Rogier van der Heide: Why light needs darkness

Tłumaczenie: Marcin Cwikla Korekta: Marek Lisik

Na ekranie widzimy piękną myśl:

There's a beautiful statement on the screen that says,

"Światło stwarza atmosferę,

"Light creates ambiance, light makes the feel of a space,

światło pozwala nam czuć przestrzeń,

światło jest wyrazem struktury."

and light is also the expression of structure."

Well, that was not by me.

To nie są moje słowa.

That was, of course, by Le Corbusier, the famous architect.

Powiedział to Le Corbusier,

sławny architekt.

And here you can see what he meant in one of his beautiful buildings --

Tu możecie zobaczyć co miał na myśli

na przykładzie jego pięknej budowli --

the chapel Notre Dame Du Haut De Ronchamp --

kaplicy Notre Dame du Haut w Ronchamp --

where he creates this light that he could only make because there's also dark.

gdzie stworzył oświetlenie,

które mogło powstać tylko dzięki istnieniu mroku.

Uważam, że to jest kwintesencja

And I think that is the quintessence of this 18-minute talk --

mojej 18-minutowej wypowiedzi -

that there is no good lighting that is healthy and for our well-being

nie ma dobrego światła,

zdrowego i mającego na nas pozytywny wpływ

without proper darkness.

bez odpowiedniej dawki ciemności.

So this is how we normally would light our offices.

Tak zwykle oświetlamy nasze biura.

We have codes and standards that tell us that the lights should be so much Lux

Mamy zasady i standardy,

które mówią nam że światło powinno

and of great uniformity.

być tak jasne i równomierne.

Tak tworzymy jednorodne oświetlenie

This is how we create uniform lighting from one wall to the other

z jednej ściany do drugiej

regularnymi siatkami lamp.

in a regular grid of lamps.

And that is quite different from what I just showed you

To jest zupełnie inne

niż to co wam pokazałem

from Le Corbusier.

u Le Corbusier'a.

If we would apply these codes and standards

Jeśli zastosowalibyśmy te standardy

do Panteonu w Rzymie

to the Pantheon in Rome,

it would never have looked like this,

nigdy nie wyglądałby tak jak wygląda,

because this beautiful light feature that goes around there all by itself

ponieważ te piękne cechy światła,

które wszędzie widzimy

mogą się pojawiać

can only appear because there is also darkness in that same building.

dzięki temu, że jest tam również ciemność.

And the same is more or less what Santiago Calatrava said

Mniej więcej to samo powiedział Santiago Calatrava:

when he said, "Light: I make it in my buildings for comfort."

"Światło, wykorzystuję je w moich budynkach

dla komfortu."

And he didn't mean the comfort of a five-course dinner

Nie mówił tu o komforcie w stylu 5-daniowego obiadu

as opposed to a one-course meal,

w porównaniu do jednodaniowego posiłku,

but he really meant the comfort

lecz miał na myśli komfort

of the quality of the building for the people.

znaczenia/jakości budynku dla ludzi.

He meant that you can see the sky and that you can experience the sun.

Mówił, że możecie zobaczyć niebo

i doświadczyć słońca.

And he created these gorgeous buildings where you can see the sky,

Stworzył te wspaniałe budynki

gdzie możecie zobaczyć niebo

and where you can experience the sun,

i doświadczyć słońca,

that give us a better life in the built environment,

co stwarza lepsze warunki życia

ze względu na znaczenie słońca

just because of the relevance of light in its brightness and also in its shadows.

zarówno w jego świetle jak i cieniu.

And what it all boils down to is, of course, the sun.

To wszystko sprowadza się do słońca.

Ten obraz słońca może sugerować,

And this image of the Sun may suggest

że słońce jest czymś złym i agresywnym.

that the Sun is something evil and aggressive,

but we should not forget

Nie zapominajmy jednak, że ze Słońca

that all energy on this planet actually comes from the Sun,

pochodzi cała energia na tej planecie.

and light is only a manifestation of that energy.

Światło jest jedynie przejawem

tej energii.

The sun is for dynamics, for color changes.

Słońce odpowiada za dynamikę, za zmiany kolorów.

