4 Powerful Poems about Parkinson's and Growing Older | Robin Morgan | TED Talks

Vertaald door: Saskia O'Neill Nagekeken door: Els De Keyser

When I was only three or four,

Ik was nog maar drie of vier jaar oud,

I fell in love with poetry,

toen mijn liefde voor gedichten begon;

with the rhythms and the music of language;

voor de ritmes en de muziek van de taal,

with the power of metaphor and of imagery,

voor de kracht van de metafoor en de beeldspraak,

poetry being the essence of communication --

dichtkunst als de essentie van communicatie --

the discipline, the distillation.

de discipline, het wezenlijke.

And all these years later, the poems I'll read today

En nu, zoveel jaren later, lees ik hier een paar gedichten

are from my just-finished seventh book of poetry.

uit mijn zevende dichtbundel, die ik net af heb.

Well, five years ago, I was diagnosed with Parkinson's disease.

Vijf jaar geleden kreeg ik te horen dat ik de ziekte van Parkinson had.

Though there's no cure yet,

Hoewel er nog geen geneeswijze is,

advances in treatment are really impressive.

is de vooruitgang in behandelmethodes heel indrukwekkend.

But you can imagine that I was appalled to learn

Maar je begrijpt vast wel hoe verbijsterd ik was toen ik hoorde

that women are largely left out of research trials,

dat er voor vrouwen vrijwel geen aandacht is in de onderzoekprogramma's,

despite gender-specific medical findings having demonstrated

ondanks het feit dat genderspecifiek medisch onderzoek heeft aangetoond

that we are not actually just small men --

dat we geen kleinere uitvoering van de man zijn...

(Laughter)

(Gelach)

who happen to have different reproductive systems.

die toevallig iets andere voortplantingsorganen hebben.

Gender-specific medicine is good for men, too.

Genderspecifieke geneeskunde is ook goed voor mannen.

But you bring to a crisis the person you already are,

Maar in een crisissituatie heb je altijd nog jezelf,

including the, yes, momentum that you've learned to invoke

inclusief de mogelijkheden die je hebt leren creëren

through passionate caring and through action,

door liefdevol zorgen en door actie,

both of which require but also create energy.

wat allebei energie vergt, maar ook energie geeft.

So as an activist, I began working with the Parkinson's Disease Foundation --

Dus als activist begon ik te werken voor de Parkinsonstichting --

that's pdf.org --

pdf.org (Amerikaanse stichting) --

to create a major initiative to put women on the Parkinson's disease map.

met het doel om vrouwen er op de kaart te krijgen.

And as a poet, I began working with this subject matter,

En als dichter begon ik te werken met dit onderwerp

finding it tragic, hilarious, sometimes even joyful.

en ik vond het tragisch, hilarisch, soms zelfs plezierig.

I do not feel diminished by Parkinson's;

Ik voel me niet minder door de ziekte van Parkinson.

I feel distilled by it,

Ik voel me er door gedistilleerd

and I actually very much like the woman I'm distilling into.

en eigenlijk ben ik heel tevreden met de vrouw waarin ik distilleer.

"No Signs of Struggle"

'Geen blijk van strijd'

Growing small requires enormity of will:

Kleiner groeien vraagt enorme wil:

just sitting still in the doctor's waiting room

gewoon stilzitten bij de dokter in de wachtkamer,

watching the future shuffle in and out,

de toekomst naar binnen en naar buiten zien schuifelen.

watching it stoop; stare at you

Ze buigt voorover, staart je aan,

while you try not to look.

terwijl je probeert weg te kijken.

Rare is an exchange:

Contact is zeldzaam:

a smile of brief, wry recognition.

een glimlach van korte, wrange herkenning.

You are the new kid on the block.

Jij bent die nieuwe.

Everyone here was you once.

Wij waren hier allemaal ooit zoals jij.

You are still learning that growing small requires a largeness of spirit

Jij moet nog leren dat kleiner groeien een enorm sterk karakter vereist --

you can't fit into yet:

zover ben jij nog niet:

acceptance of irritating help from those who love you;

irritante behulpzaamheid van je naasten accepteren;

giving way and over, but not up.

ophouden, toegeven, maar niet opgeven.

You've swallowed hard the contents of the "Drink Me" bottle,

Je hebt de inhoud van de fles 'Drink Mij' met moeite weggeslikt,

and felt yourself shrink.

en voelde jezelf krimpen.

