Haas&Hahn: How painting can transform communities

Tłumaczenie: Ewa Wesolowska Korekta: Rysia Wand

Dre Urhahn: This theater is built on Copacabana,

Dre Urhahn: Ten teatr stoi na Copacabanie,

which is the most famous beach in the world,

najsłynniejszej plaży świata,

but 25 kilometers away from here

ale 25 kilometrów od niej,

in the North Zone of Rio

w północnej części Rio

lies a community called Vila Cruzeiro,

leży dzielnica Vila Cruzeiro,

and roughly 60,000 people live there.

gdzie mieszka około 60 tysięcy osób.

Now, the people here in Rio mostly know

Ludzie z Rio znają

Vila Cruzeiro from the news,

Vila Cruzeiro głównie z wiadomości,

and unfortunately, news from Vila Cruzeiro often

a niestety wiadomości z Vila Cruzeiro

is not good news.

często są nie za dobre.

But Vila Cruzeiro is also the place

Ale Vila Cruzeiro to również miejsce,

where our story begins.

gdzie zaczyna się nasza historia.

Jeroen Koolhaas: Ten years ago, we first came to Rio

Jeroen Koolhaas: Dziesięć lat temu pojechaliśmy pierwszy raz do Rio,

to shoot a documentary about life in the favelas.

aby nakręcić film dokumentalny o życiu w fawelach.

Now, we learned that favelas are informal communities.

Dowiedzieliśmy się, że fawele to nieformalne wspólnoty.

They emerged over the years

Powstawały przez lata,

when immigrants from the countryside

kiedy imigranci z terenów wiejskich

came to the cities looking for work,

przyjeżdżali do miast w poszukiwaniu pracy.

like cities within the cities,

Te odrębne miasta w miastach,

known for problems like crime, poverty,

znane z problemów, jak przestępczość, ubóstwo

and the violent drug war between

i brutalne wojny narkotykowe

police and the drug gangs.

między policją a gangami.

So what struck us was that

Uderzyło nas,

these were communities that the people

że mieszkańcy

who lived there had built with their own hands,

zbudowali te dzielnice własnymi rękami,

without a master plan

bez żadnego planu generalnego.

and like a giant work in progress.

Taki wielki plac budowy.

Where we're from, in Holland,

W Holandii, skąd pochodzimy,

everything is planned.

wszystko jest zaplanowane.

We even have rules for how to follow the rules.

Mamy nawet przepisy, jak przestrzegać przepisów.

(Laughter)

(Śmiech)

DU: So the last day of filming, we ended up

DU: Ostatni dzień filmowania zakończyliśmy

in Vila Cruzeiro, and we were sitting down

w Vila Cruzeiro,

and we had a drink,

siedząc z drinkiem,

and we were overlooking this hill

z widokiem na wzgórze

with all these houses,

pełne domów.

and most of these houses looked unfinished,

Większość z nich wyglądała na niedokończone,

and they had walls of bare brick,

ze ścianami z gołych cegieł,

but we saw some of these houses

ale były też domy

which were plastered and painted,

otynkowane i pomalowane.

and suddenly we had this idea:

I nagle naszła nas myśl:

what would it look like if all these houses

"Jakby to wyglądało,

would be plastered and painted?

gdyby wszystkie otynkowano i pomalowano?".

And then we imagined one big design,

Wyobraziliśmy sobie jeden, duży projekt,

one big work of art.

jedno dzieło sztuki.

Who would expect something like that

Kto by się tego spodziewał

in a place like this?

w takim miejscu?

So we thought, would that even be possible?

Czy byłoby to możliwe?

So first we started to count the houses,

Zaczęliśmy liczyć domy,

but we soon lost count.

ale się pogubiliśmy.

But somehow the idea stuck.

Pomysł jednak pozostał.

JK: We had a friend.

JK: Mieliśmy znajomego.

He ran an NGO in Vila Cruzeiro.

