Why we ignore obvious problems — and how to act on them | Michele Wucker

116,939 views ・ 2019-05-23

TED


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Erblina Vrbovci Reviewer: Lea Noberdaliu
00:13
So what if there were a highly obvious problem
0
13375
3976
Po sikur të kishte një problem shumë të dukshëm
00:17
right in front of you?
1
17375
1601
pikërisht para jush?
00:19
One that everyone was talking about,
2
19000
3143
Një për të cilën po flisnin të gjithë,
00:22
one that affected you directly.
3
22167
2291
një që ju preku juve direkt.
00:25
Would you do everything within your power to fix things
4
25542
4309
A do të bënit gjithçka brenda fuqisë suaj për të rregulluar gjërat
00:29
before they got worse?
5
29875
1458
para se të përkeqësohen?
00:32
Don't be so sure.
6
32667
1726
Mos jeni aq të sigurt.
00:34
We are all much more likely than any of us would like to admit
7
34417
4434
Ne të gjithë kemi shumë më shumë të ngjarë se çdonjëri prej nesh do
00:38
to miss what's right in front of our eyes.
8
38875
2976
të donte të pranonte të humbasim atë që është para syve tanë.
00:41
And in fact,
9
41875
1434
Dhe në fakt,
00:43
we're sometimes most likely to turn away from things
10
43333
3726
ne ndonjëherë kemi më shumë të ngjarë të largohemi nga gjërat
00:47
precisely because of the threat that they represent to us,
11
47083
4643
pikërisht për shkak të kërcënimit që ato na përfaqësojnë,
00:51
in business, life and the world.
12
51750
2125
në biznes, në jetë dhe në botë.
00:55
So I want to give you an example from my world, economic policy.
13
55125
4292
Unë dua t'ju jap një shembull nga bota ime, politika ekonomike.
01:00
So when Alan Greenspan was head of the Federal Reserve,
14
60708
3310
Kështu kur Alan Greenspan ishte kreu i Rezervës Federale,
01:04
his entire job was to watch out for problems in the US economy
15
64042
5476
e gjithë detyra e tij ishte të kujdesej për problemet në ekonominë e SHBA
01:09
and to make sure that they didn't spin out of control.
16
69542
2726
dhe të sigurohej që ata të mos dilnin jashtë kontrollit.
01:12
So, after 2006,
17
72292
1934
Kështu që, pas vitit 2006,
01:14
when real estate prices peaked,
18
74250
2559
kur çmimet e pasurive të patundshme arritën kulmin,
01:16
more and more and more respected leaders and institutions
19
76833
4601
gjithnjë e më shumë udhëheqës dhe institucione të respektuara
01:21
started to sound the alarm bells
20
81458
2601
filluan të ndinin këmbanat e alarmit
01:24
about risky lending and dangerous market bubbles.
21
84083
4042
në lidhje me huazimin e rrezikshëm dhe flluskat e rrezikshme të tregut.
Siç e dini, në vitin 2008 të gjitha ranë poshtë.
01:29
As you know, in 2008 it all came tumbling down.
22
89250
3809
Bankat morë fund,
01:33
Banks collapsed,
23
93083
1560
01:34
global stock markets lost nearly half their value,
24
94667
3226
tregjet botërore të aksioneve humbën gati gjysmën e vlerës,
01:37
millions and millions of people lost their homes to foreclosure.
25
97917
4601
miliona e miliona njerëz humbën shtëpitë e tyre për shkak të hipotekës.
01:42
And at the bottom,
26
102542
1267
Dhe në fund,
01:43
nearly one in 10 Americans was out of work.
27
103833
3375
gati një në 10 amerikanë ishte pa punë.
01:48
So after things calmed down a little bit,
28
108875
2351
Kështu pasi gjërat u qetësuan pak,
01:51
Greenspan and many others came out with a postmortem and said,
29
111250
4726
Greenspan dhe shumë të tjerë dolën me një deklaratë dhe thanë;
01:56
"Nobody could have predicted that crisis."