Now, familiar furniture looms,

Bekend meubilair ligt nu op de loer,

floors tilt, and doorknobs yield only when wrestled round with both hands.

vloeren kantelen, deurklinken bewegen pas na een gevecht met beide handen.

It demands colossal patience, all this growing small:

Het vergt kolossaal geduld, al dit kleiner groeien:

your diminished sleep at night,

steeds minder slaap je 's nachts,

your handwriting, your voice, your height.

je handschrift, je stem, je lengte.

You are more the incredible shrinking woman

Je lijkt meer op de Ongelooflijke Krimpende Vrouw

than the Buddhist mystic, serene, making do with less.

dan op de boeddhistische mysticus -- vredig, gelukkig met minder.

Less is not always more.

Minder is niet altijd meer.

Yet in this emptying space, space glimmers,

En toch, in deze steeds legere ruimte, wordt een een sprankje ruimte

becoming visible.

langzaam zichtbaar.

Here is a place behind the eyes of those accustomed

Dit is een plek achter de ogen van degenen die bekend zijn

by what some would call diminishment.

met wat sommigen achteruitgang zouden noemen.

It is a place of merciless poetry,

Het is een plek van genadeloze poëzie,

a gift of presence previously ignored,

een geschenk van aanwezigheid dat eerder werd genegeerd,

drowned in the daily clutter.

ondergedompeld in de dagelijkse sleur.

Here every gesture needs intention,

Hier is elk gebaar bedoeld,

is alive with consciousness.

bezield van bewustzijn.

Nothing is automatic.

Niets gaat vanzelf.

You can spot it in the provocation of a button,

Je herkent het aan de provocatie van een knoop,

an arm poking at a sleeve,

een arm die een mouw een por geeft,

a balancing act at a night-time curb while negotiating the dark.

een evenwichtsoefening 's avonds op een stoeprand, laverend in het donker.

Feats of such modest valor,

Wapenfeiten van bescheiden moed;

who would suspect them to be exercises in an intimate, fierce discipline,

wie zou ze herkennen als oefeningen in een intieme, intense discipline,

a metaphysics of being relentlessly aware?

een metafysica van het meedogenloos zelfbewust zijn?

Such understated power here,

Zo'n ingehouden kracht hier,

in these tottering dancers who exert stupendous effort

in deze strompelende dansers die buitengewone moeite doen

on tasks most view as insignificant.

voor taken die de meesten als onbeduidend zien.

Such quiet beauty here, in these,

Zo'n stille schoonheid hier,

my soft-voiced, stiff-limbed people;

in mijn zachtgestemde, houterige mensen;

such resolve masked by each placid face.

zo'n verbetenheid verstopt achter elk onbewogen gezicht.

There is immensity required in growing small,

Klein groeien vergt reusachtigheid,

so bent on such unbending grace.

en vastberaden afgaan op onverzettelijke elegantie.

(Applause)

(Applaus)

Thank you.

Dank je wel.

This one is called "On Donating My Brain to Science."

Deze heet: 'Over je hersens nalaten aan de wetenschap'

(Laughter)

(Gelach)

Not a problem.

Geen probleem.

Skip over all the pages reassuring religious people.

Sla alle pagina's die religieuze mensen moeten geruststellen maar over.

Already a universal donor: kidneys, corneas, liver, lungs,

Ik doneer al mijn organen al: nieren, hoornvliezen, lever, longen,

tissue, heart, veins, whatever.

weefsel, hart, aders, van alles.

Odd that the modest brain never imagined its unique value in research,

Gek dat de nederige hersenen nooit dachten aan hun unieke waarde voor de wetenschap:

maybe saving someone else from what it is they're not quite sure I have.

iemand anders kunnen redden van datgene wat ik misschien heb.

Flattering, that.

Hoffelijk, dat.

So fill in the forms,

Dus vul de formulieren maar in,

drill through the answers,

som de antwoorden maar op,

trill out a blithe spirit.

gooi er een zorgeloos karakter uit.

And slice me, dice me, spread me on your slides.

En snij me, schaaf me, smeer me op je glaasjes.

Find what I'm trying to tell you.

Vind wat ik je probeer te vertellen.

Earn me, learn me, scan me, squint through your lens.

Win me, verken me, scan me, tuur door je lens.

Uncover what I'd hint at if I could.

Ontdek wat ik zou verbergen als ik dat kon.

Be my guest, do your best, harvest me, track the clues.

