Why we ignore obvious problems — and how to act on them | Michele Wucker

Translator: Khanh Huyen Vo Reviewer: Nhu PHAM

So what if there were a highly obvious problem

Sẽ thế nào khi có một vấn đề hiển hiện

right in front of you?

ngay trước mắt?

One that everyone was talking about,

Thứ mà mọi người bàn tán,

one that affected you directly.

thứ trực tiếp ảnh hưởng đến bạn.

Would you do everything within your power to fix things

Liệu bạn có làm mọi điều trong khả năng để giải quyết

before they got worse?

trước khi chúng trở nên tồi tệ hơn?

Don't be so sure.

Đừng quá chắc chắn.

We are all much more likely than any of us would like to admit

Tất cả chúng ta đều có xu hướng

to miss what's right in front of our eyes.

bỏ lỡ những gì trước mắt.

And in fact,

Sự thật là,

we're sometimes most likely to turn away from things

đôi lúc, ta hoàn toàn quay lưng lại với mọi thứ

precisely because of the threat that they represent to us,

vì áp lực mà chúng gây ra cho ta

in business, life and the world.

trong kinh doanh, cuộc sống và thế giới.

So I want to give you an example from my world, economic policy.

Tôi muốn đưa ra một ví dụ từ lĩnh vực của mình: chính sách kinh tế.

So when Alan Greenspan was head of the Federal Reserve,

Alan Greenspan, người đứng đầu Cục dự trữ liên bang,

his entire job was to watch out for problems in the US economy

công việc của ông là tìm ra vấn đề của nền kinh tế Mỹ

and to make sure that they didn't spin out of control.

để đảm bảo rằng nền kinh tế không vượt khỏi tầm kiểm soát.

So, after 2006,

Sau năm 2006,

when real estate prices peaked,

khi giá thị trường chứng khoán đạt đỉnh,

more and more and more respected leaders and institutions

càng có nhiều nhà lãnh đạo và tổ chức có uy tín

started to sound the alarm bells

bắt đầu gióng lên hồi chuông cảnh báo

about risky lending and dangerous market bubbles.

về rủi ro cho vay và những bong bóng thị trường nguy hiểm.

Như bạn đã biết, năm 2008, tất cả đều đã sụp đổ.

As you know, in 2008 it all came tumbling down.

Banks collapsed,

Ngân hàng sụp đổ,

global stock markets lost nearly half their value,

thị trường chứng khoán toàn cầu mất gần một nửa giá trị.

millions and millions of people lost their homes to foreclosure.

Hàng triệu và hàng triệu người bị tịch thu nhà cửa.

And at the bottom,

Và tệ nhất,

nearly one in 10 Americans was out of work.

cứ gần trong mười người Mỹ, lại có một người mất việc.

So after things calmed down a little bit,

Sau khi mọi thứ tạm lắng xuống,

Greenspan and many others came out with a postmortem and said,

Greenspan và nhiều người khác bắt đầu mổ xẻ:

"Nobody could have predicted that crisis."

"Không ai có thể lường trước được cuộc khủng hoảng".

They called it "a black swan."

Họ gọi đó là " Thiên nga đen".

Something that was unimaginable,

Thứ gì đó không thể tưởng tượng,

unforeseeable and completely improbable.

không thể dự đoán và hoàn toàn không thể.

Một bất ngờ không lường

A total surprise.

Except it wasn't always such a surprise.

nhưng không hẳn là vậy.

For example, my Manhattan apartment nearly doubled in value

Ví dụ, căn nhà ở Manhattan của tôi tăng gần gấp đôi giá trị

in less than four years.

trong vòng chưa đầy bốn năm.

I saw the writing on the wall and I sold it.

Tôi thấy những dấu hiệu đáng ngờ và đã bán nó đi.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

So, a lot of other people also saw the warning,

Nhiều người khác cũng thấy những cảnh báo,

spoke out publicly

lên tiếng

and they were ignored.

và đã bị phớt lờ.

So we didn't know exactly what the crisis was going to look like,

Ta không biết chính xác cuộc khủng hoảng sẽ thế nào,

not the exact parameters,

không có các thông số chính xác.

but we could all tell

Nhưng chúng ta có thể nói rằng

that the thing coming at us was as dangerous, visible and predictable

những điều xảy đến là mối nguy rõ ràng và có thể dự đoán được,

as a giant gray rhino charging right at us.

như một con tê giác xám khổng lồ lao đến ta.

