Karima Bennoune: The side of terrorism that doesn't make headlines

Tłumaczenie: Monika Morawska Korekta: Maria Jamrozik

Could I protect my father

Czy mogłam ochronić ojca

from the Armed Islamic Group with a paring knife?

przed Zbrojną Grupą Islamską, za pomocą noża do obierania?

That was the question I faced

Przed tym pytaniem stanęłam

one Tuesday morning in June of 1993,

pewnego wtorkowego poranka, w lipcu 1993 roku,

when I was a law student.

gdy byłam studentką prawa.

I woke up early that morning

Wstałam wcześnie rano,

in Dad's apartment

w mieszkaniu taty,

on the outskirts of Algiers, Algeria,

na obrzeżach Algieru, w Algierii,

to an unrelenting pounding on the front door.

obudziło mnie niesłabnące walenie do frontowych drzwi.

It was a season as described by a local paper

W tamtym okresie lokalne gazety podawały,

when every Tuesday a scholar fell

że każdego wtorku uczony umierał

to the bullets of fundamentalist assassins.

od kul morderców, fundamentalistów.

My father's university teaching of Darwin

To, że mój ojciec uczy na uniwersytecie o Darwinie

had already provoked a classroom visit

już powodowało wizyty w jego klasie

from the head of the so-called Islamic Salvation Front,

ze strony szefa, tak zwanego, Islamskiego Frontu Ocalenia,

who denounced Dad as an advocate of biologism

który oskarżył tatę o popieranie biologizmu.

before Dad had ejected the man,

Wcześniej tata wyrzucił mężczyznę

and now whoever was outside

i ten na zewnątrz, teraz,

would neither identify himself nor go away.

nie chciał się ani przedstawić, ani odejść.

So my father tried to get the police on the phone,

Więc ojciec próbował zadzwonić na policję,

but perhaps terrified by the rising tide

ale być może przerażeni rosnącą falą

of armed extremism that had already claimed

uzbrojonych ekstremistów, którzy już odebrali

the lives of so many Algerian officers,

życia tak wielu algierskim oficerom,

they didn't even answer.

że nawet nie odebrali.

And that was when I went to the kitchen,

I to wtedy poszłam do kuchni,

got out a paring knife,

chwyciłam nóż do obierania

and took up a position inside the entryway.

i zajęłam pozycję w sieni.

It was a ridiculous thing to do, really,

To było głupie, naprawdę,

but I couldn't think of anything else,

ale nie miałam innego pomysłu,

and so there I stood.

więc tam stałam.

When I look back now, I think that that was the moment

Gdy teraz o tym myślę, to był moment,

that set me on the path was to writing a book

który sprowokował mnie do napisania książki,

called "Your Fatwa Does Not Apply Here:

pt.: "Twoja fatwa tu nie działa: (nakaz islam. lidera)

Untold Stories from the Fight Against Muslim Fundamentalism."

Nieopowiedzine historie walki przeciwko muzułmańskiemu fundamentalizmowi."

The title comes from a Pakistani play.

Tytuł pochodzi z pakistańskiej sztuki teatralnej.

I think it was actually that moment

Myślę, że właśnie ten moment

that sent me on the journey

wysłał mnie w podróż,

to interview 300 people of Muslim heritage

żeby przesłuchać 300 osób o muzułmańskim pochodzeniu

from nearly 30 countries,

z prawie 30 krajów,

from Afghanistan to Mali,

od Afganistanu po Mali,

to find out how they fought fundamentalism

żeby odkryć, jak walczą z fundamentalizmem

peacefully like my father did,

w pokojowy sposób, jak mój ojciec

and how they coped with the attendant risks.

i jak radzą sobie z towarzyszącym temu ryzykiem.

Luckily, back in June of 1993,

Na szczęście, wtedy, w lipcu 1993 roku,

our unidentified visitor went away,

nasz nieproszony gość sobie poszedł,

but other families were so much less lucky,

ale inne rodziny nie miały tyle szczęścia

and that was the thought that motivated my research.

i to była myśl, która przyświecała moim badaniom.

In any case, someone would return

Tak czy inaczej, ktoś wrócił

a few months later and leave a note

po kilku miesiącach i zostawił notkę

on Dad's kitchen table,

na kuchennym stole taty,

which simply said, "Consider yourself dead."

która mówiła, po prostu: "Możesz się uznać za martwego."