30
116000
2042
"Askush nuk mund ta kishte parashikuar atë krizë."
01:58
They called it "a black swan."
31
118792
2476
Ata e quanin atë "një mjellmë të zezë".
02:01
Something that was unimaginable,
32
121292
2809
Diçka që ishte e paimagjinueshme,
02:04
unforeseeable and completely improbable.
33
124125
4000
të paparashikueshme dhe plotësisht të pamundshme.
02:09
A total surprise.
34
129500
2018
Një surprizë totale.
02:11
Except it wasn't always such a surprise.
35
131542
3892
Përveç se nuk ishte gjithmonë një surprizë e tillë.
02:15
For example, my Manhattan apartment nearly doubled in value
36
135458
4393
Për shembull, apartamenti im në Manhattan gati u dyfishua në vlerë
02:19
in less than four years.
37
139875
2059
në më pak se katër vjet.
02:21
I saw the writing on the wall and I sold it.
38
141958
3268
Unë pashë shkrimin në mur dhe e shita.
02:25
(Laughter)
39
145250
2601
(Të qeshura)
02:27
(Applause)
40
147875
2250
(Duartrokitje)
Pra, shumë njerëz të tjerë gjithashtu panë paralajmërimin,
02:31
So, a lot of other people also saw the warning,
41
151792
2226
02:34
spoke out publicly
42
154042
1625
folën publikisht
02:36
and they were ignored.
43
156958
1976
dhe u injoruan.
02:38
So we didn't know exactly what the crisis was going to look like,
44
158958
4226
Pra, ne nuk e dinim saktësisht se si do të ishte kriza,
02:43
not the exact parameters,
45
163208
2018
jo parametrat e saktë,
02:45
but we could all tell
46
165250
1851
por të gjithë mund të thonim
02:47
that the thing coming at us was as dangerous, visible and predictable
47
167125
6351
se gjëja që vinte tek ne ishte po aq e rrezikshme, e dukshme
dhe e parashikueshme, si një rinoceront gjigant gri që po vinte drejt nesh.
02:53
as a giant gray rhino charging right at us.
48
173500
3208
02:57
The black swan lends itself
49
177792
2017
Mjellma e zezë na la për të kuptuar
02:59
to the idea that we don't have power over our futures.
50
179833
3875
për idenë që ne nuk kemi fuqi mbi të ardhmen tonë.
03:04
And unfortunately, the less control that we think we have,
51
184750
4809
Dhe për fat të keq, sa më pak kontroll që mendojmë se kemi
03:09
the more likely we are to downplay it
52
189583
3101
ka më shumë të ngjarë që ne do ta minimizojmë atë
03:12
or ignore it entirely.
53
192708
2000
ose ta injorojmë plotësisht.
03:16
And this dangerous dynamic masks another problem:
54
196458
3851
Dhe kjo dinamikë e rrezikshme maskon një problem tjetër,
03:20
that most of the problems that we're facing
55
200333
2185
se shumica e problemeve me të cilat përballemi
03:22
are so probable and obvious,
56
202542
2601
janë kaq të mundshme dhe të dukshme,
03:25
they're things that we can see, but we still don't do anything about.
57
205167
3458
ato janë gjëra të cilat mund t'i shohim, por ende nuk bëjmë asgjë.
03:29
So I created the gray rhino metaphor
58
209792
2476
Kështu që unë krijova metaforën e rinocerontit gri
03:32
to meet what I felt was an urgent need.
59
212292
3059
për të përmbushur atë që ndjeja ishte një nevojë urgjente.
03:35
To help us to take a fresh look,
60
215375
2518
Për të na ndihmuar të hedhim një vështrim të freskët,
03:37
with the same passion that people had for the black swan,
61
217917
2684
me të njëjtin pasion që kishin njerëzit për mjellmën e zezë,
03:40
but this time, for the things that were highly obvious,
62
220625
3851
por këtë herë, për gjërat që ishin shumë të dukshme,
03:44
highly probable, but still neglected.
