Why we ignore obvious problems — and how to act on them | Michele Wucker

Translator: Erblina Vrbovci Reviewer: Lea Noberdaliu

So what if there were a highly obvious problem

Po sikur të kishte një problem shumë të dukshëm

right in front of you?

pikërisht para jush?

One that everyone was talking about,

Një për të cilën po flisnin të gjithë,

one that affected you directly.

një që ju preku juve direkt.

Would you do everything within your power to fix things

A do të bënit gjithçka brenda fuqisë suaj për të rregulluar gjërat

before they got worse?

para se të përkeqësohen?

Don't be so sure.

Mos jeni aq të sigurt.

We are all much more likely than any of us would like to admit

Ne të gjithë kemi shumë më shumë të ngjarë se çdonjëri prej nesh do

to miss what's right in front of our eyes.

të donte të pranonte të humbasim atë që është para syve tanë.

And in fact,

Dhe në fakt,

we're sometimes most likely to turn away from things

ne ndonjëherë kemi më shumë të ngjarë të largohemi nga gjërat

precisely because of the threat that they represent to us,

pikërisht për shkak të kërcënimit që ato na përfaqësojnë,

in business, life and the world.

në biznes, në jetë dhe në botë.

So I want to give you an example from my world, economic policy.

Unë dua t'ju jap një shembull nga bota ime, politika ekonomike.

So when Alan Greenspan was head of the Federal Reserve,

Kështu kur Alan Greenspan ishte kreu i Rezervës Federale,

his entire job was to watch out for problems in the US economy

e gjithë detyra e tij ishte të kujdesej për problemet në ekonominë e SHBA

and to make sure that they didn't spin out of control.

dhe të sigurohej që ata të mos dilnin jashtë kontrollit.

So, after 2006,

Kështu që, pas vitit 2006,

when real estate prices peaked,

kur çmimet e pasurive të patundshme arritën kulmin,

more and more and more respected leaders and institutions

gjithnjë e më shumë udhëheqës dhe institucione të respektuara

started to sound the alarm bells

filluan të ndinin këmbanat e alarmit

about risky lending and dangerous market bubbles.

në lidhje me huazimin e rrezikshëm dhe flluskat e rrezikshme të tregut.

Siç e dini, në vitin 2008 të gjitha ranë poshtë.

As you know, in 2008 it all came tumbling down.

Bankat morë fund,

Banks collapsed,

global stock markets lost nearly half their value,

tregjet botërore të aksioneve humbën gati gjysmën e vlerës,

millions and millions of people lost their homes to foreclosure.

miliona e miliona njerëz humbën shtëpitë e tyre për shkak të hipotekës.

And at the bottom,

Dhe në fund,

nearly one in 10 Americans was out of work.

gati një në 10 amerikanë ishte pa punë.

So after things calmed down a little bit,

Kështu pasi gjërat u qetësuan pak,

Greenspan and many others came out with a postmortem and said,

Greenspan dhe shumë të tjerë dolën me një deklaratë dhe thanë;

"Nobody could have predicted that crisis."

"Askush nuk mund ta kishte parashikuar atë krizë."

They called it "a black swan."

Ata e quanin atë "një mjellmë të zezë".

Something that was unimaginable,

Diçka që ishte e paimagjinueshme,

unforeseeable and completely improbable.

të paparashikueshme dhe plotësisht të pamundshme.

A total surprise.

Një surprizë totale.

Except it wasn't always such a surprise.

Përveç se nuk ishte gjithmonë një surprizë e tillë.

For example, my Manhattan apartment nearly doubled in value

Për shembull, apartamenti im në Manhattan gati u dyfishua në vlerë

in less than four years.

në më pak se katër vjet.

I saw the writing on the wall and I sold it.

Unë pashë shkrimin në mur dhe e shita.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

Pra, shumë njerëz të tjerë gjithashtu panë paralajmërimin,

So, a lot of other people also saw the warning,

spoke out publicly

folën publikisht

and they were ignored.

dhe u injoruan.

So we didn't know exactly what the crisis was going to look like,

Pra, ne nuk e dinim saktësisht se si do të ishte kriza,

not the exact parameters,

jo parametrat e saktë,

but we could all tell

por të gjithë mund të thonim

that the thing coming at us was as dangerous, visible and predictable

se gjëja që vinte tek ne ishte po aq e rrezikshme, e dukshme

dhe e parashikueshme, si një rinoceront gjigant gri që po vinte drejt nesh.

as a giant gray rhino charging right at us.