Subsequently, Algeria's fundamentalist armed groups

Następnie algierskie, uzbrojone grupy fundamentalistów

would murder as many as 200,000 civilians

zabiły 200 tys. cywilów

in what came to be known

podczas określanych,

as the dark decade of the 1990s,

jako "czarna dekada", lat 90.,

including every single one

w tym każdą jedną

of the women that you see here.

spośród kobiet, które tu widzicie.

In its harsh counterterrorist response,

W ostrej odpowiedzi na terroryzm

the state resorted to torture

państwo posunęło się do tortur

and to forced disappearances,

i wymuszania zniknięć,

and as terrible as all of these events became,

i niezaleźnie od tego, jak okropne były to wydarzenia,

the international community largely ignored them.

międzynarodowa społeczność je w większości zignorowała.

Finally, my father, an Algerian peasant's son turned professor,

W końcu mój tata, algierski syn chłopa, który został profesorem,

was forced to stop teaching at the university

został zmuszony, by przestać uczyć

and to flee his apartment,

i wyprowadzić się ze swojego mieszkania,

but what I will never forget

ale nigdy nie zapomnę

about Mahfoud Bennoune, my dad,

o Mahfoudzie Bennoune, moim tacie,

was that like so many other Algerian intellectuals,

że, tak jak wielu algierskich intelektualistów

he refused to leave the country

odmówił wyjazdu z kraju

and he continued to publish pointed criticisms,

i dalej publikował ostrą krytykę,

both of the fundamentalists

dotyczacą fundamentalistów,

and sometimes of the government they battled.

a czasem także rządu z którym walczyli.

For example, in a November 1994 series

Na przykład w listopadzie 1994, w serii

in the newspaper El Watan

dla gazety El Watan,

entitled "How Fundamentalism

zatytułowanej "Jak fundamentalizm

Produced a Terrorism without Precedent,"

stworzył terroryzm bez precedensu"

he denounced what he called

potępiał, jak to nazywał,

the terrorists' radical break with the true Islam

odejście radykalnych terrorystów od zasad prawdziwego islamu,

as it was lived by our ancestors.

według których żyli nasi przodkowie.

These were words that could get you killed.

Przez takie słowa można było zostać zabitym.

My father's country taught me

Kraj mojego ojca nauczył mnie

in that dark decade of the 1990s that

podczas "czarnej dekady" lat 90., że

the popular struggle against Muslim fundamentalism

powszechna walka przeciwko muzułmańskiemu fundamentalizmowi

is one of the most important

jest jedną z najważniejszych

and overlooked human rights struggles

i najbardziej ignorowanych walk o prawa człowieka

in the world.

na świecie.

This remains true today, nearly 20 years later.

Tak jest nadal, prawie 20 lat później.

You see, in every country

Widzicie, w każdym kraju,

where you hear about armed jihadis

w którym są uzbrojeni dżihadziści,

targeting civilians,

których celem są obywatele,

there are also unarmed people

tam są też nieuzbrojeni ludzie,

defying those militants that you don't hear about,

stawiający opór bojownikom, o których nie słyszycie

and those people need our support to succeed.

i ci ludzie potrzebują wsparcia, żeby osiągnąć sukces.

In the West, it's often assumed

Na zachodzie często zakłada się,

that Muslims generally condone terrorism.

że muzułmanie w większości godzą się na terroryzm.

Some on the right think this because they view

Niektórzy o prawicowych poglądach

Muslim culture as inherently violent,

myślą tak, bo uważają muzułmańską kulturę

and some on the left imagine this

za nieodłącznie brutalną, a niektórzy o lewicowych

because they view Muslim violence,

bo widzą muzułmańską przemoc,

fundamentalist violence,

przemoc fundamentalistów,

solely as a product of legitimate grievances.

jako wynik uprawnionego żalu.

But both views are dead wrong.

Oba poglądy są całkowicie błędne.

In fact, many people of Muslim heritage

Naprawdę wiele osób o muzułmańskim dziedzictwie

around the world are staunch opponents

z całego świata są stanowczo przeciw

both of fundamentalism and of terrorism,

zarówno fundamentalizmowi, jaki i terroryzmowi

and often for very good reason.

i często mają ku temu dobre powody.

You see, they're much more likely to be victims

Widzicie, mają dużo większą szansę zostać

of this violence than its perpetrators.

ofiarami przemocy, niż jej sprawcami.

Let me just give you one example.

Dam wam jeden przykład.

According to a 2009 survey

Według badań z 2009 roku

of Arabic language media resources,

arabskojęzycznych źródeł medialnych

between 2004 and 2008,

z lat 2004 - 2008,

no more than 15 percent of al Qaeda's victims

nie więcej niż 15% ofiar Al-Kaidy

were Westerners.

była z zachodu.