Słońce to piękno wokół nas,

The sun is for beauty in our environment,

tak jak w tym budynku -

like in this building -- the High Museum in Atlanta,

High Museum [of Art] w Atlancie -

which has been created by Renzo Piano from Italy,

stworzonym przez Renzo Piano z Włoch,

wraz z Arup Lighting,

together with Arup Lighting, a brilliant team of lighting designers,

błyskotliwym zespołem projektantów oświetlenia.

who created a very subtle modulation of light across the space,

Razem stworzyli

bardzo subtelną modulację światła

w tej przestrzeni,

responding to what the sun does outside,

odpowiadającą słońcu na zewnątrz

just because of all these beautiful openings in the roof.

dzięki tym pięknym otworom w dachu.

So in an indirect way, you can see the sun.

Tak więc w pewnym sensie

można zobaczyć słońce.

And what they did is they created an integral building element

Zaprojektowali

integralną część budynku tak

to improve the quality of the space that surrounds the visitors of the museum.

by poprawić jakość przestrzeni

otaczającej odwiedzających muzeum.

Stworzyli ten cień,

They created this shade that you can see here,

który tutaj widać,

which actually covers the sun,

przesłaniający słońce,

lecz otwierający się na dobre światło.

but opens up to the good light from the sky.

Tutaj możecie zobaczyć

And here you can see how they really crafted a beautiful design process

ich piękny proces projektowy

z fizycznymi modelami

with physical models,

with quantitative as well as qualitative methods,

za pomocą metod ilościowych i jakościowych

to come to a final solution that is truly integrated

by uzyskać efekt finalny:

w pełni zintegrowany,

and completely holistic with the architecture.

spójny z architekturą.

They allowed themselves a few mistakes along the way.

Pozwolili sobię na pare błędów.

As you can see here, there's some direct light on the floor,

W paru miejscach widać bezpośrednie światło,

łatwo było jednak wykryć, skąd ono pochodzi.

but they could easily figure out where that comes from.

Ludzie wchodzą do tego budynku

And they allow people in that building to really enjoy the sun,

by cieszyć się słońcem,

tą dobrą stroną słońca.

the good part of the sun.

Cieszyć się słońcem

And enjoying the sun can be in many different ways, of course.

można na wiele sposobów.

It can be just like this,

Tak, jak tutaj,

or maybe like this, which is rather peculiar,

lub w sposób bardziej osobliwy - jak tu --

but this is in 1963 --

to rok 1963

i obserwacja zaćmienia słońca

the viewing of a sun eclipse in the United States.

w Stanach Zjednoczonych.

Jest tam dość jasno,

And it's just a bit bright up there,

so these people have found a very intriguing solution.

więc ci ludzie znaleźli intrygujące rozwiązanie.

This is, I think, a very illustrative image of what I try to say --

Jest to wymowna ilustracja tego o czym mówię --

że piękna dynamika słońca,

that the beautiful dynamics of sun, bringing these into the building,

wprowadzenie jej do budynku,

tworzy jakość zabudowanego środowiska,

creates a quality of our built environment that truly enhances our lives.

która wzbogaca nasze życia.

And this is all about darkness

To wszystko zależy od ciemności

tak samo jak od światła,

as much as it is about lightness, of course,

inaczej nie widać tej dynamiki.

because otherwise you don't see these dynamics.

As opposed to the first office

W kontraście do biura,

that I showed you in the beginning of the talk,

które pokazałem na początku

this is a well-known office, which is the Weidt Group.

mamy tu bardzo znane biuro, White Group.

They are in green energy consulting, or something like that.

Są specjalistami do spraw energetyki odnawialnej.

And they really practice what they preach

Naprawdę praktykują to, co głoszą --

because this office doesn't have any electric lighting at all.

to biuro nie posiada elektrycznego oświetlenia.

It has only, on one side, this big, big glass window

Po jednej stronie

jest olbrzymie szklane okno,

that helps to let the sunlight enter deep into the space

które pomaga światłu dostać się do środka

głęboko w przestrzeń

and create a beautiful quality there and a great dynamic range.

i stworzyć przepiękną jakość i wielki zakres dynamiki.