63
224500
3958
shumë e mundshme, por ende të lëna pas dore.
03:50
Those are the gray rhinos.
64
230542
2809
Këto janë kërcënime të mundshme.
03:53
Once you start looking for gray rhinos,
65
233375
2309
Sapo të filloni të kërkoni për kërcënime të mundshme
03:55
you see them in the headlines every day.
66
235708
2709
i shihni në tituj çdo ditë.
03:59
And so what I see in the headlines is another big gray rhino,
67
239250
3726
Dhe kështu ajo që shoh në titujt është një tjetër kërcënim i mundshëm,
04:03
a new highly probable financial crisis.
68
243000
4167
një krizë e re shumë e mundshme financiare.
Dhe pyes veten nëse kemi mësuar ndonjë gjë 10 vitet e fundit.
04:08
And I wonder if we've learned anything in the last 10 years.
69
248458
3851
04:12
So if you listen to Washington or Wall Street,
70
252333
3393
Pra, nëse dëgjoni Washingtonin ose Wall Street,
04:15
you could almost be forgiven for thinking that only smooth sailing laid ahead.
71
255750
6792
thuajse mund të jeni të falur për të menduar që ky progres është i lehtë.
04:23
But in China, where I spend a lot of time,
72
263375
3101
Por në Kinë, ku kaloj shumë kohë,
04:26
the conversation is totally different.
73
266500
2892
biseda është krejtësisht e ndryshme.
04:29
The entire economic team,
74
269416
2226
I gjithë ekipi ekonomik,
04:31
all the way up to president Xi Jinping himself,
75
271666
2977
deri tek vetë presidenti Xi Jinping,
04:34
talk very specifically and clearly
76
274667
2726
flasin shumë specifikisht dhe qartë
04:37
about financial risks as gray rhinos,
77
277417
3851
në lidhje me rreziqet financiare si kërcënimet e mundshme,
04:41
and how they can tame them.
78
281292
2226
dhe si mund t'i zbehin ato.
04:43
Now, to be sure, China and the US
79
283542
1601
Tani, për të qenë të sigurt, Kina dhe SH.B.A.
04:45
have very, very different systems of government,
80
285167
2267
kanë sisteme shumë të ndryshme të qeverisjes,
04:47
which affects what they're able to do or not.
81
287458
2310
gjë që ndikon në atë që ata janë në gjendje të bëjnë apo jo.
04:49
And many of the root causes for their economic problems
82
289792
2809
Dhe shumë nga shkaqet kryesore për problemet e tyre ekonomike
04:52
are totally different.
83
292625
1351
janë krejtësisht të ndryshme.
04:54
But it's no secret that both countries have problems
84
294000
3601
Por nuk është sekret që të dy vendet kanë probleme
04:57
with debt, with inequality and with economic productivity.
85
297625
3958
me borxhin, me pabarazinë dhe me produktivitetin ekonomik.
Pra, si vjen që bisedat janë kaq të ndryshme?
05:03
So how come the conversations are so different?
86
303042
2208
05:06
You could actually ask this question,
87
306167
1851
Ju mund të bëni këtë pyetje,
05:08
not just about countries,
88
308042
2309
jo vetëm për vendet,
05:10
but about just about everyone.
89
310375
2309
por pothuajse për të gjithë.
05:12
The auto companies that put safety first
90
312708
3893
Kompanitë e automjeteve që vendosin sigurinë në radhë të parë
05:16
and the ones that don't bother to recall their shoddy cars
91
316625
2768
dhe ato që nuk shqetësojnë të kujtojnë makinat e tyre të dobëta
05:19
until after people die.
92
319417
2500
derisa të vdesin njerëzit.