That's a terrible toll, but the vast majority

To okropne straty, ale znaczna większość

were people of Muslim heritage,

to ludzie o muzułmańskim pochodzeniu,

killed by Muslim fundamentalists.

zabici przez fundamentalistów.

Now I've been talking for the last five minutes

Przez ostatnie 5 minut mówiłam

about fundamentalism, and you have a right to know

o fundamentalistach i macie prawo wiedzieć,

exactly what I mean.

co dokładnie mam na myśli.

I cite the definition given by the Algerian sociologist

Zacytuję definicję algierskiej socjolog,

Marieme Helie Lucas,

Marieme Helie Lucas,

and she says that fundamentalisms,

która mówi, że fundamentalizmy,

note the "s," so within all of the world's

zauważcie liczbę mnogą, czyli we wszystkich wielkich

great religious traditions,

religijnych tradycjach na świecie,

"fundamentalisms are political movements of the extreme right

"fundamentalizmy są politycznymi ruchami skrajnej prawicy,

which in a context of globalization

które w kontekście globalizacji,

manipulate religion in order to achieve

manipulują religią, żeby osiągnąć

their political aims."

cele polityczne."

Sadia Abbas has called this the radical politicization

Sadia Abbas nazwała to radykalnym upolitycznieniem

of theology.

teologii.

Now I want to avoid projecting the notion

Nie chcę tworzyć wyobrażenia,

that there's sort of a monolith out there

że istnieje jakiś monolit, gdzieś tam,

called Muslim fundamentalism that is the same everywhere,

nazywa się muzułmański fundamentalizm i wszędzie jest taki sam,

because these movements also have their diversities.

bo te ruchy też się od siebie różnią.

Some use and advocate violence.

Niektóre używają i popierają przemoc.

Some do not, though they're often interrelated.

Niektóre nie, ale często są one ze sobą powiązane.

They take different forms.

Przybierają różne formy.

Some may be non-governmental organizations,

Niektóre mogą być organizacjami pozarządowymi,

even here in Britain like Cageprisoners.

nawet tu, w Wlk. Brytanii, jak Cageprisoners.

Some may become political parties,

Niektóre mogą być partiami politycznymi,

like the Muslim Brotherhood,

jak Bractwo Muzułmańskie

and some may be openly armed groups

i mogą być też grupami zbrojnymi,

like the Taliban.

jak talibowie.

But in any case, these are all radical projects.

Ale w każdym przypadku, są to radykalne projekty.

They're not conservative or traditional approaches.

To nie jest konserwatywne lub tradycyjne podejście.

They're most often about changing people's relationship with Islam

Najczęściej chodzi o zmianę relacji ludzi z islamem,

rather than preserving it.

nie o jej zachowanie.

What I am talking about is the Muslim extreme right,

Mówię o muzułmańskiej skrajnej prawicy,

and the fact that its adherents are

i to, że jej sympatycy są

or purport to be Muslim

lub zapewniają, że są muzułmanami

makes them no less offensive

nie czyni ich mniej groźnymi

than the extreme right anywhere else.

od skrajnej prawicy gdziekolwiek indziej.

So in my view, if we consider ourselves

Więc według mnie, jeśli uważamy się

liberal or left-wing,

za liberałów albo lewicę,

human rights-loving or feminist,

kochających prawa człowieka lub feministów,

we must oppose these movements

musimy przeciwdziałać tym ruchom

and support their grassroots opponents.

i wspierać ich prostych przeciwników.

Now let me be clear

Pozwólcie mi powiedzieć jasno,

that I support an effective struggle

że popieram efektywną walką

against fundamentalism,

przeciwko fundamentalizmowi,

but also a struggle that must itself

ale walkę, która musi też

respect international law,

respektować prawo międzynarodowe,

so nothing I am saying should be taken

więc nic, co mówię nie powinno być traktowane,

as a justification for refusals

jako usprawiedliwienie odmowy,

to democratize,

by stać się demokratycznym

and here I send out a shout-out of support

i z tego miejsca wygłaszam poparcie

to the pro-democracy movement in Algeria today, Barakat.

dla pro-demokratycznego ruchu w Algierii, Barakatu.

Nor should anything I say be taken

Nic, co mówię nie powinno być wzięte

as a justification of violations of human rights,

za usprawiedliwienie łamania praw człowieka,

like the mass death sentences

jak masowe kary śmierci,

handed out in Egypt earlier this week.

wydane w Egipcie w tym tygodniu.