Prowadził organizację pozarządową w Vila Cruzeiro.

His name was Nanko,

Nazywa się Nanko

and he also liked the idea.

i spodobał mu się ten pomysł.

He said, "You know, everybody here

Powiedział: "Każdy tutaj

would pretty much love to have their houses

marzy o domu

plastered and painted.

otynkowanym i pomalowanym;

It's when a house is finished."

wtedy dom jest skończony".

So he introduced us to the right people,

Przedstawił nas właściwym ludziom,

and Vitor and Maurinho became our crew.

Vitor i Maurinho stali się nasza ekipą.

We picked three houses in the center of the community

Zaczęliśmy od trzech domów pośrodku dzielnicy.

and we start here. We made a few designs,

Zrobiliśmy kilka projektów.

and everybody liked this design

Wszystkim najbardziej spodobał się ten

of a boy flying a kite the best.

z chłopcem, który puszcza latawiec.

So we started painting, and the first thing we did

Najpierw pomalowaliśmy

was to paint everything blue,

wszystko na niebiesko

and we thought that looked already pretty good.

i wyszło całkiem nieźle.

But they hated it. The people who lived there really hated it.

Ale mieszkańcom strasznie się to nie podobało.

They said, "What did you do?

Mówili: "Co wy zrobiliście?

You painted our house in exactly the same color

Pomalowaliście nam dom

as the police station."

na kolor komisariatu".

(Laughter)

(Śmiech)

In a favela, that is not a good thing.

W faweli to nic dobrego.

Also the same color as the prison cell.

Podobnie jak kolor więziennej celi.

So we quickly went ahead and we painted the boy,

Szybko więc domalowaliśmy chłopca

and then we thought we were finished,

i myśleliśmy, że robota skończona.

we were really happy, but still,

Byliśmy szczęśliwi, ale nadal coś brakowało,

it wasn't good because the little kids started coming up to us,

bo małe dzieci mówiły:

and they said, "You know, there's a boy flying the kite,

"Jest chłopiec, który puszcza latawiec,

but where is his kite?"

tylko gdzie ten latawiec?".

We said, "Uh, it's art.

Powiedzieliśmy: "To jest sztuka.

You know, you have to imagine the kite."

Trzeba sobie wyobrazić ten latawiec".

(Laughter)

(Śmiech)

And they said, "No, no, no, we want to see the kite."

A oni na to: "Nie! Chcemy go widzieć".

So we quickly installed a kite

Szybko umieściliśmy latawiec

way up high on the hill,

na samym wzgórzu,

so that you could see the boy flying the kite

żeby było widać, co ten chłopiec robi,

and you could actually see a kite.

i że tam jest latawiec.

So the local news started writing about it,

Lokalne gazety zaczęły o tym pisać,

which was great,

co było super.

and then even The Guardian wrote about it:

Później nawet napisał The Guardian:

"Notorious slum becomes open-air gallery."

"Znane slumsy stały się galerią pod gołym niebem".

JK: So, encouraged by this success,

JK: Zachęceni tym sukcesem

we went back to Rio for a second project,

wróciliśmy do Rio na drugą akcję

and we stumbled upon this street.

i natknęliśmy się na tę ulicę.

It was covered in concrete to prevent mudslides,

Była pokryta betonem, żeby zapobiegać powodzi błotnej.

and somehow we saw a sort of river in it,

Zobaczyliśmy w niej rzekę.

and we imagined this river to be a river in Japanese style

Wyobraziliśmy sobie rzekę w stylu japońskim,

with koi carp swimming upstream.

z karpiem koi płynącym pod prąd.

So we decided to paint that river,

Postanowiliśmy ją namalować.

and we invited Rob Admiraal,

Zaprosiliśmy Roba Admiraala,

who is a tattoo artist,

artystę-tatuażystę

and he specialized in the Japanese style.

specjalizującego się w stylu japońskim.