The black swan lends itself

"Thiên nga đen" chỉ phù hợp với suy nghĩ rằng

to the idea that we don't have power over our futures.

ta không thể định đoạt tương lai.

And unfortunately, the less control that we think we have,

Và không may, càng cho rằng mình ít có khả năng định đoạt,

the more likely we are to downplay it

càng nhiều khả năng chúng ta hạ thấp

or ignore it entirely.

hoặc hoàn toàn bỏ qua nó.

Và cơ chế này ẩn giấu một mối nguy khác.

And this dangerous dynamic masks another problem:

Hầu hết những vấn đề mà ta đang đối mặt

that most of the problems that we're facing

are so probable and obvious,

là chắc chắn và rõ ràng.

they're things that we can see, but we still don't do anything about.

Đó là những thứ ta có thể nhìn thấy nhưng vẫn không làm gì.

So I created the gray rhino metaphor

Vì vậy, tôi dùng phép ẩn dụ "tê giác xám"

to meet what I felt was an urgent need.

vì cảm thấy đó là cấp thiết.

To help us to take a fresh look,

Để giúp ta có một cái nhìn mới mẻ

with the same passion that people had for the black swan,

nhưng cũng phấn khích không kém "thiên nga đen",

but this time, for the things that were highly obvious,

nhưng lần này, dành cho những thứ rất rõ ràng,

highly probable, but still neglected.

rất có thể xảy ra, nhưng vẫn bị cho vào lãng quên.

Those are the gray rhinos.

Đó là những con "tê giác xám".

Once you start looking for gray rhinos,

Khi bắt đầu tìm kiếm "tê giác xám",

you see them in the headlines every day.

bạn sẽ thấy chúng trong các tít báo mỗi ngày.

And so what I see in the headlines is another big gray rhino,

Cái mà tôi thấy trong các tít báo là một con "tê giác xám" lớn khác,

a new highly probable financial crisis.

một cuộc khủng hoảng tài chính có khả năng rất lớn sẽ xảy ra.

Và tôi tự hỏi liệu ta đã học được điều gì trong 10 năm qua.

And I wonder if we've learned anything in the last 10 years.

So if you listen to Washington or Wall Street,

Nếu nghe Washington hoặc Wall Street,

you could almost be forgiven for thinking that only smooth sailing laid ahead.

bạn có thể được tha thứ vì nghĩ rằng chỉ có thuận buồm mới xuôi gió.

Nhưng ở Trung Quốc, nơi tôi đã dành rất nhiều thời gian,

But in China, where I spend a lot of time,

the conversation is totally different.

câu chuyện hoàn toàn khác.

The entire economic team,

Toàn bộ đội ngũ kinh tế,

all the way up to president Xi Jinping himself,

tìm đến Tập Cận Bình ,

talk very specifically and clearly

nói rất cụ thể và rõ ràng

about financial risks as gray rhinos,

về rủi ro tài chính như "tê giác xám"

and how they can tame them.

và cách để chế ngự nó.

Now, to be sure, China and the US

Chắc chắn hệ thống chính phủ ở Trung Quốc và Mỹ

have very, very different systems of government,

rất, rất khác nhau,

which affects what they're able to do or not.

ảnh hưởng đến những điều có thể và không thể làm.

And many of the root causes for their economic problems

Và nhiều nguyên nhân gốc rễ của các vấn đề kinh tế

are totally different.

cũng hoàn toàn khác nhau.

But it's no secret that both countries have problems

Nhưng rõ ràng cả hai nước đều có vấn đề

with debt, with inequality and with economic productivity.

với nợ công, bất bình đẳng và năng suất kinh tế.

Vậy tại sao mọi chuyện lại khác nhau đến vậy?

So how come the conversations are so different?

Câu hỏi này được đạt ra

You could actually ask this question,

not just about countries,

không chỉ ở phương diện quốc gia

but about just about everyone.

mà còn cho tất cả mọi người.

The auto companies that put safety first

Có những công ty ô tô đặt sự an toàn lên hàng đầu

and the ones that don't bother to recall their shoddy cars

trong khi những hãng khác không bận tâm đến việc thu hồi

until after people die.

những chiếc xe tồi cho đến khi xảy ra tai nạn.

