What are the most important moral problems of our time? | Will MacAskill

Translator: elza babatinca Reviewer: Lea Noberdaliu

This is a graph

Ky është një grafik

that represents the economic history of human civilization.

që përfaqëson historinë ekonomike të qytetërimit njerëzor.

[World GDP per capita over the last 200,000 years]

GDP botërore për kokë gjatë 200000 viteve të fundit.

Nuk po ndodh ndonjë gjë e madhe, apo jo.

There's not much going on, is there.

Për pjesën dërrmuese të historisë njerëzore,

For the vast majority of human history,

pretty much everyone lived on the equivalent of one dollar per day,

pothuajse të gjithë jetuan në ekuivalentin e një dollar në ditë,

and not much changed.

dhe nuk ka ndryshuar shumë.

Por atëherë,

But then, something extraordinary happened:

diçka e jashtëzakonshme ndodhi:

the Scientific and Industrial Revolutions.

Revolucionet shkencore dhe industriale,

And the basically flat graph you just saw

dhe grafiku në thelb i sheshtë që sapo u pa

transforms into this.

shndërrohet në këtë;

What this graph means is that, in terms of power to change the world,

Çfarë do të thotë ky grafik është se, për sa i përket fuqisë për të ndryshuar botën

we live in an unprecedented time in human history,

ne jetojmë në një kohë të paparë në historinë njerëzore,

and I believe our ethical understanding hasn't yet caught up with this fact.

dhe unë besoj se kuptimi jonë etik ende nuk është kapur me këtë fakt.

Revolucionet shkencore dhe industriale

The Scientific and Industrial Revolutions

transformed both our understanding of the world

transformuan të kuptuarit tonë të botës

and our ability to alter it.

dhe aftësinë tonë për ta ndryshuar atë.

What we need is an ethical revolution

Ajo që na duhet është një revolucion etik

në mënyrë që mund të kuptojmë

so that we can work out

how do we use this tremendous bounty of resources

si ta përdorim këtë dhuratë të jashtëzakonshme burimesh

to improve the world.

për të përmirësuar botën.

For the last 10 years,

Për 10 vitet e fundit,

my colleagues and I have developed a philosophy and research program

kolegët e mi dhe unë kemi zhvilluar një filozofi dhe program kërkimor

that we call effective altruism.

që ne e quajmë altruizëm efektiv.

It tries to respond to these radical changes in our world,

Përpiqet të përgjigjet në këto ndryshime rrënjësore në botën tonë,

uses evidence and careful reasoning to try to answer this question:

përdor prova dhe arsyetim të kujdesshëm

për të provuar t'i përgjigjem kësaj pyetjeje;

How can we do the most good?

Si mund ta bëjmë më të mirën?

Tani, ka shumë çështje ju keni për të adresuar

Now, there are many issues you've got to address

nëse doni ta zgjidhni këtë problem:

if you want to tackle this problem:

nëse do të bëni mirë përmes bamirësisë suaj

whether to do good through your charity

or your career or your political engagement,

ose karrierës tuaj ose angazhimit tuaj politik

what programs to focus on, who to work with.

në cilat programe të përqëndrohem, me kë të punoj.

But what I want to talk about

Por ajo që dua të flas

is what I think is the most fundamental problem.

është ajo që mendoj se është problemi më themelor.

Of all the many problems that the world faces,

Nga të gjitha problemet e shumta që përballet bota,

duhet të jemi përqendruar në përpjekjen për të zgjidhur së pari.

which should we be focused on trying to solve first?

Now, I'm going to give you a framework for thinking about this question,

Tani, unë do të ju jap një kornizë për të menduar për këtë pyetje,

and the framework is very simple.

dhe korniza është shumë e thjeshtë.

A problem's higher priority,

Prioriteti më i lartë i problemit

the bigger, the more easily solvable and the more neglected it is.

sa më e madhe, aq më lehtë mund të zgjidhet, aq më e neglizhuar është.

Bigger is better,

Më i madh është më i mirë,

because we've got more to gain if we do solve the problem.

sepse kemi më shumë për të fituar nëse e zgjidhim problemin.