The black swan lends itself

Mjellma e zezë na la për të kuptuar

to the idea that we don't have power over our futures.

për idenë që ne nuk kemi fuqi mbi të ardhmen tonë.

And unfortunately, the less control that we think we have,

Dhe për fat të keq, sa më pak kontroll që mendojmë se kemi

the more likely we are to downplay it

ka më shumë të ngjarë që ne do ta minimizojmë atë

or ignore it entirely.

ose ta injorojmë plotësisht.

And this dangerous dynamic masks another problem:

Dhe kjo dinamikë e rrezikshme maskon një problem tjetër,

that most of the problems that we're facing

se shumica e problemeve me të cilat përballemi

are so probable and obvious,

janë kaq të mundshme dhe të dukshme,

they're things that we can see, but we still don't do anything about.

ato janë gjëra të cilat mund t'i shohim, por ende nuk bëjmë asgjë.

So I created the gray rhino metaphor

Kështu që unë krijova metaforën e rinocerontit gri

to meet what I felt was an urgent need.

për të përmbushur atë që ndjeja ishte një nevojë urgjente.

To help us to take a fresh look,

Për të na ndihmuar të hedhim një vështrim të freskët,

with the same passion that people had for the black swan,

me të njëjtin pasion që kishin njerëzit për mjellmën e zezë,

but this time, for the things that were highly obvious,

por këtë herë, për gjërat që ishin shumë të dukshme,

highly probable, but still neglected.

shumë e mundshme, por ende të lëna pas dore.

Those are the gray rhinos.

Këto janë kërcënime të mundshme.

Once you start looking for gray rhinos,

Sapo të filloni të kërkoni për kërcënime të mundshme

you see them in the headlines every day.

i shihni në tituj çdo ditë.

And so what I see in the headlines is another big gray rhino,

Dhe kështu ajo që shoh në titujt është një tjetër kërcënim i mundshëm,

a new highly probable financial crisis.

një krizë e re shumë e mundshme financiare.

Dhe pyes veten nëse kemi mësuar ndonjë gjë 10 vitet e fundit.

And I wonder if we've learned anything in the last 10 years.

So if you listen to Washington or Wall Street,

Pra, nëse dëgjoni Washingtonin ose Wall Street,

you could almost be forgiven for thinking that only smooth sailing laid ahead.

thuajse mund të jeni të falur për të menduar që ky progres është i lehtë.

But in China, where I spend a lot of time,

Por në Kinë, ku kaloj shumë kohë,

the conversation is totally different.

biseda është krejtësisht e ndryshme.

The entire economic team,

I gjithë ekipi ekonomik,

all the way up to president Xi Jinping himself,

deri tek vetë presidenti Xi Jinping,

talk very specifically and clearly

flasin shumë specifikisht dhe qartë

about financial risks as gray rhinos,

në lidhje me rreziqet financiare si kërcënimet e mundshme,

and how they can tame them.

dhe si mund t'i zbehin ato.

Now, to be sure, China and the US

Tani, për të qenë të sigurt, Kina dhe SH.B.A.

have very, very different systems of government,

kanë sisteme shumë të ndryshme të qeverisjes,

which affects what they're able to do or not.

gjë që ndikon në atë që ata janë në gjendje të bëjnë apo jo.

And many of the root causes for their economic problems

Dhe shumë nga shkaqet kryesore për problemet e tyre ekonomike

are totally different.

janë krejtësisht të ndryshme.

But it's no secret that both countries have problems

Por nuk është sekret që të dy vendet kanë probleme

with debt, with inequality and with economic productivity.

me borxhin, me pabarazinë dhe me produktivitetin ekonomik.

Pra, si vjen që bisedat janë kaq të ndryshme?

So how come the conversations are so different?

You could actually ask this question,

Ju mund të bëni këtë pyetje,

not just about countries,

jo vetëm për vendet,

but about just about everyone.

por pothuajse për të gjithë.

The auto companies that put safety first

Kompanitë e automjeteve që vendosin sigurinë në radhë të parë

and the ones that don't bother to recall their shoddy cars

dhe ato që nuk shqetësojnë të kujtojnë makinat e tyre të dobëta

until after people die.

derisa të vdesin njerëzit.

The grandparents who, in preparing for the inevitable --

Gjyshërit që, gjatë përgatitjes për të pashmangshmen -

the ones who have the eulogy written,

ata që kanë eulogjinë e shkruar,

the menu for the funeral lunch.

menyja për drekën e varrimit.