But what I am saying

Chcę za to powiedzieć,

is that we must challenge these Muslim fundamentalist movements

że musimy sprzeciwiać się tym islamskim, fundamentalistycznym ruchom,

because they threaten human rights

bo zagrażają prawom człowieka

across Muslim-majority contexts,

w środowiskach o muzułmańskiej większości

and they do this in a range of ways,

i robią to na wiele sposobów,

most obviously with the direct attacks on civilians

najbardziej oczywistym są bezpośrednie ataki na cywili

by the armed groups that carry those out.

przez uzbrojone grupy, które je przeprowadzają.

But that violence is just the tip of the iceberg.

Ale ta przemoc, to tylko czubek góry lodowej,

These movements as a whole purvey discrimination

Te ruchy, jako całość przekazują dyskryminację

against religious minorities and sexual minorities.

przeciwko mniejszościom religijnym i seksualnym.

They seek to curtail the freedom of religion

Chcą ograniczyć wolność religijną

of everyone who either practices in a different way

każdego, kto chce albo praktykować ją w inny sposób

or chooses not to practice.

albo nie chce praktykować.

And most definingly, they lead an all-out war

I co najwyraźniejsze, prowadzą otwartą wojnę

on the rights of women.

z prawami kobiet.

Now, faced with these movements

Teraz, w obliczu tych ruchów,

in recent years, Western discourse

w ostatnich latach zachodni dyskurs

has most often offered

najczęściej oferował

two flawed responses.

dwie błędne reakcje.

The first that one sometimes finds on the right

Pierwsza, która czasem pojawia się wśród prawicy,

suggests that most Muslims are fundamentalist

sugeruje, że większość muzułmanów to fundamentaliści

or something about Islam is inherently fundamentalist,

albo w islamie jest coś nieodłącznie fundamentalistycznego

and this is just offensive and wrong,

i to jest zwyczajnie obraźliwe i błędne,

but unfortunately on the left one sometimes encounters

ale niestety wśród lewicy czasem spotyka się

a discourse that is too politically correct

dyskurs, który jest zbyt politycznie poprawny,

to acknowledge the problem of Muslim fundamentalism at all

żeby przyznać, że problem muzułmańskiego fundamentalizmu istnieje

or, even worse, apologizes for it,

albo, co gorsza, przepraszają za to,

and this is unacceptable as well.

co też jest nie do przyjęcia.

So what I'm seeking is a new way

Więc szukam nowego sposobu

of talking about this all together,

mówienia o tym, wszyscy razem,

which is grounded in the lived experiences

w oparciu o doświadczenia życiowe

and the hope of the people on the front lines.

ludzi z pierwszej ręki i ich nadzieje.

I'm painfully aware that there has been

Jestem boleśnie świadoma

an increase in discrimination against Muslims in recent years

wzrostu dyskryminacji przeciwko muzułmanom w ostatnich latach

in countries like the U.K. and the U.S.,

w krajach, takich jak Wlk. Brytania czy USA

and that too is a matter of grave concern,

i to też jest bardzo niepokojąca sprawa,

but I firmly believe

ale głęboko wierzę,

that telling these counter-stereotypical stories

że opowiadanie historii wbrew stereotypom

of people of Muslim heritage

o muzułmanach,

who have confronted the fundamentalists

którzy skonfrontowali się z fundamentalistami

and been their primary victims

i byli ich podstawowymi ofiarami,

is also a great way of countering that discrimination.

też jest wspaniałym sposobem by przeciwstawić się dyskryminacji.

So now let me introduce you

Więc pozwólcie mi przedstawić wam

to four people whose stories

czwórkę, której historie

I had the great honor of telling.

mam zaszczyt przekazać.

Faizan Peerzada and the Rafi Peer Theatre

Faizan Peerzada i zakład tetru Rafi Peer,

workshop named for his father

nazwany na cześć jego ojca

have for years promoted the performing arts

przez lata promowały sztuki sceniczne

in Pakistan.

w Pakistanie.

With the rise of jihadist violence,

Ze wzrostem przemocy dżihadżystów,

they began to receive threats

zaczęli otrzymywać groźby,

to call off their events, which they refused to heed.

żeby odwołali wydarzenia, na co się nie zgodzili.

And so a bomber struck their 2008

Bombowiec uderzył w 2008 roku,

eighth world performing arts festival in Lahore,

podczas 8. światowego festiwalu sztuk scenicznych w Lahore,

producing rain of glass

tworząc deszcz szkła,

that fell into the venue

które pospadało,

injuring nine people,

raniąc 9 osób

and later that same night,

i później, tej samej nocy,

the Peerzadas made a very difficult decision:

Perzadowie podjęli bardzo trudną decyzję:

they announced that their festival

ogłosili, że ich festiwal

would continue as planned the next day.

będzie kontynuowany następego dnia według planu.