So it can be very dim over there, and you do your work,

Może być dość ciemno, a ty robisz swoją robotę,

and it can be very bright over there, and you do your work.

ale też może być bardzo jasno, a ty robisz swoją robotę.

But actually, the human eye turns out to be remarkably adaptable

Ludzkie oko

posiada niesamowitą zdolność adaptacji

to all these different light conditions that together create an environment

do różnych warunków oświetleniowych,

które razem tworzą miejsce,

that is never boring and that is never dull,

które nigdy nie jest nudne ani przytępiające

and therefore helps us to enhance our lives.

i przez to pomaga nam wzbogacić nasze życie.

I really owe a short introduction of this man to you.

Przedstawię wam pokrótce tego człowieka.

This is Richard Kelly who was born 100 years ago,

To Richard Kelly,

urodzony 100 lat temu.

which is the reason I bring him up now, because it's kind of an anniversary year.

Mówię o nim ponieważ

jest to rocznica tych narodzin.

In the 1930s, Richard Kelly was the first person to really describe

W latach 30. XX wieku, Richard Kelly był pierwszą osobą,

która opisała nowoczesną

a methodology of modern lighting design.

metodologię projektowania oświetlenia.

And he coined three terms,

Stworzył trzy terminy:

which are "focal glow," "ambient luminescence"

blask ogniskowej,

luminescencja otoczenia

and "play of the brilliants" --

gra połysku.

three very distinctly different ideas about light in architecture

Pomimo tego, że są różne

poglądy na temat światła w architekturze,

that all together make up this beautiful experience.

wszystkie te pojęcia razem

tworzą to przepiękne doświadczenie.

So to begin with, focal glow.

Zaczynając od blasku ogniskowej.

He meant something like this --

Miał na myśli coś takiego --

where the light gives direction to the space

gdzie światło nadaje kierunek w przestrzeni

and helps you to get around.

i pomaga się poruszać.

Or something like this,

Lub coś takiego - to jego projekt

which is the lighting design he did for General Motors,

dla General Motors, dla salonu samochodowego.

for the car showroom.

Wkraczacie w tą przestrzeń

And you enter that space,

and you feel like, "Wow! This is so impressive,"

i czujecie, "Wow! To jest imponujące",

just because of this focal point, this huge light source in the middle.

tylko ze względu na ten punkt,

to ogromne źródło światła w środku.

Dla mnie jest to coś teatralnego,

To me, it is something from theater,

and I will get back to that a little bit later.

ale wrócę do tego później.

It's the spotlight on the artist that helps you to focus.

Jest to światło reflektora na artyście,

które pozwala wam się skupić.

It could also be the sunlight that breaks through the clouds

Mogłoby to być światło przedzierające się przez chmury,

and lights up a patch of the land,

oświetlające skrawek ziemi,

highlighting it compared to the dim environment.

podkreślające go,

kontrastując z mrocznym otoczeniem.

Or it can be in today's retail, in the shopping environment --

Lub w dzisiejszych galeriach handlowych:

mogłoby być podświetleniem towaru,

lighting the merchandise and creating accents that help you to get around.

tworząc akcenty nadające kierunek.

Ambient luminescence is something very different.

Luminescencja otoczenia to coś zupełnie innego.

Richard Kelly saw it as something infinite,

Richard Kelly widział to jako coś nieskończonego,

something without any focus,

coś bez wyraźnego centrum,

something where all details actually dissolve in infinity.

gdzie wszystkie detale

rozpływają się w nieskończoności.

And I see it as a very comfortable kind of light that really helps us to relax

Dla mnie to bardzo komfortowy rodzaj światła,

pozwalający się zrelaksować

i rozmyślać.

and to contemplate.

It could also be something like this:

To mogłoby być coś takiego:

the National Museum of Science in London,

Narodowe Muzeum Nauki w Londynie,

where this blue is embracing all the exhibitions and galleries

gdzie ten niebieski

obejmuje wszystkie wystawy i galerie

in one large gesture.

jednym gestem.

And then finally,

I ostatecznie, Kelly'ego podejście do gry połysku.

