The power of women's anger | Soraya Chemaly

Translator: Ellen Maloney

Translator: Ardita Zulfiu Reviewer: Helena Bedalli

So sometimes I get angry,

Nganjëherë nxehem,

and it took me many years to be able to say just those words.

dhe më janë dashur shumë vjet që të mund t'i them këto fjalë.

In my work,

Gjatë punës sime,

sometimes my body thrums, I'm so enraged.

ndonjëherë më dridhet trupi, ndjehem tejet e tërbuar.

But no matter how justified my anger has been,

Por pa marrë parasysh sa i arsyeshëm ka qenë inati im,

throughout my life,

përgjatë jetës sime,

I've always been led to understand that my anger is an exaggeration,

gjithnjë më është vënë në dukje se inati im është i tepërt,

a misrepresentation,

një shfytyrim,

that it will make me rude and unlikable.

se më bën të dukem si e pasjellshme dhe e pakëndshme.

Mainly as a girl, I learned, as a girl, that anger is an emotion

Sidomos si e re, kam mësuar se inati është një ndjenjë

better left entirely unvoiced.

që është më mirë të ngelet i pashprehur.

Think about my mother for a minute.

Në mendje më bie nëna ime.

When I was 15, I came home from school one day,

Isha 15 vjeçe, dhe një ditë kur u ktheva nga shkolla,

and she was standing on a long veranda outside of our kitchen,

ajo po rrinte në verandën e gjatë përjashta kuzhinës sonë,

holding a giant stack of plates.

me një pirg të madh pjatash në duar.

Imagine how dumbfounded I was when she started to throw them like Frisbees...

Parafytyroni sa e shtangur mbeta kur ajo filloi t'i flakte tutje si frisbi...

(Laughter)

(Të qeshura)

into the hot, humid air.

në ajrin e nxehtë, me lagështi.

When every single plate had shattered into thousands of pieces

Kur secila nga ato u bë copë-copë

on the hill below,

në bregun matanë,

she walked back in and she said to me, cheerfully, "How was your day?"

ajo u kthye brenda dhe m'u drejtua hareshëm, "Si të kaloi dita?"

(Laughter)

(Të qeshura)

Now you can see how a child would look at an incident like this

E keni parasysh se si një fëmijë mund ta shikojë një ndodhi të tillë

and think that anger is silent, isolating, destructive, even frightening.

dhe të mendojë se inati është i heshtur, shkatërrimtar, dhe madje i frikshëm.

Especially though when the person who's angry is a girl or a woman.

Sidomos kur ajo që është e inatosur është një vajzë ose grua.

The question is why.

Pyetja është pse.

Anger is a human emotion, neither good nor bad.

Inati është ndjenjë njerëzore, as e mirë e as e keqe.

It is actually a signal emotion.

Në fakt është ndjenjë lajmëtare.

It warns us of indignity, threat, insult and harm.

Na paralajmëron për ofendim, kanosje, fyerje dhe cenim.

And yet, in culture after culture, anger is reserved as the moral property

Dhe prapëseprapë, në kultura të ndryshme inati është i rezervuar si pronë morale

of boys and men.

e djemve dhe burrave.

Now, to be sure, there are differences.

Pa dyshim se ka edhe dallime.

So in the United States, for example,

Për shembull, në Shtetet e Bashkuara

an angry black man is viewed as a criminal,

një burrë i racës së zezë, shihet si kriminel,

but an angry white man has civic virtue.

por një i bardhë do të thotë se ka vyrtyt qytetar.

Regardless of where we are, however, the emotion is gendered.

Sidoqoftë, pavarësisht se ku ndodhemi ndjenja është e ndarë në gjini.

And so we teach children to disdain anger in girls and women,

Andaj ne i mësojmë fëmijët ta përbuzin inatin te vajzat dhe gratë,

and we grow up to be adults that penalize it.

dhe pastaj shndërrohemi në të rritur që e ndëshkojnë atë.

So what if we didn't do that?

Po çfarë nëse s'do ta bënim këtë?

What if we didn't sever anger from femininity?

Çfarë nëse nuk do ta shkëpusnim inatin nga feminiteti?

Because severing anger from femininity means we sever girls and women

Sepse kjo domethënë se i shkëpusim vajzat dhe gratë

from the emotion that best protects us from injustice.

nga ndjenja që na mbron më së miri nga padrejtësia.

What if instead we thought about developing emotional competence

Çka nëse do të mendonim se si ta zhvillonim aftësinë emocionale

for boys and girls?

te djemtë dhe vajzat?

The fact is we still remarkably socialize children

Fakt është se fëmijëve akoma ua mësojmë normat shoqërore

in very binary and oppositional ways.

në mënyra binare dhe të kundërta.