The grandparents who, in preparing for the inevitable --

Có những người già chuẩn bị mọi thứ cho điều không tránh khỏi -

the ones who have the eulogy written,

viết lời tạm biệt,

the menu for the funeral lunch.

lên thực đơn cho bữa trưa tang lễ.

(Laughter)

(Cười)

My grandparents did.

Ông bà tôi là những người như vậy.

(Laughter)

(Cười)

And everything but the final date chiseled into the gravestone.

Mọi thứ ngoại trừ ngày mất được khắc trên bia mộ.

But then you have the grandparents on the other side,

Cũng có những ông bà

không thu vén những việc cuối cùng ,

who don't put their final affairs in order,

who don't get rid of all the junk

không bỏ đi những thứ

they've been hoarding for decades and decades

mà họ đã tích trữ hàng thập kỉ

and leave their kids to deal with it.

và để lại cho con cháu giải quyết.

So what makes the difference between one side and the other?

Điều gì làm nên khác biệt giữa hai trường phái này?

Why do some people see things and deal with them,

Tại sao có người nhìn thấy mọi thứ và đương đầu với chúng

and the other ones just look away?

và người khác lại đơn thuần ngoảnh mặt?

So the first one has to do with culture, society,

Điều đầu tiên phải kể đến là văn hóa, xã hội

the people around you.

và những người xung quanh.

If you think that someone around you

Nếu nghĩ rằng người xung quanh

is going to help pick you up when you fall,

sẽ giúp đỡ khi bạn sa cơ,

you're much more likely to see a danger as being smaller.

bạn có xu hướng xem nhẹ mối nguy hơn.

And that allows us to take good chances, not just the bad ones.

Điều đó cho phép ta nắm bắt cả cơ hội tốt lẫn xấu.

For example, like risking criticism

Ví dụ như việc mạo hiểm chỉ trích

when you talk about the danger that nobody wants you to talk about.

khi nói về một mối nguy mà không ai muốn đề cập tới

Or taking the opportunities that are kind of scary,

hoặc nắm lấy những cơ hội hơi đáng sợ

như "tê giác xám".

so in their own way are gray rhinos.

So the US has a very individualist culture -- go it alone.

Mỹ có nền văn hóa rất cá nhân: hãy đi một mình

Nghịch lý thay,

And paradoxically,

this makes many Americans much less open to change

điều này khiến nhiều người Mỹ ít cởi mở hơn với việc thay đổi

and taking good risks.

và chấp nhận rủi ro.

In China, by contrast,

Trung Quốc thì ngược lại,

people believe that the government is going to keep problems from happening,

người dân tin rằng chính phủ đang ngăn chặn những vấn đề có thể xảy ra,

which might not always be what happens, but people believe it.

không phải lúc nào cũng đúng nhưng mọi người tin là thế.

They believe they can rely on their families,

Họ tin rằng có thể dựa vào gia đình mình

so that makes them more likely to take certain risks.

khiến họ dễ gặp một số rủi ro nhất định.

Like buying Beijing real estate,

Như việc mua nhà đất ở Bắc Kinh,

or like being more open about the fact that they need to change direction,

hay như việc cởi mở hơn về sự thật rằng cần phải đổi hướng.

and in fact, the pace of change in China is absolutely amazing.

Thực tế, những bước thay đổi ở Trung Quốc là đáng kinh ngạc.

Second of all,

Thứ hai ,

how much do you know about a situation,

bạn biết bao nhiêu về một tình huống

how much are you willing to learn?

và sẵn sàng học hỏi bao nhiêu?

And are you willing to see things even when it's not what you want?

Bạn có sẵn lòng nhìn thấy những thứ mình không muốn?

So many of us are so unlikely

Nhiều người trong số chúng ta

to pay attention to the things that we just want to black out,

ít khi để ý đến những thứ mà mình không muốn.

we don't like them.

Chúng ta không thích.

We pay attention to what we want to see, what we like, what we agree with.

Chúng ta chỉ thấy những gì ta muốn thấy, thích và đồng thuận.

Nhưng chúng ta có cơ hội và khả năng

But we have the opportunity and the ability

to correct those blind spots.

sửa chữa những điểm mù này.