Më e e lehtë për t'u zgjidhur është më mirë

More easily solvable is better

because I can solve the problem with less time or money.

sepse mund ta zgjidh problemin me më pak kohë ose para.

And most subtly,

Dhe me hollësi,

më e neglizhuar është më mirë për shkak zvogëlimit të kthimit.

more neglected is better, because of diminishing returns.

Sa më shumë burime që kanë qenë tashmë investuar në zgjidhjen e një problemi,

The more resources that have already been invested into solving a problem,

the harder it will be to make additional progress.

aq më e vështirë do të jetë për të bërë përparim shtesë.

Tani, gjëja kryesore që dua të lë me ju është kjo kornizë

Now, the key thing that I want to leave with you is this framework,

so that you can think for yourself

në mënyrë që të mendoni vetë

what are the highest global priorities.

se cilat janë prioritetet më të larta globale.

But I and others in the effective altruism community

Por unë dhe tjerët në bashkësinë e altruizmit efektiv

have converged on three moral issues that we believe are unusually important,

jemi takuar në tre çështje morale që ne besojmë se janë shumë të rëndësishme

shënuan jashtëzakonisht mirë në këtë kornizë

score unusually well in this framework.

First is global health.

E para është shëndeti global.

This is supersolvable.

Kjo është e jashtëzakonshme.

We have an amazing track record in global health.

Ne kemi një rekord të mrekullueshëm në shëndetin global.

Rates of death from measles, malaria, diarrheal disease

Shkalla e vdekjes nga fruthi, malarja, sëmundje diarreale

are down by over 70 percent.

janë ulur me mbi 70 përqind.

And in 1980, we eradicated smallpox.

Dhe në vitin 1980, ne zhdukëm linë.

I estimate we thereby saved over 60 million lives.

Vlerësoj se kemi shpëtuar në këtë mënyrë mbi 60 milion jetë.

That's more lives saved than if we'd achieved world peace

Kjo është më shumë jetë e shpëtuar sesa nëse do kishim arritur paqen botërore

in that same time period.

në të njëjtën periudhë kohore.

On our current best estimates,

Në vlerësimet tona më të mira aktuale,

mund të shpëtojmë jetë duke shpërndarë rrjeta të trajtuara nga insekticidet

we can save a life by distributing long-lasting insecticide-treated bed nets

for just a few thousand dollars.

për vetëm disa mijëra dollarë.

This is an amazing opportunity.

Kjo është një mundësi e mahnitshme.

Prioriteti i dytë i madh është bujqësia fabrike.

The second big priority is factory farming.

This is superneglected.

Kjo është shumë neglizhuar.

There are 50 billion land animals used every year for food,

50 miliardë kafshë tokësore përdoren çdo vit për ushqim,

dhe pjesa dërrmuese e tyre që jetojnë në ferma intensive,

and the vast majority of them are factory farmed,

living in conditions of horrific suffering.

jetojnë në kushte e vuajtje të tmerrshme.

They're probably among the worst-off creatures on this planet,

Ata janë ndër krijesat në kushte më të këqija në këtë planet,

and in many cases, we could significantly improve their lives

dhe në shumë raste mund të përmirësojnë ndjeshëm jetën e tyre

for just pennies per animal.

për vetëm një cent për kafshë.

Kjo ende është jashtëzakonisht e neglizhuar.

Yet this is hugely neglected.

There are 3,000 times more animals in factory farms

Ka 3,000 herë më shumë kafshë në fermat intensive

than there are stray pets,

sesa kafshë shtëpiake endacake,

por ende, fabrika bujqësore merr 1/50 të financimit filantropik.

but yet, factory farming gets one fiftieth of the philanthropic funding.

Kjo do të thotë burime shtesë në këtë fushë

That means additional resources in this area

could have a truly transformative impact.

mund të ketë një ndikim vërtet transformues.

Now the third area is the one that I want to focus on the most,

Tani zona e tretë është ajo që dua të përqendrohem më shumë,

and that's the category of existential risks:

dhe kjo është kategoria të rreziqeve ekzistenciale:

events like a nuclear war or a global pandemic

ngjarje si një luftë bërthamore ose një pandemi globale

që mund të prishë përgjithmonë civilizimin

that could permanently derail civilization

apo edhe të çojë në zhdukje të racës njerëzore.

or even lead to the extinction of the human race.