(Laughter)

(Të qeshura)

My grandparents did.

Gjyshërit e mi e bënë.

(Laughter)

(Të qeshura)

And everything but the final date chiseled into the gravestone.

Dhe gjithçka, përveç datës përfundimtare të gdhendjes së gurit

But then you have the grandparents on the other side,

të varrit. Por në anën tjetër ju keni gjyshërit

who don't put their final affairs in order,

që nuk i rregullojnë punët e tyre përfundimtare,

who don't get rid of all the junk

të cilët nuk shpëtojnë nga të gjitha gjërat e vjetra

they've been hoarding for decades and decades

që kanë qenë duke grumbulluar për dekada e dekada

and leave their kids to deal with it.

dhe i lejojnë fëmijët e tyre të merren me të.

So what makes the difference between one side and the other?

Pra, çfarë e bën ndryshimin midis njërës anë dhe tjetrës?

Why do some people see things and deal with them,

Pse disa njerëz i shohin gjërat dhe merren me to,

and the other ones just look away?

dhe të tjerët thjesht nuk i konsiderojnë?

So the first one has to do with culture, society,

Pra, e para ka të bëjë me kulturën, shoqërinë,

the people around you.

njerëzit përreth jush.

If you think that someone around you

Nëse mendoni se dikush rreth jush

is going to help pick you up when you fall,

do t'ju ndihmojë të ngriheni kur të rrëzoheni

you're much more likely to see a danger as being smaller.

ju keni shumë më shumë të ngjarë për të parë një rrezik si më të vogël.

And that allows us to take good chances, not just the bad ones.

Dhe kjo na lejon të kemi shanse të mira, jo vetëm ato të këqija.

For example, like risking criticism

Për shembull, si të rrezikosh kritikën

when you talk about the danger that nobody wants you to talk about.

kur flet për rrezikun për të cilin askush nuk dëshiron të flas.

Or taking the opportunities that are kind of scary,

Ose duke shfrytëzuar mundësitë që janë disi të frikshme

so in their own way are gray rhinos.

kështu që në mënyrën e tyre janë kërcënime të mundshme

So the US has a very individualist culture -- go it alone.

SHBA ka një kulturë shumë individualiste .

And paradoxically,

Dhe paradoksalisht,

this makes many Americans much less open to change

kjo i bën shumë amerikanë shumë më pak të hapur për ndryshime

and taking good risks.

dhe duke marrë rreziqe të mira.

In China, by contrast,

Në Kinë, përkundrazi,

people believe that the government is going to keep problems from happening,

njerëzit besojnë se qeveria do t'i ruajë problemet të mos ndodhin

which might not always be what happens, but people believe it.

qe jo gjithmonë mund të jetë ajo që ndodh, por njerëzit e besojnë atë.

They believe they can rely on their families,

Ata besojnë se mund të mbështeten te familjet e tyre,

so that makes them more likely to take certain risks.

kështu ata janë më të predispozuar të marrin rreziqe të caktuara.

Like buying Beijing real estate,

Si blerja e pasurive të patundshme në Pekin,

or like being more open about the fact that they need to change direction,

ose si të jeni më të hapur për faktin që ata duhet të ndryshojnë drejtimin,

and in fact, the pace of change in China is absolutely amazing.

dhe në fakt, ritmi i ndryshimit në Kinë është absolutisht i mahnitshëm

Second of all,

Së dyti,

how much do you know about a situation,

sa dini për një situatë

how much are you willing to learn?

sa jeni i gatshëm të mësoni?

And are you willing to see things even when it's not what you want?

Dhe a jeni i gatshëm t'i shihni gjërat edhe kur nuk është ajo që dëshiron?

So many of us are so unlikely

Kështu që shumë prej nesh kemi kaq të vështirë

to pay attention to the things that we just want to black out,

t’i kushtoj vëmendje gjërave se ne thjesht duam ti fshehim

we don't like them.

ne nuk i duam ato.

We pay attention to what we want to see, what we like, what we agree with.

Ne i kushtojmë vëmendje asaj që duam të shohim,asaj që na pëlqen,

asaj me të cilën jemi dakord. Por ne kemi mundësinë dhe aftësinë

But we have the opportunity and the ability

to correct those blind spots.

për të korrigjuar ato pjesë që nuk i shohim.