So little did we know that we would spend

Nie wiedzieliśmy, że spędzimy

almost an entire year painting that river,

prawie cały rok na malowaniu rzeki

together with Geovani and Robinho and Vitor,

razem z Geovanim, Robinho i Vitorem,

who lived nearby.

którzy mieszkali niedaleko.

And we even moved into the neighborhood

Nawet zamieszkaliśmy w pobliżu,

when one of the guys that lived on the street, Elias,

kiedy jeden facet z tej ulicy, Elias,

told us that we could come and live in his house,

powiedział, że możemy zamieszkać u niego

together with his family,

razem z jego rodziną.

which was fantastic.

To było świetne.

Unfortunately, during that time,

Niestety w tym czasie

another war broke out between the police

wybuchła następna wojna między policją

and the drug gangs.

a gangami narkotykowymi.

(Video) (Gunfire)

(Film) (Strzały)

We learned that during those times,

Dowiedzieliśmy się, że w takich chwilach

people in communities really stick together

ludzie w dzielnicy trzymają się razem

during these times of hardship,

żeby przetrwać ciężkie czasy.

but we also learned a very important element,

Dowiedzieliśmy się też czegoś jeszcze:

the importance of barbecues. (Laughter)

jak ważne jest grillowanie.

(Śmiech)

Because, when you throw a barbecue,

Gdy organizujesz grilla,

it turns you from a guest into a host,

przekształcasz się z gościa w gospodarza.

so we decided to throw one

Postanowiliśmy więc grillować

almost every other week,

prawie co drugi tydzień

and we got to know everybody in the neighborhood.

i poznaliśmy wszystkich z sąsiedztwa.

JK: We still had this idea of the hill, though.

JK: Nadal myśleliśmy o tym wzgórzu.

DU: Yeah, yeah, we were talking about

DU: Tak, rozmawialiśmy

the scale of this, because this painting

o skali projektu,

bo do pomalowania było bardzo dużo,

was incredibly big,

and it was insanely detailed,

z mnóstwem szczegółów.

and this process almost drove us completely insane ourselves.

Przez to przedsięwzięcie prawie oszaleliśmy.

But we figured that maybe, during this process,

Ale stwierdziliśmy,

że może czas spędzony w okolicy

all the time that we had spent in the neighborhood

was maybe actually even more important

był ważniejszy

than the painting itself.

niż samo malowanie.

JK: So after all that time,

JK: Cały czas

this hill, this idea was still there,

to wzgórze i ten pomysł istniały.

and we started to make sketches,

Zaczęliśmy szkicować,

models, and we figured something out.

robić modele i coś wymyśliliśmy.

We figured that our ideas, our designs

Stwierdziliśmy, że nasze projekty

had to be a little bit more simple than that last project

muszą być trochę prostsze niż ostatni,

so that we could paint with more people

żeby włączyć do malowania więcej osób

and cover more houses at the same time.

i domów jednocześnie.

And we had an opportunity to try that out

Wypróbowaliśmy to

in a community in the central part of Rio,

w centralnej części Rio,

which is called Santa Marta,

w dzielnicy Santa Marta.

and we made a design for this place

Zrobiliśmy projekt tego miejsca,

which looked like this,

który wyglądał tak,

and then we got people to go along with it

a ludzie się na to zgodzili.

because turns out that if your idea is ridiculously big,

Okazuje się, że jeśli twój pomysł jest absurdalnie wielki,

it's easier to get people to go along with this. (Laughter)

ludzie łatwiej go akceptują.

(Śmiech)

And the people of Santa Marta

Ludzie z Santa Marta

got together and in a little over a month

zebrali się i w niecały miesiąc

they turned that square into this.

przekształcili ten plac w to.

(Applause)

(Brawa)

And this image somehow went all over the world.

Ta wiadomość obiegła świat.