Më lejoni të shpjegoj pse mendoj këtë një prioriteti kaq i madh

Let me explain why I think this is such a big priority

in terms of this framework.

sa i përket kësaj kornize.

First, size.

Së pari, madhësia.

How bad would it be if there were a truly existential catastrophe?

Sa keq do të ishte nëse do të kishte një katastrofë vërtet ekzistenciale?

Well, it would involve the deaths of all seven billion people on this planet

Epo, kjo do të përfshinte vdekjet e shtatë miliardë njerëzve në këtë planet

and that means you and everyone you know and love.

dhe kjo do të thotë që ju dhe të gjithë ata që i njihni dhe i doni.

That's just a tragedy of unimaginable size.

është thjesht një tragjedi me masa të paimagjinueshme.

But then, what's more,

Por atëherë, çfarë ka më shumë,

it would also mean the curtailment of humanity's future potential,

do të thoshte gjithashtu ulje të potencialit të ardhshëm të njerëzimit,

and I believe that humanity's potential is vast.

dhe unë besoj se potenciali i njerëzimit është i gjerë.

Raca njerëzore ka qenë rreth e rrotull për rreth 200.000 vjet,

The human race has been around for about 200,000 years,

and if she lives as long as a typical mammalian species,

dhe nëse ajo jeton për aq kohë sa një specie tipike gjitare,

she would last for about two million years.

ajo do të zgjasë për rreth dy milion vjet.

Nëse raca njerëzore ishte një individ i vetëm

If the human race were a single individual,

she would be just 10 years old today.

ajo do të ishte vetëm 10 vjeç sot.

Dhe për më tepër, raca njerëzore nuk është një specie tipike gjitarësh.

And what's more, the human race isn't a typical mammalian species.

Nuk ka arsye pse, nëse jemi të kujdesshëm

There's no reason why, if we're careful,

we should die off after only two million years.

ne duhet të vdesim pas vetëm dy milion vjetësh.

The earth will remain habitable for 500 million years to come.

Toka do të mbetet e banueshme për 500 milion vjet që do të vijnë.

Dhe nëse një ditë, do të arrijmë tek yjet,

And if someday, we took to the stars,

the civilization could continue for billions more.

civilizimi mund të vazhdonte për miliarda më shumë.

So I think the future is going to be really big,

Kështu e mendoj të ardhmen me të vërtetë të madhe,

but is it going to be good?

por a do të jetë mirë?

Is the human race even really worth preserving?

A është raca njerëzore madje me të vërtetë vlen të ruhet?

Well, we hear all the time about how things have been getting worse,

Epo, ne dëgjojmë gjatë gjithë kohës sa janë përkeqësuar gjërat,

por mendoj se kur ne kemi afat të gjatë,

but I think that when we take the long run,

things have been getting radically better.

gjërat janë bërë më mirë rrënjësisht.

Këtu për shembull është jetëgjatësia me kalimin e kohës

Here, for example, is life expectancy over time.

Këtu është proporcioni i njerëzve që nuk jetojnë varfëri të skajshme.

Here's the proportion of people not living in extreme poverty.

Këtu është numri i vendeve që me kalimin e kohës

Here's the number of countries over time that have decriminalized homosexuality.

kanë dekriminalizuar homoseksualitetin.

Këtu është numri i vendeve që me kalimin e kohës janë bërë demokratike

Here's the number of countries over time that have become democratic.

Then, when we look to the future, there could be so much more to gain again.

Pastaj, kur shikojmë të ardhmen,

mund të kishte edhe më shumë për të fituar përsëri.

We'll be so much richer,

Ne do të jemi më të pasur,

we can solve so many problems that are intractable today.

ne mund të zgjidhim kaq shumë probleme që janë të vështira sot.

So if this is kind of a graph of how humanity has progressed

Pra, nëse kjo është një lloj grafiku se si njerëzimi ka përparuar

in terms of total human flourishing over time,

sa i përket totalit njerëzor duke lulëzuar me kalimin e kohës

well, this is what we would expect future progress to look like.

mirë, kjo është ajo që do të prisnim progresi i ardhshëm të dukej.