05:24
The grandparents who, in preparing for the inevitable --
93
324417
5476
Gjyshërit që, gjatë përgatitjes për të pashmangshmen -
05:29
the ones who have the eulogy written,
94
329917
1791
ata që kanë eulogjinë e shkruar,
05:33
the menu for the funeral lunch.
95
333125
1893
menyja për drekën e varrimit.
05:35
(Laughter)
96
335042
1476
(Të qeshura)
05:36
My grandparents did.
97
336542
1309
Gjyshërit e mi e bënë.
05:37
(Laughter)
98
337875
1476
(Të qeshura)
05:39
And everything but the final date chiseled into the gravestone.
99
339375
5101
Dhe gjithçka, përveç datës përfundimtare të gdhendjes së gurit
05:44
But then you have the grandparents on the other side,
100
344500
2477
të varrit. Por në anën tjetër ju keni gjyshërit
05:47
who don't put their final affairs in order,
101
347001
2517
që nuk i rregullojnë punët e tyre përfundimtare,
05:49
who don't get rid of all the junk
102
349542
1601
të cilët nuk shpëtojnë nga të gjitha gjërat e vjetra
05:51
they've been hoarding for decades and decades
103
351167
2101
që kanë qenë duke grumbulluar për dekada e dekada
05:53
and leave their kids to deal with it.
104
353292
1791
dhe i lejojnë fëmijët e tyre të merren me të.
05:56
So what makes the difference between one side and the other?
105
356208
4060
Pra, çfarë e bën ndryshimin midis njërës anë dhe tjetrës?
06:00
Why do some people see things and deal with them,
106
360292
2601
Pse disa njerëz i shohin gjërat dhe merren me to,
06:02
and the other ones just look away?
107
362917
2250
dhe të tjerët thjesht nuk i konsiderojnë?
06:06
So the first one has to do with culture, society,
108
366958
3310
Pra, e para ka të bëjë me kulturën, shoqërinë,
06:10
the people around you.
109
370292
1458
njerëzit përreth jush.
06:12
If you think that someone around you
110
372917
2684
Nëse mendoni se dikush rreth jush
06:15
is going to help pick you up when you fall,
111
375625
2768
do t'ju ndihmojë të ngriheni kur të rrëzoheni
06:18
you're much more likely to see a danger as being smaller.
112
378417
3208
ju keni shumë më shumë të ngjarë për të parë një rrezik si më të vogël.
06:22
And that allows us to take good chances, not just the bad ones.
113
382542
4684
Dhe kjo na lejon të kemi shanse të mira, jo vetëm ato të këqija.
06:27
For example, like risking criticism
114
387250
2393
Për shembull, si të rrezikosh kritikën
06:29
when you talk about the danger that nobody wants you to talk about.
115
389667
3517
kur flet për rrezikun për të cilin askush nuk dëshiron të flas.
06:33
Or taking the opportunities that are kind of scary,
116
393208
2893
Ose duke shfrytëzuar mundësitë që janë disi të frikshme
06:36
so in their own way are gray rhinos.
117
396125
3268
kështu që në mënyrën e tyre janë kërcënime të mundshme
06:39
So the US has a very individualist culture -- go it alone.
118
399417
3958
SHBA ka një kulturë shumë individualiste .
06:44
And paradoxically,
119
404125
1601
Dhe paradoksalisht,
06:45
this makes many Americans much less open to change
120
405750
3726
kjo i bën shumë amerikanë shumë më pak të hapur për ndryshime
06:49
and taking good risks.
121
409500
1559
dhe duke marrë rreziqe të mira.
06:51
In China, by contrast,
122
411083
1935
Në Kinë, përkundrazi,
06:53
people believe that the government is going to keep problems from happening,
123
413042
3726
njerëzit besojnë se qeveria do t'i ruajë problemet të mos ndodhin
06:56
which might not always be what happens, but people believe it.
124
416792
3434
qe jo gjithmonë mund të jetë ajo që ndodh, por njerëzit e besojnë atë.