Kelly's play of brilliants added to that

Ta gra w nocnym niebie Hong Kongu,

really some play, I think, of the skyline of Hong Kong,

or perhaps the chandelier in the opera house,

lub może żyrandol w operze,

or in the theater here,

lub jak ten w teatrze,

which is the decoration, the icing on the cake, something playful,

który jest ozdobą,

wisienką na torcie, coś figlarnego,

something that is just an addition to the architectural environment,

zaledwie dodatek

do środowiska architektury.

I would say.

These three distinct elements, together,

Te 3 różne elementy,

tworzą razem środowisko,

make a lighting environment that helps us to feel better.

które pomaga nam czuć się lepiej.

And we can only create these out of darkness.

Możemy je stworzyć jedynie z ciemności.

Wytłumaczę to później.

And I will explain that further.

And I guess that is something that Richard Kelly, here on the left,

I wydaje mi się, że jest to coś, co Richard Kelly, tu po lewej,

was explaining to Ludwig Mies van Der Rohe.

tłumaczył Ludwigowi Mies Van der Rohe.

And behind them, you see that Seagram Building

Za nimi, budynek Seagram,

który później stał się

that later turned into an icon of modern lighting design.

ikoną nowoczesnego projektowania oświetlenia.

Those times, there were some early attempts

W tamtych czasach, były wczesne próby

terapi światłem.

also for light therapy already.

You can see here a photo

Widać tutaj zdjęcie przedstawiające Bibliotekę Medycyny,

from the United States Library of Medicine,

where people are put in the sun to get better.

gdzie ludzie są wystawiani na słońce by wyzdrowieli.

To trochę inna historia,

It's a little bit of a different story, this health aspect of light,

zdrowotny aspekt światła,

than what I'm telling you today.

od tego o czym dzisiaj mówię.

In today's modern medicine,

W dzisiejszej medycynie,

istnieje zrozumienie światła,

there is a real understanding of light in an almost biochemical way.

w prawie biochemiczny sposów.

And there is the idea that, when we look at things,

Uważa się

że kiedy patrzymy,

to żółte światło najbardziej nam pomaga,

it is the yellow light that helps us the most,

that we are the most sensitive for.

na nie jesteśmy wyczuleni najbardziej.

But our circadian rhythms,

Lecz nasz rytm dobowy,

ten, który pomaga nam wstać i zasnąć,

which are the rhythms that help us to wake and sleep

być czujnym i zrelaksowanym, i tak dalej,

and be alert and relaxed and so forth and so on,

they are much more triggered by blue light.

jest kontrolowany przez niebieskie światło.

And by modulating the amount of blue in our environment,

I poprzez modulację ilości niebieskiego

w naszym otoczeniu,

we can help people to relax, or to be alert,

możemy pomóc ludziom być zrelaksowanym, czujnym,

zasnąć lub nie.

to fall asleep, or to stay awake.

And that is how, maybe in the near future, light can help hospitals

Dzięki temu

może w bliskiej przyszłości,

światło pomoże szpitalom

to make people better sooner, recover them quicker.

leczyć ludzi szybciej,

szybciej odzyskać zdrowie.

Maybe in the airplane, we can overcome jet lag like that.

Może w samolotach

moglibyśmy przezwyciężyć jet lag.

Perhaps in school, we can help children to learn better

Może w szkołach, moglibyśmy pomóc dzieciom uczyć się lepiej,

ponieważ mogłyby bardziej koncentrować się na pracy.

because they concentrate more on their work.

And you can imagine a lot more applications.

Można wyobrazić sobie wiele zastosowań.

But I would like to talk further

Ale chciałbym mówić dalej

about the combination of light and darkness

o kombinacji

światła i ciemności

jako jakości w naszym życiu.

as a quality in our life.

So light is, of course, for social interaction also --

Korzystamy ze światła także na potrzeby interakcji społecznych -

by tworzyć związki

to create relationships with all the features around us.

z wszystkimi tymi cechami dookoła nas.

It is the place where we gather around

To miejsce gdzie się gromadzimy,

when we have to say something to each other.

gdy mamy sobie coś do powiedzenia.

And it is all about this planet.

To wszystko dotyczy tej planety.

