speaks a language that is not widely spoken in their community,

and that child doesn't learn it.

ve bu yüzden çocuk, o yaygın dili öğrenmiyor.

Why?

Neden?

Because that language is not valued in their community.

Çünkü o dil, onların toplumlarında bir değer teşkil etmiyor.

Because the language isn't useful.

Çünkü o dil, onlar için faydalı değil.

Because the child can't go and get a job if they speak that language.

Çünkü eğer o dili konuşurlarsa çocuk gidip de iş bulamayacak.

Because if language is just a tool,

Çünkü dil sadece bir araçsa

then learning their native language

o zaman onlar için ana dillerini öğrenmek Valyria dilini öğrenmek kadar faydalı,

is about as useful as learning High Valyrian,

so why bother?

o yüzden ne gereği var?

Now ...

Şimdi,

Maybe language study isn't going to lead to a lot more linguistic fluency.

dil incelemesi belki de daha fazla dilsel akıcılığa yol açmayacak.

But maybe that's not such a big deal.

Ama belkide bu çok önemli değil.

Maybe if more people are studying more languages,

Belki daha fazla insan daha fazla dil öğrense

it will lead to more linguistic tolerance

bu durum daha fazla dilsel hoşgörü ve daha az dil yayılımcılığı sağlayacak.

and less linguistic imperialism.

Maybe if we actually respect language for what it is --

İnsanoğlunun tarihteki en büyük buluşu olan dile

literally, the greatest invention in the history of humankind --

olduğu hâliyle saygı duyarsak

then in the future,

gelecekte, nesli tükenmekte olan dilleri müze eserleri olarak değil,

we can celebrate endangered languages as living languages,

as opposed to museum pieces.

yaşayan diller olarak anabiliriz.

(High Valyrian) Kirimvose. Thank you.

Kirimvose. Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)