07:00
They believe they can rely on their families,
125
420250
2101
Ata besojnë se mund të mbështeten te familjet e tyre,
07:02
so that makes them more likely to take certain risks.
126
422375
3018
kështu ata janë më të predispozuar të marrin rreziqe të caktuara.
07:05
Like buying Beijing real estate,
127
425417
1601
Si blerja e pasurive të patundshme në Pekin,
07:07
or like being more open about the fact that they need to change direction,
128
427042
3892
ose si të jeni më të hapur për faktin që ata duhet të ndryshojnë drejtimin,
07:10
and in fact, the pace of change in China is absolutely amazing.
129
430958
3875
dhe në fakt, ritmi i ndryshimit në Kinë është absolutisht i mahnitshëm
07:15
Second of all,
130
435958
1851
Së dyti,
07:17
how much do you know about a situation,
131
437833
2143
sa dini për një situatë
07:20
how much are you willing to learn?
132
440000
1875
sa jeni i gatshëm të mësoni?
07:22
And are you willing to see things even when it's not what you want?
133
442958
3726
Dhe a jeni i gatshëm t'i shihni gjërat edhe kur nuk është ajo që dëshiron?
07:26
So many of us are so unlikely
134
446708
2893
Kështu që shumë prej nesh kemi kaq të vështirë
07:29
to pay attention to the things that we just want to black out,
135
449625
3268
t’i kushtoj vëmendje gjërave se ne thjesht duam ti fshehim
07:32
we don't like them.
136
452917
1267
ne nuk i duam ato.
07:34
We pay attention to what we want to see, what we like, what we agree with.
137
454208
3750
Ne i kushtojmë vëmendje asaj që duam të shohim,asaj që na pëlqen,
asaj me të cilën jemi dakord. Por ne kemi mundësinë dhe aftësinë
07:39
But we have the opportunity and the ability
138
459125
2434
07:41
to correct those blind spots.
139
461583
2601
për të korrigjuar ato pjesë që nuk i shohim.
07:44
I spend a lot of time talking with people of all walks of life
140
464208
3268
Kaloj shumë kohë duke folur me njerëz të të gjitha sferave të jetës
07:47
about the gray rhinos in their life and their attitudes.
141
467500
3018
në lidhje me kërcënimet e mundshme në jetën e tyre
07:50
And you might think
142
470542
1559
dhe qëndrimet e tyre. Dhe mund të mendoni
07:52
that the people who are more afraid of risk,
143
472125
2476
se njerëzit që kanë më shumë frikë nga rreziku,
07:54
who are more sensitive to them,
144
474625
1684
që janë më të ndjeshëm ndaj tyre,
07:56
would be the ones who would be less open to change.
145
476333
3435
do të ishin ata që do të ishin më pak të hapur për të ndryshuar.
07:59
But the opposite is actually true.
146
479792
2017
Por e kundërta është e vërtetë.
08:01
I've found that the people
147
481833
1310
Unë kam kuptuar që njerëzit
08:03
who are wiling to recognize the problems around them
148
483167
2476
të cilët janë të gatshëm të njohin problemet rreth tyre
08:05
and make plans
149
485667
1351
dhe te bëjnë plane
08:07
are the ones who are able to tolerate more risk, good risk,
150
487042
3559
janë ata që janë në gjendje të tolerojnë më shumë rrezik,
08:10
and deal with the bad risk.
151
490625
2643
rrezik të mirë, dhe ballafaqohen me rrezikun e keq.
08:13
And it's because as we seek information,
152
493292
2976
Dhe kjo është sepse ne kur kërkojmë informacion,
08:16
we increase our power to do something about the things that we're afraid of.
153
496292
4583
ne e rrisim fuqinë tonë për të bërë diçka në lidhje me gjërat
të cilat kemi frikë. Dhe kjo më çon në pikën time të tretë.
08:21
And that brings me to my third point.
154
501708
2101
08:23
How much control do you feel that you have
155
503833
3393
Sa kontroll ndieni se keni
08:27
over the gray rhinos in your life?
