4 Powerful Poems about Parkinson's and Growing Older | Robin Morgan | TED Talks

Translator: Drilona Gashi Reviewer: Helena Bedalli

When I was only three or four,

Kur isha vetëm tre ose katër vjeç,

I fell in love with poetry,

rash në dashuri me poezine,

with the rhythms and the music of language;

me ritmin e saj dhe gjuhën e muzikës;

with the power of metaphor and of imagery,

me fuqine e metaforës dhe simbolizmin,

poetry being the essence of communication --

ku poezia është thelbi i komunikimit --

the discipline, the distillation.

rregulli, distilimi.

And all these years later, the poems I'll read today

Dhe gjatë gjithë këtyre viteve, poezitë që do t'i lexoj sot

are from my just-finished seventh book of poetry.

janë nga libri im i shtatë i poezive i sapo përfunduar.

Well, five years ago, I was diagnosed with Parkinson's disease.

Para pesë vjeteve, u diagnostikova me sëmundjen e Parkinsonit.

Though there's no cure yet,

Edhe pse nuk ka ende ndonjë kurë,

advances in treatment are really impressive.

përparimet në trajtim janë me të vërtet mbreslënëse.

But you can imagine that I was appalled to learn

Por mund t'a imagjinoni që isha e tmerruar të mësoj

that women are largely left out of research trials,

që gratë në shumicën e rasteve nuk përfshihen në testimet kerkimore,

despite gender-specific medical findings having demonstrated

pavarësisht nga specifika gjinore që studimet mjekësore kanë demonstruar

that we are not actually just small men --

që në fakt nuk jemi burra të vegjël-

(Laughter)

(Të qeshura)

who happen to have different reproductive systems.

që thjesht kemi qëlluar të kemi sistem të ndryshem riprodhimi.

Gender-specific medicine is good for men, too.

Mjekësia gjinore e specifikuar është në dobi të burrave, gjithashtu.

But you bring to a crisis the person you already are,

Por rrezikon personin që tashmë je,

including the, yes, momentum that you've learned to invoke

duke përfshirë edhe vrullin që e ke mësuar të bësh thirrje

through passionate caring and through action,

përmes kujdesit pasionant dhe përmes aksionit,

both of which require but also create energy.

ku të dyja kërkojnë por edhe krijojnë energji.

So as an activist, I began working with the Parkinson's Disease Foundation --

Kështu si aktiviste, fillova punën me Fondacionin e sëmundjes së Parkinsonit --

that's pdf.org --

kjo është pdf.org --

to create a major initiative to put women on the Parkinson's disease map.

të krijoj një iniciativë madhore që të fus gratë në harten e sëmundjes Parkinson.

And as a poet, I began working with this subject matter,

Dhe si poete, unë fillova të punoj me këtë çështje,

finding it tragic, hilarious, sometimes even joyful.

duke e marre si tragjike, gazmore, nganjëherë edhe të hareshme.

I do not feel diminished by Parkinson's;

Nuk ndihem e zvogëluar nga sëmundja e Parkinsonit;

I feel distilled by it,

ndihem e distiluar nga kjo sëmundje,

and I actually very much like the woman I'm distilling into.

dhe në fakt po më pëlqen në atë se çfarë jam duke u bërë.

"No Signs of Struggle"

"Pa shenja të mundimit"

Growing small requires enormity of will:

Dijenia e zvogëlimit kërkon shumë vullnet:

just sitting still in the doctor's waiting room

vetem duke pritur ulur në sallën e mjekut

watching the future shuffle in and out,

duke shikuar të ardhmen të shkartiset brenda e jashtë,

watching it stoop; stare at you

duke e parë të lëshohet; duke të vështruar

while you try not to look.

kur përpiqesh që të mos shikosh.

Rare is an exchange:

Aty këtu një shkëmbim:

a smile of brief, wry recognition.

një buzëqeshje e shkurtër ironike.

You are the new kid on the block.

Jeni fëmiu i ri në lagje.

Everyone here was you once.

Të gjithë këtu kanë qenë si ju më parë.

You are still learning that growing small requires a largeness of spirit

Jeni ende duke mësuar me gjendjen tuaj që kërkon një vullnet të madh

you can't fit into yet:

e që ende nuk mund të përshtatesh:

acceptance of irritating help from those who love you;

pranimi irritues i ndihmës nga të dashurit;

giving way and over, but not up.

duke e shtyre disi, por kurrë duke u dorëzuar.

You've swallowed hard the contents of the "Drink Me" bottle,

Ju keni gëlltitur përmbajtje të fortë të shishes "Më pini mua",

and felt yourself shrink.

dhe e keni ndjerë veten tuaj duke u tkurrur.