DU: So then we received an unexpected phone call

DU: Później dostaliśmy niespodziewany telefon

from the Philadelphia Mural Arts Program,

z Programu Artystycznych Murali w Filadelfii.

and they had this question

Zapytano,

if this idea, our approach,

czy nasz pomysł z Rio

if this would actually work in North Philly,

można by zrealizować w North Philly,

which is one of the poorest neighborhoods

jednej z najbiedniejszych dzielnic

in the United States.

w Stanach Zjednoczonych.

So we immediately said yes.

Zgodziliśmy się bez dwóch zdań.

We had no idea how,

Nie mieliśmy projektu,

but it seemed like a very interesting challenge,

ale to było ciekawe wyzwanie.

so we did exactly the same as we did in Rio,

Zrobiliśmy dokładnie to, co w Rio.

and we moved into the neighborhood

Zamieszkaliśmy w okolicy

and started barbecuing.

i zaczęliśmy robić grilla.

(Laughter)

(Śmiech)

So the project took almost two years to complete,

Ukończenie projektu zajęło prawie dwa lata,

and we made individual designs

stworzyliśmy oddzielne plany

for every single house on the avenue that we painted,

dla każdego domu w alei, którą malowaliśmy.

and we made these designs together

Wykonaliśmy te projekty

with the local store owners, the building owners,

razem z właścicielami lokalnych sklepów, budynków

and a team of about a dozen young men and women.

i z grupą dwunastu młodych mężczyzn i kobiet.

They were hired, and then they were trained as painters,

Zatrudniliśmy ich,

zostali przeszkoleni na malarzy

and together they transformed their own neighborhood,

i razem przekształcili swoją dzielnicę,

the whole street, into a giant patchwork of color.

całą ulicę w ogromną mozaikę kolorów.

(Brawa)

(Applause)

And at the end, the city of Philadelphia

Na koniec, burmistrz miasta Filadelfii

thanked every single one of them

podziękował każdemu z osobna,

and gave them a merit for their accomplishment.

doceniając ich dokonania.

JK: So now we had painted a whole street.

JK: Pomalowaliśmy całą ulicę.

How about we do this whole hill now?

A może pomalujemy teraz całe wzgórze?

We started looking for funding,

Zaczęliśmy szukać funduszy,

but instead, we just ran into questions,

ale natrafialiśmy na pytania,

like, how many houses are you going to paint?

typu: ile domów chcemy pomalować?

How many square meters is that?

Ile to jest metrów kwadratowych?

How much paint are you going to use,

Ile farby zużyjemy

and how many people are you going to employ?

i ile osób zatrudnimy?

And we did try for years to write plans

Przez lata próbowaliśmy sporządzić

for the funding and answer all those questions,

plan finansowy i odpowiedzieć na pytania,

but then we thought,

ale potem myśleliśmy,

in order to answer all those questions,

że w tym celu

you have to know exactly what you're going to do

trzeba dokładnie znać cel,

before you actually get there and start.

zanim się zacznie.

And maybe it's a mistake to think like that.

A może to błędne myślenie?

It would lose some of the magic that we had learned

Zniknęłaby część magii, którą odkryliśmy,

about that if you go somewhere

że jeśli dokądś jedziesz

and you spend time there,

i spędzasz tam czas,

you can let the project grow organically

przedsięwzięcie samo się rozwija

and have a life of its own.

i zaczyna żyć własnym życiem.

DU: So what we did is

DU: Postanowiliśmy

we decided to take this plan and strip it away

wziąć ten plan i wymazać z niego

from all the numbers

wszystkie liczby,

and all the ideas and presumptions

pomysły i założenia

and just go back to the base idea,

i powrócić do pierwotnego pomysłu,

which was to transform this hill

czyli przekształcenia wzgórza

into a giant work of art.

w ogromne dzieło sztuki.

And instead of looking for funding,

Zamiast szukać sponsorów,

we started a crowdfunding campaign,

sami zaczęliśmy zbiórkę funduszy

and in a little over a month,

i w nieco ponad miesiąc

more than 1,500 people put together

ponad 1500 ludzi zebrało

and donated over 100,000 dollars.

więcej niż 100 tysięcy dolarów.