156
507250
1958
mbi kërcenimet e mundshme në jetën tënde?
08:30
One of the reasons we don't act
157
510167
2142
Një nga arsyet që ne nuk veprojmë
08:32
is that we often feel too helpless.
158
512333
2768
është se ne shpesh ndjehemi shumë të pafuqishëm.
08:35
Think of climate change, it can feel so big,
159
515125
2934
Mendoni për ndryshimin e klimës, mund të duket kaq i madh,
08:38
that not a single one of us could make a difference.
160
518083
4018
se asnjë nga ne nuk mund të bëjë një ndryshim.
Kështu që disa njerëz kalojnë në jetë duke e mohuar atë.
08:42
So some people go about life denying it.
161
522125
2643
08:44
Other people blame everyone except themselves.
162
524792
3184
Njerëz të tjerë fajësojnë të gjithë përveç vetvetes.
Ashtu si miku im që thotë se nuk do të heqë dorë kurrë nga SUV-ja e tij
08:48
Like my friend who says he's not ever going to give up his SUV
163
528000
2933
08:50
until they stop building coal plants in China.
164
530957
2186
derisa të ndalojnë ndërtimin e fabrikave të qymyrit në Kinë.
08:53
But we have an opportunity to change.
165
533167
3392
Por ne kemi një mundësi për të ndryshuar.
08:56
No two of us are the same.
166
536583
2143
Askush prej nesh nuk është i njëjtë.
08:58
Every single one of us has the opportunity to change our attitudes,
167
538750
4893
Çdo njëri prej nesh ka mundësinë për të ndryshuar qëndrimet tona,
09:03
our own and those of people around us.
168
543667
2726
dhe ata të njerëzve përreth nesh.
09:06
So today, I want to invite all of you
169
546417
3226
Kështu që sot, dua të ftoj të gjithë ju
09:09
to join me in helping to spark an open and honest conversation
170
549667
4684
të më bashkohen duke ndihmuar të ndezim një bisedë të hapur dhe të
sinqertë me njerëzit përreth jush,
09:14
with the people around you,
171
554375
1476
09:15
about the gray rhinos in our world,
172
555875
3351
në lidhje me kërcenimet e mundshme në botën tonë,
09:19
and be brutally honest about how well we're dealing with them.
173
559250
3934
dhe të jemi shumë të sinqertë se sa mirë po merremi me ato.
09:23
I hear so many times in the States,
174
563208
2643
Kam dëgjuar shumë herë në Shtetet,
09:25
"Well, of course we should deal with obvious problems,
175
565875
2684
"Epo, sigurisht që duhet të merremi me probleme të dukshme,
09:28
but if you don't see what's in front of you,
176
568583
2060
por nëse nuk e shihni çfarë është para jush,
09:30
you're either dumb or ignorant."
177
570667
2142
ju jeni ose budalla ose injorant ".
09:32
That's what they say, and I could not disagree more.
178
572833
3768
Kjo është ajo që ata thonë, dhe unë nuk mund të pajtohem fare.
09:36
If you don't see what's in front of you,
179
576625
2684
Nëse nuk e shihni se çfarë është para jush,
09:39
you're not dumb, you're not ignorant,
180
579333
3268
nuk jeni budalla, nuk jeni injorant,
09:42
you're human.
181
582625
1684
ju jeni njeri.
09:44
And once we all recognize that shared vulnerability,
182
584333
5226
Dhe pasi të gjithë e njohim atë dobësi të përbashkët,
09:49
that gives us the power to open our eyes,
183
589583
4393
kjo na jep fuqinë për të hapur sytë,
09:54
to see what's in front of us
184
594000
1934
të shohim se çfarë është para nesh
09:55
and to act before we get trampled.
185
595958
3459
dhe të veprojmë para se të na shtypin.
10:01
(Applause)
186
601208
3292
(Duartrokitje)
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7