Boys are held to absurd, rigid norms of masculinity --

Djemve u mësohen rregulla absurde, e të paepura të maskulinitetit;

told to renounce the feminine emotionality of sadness or fear

u thuhet të heqin dorë nga ndjenjat femërore të trishtimit dhe frikës,

and to embrace aggression and anger as markers of real manhood.

dhe t'i përvetësojnë ashpërsinë dhe inatin si simbol i burrërisë së vërtetë.

On the other hand, girls learn to be deferential,

Nga ana tjetër, vajzat mësohen të jenë të nënshtruara,

and anger is incompatible with deference.

dhe inati është në kundërshti me nënshtrimin.

In the same way that we learned to cross our legs and tame our hair,

Njashtu si kemi mësuar t'i kryqëzojmë këmbët dhe t'i zbusim flokët,

we learned to bite our tongues and swallow our pride.

kemi mësuar të mbajmë gojën të kyçur dhe ta ulim kokën.

What happens too often is that for all of us,

Ajo që ndodh pothuajse gjithnjë është se për të gjithë ne,

indignity becomes imminent in our notions of femininity.

përulësia bëhet pjesë e pashmangshme e idesë sonë për feminitetin.

There's a long personal and political tale to that bifurcation.

Ndarja e tillë bazohet në një përallë të gjatë personale dhe politike.

In anger, we go from being spoiled princesses and hormonal teens,

Kur nxehemi, nga princeza të llastuara dhe adoleshente që u vlojnë hormonet,

to high maintenance women and shrill, ugly nags.

kthehemi në gra nazeqare, dhe grindavece çjerrëse të neveritshme.

We have flavors, though; pick your flavor.

Por jemi me shije; zgjedhni shijen tuaj.

Are you a spicy hot Latina when you're mad?

A jeni një hispanike djegëse kur nxeheni?

Or a sad Asian girl? An angry black woman? Or a crazy white one?

Apo një vajzë e trishtë aziatike? Zezake e tërbuar? A një e bardhë e çmendur?

You can pick.

Mund të zgjedhni.

But in fact, the effect is that when we say what's important to us,

Por si rrjedhojë, kur e themi atë që është e rëndësishme për ne,

which is what anger is conveying,

e cila është ajo që zemërimi përçon,

people are more likely to get angry at us for being angry.

ka më shumë të ngjarë që njerëzit të nxehen me ne sepse jemi nxehur.

Whether we're at home or in school or at work or in a political arena,

Pavarësisht nëse jemi në shtëpi, shkollë, në punë, apo në skenën politike,

anger confirms masculinity, and it confounds femininity.

inati i shkon për shtat maskulinitetit, dhe e pështjellon feminitetin.

So men are rewarded for displaying it,

Prandaj kur e shfaqin, burrat shpërblehen

and women are penalized for doing the same.

ndërsa gratë ndëshkohen për të njëjtin veprim.

This puts us at an enormous disadvantage,

Kjo na le në kushte tejet të paleverdishme,

particularly when we have to defend ourselves and our own interests.

sidomos kur duhet ta mbrojmë vetveten dhe interesat tanë.

If we're faced with a threatening street harasser, predatory employer,

Nëse ballafaqohemi me ndonjë ngacmues rruge, punëdhënës makut,

a sexist, racist classmate,

një shok klase seksist dhe racist,

our brains are screaming, "Are you kidding me?"

truri ynë ulërin, "Mos po tallesh me mua?"

And our mouths say, "I'm sorry, what?"

Dhe goja jonë thotë, "Më falni, çfarë?"

(Laughter)

(Të qeshura)

Right?

Apo jo?

And it's conflicting because the anger gets all tangled up

Dhe biem ndesh sepse zemërata ngatërrohet

with the anxiety and the fear and the risk and retaliation.

me ankthin, frikën, dhe rrezikun e hakmarrjes.

If you ask women what they fear the most in response to their anger,

Pyesni gratë për reagimin ndaj inatit të tyre i cili i frikëson më shumë,

they don't say violence.

dhe nuk do të thonë dhuna.

They say mockery.

Thonë tallja.

Think about what that means.

Mendoni se ç'do të thotë kjo.

If you have multiple marginalized identities, it's not just mockery.

Nëse keni të bëni me identitete të margjinalizuara, nuk është vetëm tallja.

If you defend yourself, if you put a stake in the ground,

Nëse i del për zot vetvetes, nëse e shpreh qëndrimin tënd,

there can be dire consequences.

pasojat mund të jenë të tmerrshme.

Now we reproduce these patterns not in big, bold and blunt ways,

Tani ne e përsërisim këtë shembull jo në rrethana madhore dhe zemërdhënëse,

but in the everyday banality of life.

por në banalitetin e jetës së përditshme.