Now, familiar furniture looms,

Hijet e mobiljeve familjare,

floors tilt, and doorknobs yield only when wrestled round with both hands.

dysheme të pjerrëta, dhe rreze të dyerve që hapen vetëm me dy duar.

It demands colossal patience, all this growing small:

Kërkon durim shumë të madh, duke ditur që jeni duke u reduktuar:

your diminished sleep at night,

flini më pak gjatë natës,

your handwriting, your voice, your height.

shkrimi juaj, zëri juaj, gjatësia juaj.

You are more the incredible shrinking woman

Jeni më shumë gruaja e pabesueshme qe tkurret

than the Buddhist mystic, serene, making do with less.

se sa misteri Buddhist, e qartë, e kënaqur me më pak.

Less is not always more.

Më pak nuk është gjithmone më shumë.

Yet in this emptying space, space glimmers,

Dhe prapë në këtë boshllëk, hapësira ndriçohet,

becoming visible.

duke u bërë e dukshme.

Here is a place behind the eyes of those accustomed

Ja një vend prapa syve të atyre që jane mësuar

by what some would call diminishment.

me atë që disa e quajnë zvogëlim.

It is a place of merciless poetry,

Është një vend me poezi të pamëshirshme,

a gift of presence previously ignored,

një dhuratë e së tashmes që është injoruar më parë,

drowned in the daily clutter.

që është mbytur në poteren e përditshme.

Here every gesture needs intention,

Këtu çdo gjest ka nevojë për qëllim,

is alive with consciousness.

është gjallë me vetëdije.

Nothing is automatic.

Asgjë nuk është automatike.

You can spot it in the provocation of a button,

Mund t'a dallosh me ngacmimin e një butoni,

an arm poking at a sleeve,

një krahu që futet në një mëngë,

a balancing act at a night-time curb while negotiating the dark.

ekuiliber në limitet e natës kur jeni duke përshtatur me errësirën.

Feats of such modest valor,

Bëmat e këtij gjesti modest,

who would suspect them to be exercises in an intimate, fierce discipline,

kush do të dyshoje të jenë ushtrimet e një dicipline intime e të fortë,

a metaphysics of being relentlessly aware?

një metafizikë e të qenurit rreptësisht të vetëdijshëm?

Such understated power here,

Një fuqi kaq e zvogëluar,

in these tottering dancers who exert stupendous effort

me këta valltarët e pasigurt që bëjnë përpjekje të jashtëzakonshme

on tasks most view as insignificant.

në punë që shpesh shihen si të parëndësishme.

Such quiet beauty here, in these,

Një bukuri e tillë e qetë,

my soft-voiced, stiff-limbed people;

në këta njerëzit e mi me zë të butë, me gjymtyrë të ngurta;

such resolve masked by each placid face.

një vendosmëri e tillë e maskuar nga shprehja e qetë e secilit.

There is immensity required in growing small,

Reduktimi kërkon një hapsirë të pafund,

so bent on such unbending grace.

kështu që përkuluni për hir të papërkulshmërisë.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you.

(Faleminderit)

This one is called "On Donating My Brain to Science."

Kjo quhet "Donacioni i trurit tim për shkencën."

(Laughter)

(Të qeshura)

Not a problem.

S'ka problem.

Skip over all the pages reassuring religious people.

Kaloni të gjitha faqet që bindin njerëzit fetar.

Already a universal donor: kidneys, corneas, liver, lungs,

Tashmë dhurues universal: veshkët, korneat, mëlçia, mushkëritë,

tissue, heart, veins, whatever.

indin, zemrën, venat, çfarëdo të jetë.

Odd that the modest brain never imagined its unique value in research,

E çuditëshme se si truri modest kurrë s'i ka imagjinuar vlerat unike në hulumtim,

maybe saving someone else from what it is they're not quite sure I have.

ndoshta për të shpëtuar dikë tjetër nga ajo që s'janë të sigurt që e kam.

Flattering, that.

Mjaft lajkatuese kjo.

So fill in the forms,

Atëherë mbusheni formularin,

drill through the answers,

përgjigjuni si të doni,

trill out a blithe spirit.

kënaqeni qenien tuaj.

And slice me, dice me, spread me on your slides.

Mos më kurseni, më ndani në dysh si të doni.

Find what I'm trying to tell you.

Gjejeni se çfarë po mundohem t'ju them.

Earn me, learn me, scan me, squint through your lens.

Më fitoni, më studioni, më ekzaminoni, më hidhni një sy.

Uncover what I'd hint at if I could.

Më zbuloni se çfarë të dhëne kam.

Be my guest, do your best, harvest me, track the clues.