But when you look at this planet at night,

Ale kiedy patrzysz na nią w nocy, wygląda tak.

it looks like this.

I wydaje mi się, że jest to najbardziej szokujący obraz,

And I think this is the most shocking image in my talk today.

jaki pokażę dzisiaj.

Because all this light here goes up to the sky.

Ponieważ całe to światło

idzie w niebo.

It never reaches the ground where it was meant for.

Nigdy nie dociera do ziemi,

dla której było przeznaczone.

It never is to the benefit of people.

Nigdy nie posłuży ludziom.

It only spoils the darkness.

Jedynie niszczy ciemność.

So at a global scale, it looks like this.

W skali światowej, wygląda to tak.

And, I mean, that is quite amazing, what you see here --

Jest to niesamowite, to co widzicie -

how much light goes up into the sky and never reaches the ground.

jak dużo światła idzie w niebo

i nigdy nie dociera do ziemi.

Because if we look at the Earth the way it should be,

Ponieważ, gdy patrzymy na Ziemię

it would be something like this very inspiring image

byłby to inspirujący obraz,

where darkness is for our imagination and for contemplation

gdzie mrok jest dla naszej wyobraźni

i rozmyślań

and to help us to relate to everything.

i pomaga nam odnieść się do wszystkiego.

Świat się zmienia,

The world is changing though,

and urbanization is a big driver of everything.

urbanizacja jest motorem postępowym wszystkiego.

Zrobiłem to zdjęcie dwa tygodnie temu w Guangzhou

I took this photo two weeks ago in Guangzhou,

and I realized that 10 years ago,

i zdałem sobię sprawę, że 10 lat temu

there was nothing like this, of these buildings.

nie było takich budynków.

It was just a much smaller city,

Było to o wiele mniejsze miasto,

a tempo urbanizacji

and the pace of urbanization is incredible and enormous.

jest niesamowite i ogromne.

And we have to understand these main questions:

Musimy zrozumieć te podstawowe pytania:

How do people move through these new urban spaces?

Jak ludzie przemieszczają się tych nowych miejskich przestrzeniach?

Jak dzielą się swoją kulturą?

How do they share their culture?

How do we tackle things like mobility?

Jak radzą sobie ze zjawiskami takimi jak mobilność?

Jak możemy sprawić, by światło się tam dostało?

And how can light help there?

Nowe technologie

Because the new technologies,

they seem to be in a really interesting position

są dzisiaj w stanie

to contribute to the solutions of urbanization

przyczynić się do nowych rozwiązań

które poprawią nasze otoczenie.

and to provide us with better environments.

Nie tak dawno temu

It's not that long ago

that our lighting was just done with these kinds of lamps.

nasze światło było produkowane

za pomocą takich lamp.

And of course, we had the metal-halide lamps

Oczywiście mieliśmy lampy halogenowe i świetlówki

and fluorescent lamps and things like that.

i podobne.

Now we have LED,

Teraz mamy LED,

but here you see the latest one, and you see how incredibly small it is.

tutaj jest najnowsza.

Możecie zobaczyć jak niesamowicie mała jest.

And this is exactly what offers us a unique opportunity,

Właśnie to daje nam unikalne możliwości.

Dzięki małym rozmiarom

because this tiny, tiny size allows us

pozwala nam umieścić światło gdziekolwiek go potrzebujemy.

to put the light wherever we really need it.

And we can actually leave it out where it's not needed at all

I możemy je wyłączyć, gdy nie jest potrzebne

zachowując ciemność.

and where we can preserve darkness.

Jest to, moim zdaniem, bardzo interesująca propozycja

So that is a really interesting proposition, I think,

and a new way of lighting the architectural environment

i nowy sposób oświetlania otoczenia

uwzględniający nasze dobre samopoczucie.

with our well-being in mind.

The problem is, though, that I wanted to explain to you how this really works --

Chciałbym wam pokazać jak to działa,

ale cztery takie mieszczą się na moim palcu,

but I can have four of these on my finger,

więc niewiele byście zobaczyli.

so you would not be able to really see them.

So I asked our laboratory to do something about it,

Poprosiłem więc nasze laboratorium o zrobienie z tym czegoś

i powiedzieli, "Dobrze, możemy coś zrobić."

and they said, "Well, we can do something."