When my daughter was in preschool, every single morning

Kur vajza ime shkonte në kopsht, çdo mëngjes

she built an elaborate castle -- ribbons and blocks --

ajo ndërtonte një kështjellë të përbërë, me shirita e blloqe,

and every single morning the same boy knocked it down gleefully.

dhe çdo mëngjes i njëjti djalosh me kënaqësi i'a prishte.

His parents were there, but they never intervened before the fact.

Prindërit ishin të pranishëm, por ata kurrë nuk ndërhynin.

They were happy to provide platitudes afterwards:

Ata nuk ngurronin për t'i dhënë arsyetimet e rëndomta:

"Boys will be boys."

"Kështu janë djemtë."

"It's so tempting, he just couldn't help himself."

"Është aq tunduese, dhe ai nuk mund t'i shmanget."

I did what many girls and women learn to do.

E bëra atë që shumë vajza janë mësuar ta bëjnë.

I preemptively kept the peace,

E ruajta qetësinë si masë parandaluese,

and I taught my daughter to do the same thing.

dhe e mësova vajzën time ta bënte të njëjtën gjë.

She used her words.

Ajo i përdori fjalët e saja.

She tried to gently body block him.

Ajo u përpoq ta zbrapste.

She moved where she was building in the classroom, to no effect.

E ndërroi edhe vendin ku ndërtonte, por më kot.

So I and the other adults mutually constructed a particular male entitlement.

Kështu ne të rriturit sëbashku ndërtuam një privilegj të caktuar mashkullor.

He could run rampant and control the environment,

Ai mund të rendte i shfrenuar dhe të bëntë si t'i tekej,

and she kept her feelings to herself and worked around his needs.

ndërsa ajo i mbante ndjenjat në vete, dhe u përshtatej nevojave të tij.

We failed both of them by not giving her anger the uptake

Ne i zhgënjyem që të dy, duke mos e lënë atë ta nxirrte inatin nga brenda

and resolution that it deserved.

she ta hiqte qafe siç i takonte.

Now that's a microcosm of a much bigger problem.

Kjo është vetëm minituarë e një problemi shumë më të madh.

Because culturally, worldwide,

Sepse anembanë botës, në aspektin kulturor

we preference the performance of masculinity --

i japim më shumë përparësi performancës mashkullore,

and the power and privilege that come with that performance --

pushtetit dhe privilegjit që e shoqërojnë këtë performancë,

over the rights and needs and words of children and women.

sesa të drejtave, nevojave dhe fjalëve të fëmijëve dhe grave.

So it will come as absolutely no surprise, probably, to the people in this room

Ndoshta është afërmendsh për të pranishmit

that women report being angrier in more sustained ways and with more intensity

se gratë e mbajnë inatin më gjatë, dhe i njëjti është më i ngjeshur

than men do.

se te burrat.

Some of that comes from the fact that we're socialized to ruminate,

Kjo pak është edhe si pasojë e faktit se jemi mësuar të përsiatemi,

to keep it to ourselves and mull it over.

ta mbajmë brenda e ta shoshisim me vete.

But we also have to find socially palatable ways

Por duhet të gjejmë mënyra të pranueshme në shoqëri

to express the intensity of emotion that we have

për ta shprehur vrullin e ndjenjave që kemi,

and the awareness that it brings of our precarity.

dhe ndërgjegjësimin që e sjell mbi brishtësinë tonë.

So we do several things.

Andaj bëjmë disa gjëra.

If men knew how often women were filled with white hot rage when we cried,

Po ta dinin burrat se sa shpesh ne qajmë kur na kaplon tërbimi,

they would be staggered.

do të mbeteshin gojëhapur.

(Laughter)

(Të qeshura)

We use minimizing language.

Ne përdorim gjuhë nënvlerësuese.

"We're frustrated. No, really, it's OK."

"Jemi të irrituara. Jo, vërtet s'ka gjë."

(Laughter)

(Të qeshura)

We self-objectify and lose the ability

Ne e objektivizojmë vetveten, derisa e humbasim edhe aftësinë

to even recognize the physiological changes that indicate anger.

për t'i njohur ndryshimet fiziologjike që shërbejnë si tregues të inatit.

Mainly, though, we get sick.

Në përgjithësi, sëmuremi.

Anger has now been implicated in a whole array of illnesses

Së fundi, është gjetur lidhja në mes të zemërimit dhe një numri të madh sëmundjesh

that are casually dismissed as "women's illnesses."

që shpërfillen si "sëmundje të grave."

Higher rates of chronic pain, autoimmune disorders, disordered eating,

Shkallë më e lartë e dhimbjeve kronike, çrregullimet e të ngrënit dhe autoimune,

mental distress, anxiety, self harm, depression.

shqetësim mendor, ankth, lëndimi i vetvetes, depresion.

Anger affects our immune systems, our cardiovascular systems.

Inati ndikon në sistemin tonë imunitar, në sistemin kardiovaskular.