Bëhuni i ftuari im, bëjeni më të mirën, gjurmoni të dhënat.

This was a good brain while alive.

Ky po që ishte një tru i dobishëm derisa ishte gjallë.

This was a brain that paid its dues.

Ky ishte një tru që i ka larë detyrimet.

So slice me, dice me, smear me on your slides,

Kështu që më copëtoni, më shpërndani në pjatat mikroskopike,

stain me, explain me, drain me like a cup.

më njollosni, më shpjegoni, më zbrazni si një filxhan.

Share me, hear me:

Më ndani, më dëgjoni:

I want to be used I want to be used

Dua të jem e përdorur dua të jem e përdorur

I want to be used up.

Dua të jem e përdorur deri në fund.

(Applause)

(Duartrokitje)

(Applause ends)

(Duartrokitjet mbarojnë)

And this one's called "The Ghost Light."

Dhe kjo quhet "Drita fantazmë."

Lit from within is the sole secure way

Të ndriçuarit e brendshëm është rruga e vetme

to traverse dark matter.

t'i ndriçosh rrugët e errëta.

Some life forms -- certain mushrooms, snails, jellyfish, worms --

Disa forma të jetës -- disa këpurdha, kërmij, kandil deti, krimba --

glow bioluminescent,

prodhojne drite,

and people as well;

dhe gjithashtu edhe njerëzit;

we emit infra-red light from our most lucent selves.

ne rrezatojmë drita infra të kuqe nga vetë vetja jonë e shndritëshme.

Our tragedy is we can't see it.

Tragjedia jonë është se ne s'mund t'a shohim.

We see by reflecting.

Ne shohim falë reflektimit.

We need biofluorescence to show our true colors.

Ne kemi nevojë të ndriçojmë që t'i tregojmë ngjyrat e vërteta.

External illumination can distort, though.

Edhe pse ndriçimi i jashtëm mund të shtrëmbërohet.

When gravity bends light,

Kur graviteti përthyen dritën,

huge galaxy clusters can act as telescopes,

grumbuj të medhej të galaktikës veprojnë si teleskop,

elongating background images of star systems to faint arcs --

duke zgjatur figurat e sistemeve planetore që të zbeh harqet --

a lensing effect

një efekt okular

like viewing distant street lamps through a glass of wine.

si të shikosh dritat e largme të rrugës përmes një shishe vere.

A glass of wine or two now makes me weave

Një ose dy gota vere tani më bëjnë të trullosur

as if acting the drunkard's part;

si të luaja pjesën e pijanecit;

as if, besotted with unrequited love

si të isha e trullosur nga një dashuri e e pashpërblyer

for the dynamic Turner canvasses spied out by the Hubble,

për pikturat dinamike të Turner të exploruar nga Hubble,

I could lurch down a city street set

unë mund të eci gjatë një rruge qyteti

without provoking every pedestrian walk-on stare.

pa u vënë re nga kalimtarët.

Stare as long as you need to.

Vështro sa të duash.

If you think about it, walking, even standing, is illogical --

Nëse mendon rreth saj, të ecurit, madje edhe të qëndruarit ska logjikë--

such tiny things, feet! --

këto këmbë aq të vogla! --

(Laughter)

(Të qeshura)

especially when one's body is not al dente anymore.

sidomos kur një trup nuk është edhe mjaft i qëndrueshëm më.

(Laughter)

(Të qeshura)

Besides, creature of extremes and excess,

Per me teper, krijesat e ekstremeve dhe të tejkalimeve,

I've always thought Apollo beautiful but boring,

unë gjithmonë kam menduar Apollon si të bukur por të mërzitshëm,

and a bit of a dumb blonde.

dhe një bjond pak torollak.

Dionysians don't do balance.

Dionisianët nuk kanë ekuiliber.

Balance, in other words, has never been my strong point.

Ekuilibri, në fjalë të tjera, nuk ka qenë kurrë pika ime e fortë.

But I digress.

Por unë devijoj.

More and more these days,

Gjithnjë e më shumë këto ditë,

digression seems the most direct route through

devijimi duket rruga më direkte përmes

from where I've lost or found myself

ku unë kam humbur ose gjetur veten time

out of place, mind, turn, time.

jashtë vendit, mendjes, kthesës, kohës.

Place your foot just so, mind how you turn:

Vendoseni këmbën tuaj kështu, shikoni se si ktheheni:

too swift a swivel can bring you down.

një kthesë shumë e shpejt mund edhe t'ju rrëzoje.

Take your time ushering the audience out,

Merrni kohën tuaj për të përcjellë publikun jashtë,

saying goodbye to the actors.

për tu përshendetur me aktorët.