It's vast.

Ȅshtë i gjerë.

Here, for example,

Këtu, për shembull,

is where we would expect no one to live in extreme poverty.

është aty ku ne nuk do të presim askush të jetoj në varfëri ekstreme.

Here is where we would expect everyone to be better off

Këtu mund të presim të gjithë të jenë më mirë

than the richest person alive today.

sesa personi më i pasur i gjallë sot.

Perhaps here is where we would discover the fundamental natural laws

Mbase këtu është aty ku do të zbulonim ligjet themelore natyrore

that govern our world.

që qeverisin botën tonë.

Mbase këtu është aty ku ne zbulojmë një formë krejtësisht të re arti,

Perhaps here is where we discover an entirely new form of art,

a form of music we currently lack the ears to hear.

një formë muzike që aktualisht i mungon veshëve për të dëgjuar,

kjo është e drejtë disa mijëra vitet e ardhshme

And this is just the next few thousand years.

Sapo të mendojmë të kaluarën,

Once we think past that,

well, we can't even imagine the heights that human accomplishment might reach.

ne as nuk mund të imagjinojmë lartësitë që arritja njerëzore mund të arrijë.

So the future could be very big and it could be very good,

Kështu që e ardhmja mund të jetë e madhe dhe mund të jetë e mirë

but are there ways we could lose this value?

por ka mënyra ne mund të humbim këtë vlerë?

And sadly, I think there are.

Dhe për fat të keq, unë mendoj se ka.

The last two centuries brought tremendous technological progress,

Dy shekujt e fundit sollën progres të jashtëzakonshëm teknologjik,

but they also brought the global risks of nuclear war

por edhe sollën rreziqet globale të luftës bërthamore

and the possibility of extreme climate change.

dhe mundësinë e ndryshimit ekstrem të klimës.

When we look to the coming centuries,

Kur shikojmë shekujt e ardhshëm,

we should expect to see the same pattern again.

duhet të presim të shohim përsëri të njëjtin model.

And we can see some radically powerful technologies on the horizon.

ne mund t'i shohim disa teknologji rrënjësisht të fuqishme në horizont.

Synthetic biology might give us the power to create viruses

Biologjia sintetike mund të japë fuqi për të krijuar viruse

of unprecedented contagiousness and lethality.

të pashembullt ngjitëse dhe vdekjeprurëse.

Gjeoinxhinierimi mund të na japë fuqinë

Geoengineering might give us the power to dramatically alter the earth's climate.

për të ndryshuar në mënyrë dramatike klimën e tokës.

Artificial intelligence might give us the power to create intelligent agents

Inteligjenca artificiale mund të na japë fuqinë për të krijuar agjentë inteligjentë

with abilities greater than our own.

me aftësi më të mëdha se tonat.

Tani, nuk po them se ndonjë nga këto rreziqe janë veçanërisht të mundshme

Now, I'm not saying that any of these risks are particularly likely,

but when there's so much at stake,

por kur ka kaq shumë në rrezik,

even small probabilities matter a great deal.

madje edhe probabilitete të vogla ka rëndësi të madhe.

Imagjinoni nëse po hipni në aeroplan dhe jeni nervoz,

Imagine if you're getting on a plane and you're kind of nervous,

and the pilot reassures you by saying,

dhe piloti ju siguron duke thënë,

"There's only a one-in-a-thousand chance of crashing. Don't worry."

"Ka vetëm 1/1000 mundësi të përplasjes. Mos u shqetësoni. "

Would you feel reassured?

A do të ndjeheshit i sigurt?

For these reasons, I think that preserving the future of humanity

Për këto arsye, unë mendoj se ruajtja e ardhmës së njerëzimit

is among the most important problems that we currently face.

është ndër problemet më të rëndësishme me të cilin përballemi tani

But let's keep using this framework.

Por le të vazhdojmë ta përdorim këtë kornizë.

Is this problem neglected?

A është neglizhuar problemi?

Dhe unë mendoj se përgjigjja është po,

And I think the answer is yes,

and that's because problems that affect future generations

dhe kjo sepse problemet që prekin brezat e ardhshëm

are often hugely neglected.

shpesh janë lënë pas dore shumë.