I spend a lot of time talking with people of all walks of life

Kaloj shumë kohë duke folur me njerëz të të gjitha sferave të jetës

about the gray rhinos in their life and their attitudes.

në lidhje me kërcënimet e mundshme në jetën e tyre

And you might think

dhe qëndrimet e tyre. Dhe mund të mendoni

that the people who are more afraid of risk,

se njerëzit që kanë më shumë frikë nga rreziku,

who are more sensitive to them,

që janë më të ndjeshëm ndaj tyre,

would be the ones who would be less open to change.

do të ishin ata që do të ishin më pak të hapur për të ndryshuar.

But the opposite is actually true.

Por e kundërta është e vërtetë.

I've found that the people

Unë kam kuptuar që njerëzit

who are wiling to recognize the problems around them

të cilët janë të gatshëm të njohin problemet rreth tyre

and make plans

dhe te bëjnë plane

are the ones who are able to tolerate more risk, good risk,

janë ata që janë në gjendje të tolerojnë më shumë rrezik,

and deal with the bad risk.

rrezik të mirë, dhe ballafaqohen me rrezikun e keq.

And it's because as we seek information,

Dhe kjo është sepse ne kur kërkojmë informacion,

we increase our power to do something about the things that we're afraid of.

ne e rrisim fuqinë tonë për të bërë diçka në lidhje me gjërat

të cilat kemi frikë. Dhe kjo më çon në pikën time të tretë.

And that brings me to my third point.

How much control do you feel that you have

Sa kontroll ndieni se keni

over the gray rhinos in your life?

mbi kërcenimet e mundshme në jetën tënde?

One of the reasons we don't act

Një nga arsyet që ne nuk veprojmë

is that we often feel too helpless.

është se ne shpesh ndjehemi shumë të pafuqishëm.

Think of climate change, it can feel so big,

Mendoni për ndryshimin e klimës, mund të duket kaq i madh,

that not a single one of us could make a difference.

se asnjë nga ne nuk mund të bëjë një ndryshim.

Kështu që disa njerëz kalojnë në jetë duke e mohuar atë.

So some people go about life denying it.

Other people blame everyone except themselves.

Njerëz të tjerë fajësojnë të gjithë përveç vetvetes.

Ashtu si miku im që thotë se nuk do të heqë dorë kurrë nga SUV-ja e tij

Like my friend who says he's not ever going to give up his SUV

until they stop building coal plants in China.

derisa të ndalojnë ndërtimin e fabrikave të qymyrit në Kinë.

But we have an opportunity to change.

Por ne kemi një mundësi për të ndryshuar.

No two of us are the same.

Askush prej nesh nuk është i njëjtë.

Every single one of us has the opportunity to change our attitudes,

Çdo njëri prej nesh ka mundësinë për të ndryshuar qëndrimet tona,

our own and those of people around us.

dhe ata të njerëzve përreth nesh.

So today, I want to invite all of you

Kështu që sot, dua të ftoj të gjithë ju

to join me in helping to spark an open and honest conversation

të më bashkohen duke ndihmuar të ndezim një bisedë të hapur dhe të

sinqertë me njerëzit përreth jush,

with the people around you,

about the gray rhinos in our world,

në lidhje me kërcenimet e mundshme në botën tonë,

and be brutally honest about how well we're dealing with them.

dhe të jemi shumë të sinqertë se sa mirë po merremi me ato.

I hear so many times in the States,

Kam dëgjuar shumë herë në Shtetet,

"Well, of course we should deal with obvious problems,

"Epo, sigurisht që duhet të merremi me probleme të dukshme,

but if you don't see what's in front of you,

por nëse nuk e shihni çfarë është para jush,

you're either dumb or ignorant."

ju jeni ose budalla ose injorant ".

That's what they say, and I could not disagree more.

Kjo është ajo që ata thonë, dhe unë nuk mund të pajtohem fare.

If you don't see what's in front of you,

Nëse nuk e shihni se çfarë është para jush,

you're not dumb, you're not ignorant,

nuk jeni budalla, nuk jeni injorant,

you're human.

ju jeni njeri.

And once we all recognize that shared vulnerability,

Dhe pasi të gjithë e njohim atë dobësi të përbashkët,

that gives us the power to open our eyes,

kjo na jep fuqinë për të hapur sytë,

to see what's in front of us

të shohim se çfarë është para nesh

and to act before we get trampled.

dhe të veprojmë para se të na shtypin.

(Applause)

(Duartrokitje)