The ghost light

Drita fantazmë

is what they call the single bulb

është ajo që quajnë një llambë të vetme

hanging above the bare stage in an empty theater.

që varet sipër skenës së zhveshur në një teatër bosh.

In the empty theater of such a night,

Në një teatër bosh të një nate të tillë,

waking to meet no external radiance,

duke u zgjuar që të njohësh rrezatimin e brendshëm,

this is the final struggle left to win,

kjo është beteja e fundit që ka mbetur të fitohet,

this the sole beacon to beckon the darkness in

drita e vetme e sinjalizimit që të lësh errësirën brenda

and let the rest begin,

dhe të lësh qetësinë të filloj,

this the lens through which at last to see both Self and Other

kjo dritë që në fund të shohësh vetëveten dhe të tjerët

arrayed with the bright stain of original sin:

duke u mbështjellur me njollën e ndritshme të mëkatit origjinal:

lit from within.

ndriço nga brenda.

(Applause)

(Duartrokitje)

And this is the last one.

Dhe kjo është e fundit.

"This Dark Hour"

"Ky çast i errët"

Late summer, 4 A.M.

Nga fundi i verës, ora 4 e mëngjesit.

The rain slows to a stop,

Shiu pushon së rëni,

dripping still from the broad leaves

duke pikuar ende nga gjethet e gjera

of blue hostas unseen in the garden's dark.

te hostave blu të padukshme në kopshtin e errët.

Barefoot, careful on the slick slate slabs,

Këmbëzbathur, me kujdes në pllakat e lemuara,

I need no light, I know the way,

nuk më nevojitet drita, rrugën e di,

stoop by the mint bed,

perkulem te gjethet e nenexhikut,

scoop a fistful of moist earth,

marr një grusht dheu të njomë,

then grope for a chair,

pastaj kërkoj për një karrige,

spread a shawl, and sit,

vë shallin, dhe ulem,

breathing in the wet green August air.

duke shijuar ajrin e gjelbërt të lagësht të gushtit.

This is the small, still hour

Ky është një moment i vogël,

before the newspaper lands in the vestibule like a grenade,

para se gazeta të binte në korridor si një granatë,

the phone shrills, the computer screen blinks and glares awake.

telefoni çjerrë, ekrani i kompjuterit hap sytë dhe zgjohet.

There is this hour:

Ky është çasti:

poem in my head, soil in my hand:

poezia në mendjen time, dheu në dorën time:

unnamable fullness.

plotësi që nuk përshkruhet me fjalë.

This hour, when blood of my blood

Ky çast, ku gjaku i gjakut tim

bone of bone, child grown to manhood now --

kockë e kockës, fëmijë tashmë i rritur --

stranger, intimate, not distant but apart --

i huaj, i afërt, jo i largët por i ndarë --

lies safe, off dreaming melodies

qëndron i sigurt, duke ëndërruar për melodi

while love sleeps, safe, in his arms.

përderisa dashuria bën gjumë, të sigurt, në krahët e tij.

To have come to this place,

Të kem ardhur në këtë vend,

lived to this moment:

te kem jetuar këtë moment:

immeasurable lightness.

në ndriçim të pafund.

The density of black starts to blur umber.

Densiteti i të zezës fillon të mjegulloj si ngjyrë e dheut.

Tentative, a cardinal's coloratura,

Tentative, kolorature e kardinalit,

then the mourning dove's elegy.

dhe pastaj elegjia vajtuese e kumries.

Sable glimmers toward grey;

E zeza ndriçon nga e hira;

objects emerge, trailing shadows;

objektet shfaqen, duke gjurmuar hijet;

night ages toward day.

nata rritet drejt ditës.

The city stirs.

Qyteti ngjallet.

There will be other dawns, nights, gaudy noons.

Do të ketë agime të tjera, netë, mesdita rrezatuese.

Likely, I'll lose my way.

Ka gjasa, që të humbas rrugën.

There will be stumbling, falling,

Do të ketë ngecje, rënie,

cursing the dark.

duke mallkuar errësirën.

Whatever comes,

Çfarëdo që të vjen,

there was this hour when nothing mattered,

ishte ky çast i vetëm ku asgjë nuk kishte rëndësi,

all was unbearably dear.

çdo gjë ishte jashtëzakonisht e dashur.

And when I'm done with daylights,

Dhe kur të kem mbaruar me agimin,

should those who loved me grieve too long a while,

nese ata që më kanë dashur mbajne zi për shumë kohë,

let them remember that I had this hour --

kujtojani që unë e kam pasur këtë çast --

this dark, perfect hour --

këtë errësirë, çast të përkryer --

and smile.

dhe buzëqeshni.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)