Why?

Pse?

Because future people don't participate in markets today.

Sepse njerëzit e ardhshëm nuk marrin pjesë në tregje sot.

They don't have a vote.

Ata nuk kanë votim.

It's not like there's a lobby representing the interests

Nuk është sikur të ketë një lob duke përfaqësuar interesat

of those born in 2300 AD.

nga ata të lindur në vitin 2300 .

Ata nuk duhet të ndikojnë në vendimet që marrim sot.

They don't get to influence the decisions we make today.

They're voiceless.

Ata janë pa zë.

Dhe kjo do të thotë që ende shpenzojmë një shumë të vogël për këto çështje

And that means we still spend a paltry amount on these issues:

nuclear nonproliferation,

mos përhapja bërthamore,

geoengineering, biorisk,

gjeoinxhinierimi, rrezikun e jetës

artificial intelligence safety.

siguria e inteligjencës artificiale

All of these receive only a few tens of millions of dollars

Të gjitha këto marrin vetëm disa dhjetëra miliona dollarë

of philanthropic funding every year.

të fondeve filantropike çdo vit.

That's tiny compared to the 390 billion dollars

Kjo është e vogël në krahasim në 390 miliardë dollarë

that's spent on US philanthropy in total.

që janë shpenzuar në filantropinë e SHBA-së në total.

The final aspect of our framework then:

Aspekti i fundit i kornizës sonë atëherë:

A është kjo e zgjidhshme?

Is this solvable?

I believe it is.

Besoj se është.

Ju mund të kontribuoni me paratë tuaja,

You can contribute with your money,

your career or your political engagement.

karrierën tuaj ose angazhimin politik.

Me paratë e juaja, mund të mbështesni organizata

With your money, you can support organizations

që përqendrohen në këto rreziqe

that focus on these risks,

like the Nuclear Threat Initiative,

si Nisma e Kërcënimit Bërthamor,

which campaigns to take nuclear weapons off hair-trigger alert,

e cila lufton për të marrë armë bërthamore

or the Blue Ribbon Panel, which develops policy to minimize the damage

ose Paneli i Shiritit Blu, i cili zhvillon politikë për minimizimin e dëmit

from natural and man-made pandemics,

nga pandemitë natyrore dhe të bëra nga njeriu,

or the Center for Human-Compatible AI, which does technical research

ose Qendra për Njerëz të Pajtueshëm e cila bën kërkime teknike

to ensure that AI systems are safe and reliable.

për të siguruar që sistemet janë të sigurta dhe të besueshme

With your political engagement,

Me angazhimin tuaj politik,

you can vote for candidates that care about these risks,

ju mund të votoni për kandidatët që kujdesen për këto rreziqe,

and you can support greater international cooperation.

ju mund të mbështesni bashkëpunim më të madh ndërkombëtar

Dhe pastaj me karrierën tuaj, ka aq shumë sa mund të bësh.

And then with your career, there is so much that you can do.

Of course, we need scientists and policymakers and organization leaders,

Sigurisht, kemi nevojë për shkencëtarë, politikëbërës dhe drejtues organizatash

but just as importantly,

por po aq e rëndësishme,

we also need accountants and managers and assistants

na duhen edhe llogaritarë, menaxherët dhe asistentët

to work in these organizations that are tackling these problems.

për të punuar në këto organizata që po merren me këto probleme.

Now, the research program of effective altruism

Tani, programi i kërkimit të altruizmit efektiv

is still in its infancy,

është ende në fillimet e saj,

dhe ka ende një sasi të madhe që ne nuk e dimë.

and there's still a huge amount that we don't know.

Por edhe me ato që kemi mësuar deri më tani,

But even with what we've learned so far,

ne mund ta shohim se duke menduar me kujdes

we can see that by thinking carefully

and by focusing on those problems that are big, solvable and neglected,

dhe duke u përqëndruar në ato probleme

që janë të mëdha, të zgjidhshme dhe të neglizhuara

ne mund të bëjmë vërtet ndryshime të jashtëzakonshme në botë

we can make a truly tremendous difference to the world

for thousands of years to come.

për mijëra vite që do të vijnë.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)