Ga je gang, doe je best, oogst me, zoek de tekens.

This was a good brain while alive.

Deze hersenen waren goed toen ze nog leefden.

This was a brain that paid its dues.

Deze hersenen hebben hun bijdrage geleverd.

So slice me, dice me, smear me on your slides,

Dus snij me, schaaf me, smeer me op je glaasjes,

stain me, explain me, drain me like a cup.

kleur me, verklaar me, giet me leeg als een kopje.

Share me, hear me:

Deel me, hoor me:

I want to be used I want to be used

gebruik me dan gebruik me dan

I want to be used up.

gebruik me helemaal op.

(Applause)

(Applaus)

(Applause ends)

(Applaus eindigt)

And this one's called "The Ghost Light."

En deze heet: "Het 'spooklicht'"

Lit from within is the sole secure way

Verlicht van binnenuit is de enige veilige manier

to traverse dark matter.

om het donker te doorkruisen.

Some life forms -- certain mushrooms, snails, jellyfish, worms --

Sommige levende wezens -- bepaalde paddenstoelen, slakken, kwallen, wormen --

glow bioluminescent,

gloeien bioluminescerend,

and people as well;

en mensen ook.

we emit infra-red light from our most lucent selves.

Wij geven infraroodstraling af vanuit ons stralende innerlijk.

Our tragedy is we can't see it.

Het tragische is dat wij het niet kunnen waarnemen.

We see by reflecting.

We zien door reflectie.

We need biofluorescence to show our true colors.

We hebben fluorescentie nodig om kleur te bekennen.

External illumination can distort, though.

Maar externe belichting kan vervormen.

When gravity bends light,

Als de zwaartekracht het licht verdraait,

huge galaxy clusters can act as telescopes,

kunnen enorme clusters van melkwegstelsels dienst doen als telescopen,

elongating background images of star systems to faint arcs --

en de achtergrondbeelden van sterrenstelsels tot vage bogen oprekken --

a lensing effect

een lens-effect

like viewing distant street lamps through a glass of wine.

zoals het bekijken van straatlantaarns in de verte, door een glas wijn.

A glass of wine or two now makes me weave

Ik loop nu na één of twee glazen wijn al te zwalken

as if acting the drunkard's part;

alsof ik de rol van de dronkenlap speel;

as if, besotted with unrequited love

alsof ik, beneveld van onbeantwoorde liefde

for the dynamic Turner canvasses spied out by the Hubble,

voor de dynamische doeken van Turner opgespoord door de Hubble-ruimtetelescoop,

I could lurch down a city street set

in een filmdecor door de straten kon slingeren

without provoking every pedestrian walk-on stare.

zonder alle wandelende figuranten uit te lokken naar me te staren.

Stare as long as you need to.

Staar maar zo lang als je wilt.

If you think about it, walking, even standing, is illogical --

Als je er goed over nadenkt is lopen, zelfs staan, onlogisch...

such tiny things, feet! --

zulke kleine dingen, voeten!

(Laughter)

(Gelach)

especially when one's body is not al dente anymore.

Vooral als je lichaam niet meer 'al dente' is.

(Laughter)

(Gelach)

Besides, creature of extremes and excess,

Bovendien, als iemand van uitersten en overdaad,

I've always thought Apollo beautiful but boring,

heb ik Apollo altijd mooi maar saai gevonden,

and a bit of a dumb blonde.

en een beetje een dom blondje.

Dionysians don't do balance.

Dionysische mensen kennen geen balans.

Balance, in other words, has never been my strong point.

Met andere woorden: evenwicht is nooit mijn sterkste punt geweest.

But I digress.

Maar ik dwaal af.

More and more these days,

Steeds vaker tegenwoordig

digression seems the most direct route through

lijkt afdwalen de meest rechtstreekse route verder

from where I've lost or found myself

vanaf waar ik mezelf verloor of terugvond:

out of place, mind, turn, time.

de verkeerde plek, gedachte, zet, tijd.

Place your foot just so, mind how you turn:

Plaats je voet precies zo, let op hoe je draait:

too swift a swivel can bring you down.

een te snelle wending en je valt.

Take your time ushering the audience out,

Neem de tijd om het publiek naar buiten te leiden,

saying goodbye to the actors.

neem afscheid van de acteurs.

The ghost light

Het 'spooklicht'

is what they call the single bulb

is het peertje

hanging above the bare stage in an empty theater.

dat boven het lege podium in een leeg theater hangt.