Some studies even indicate that it affects mortality rates,

Sipas disa studimeve, ndikon edhe në shkallën e vdekshmërisë,

particularly in black women with cancer.

sidomos te gratë me ngjyrë të prekura nga kanceri.

I am sick and tired of the women I know being sick and tired.

Më kanë ardhur në majë të hundës gratë që u ka ardhur në majë të hundës.

Our anger brings great discomfort,

Inati na sjell shumë kokëçarje,

and the conflict comes because it's our role to bring comfort.

dhe kjo bie ndesh me rolin tonë si vendosëse të qetësisë.

There is anger that's acceptable.

Ka zemërata të pranueshme.

We can be angry when we stay in our lanes and buttress the status quo.

Mund të nxehemi kur shikojmë punët tona dhe e mbështesim gjendjen ekzistuese.

As mothers or teachers,

Si nëna dhe mësuese,

we can be mad, but we can't be angry about the tremendous costs of nurturing.

mund të xhindosemi, por nuk mund të nxehemi për shpenzimet e mbarështimit.

We can be angry at our mothers.

Mund t'i mbajmë mëri nënat tona.

Let's say, as teenagers -- patriarchal rules and regulations --

Për shembull, si adoleshente -- rregullat dhe normat patriarkale --

we don't blame systems, we blame them.

nuk e fajësojmë sistemin, por ato.

We can be angry at other women, because who doesn't love a good catfight?

Mund të nxehemi me gratë tjera, se kujt nuk i'a do qejfi një sherr mes femrash?

And we can be angry at men with lower status in an expressive hierarchy

Dhe mund të nxehemi me burrat në pozitën shoqërore më të ulët në hieararkinë

that supports racism or xenophobia.

që e përkrah racizmin dhe ksenofobinë.

But we have an enormous power in this.

Por ne kemi pushtet të pamasë.

Because feelings are the purview of our authority,

Sepse ndjenjat janë fushë veprimi i autoriteti tonë,

and people are uncomfortable with our anger.

dhe njerëzit vihen në siklet nga inati jonë.

We should be making people comfortable with the discomfort they feel

Ne duhet t'i bëjmë njerëzit të ndjehen rehat me sikletin që e ndjenjë

when women say no, unapologetically.

kur gratë thonë jo, pa u përulur syri.

We can take emotions and think in terms of competence and not gender.

Mund të mendojmë për ndjenjat në suaza të zotësisë dhe jo gjinisë.

People who are able to process their anger and make meaning from it

Njerëzit që dinë ta shoshitin inatin, dhe t'ia zbulojnë domethënien

are more creative, more optimistic,

janë më kreativë, më optimistë,

they have more intimacy,

kanë marrëdhënie të ngushta,

they're better problem solvers,

i zgjidhin më lehtë problemet,

they have greater political efficacy.

kanë efikasitet më të lartë politik.

Now I am a woman writing about women and feelings,

Unë jam një grua që shkruan për gratë dhe ndjenjat,

so very few men with power

andaj shumë pak burra të pushtetshëm

are going to take what I'm saying seriously, as a matter of politics.

do ta marrin me gjithë mend këtë që po e them sa i përket politikës.

We think of politics and anger in terms of the contempt and disdain and fury

Ne e mendojmë politikën njësh me përçmimin, përbuzjen dhe tërbimin

that are feeding a rise of macho-fascism in the world.

që po i japin krahë maço-fashizmit në botë.

But if it's that poison, it's also the antidote.

Por nëse ky është helmi, është edhe kundërhelmi.

We have an anger of hope, and we see it every single day

Kemi një inat shpresëdhënës, dhe e hasim çdo ditë,

in the resistant anger of women and marginalized people.

në inatin e qëndrueshëm të grave dhe njerëzve të margjinalizuar.

It's related to compassion and empathy and love,

Ka të bëjë me dhembshurinë, prekshmërinë dhe dashurinë,

and we should recognize that anger as well.

dhe duhet ta miratojmë edhe atë lloj inati.

The issue is that societies that don't respect women's anger don't respect women.

Çështja është se mosrespektimi i inatit të grave tregon se nuk respektohen as ato.

The real danger of our anger isn't that it will break bonds or plates.

Inati jonë nuk është i rrezikshëm se then pjata e këput lidhje.

It's that it exactly shows how seriously we take ourselves,

Por sepse ai tregon se sa seriozisht e marrim veten tonë,

and we expect other people to take us seriously as well.

dhe se presim që edhe njerëzit tjerë të na marrin po aq seriozisht.

When that happens, chances are very good

Kur të ndodhë kjo, ka shumë mundësi

that women will be able to smile when they want to.

që gratë do të mund të buzëqeshin kur të dëshirojnë.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you.

Ju falemnderit.

(Applause) (Cheers)

(Duartrokitje)