Stworzyli dla mnie największą LED na świecie

They created for me the biggest LED in the world

especially for TEDx in Amsterdam.

specjalnie na potrzeby TEDx w Amsterdamie.

So here it is.

Oto ona.

It's the same thing as you can see over there --

Taka sama, jaką widzieliście, tylko 200 razy większa.

just 200 times bigger.

Szybko pokażę wam jak to działa.

And I will very quickly show you how it works.

So just to explain.

Gwoli wyjaśnień.

Now, every LED that is made these days gives blue light.

Każda LED robiona dzisiaj

daje niebieskie światło.

Now, this is not very pleasant and comfortable.

Nie jest to ani przyjemne, ani wygodne.

I z tego względu

And for that reason, we cover the LED with a phosphor cap.

przykrywamy LED

fosfotrową nakładką.

And the phosphor is excited by the blue

Fosfor jest wtedy pobudzany przez niebieskie światło

and makes the light white and warm and pleasant.

i daje białe, przyjemne i ciepłe.

And then when you add the lens to that,

I kiedy dodamy tę soczewkę

you can bundle the light and send it wherever you need it

stworzymy wiązkę światła by wysłać ją gdziekolwiek zechcemy

without any need to spill any light to the sky or anywhere else.

bez utraty światła

na niebo czy cokolwiek innego.

So you can preserve the darkness and make the light.

Tak więc można zachować mrok i stworzyć światło.

I just wanted to show that to you so you understand how this works.

Chciałem wam to tylko pokazać

byście zrozumieli jak to działa.

(Applause)

Thank you.

Dziękuje.

(Applause)

Możemy przejść dalej.

We can go further.

So we have to rethink the way we light our cities.

Musimy przemyśleć sposób w jaki oświetlamy nasze miasta.

We have to think again about light as a default solution.

Musimy ponownie przemyśleć

światło jako główne rozwiązanie.

Dlaczego te autostrady są ciągle oświetlone?

Why are all these motorways permanently lit?

Czy jest to rzeczywiście potrzebne?

Is it really needed?

Can we maybe be much more selective

Czy nie moglibyśmy być bardziej wybiórczy

and create better environments that also benefit from darkness?

i stworzyć lepsze środowisko, korzystające również z mroku?

czy możemy być bardziej delikatni ze światłem?

Can we be much more gentle with light?

Tak jak tutaj - to jest niski stopień oświetlenia.

Like here -- this is a very low light level actually.

Czy możemy zaangażować ludzi bardziej

Can we engage people more in the lighting projects that we create,

w projekty świetlne, które tworzymy,

so they really want to connect with it, like here?

tak by chcieli się z nimi połączyć, jak tutaj?

Or can we create simply sculptures

Czy możemy stworzyć proste rzeźby,

that are very inspiring to be in and to be around?

które są inspirujące zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz?

And can we preserve the darkness?

Czy możemy zachować ciemność?

Because to find a place like this today on Earth

Ponieważ znaleć dziś takie miejsce na Ziemi

is really very, very challenging.

jest bardzo, bardzo trudno.

And to find a starry sky like this is even more difficult.

A znaleźć tak gwieździste niebo jest nawet trudniej.

Nawet na oceanach tworzymy dużo światła,

Even in the oceans, we are creating a lot of light

które moglibyśmy zakazać ze względu na zwierzęta,

that we could actually ban

also for animal life to have a much greater well-being.

w trosce o ich dobro.

Jest to znany fakt, że migrujące ptaki, dla przykładu

And it's known that migrating birds, for example, get very disoriented

stają się zdezorientowane

because of these offshore platforms.

ze względu na te platformy wiertnicze.

And we discovered that when we make those lights green,

I odkryliśmy, że, gdy sprawimy, żeby te światła świeciły na zielono

ptaki leciały w poprawnym kierunku.

the birds, they actually go the right way.

Nie były już niespokojne.

They are not disturbed anymore.

And it turns out once again

Raz jeszcze okazuje się,

that spectral sensitivity is very important here.

że czułość widmowa

ma wielkie znaczenie.