I spend a lot of time talking with people of all walks of life

Tôi đã dành thời gian nói chuyện với nhiều loại người

about the gray rhinos in their life and their attitudes.

về những con "tê giác xám" trong cuộc đời và thái độ của họ.

And you might think

Và bạn có thể nghĩ rằng

that the people who are more afraid of risk,

những người sợ hay nhạy cảm hơn với rủi ro,

who are more sensitive to them,

would be the ones who would be less open to change.

là những người ít cởi mở hơn với việc thay đổi.

But the opposite is actually true.

Nhưng điều ngược lại cũng hoàn toàn đúng.

I've found that the people

Tôi nhận thấy những người

who are wiling to recognize the problems around them

sẵn sàng nhận ra vấn đề xung quanh và lên kế hoạch

and make plans

are the ones who are able to tolerate more risk, good risk,

là những người có khả năng chịu đựng nhiều rủi ro hơn, những rủi ro tốt

and deal with the bad risk.

và đương đầu với những rủi ro xấu.

And it's because as we seek information,

Đó là vì việc tìm kiếm thông tin,

we increase our power to do something about the things that we're afraid of.

tiếp thêm cho ta sức mạnh làm điều mình sợ hãi,

And that brings me to my third point.

dẫn đến điều thứ ba.

How much control do you feel that you have

Bạn cảm thấy mình có thể kiểm soát được bao nhiêu

over the gray rhinos in your life?

con "tê giác xám" trong đời?

Một trong những lí do ta không hành động

One of the reasons we don't act

is that we often feel too helpless.

đó là ta cảm thấy bất lực.

Think of climate change, it can feel so big,

Biến đổi khí hậu, có vẻ quá lớn lao

that not a single one of us could make a difference.

mà không một cá nhân nào có thể tạo ra sự khác biệt.

So some people go about life denying it.

Vì vậy, một số người đơn giản là phớt lờ nó.

Other people blame everyone except themselves.

Người khác thì đổ lỗi cho mọi người trừ chính bản thân mình.

Như một người bạn đã nói rằng sẽ không bao giờ từ bỏ con SUV

Like my friend who says he's not ever going to give up his SUV

until they stop building coal plants in China.

cho đến khi họ dừng xây nhà máy than ở Trung Quốc.

But we have an opportunity to change.

Nhưng chúng ta thực sự có cơ hội để thay đổi.

No two of us are the same.

Không có hai người giống hệt nhau.

Every single one of us has the opportunity to change our attitudes,

Mỗi người trong chúng ta đều có cơ hội thay đổi thái độ

our own and those of people around us.

của chính mình và những người xung quanh.

So today, I want to invite all of you

Vì vậy hôm nay, tôi muốn mời gọi tất cả các bạn

to join me in helping to spark an open and honest conversation

cùng tôi khơi dậy những cuộc trò chuyện cởi mở và trung thực

với những người xung quanh

with the people around you,

about the gray rhinos in our world,

về những con "tê giác xám" trong thế giới này,

and be brutally honest about how well we're dealing with them.

và thành thật một cách phũ phàng về cách để đối mặt với chúng.

I hear so many times in the States,

Tôi từng nghe rất nhiều lần ở Mỹ:

"Well, of course we should deal with obvious problems,

"Chà ,tất nhiên nên giải quyết những vấn đề hiển hiện,

but if you don't see what's in front of you,

nhưng nếu không thấy gì trước mắt,

you're either dumb or ignorant."

thì bạn hoặc ngờ nghệch hoặc là hững hờ".

That's what they say, and I could not disagree more.

Đó là những gì họ nói, và tôi không hoàn toàn đồng ý.

If you don't see what's in front of you,

Nếu không thấy gì trước mắt

you're not dumb, you're not ignorant,

thì bạn không ngốc nghếch cũng chẳng hững hờ,

you're human.

bạn là con người.

And once we all recognize that shared vulnerability,

Việc nhận ra điểm chungi là sự dễ tổn thương đó

that gives us the power to open our eyes,

cho ta sức mạnh mở mang tầm nhìn

để thấy những gì trước mắt

to see what's in front of us

and to act before we get trampled.

và hành động trước khi bị sa lầy.

(Vỗ tay)

(Applause)