In the empty theater of such a night,

In het lege theater van zo'n nacht,

waking to meet no external radiance,

waarin je wakker wordt en geen externe straling gewaarwordt,

this is the final struggle left to win,

is dit het laatste gevecht dat moet worden gewonnen.

this the sole beacon to beckon the darkness in

Dit is het enige baken om in het donker richting te geven

and let the rest begin,

en de rest te laten beginnen.

this the lens through which at last to see both Self and Other

Dit is de lens waardoor je uiteindelijk zowel Zelf als Ander bekijkt

arrayed with the bright stain of original sin:

gekleed met de heldere vlek van de erfzonde:

lit from within.

verlicht van binnenuit.

(Applause)

(Applaus)

And this is the last one.

En dit is de laatste.

"This Dark Hour"

'Dit donkere uur'

Late summer, 4 A.M.

Einde zomer, 4 uur 's nachts.

The rain slows to a stop,

Het is bijna gestopt met regenen,

dripping still from the broad leaves

het druppelt nog wat van de brede bladeren

of blue hostas unseen in the garden's dark.

van de blauwe hosta's die zich verstoppen in de donkere tuin.

Barefoot, careful on the slick slate slabs,

Op blote voeten, voorzichtig op de gladde leistenen tegels,

I need no light, I know the way,

licht heb ik niet nodig, ik ken het paadje.

stoop by the mint bed,

Ik buk voorover bij de munt,

scoop a fistful of moist earth,

schep een handvol vochtige aarde op,

then grope for a chair,

grijp een stoel,

spread a shawl, and sit,

spreid een sjaal uit en zit,

breathing in the wet green August air.

en adem de natte, groene augustus-lucht in.

This is the small, still hour

Dit is het kleine, stille uurtje

before the newspaper lands in the vestibule like a grenade,

voordat de krant als een granaat in de hal landt,

the phone shrills, the computer screen blinks and glares awake.

voordat de telefoon gilt, het scherm van de computer flikkert en staart.

There is this hour:

Er is dit uur:

poem in my head, soil in my hand:

gedicht in mijn hoofd, aarde in mijn hand:

unnamable fullness.

onuitsprekelijke compleetheid.

This hour, when blood of my blood

Dit uur, als het bloed van mijn bloed,

bone of bone, child grown to manhood now --

bot van bot, kind gegroeid tot volwassen man nu --

stranger, intimate, not distant but apart --

vreemdeling, intiem, niet afstandelijk, maar afzonderlijk --

lies safe, off dreaming melodies

veilig is, zijn deuntjes dromend,

while love sleeps, safe, in his arms.

terwijl de liefde slaapt, beschermd, in zijn armen.

To have come to this place,

Om hier te zijn gearriveerd,

lived to this moment:

tot dit moment te hebben geleefd:

immeasurable lightness.

onmetelijke lichtheid.

The density of black starts to blur umber.

Het diepe zwart begint langzaam te vervagen naar amber.

Tentative, a cardinal's coloratura,

Voorzichtig, het coloratuur van de kardinaal,

then the mourning dove's elegy.

dan de klaagzang van de treurduif.

Sable glimmers toward grey;

Sabel glinstert richting grijs;

objects emerge, trailing shadows;

voorwerpen komen tevoorschijn, dralende schaduwen;

night ages toward day.

de nacht gaat over in de dag.

The city stirs.

De stad ontwaakt.

There will be other dawns, nights, gaudy noons.

Er komen nog meer vroege ochtenduren, nachten, luide middaguren.

Likely, I'll lose my way.

Ik zal de weg wel kwijtraken.

There will be stumbling, falling,

Ik zal gaan stommelen, vallen,

cursing the dark.

het donker vervloeken.

Whatever comes,

Maar wat er ook gebeurt,

there was this hour when nothing mattered,

er was dit uur, toen niets ertoe deed,

all was unbearably dear.

en alles ondraaglijk dierbaar was.

And when I'm done with daylights,

En als mijn dagen geteld zijn,

should those who loved me grieve too long a while,

en zij die van me hielden iets te lang rouwen,

let them remember that I had this hour --

dan moeten zij weten dat ik dit uur heb gehad,

this dark, perfect hour --

dit donkere, perfecte uur,

and smile.

en glimlachen.

Thank you.

Dank je wel.

(Applause)

(Applaus)