So for us, this was an amazing moment, because now —

To była niesamowita chwila, bo teraz...

(Applause) —

(Brawa)

because now we finally had the freedom

... wreszcie mieliśmy wolną rękę,

to use all the lessons that we had learned

żeby wykorzystać to, czego się nauczyliśmy

and create a project that was built

i ukończyć projekt tak,

the same way that the favela was built,

jak była budowana fawela:

from the ground on up, bottom up,

całkiem od zera, od podstaw,

with no master plan.

bez planu ogólnego.

JK: So we went back, and we employed Angelo,

JK: Wróciliśmy i zatrudniliśmy Angelo,

and he's a local artist from Vila Cruzeiro,

lokalnego artystę z Vila Cruzeiro.

very talented guy, and he knows almost everybody there,

Bardzo utalentowany facet, który zna tam prawie wszystkich.

and then we employed Elias, our former landlord

Zatrudniliśmy Eliasa, naszego dawnego gospodarza,

who invited us into his house,

który zaprosił nas do domu.

and he's a master of construction.

Jest on specem budowlanym.

Together with them, we decided where to start.

Razem z nimi zdecydowaliśmy, gdzie zacząć.

We picked this spot in Vila Cruzeiro,

Wybraliśmy miejsce w Vila Cruzeiro,

and houses are being plastered as we speak.

a te domy są właśnie tynkowane.

And the good thing about them is that

Dobre jest to,

they are deciding which houses go next.

że sami decydują, które domy są następne.

They're even printing t-shirts,

Drukują koszulki,

they're putting up banners

wieszają plakaty,

explaining everything to everybody,

tłumaczą wszystko wszystkim

and talking to the press.

i rozmawiają z prasą.

This article about Angelo appeared.

Ukazał się ten artykuł o Angelo.

DU: So while this is happening,

DU: W czasie, kiedy to się dzieje,

we are bringing this idea all over the world.

pokazujemy ten pomysł światu.

So, like the project we did in Philadelphia,

Tak jak z projektem w Filadelfii,

we are also invited to do workshops,

też jesteśmy zapraszani na warsztaty,

for instance in Curaçao,

na przykład w Curaçao,

and right now we're planning a huge project in Haiti.

a teraz planujemy wielki projekt na Haiti.

JK: So the favela was not only the place

JK: Favela nie była więc tylko miejscem,

where this idea started:

gdzie zaczął się ten pomysł,

it was also the place that made it possible

to również miejsce, które umożliwiło

to work without a master plan,

pracę bez planu ogólnego,

because these communities are informal —

bo te dzielnice są nieformalne,

this was the inspiration —

to było inspiracją.

and in a communal effort, together with the people,

Wspólnym wysiłkiem, razem z ludźmi,

you can almost work like in an orchestra,

można pracować jak w orkiestrze,

where you can have a hundred instruments

gdzie sto instrumentów

playing together to create a symphony.

gra razem, żeby powstała symfonia.

DU: So we want to thank everybody who

DU: Chcemy więc podziękować każdemu,

wanted to become part of this dream

kto chciał być częścią tego marzenia

and supported us along the way,

i nas wspierał.

and we are looking at continuing.

I czekamy na ciąg dalszy.

JK: Yeah. And so one day pretty soon,

JK: Tak. I wkrótce,

when the colors start going up on these walls,

kiedy kolory zjawią się na tych ścianach,

we hope more people will join us,

mamy nadzieję, że dołączy więcej ludzi

and join this big dream,

do nas i tego dużego marzenia.

and maybe one day, the whole of Vila Cruzeiro

Może któregoś dnia całe Vila Cruzeiro

will be painted.

będzie pomalowane.

DU: Thank you.

DU: Dziękujemy.

(Applause)

(Brawa)