We wszystkich tych przypadkach, jak sądze,

In all of these examples, I think,

we should start making the light out of darkness,

powinniśmy zacząć robić światło z ciemności

and use the darkness as a canvas -- like the visual artists do,

i używać ciemności jak płótna -

tak jak to robią artyści wizualni

like Edward Hopper in this painting.

tak jak Edward Hopper w tym obrazie.

I think that there is a lot of suspense in this painting.

Myślę, że w tym obrazie jest sporo napięcia

I think, when I see it, I start to think, who are those people?

Kiedy go widzę

zaczynam myśleć, kim są Ci ludzie?

Where have they come from? Where are they going?

Skąd pochodzą? Dokąd idą?

Co się wydarzyło? Co się wydarzy w przeciągu pięciu minut?

What just happened?

What will be happening in the next five minutes?

Ukazuje ono wszystkie te opowieści i to napięcie,

And it only embodies all these stories and all this suspense

tylko dzięki ciemności i światłu.

because of the darkness and the light.

Edward Hopper był prawdziwym mistrzem

Edward Hopper was a real master

w tworzeniu narracji

in creating the narration by working with light and dark.

poprzez grę światła i cienia.

And we can learn from that

Możemy wyciągnąć lekcje

and create more interesting and inspiring architectural environments.

i tworzyć bardziej interesującą i inspirującą architekturę.

We can do that in commercial spaces like this.

Możemy to zrobić w przestrzeniach hadlowych, jak tutaj.

And you can still also go outside

I wciąż możemy wyjść na zewnątrz

podziwiać najpiękniejszy pokaz w całym wszechświecie,

and enjoy the greatest show in the universe,

którym jest oczywiście sam wszechświat.

which is, of course, the universe itself.

So I give you this wonderful, informative image of the sky,

Daje wam więc ten przecudowny, pouczający

obraz nieba

ranging from the inner city,

widziany tak z centrum miasta,

where you may see one or two stars and nothing else,

gdzie widać jedną gwiazdę lub dwie i nic więcej.

oraz z obszarów wiejskich,

all the way to the rural environments,

gdzie możemy rozkoszować się

where you can enjoy this great and gorgeous and beautiful performance

tym wielkim, wspaniałym i pięknym przedstawieniem

of the constellations and the stars.

konselacji i gwiazd.

W architekturze działa to tak samo.

In architecture, it works just the same.

By appreciating the darkness when you design the light,

Doceniając mrok przy projektowaniu światła

tworzymy o wiele bardziej interesujące otoczenie,

you create much more interesting environments

that truly enhance our lives.

które prawdziwie wzbogaca nasze życia.

This is the most well-known example, Tadao Ando's Church of the Light.

To jest najbardziej znany przykład.

Kościół Światła Tadao Ando.

But I also think of Peter Zumthor's spa in Vals,

Myślę jednak także

o spa w Vals projektu Peter'a Zumthor'a,

where light and dark, in very gentle combinations,

gdzie światło i mrok, w łagodnych połączeniach

alter each other to define the space.

współgrają by zdefiniować przestrzeń.

Or Richard MacCormac's Southwark tube station in London,

O stacji Southern w Londynie projektu Richard'a McCormack'a,

gdzie można zobaczyć niebo,

where you can really see the sky, even though you are under the ground.

pomimo tego, że jest się pod ziemią.

And finally, I want to point out

Na koniec chciałbym zaznaczyć,

that a lot of this inspiration comes from theater.

że wiele z tej inspiracji czerpałem z teatru.

And I think it's fantastic that we are today experiencing TEDx

I uważam, że to fantastycznie, że dzisiaj doświadczamy TEDx

in a theater for the first time

po raz pierwszy w teatrze,

because I think we really owe to the theater a big thanks.

ponieważ sądze, że wiele mu zawdzięczamy.

It wouldn't be such an inspiring scenography

Nie byłaby to tak inspirująca scenografia

bez teatru.

without this theater.

And I think the theater is a place where we truly enhance life with light.

Sądze, że teatr jest miejscem,

gdzie można wzbogacić życie za pomocą światła.

Dziękuję.

Thank you very much.

(Applause)

(Oklaski)