As Faizan said at the time,

Falizan powiedział wtedy,

if we bow down to the Islamists,

że jeśli ugniemy się pod islamistami,

we'll just be sitting in a dark corner.

będziemy tylko siedzieć w ciemnym kącie.

But they didn't know what would happen.

Ale nie wiedzieli, co dalej.

Would anyone come?

Czy ktoś przyjdzie?

In fact, thousands of people came out the next day

W rzeczywistości, tysiące przybyły następnego dnia,

to support the performing arts in Lahore,

żeby wesprzeć sztuki sceniczne w Lahore

and this simultaneously thrilled

i to równie ekscytowało,

and terrified Faizan,

co przerażało Faizana,

and he ran up to a woman

który podbiegł do kobiety,

who had come in with her two small children,

która przyszła z dwójką małych dzieci

and he said, "You do know there was a bomb here yesterday,

i powiedział: "Wiesz, że tu wczoraj spadła bomba

and you do know there's a threat here today."

i dzisiaj też to grozi."

And she said, "I know that,

A ona odpowiedziała: "Wiem,

but I came to your festival

ale przychodziłam na festiwal

with my mother when I was their age,

z mamą, gdy byłam w ich wieku

and I still have those images in my mind.

i nadal to wspominam.

We have to be here."

Musimy tu być."

With stalwart audiences like this,

Z tak oddaną widownią

the Peerzadas were able to conclude

Peerzada'owie mogli dokończyć

their festival on schedule.

swój festiwal według planu.

And then the next year,

A następnego roku

they lost all of their sponsors

stracili wszystkich swoich sponsorów

due to the security risk.

z powodu zagrożenia bezpieczeństwa.

So when I met them in 2010,

Więc, gdy spotkałam ich w 2010,

they were in the middle of the first subsequent event

byli w trakcie kolejnego wydarzenia,

that they were able to have in the same venue,

które mogli zorganizować w tym samym miejscu

and this was the ninth youth performing arts festival

i to był dziewiąty młodzieżowy festiwal sztuk scenicznych

held in Lahore in a year when that city

odbywający się w Lahore w tamtym roku, gdy w mieście

had already experienced 44 terror attacks.

miały miejsce 44 ataki terrorystyczne.

This was a time when the Pakistani Taliban

To był czas, gdy pakistańscy talibowie

had commenced their systematic targeting

rozpoczęli systematycznie brać na cel

of girls' schools that would culminate

dziewczęce szkoły, których kulminacją

in the attack on Malala Yousafzai.

był atak na Malalę Yousafzai.

What did the Peerzadas do in that environment?

Co Peerzadowie zrobili w takich okolicznościach?

They staged girls' school theater.

Wystawili teatr żeńskiej szkoły.

So I had the privilege of watching "Naang Wal,"

Więc miałam przywilej zobaczenia "Naang Wal",

which was a musical in the Punjabi language,

musical w języku Punjabi

and the girls of Lahore Grammar School

i dziewczęta ze szkoły w Lahore

played all the parts.

zagrały wszystkie role.

They sang and danced,

Śpiewały i tańczyły,

they played the mice and the water buffalo,

grały myszy i bawoła domowego

and I held my breath, wondering,

i wstrzymywałam oddech myśląc,

would we get to the end

czy dotrwamy do końca

of this amazing show?

tego wspaniałego przedstawienia?

And when we did, the whole audience

I udało się, cała widownia

collectively exhaled,

razem odetchnęła

and a few people actually wept,

i parę osób nawet się rozpłakało

and then they filled the auditorium

i wtedy salę wypełniły

with the peaceful boom of their applause.

spokojne, gromkie brawa.

And I remember thinking in that moment

Pamiętam, że myślałam w tym momencie,

that the bombers made headlines here

że bombowce trafiły tu na nagłówki

two years before

dwa lata temu,

but this night and these people

ale ta noc i ci ludzie

are as important a story.

tworzą równie ważną historię.

Maria Bashir is the first and only

Maria Bashir jest pierwszą i jedyną

woman chief prosecutor in Afghanistan.

kobietą, prokuratorem w Afganistanie.

She's been in the post since 2008

Była na stanowisku od 2008 roku

and actually opened an office to investigate

i otworzyła biuro po to, by rozpatrywać

cases of violence against women,

sprawy przemocy wobec kobiet,

which she says is the most important area

co jej zdaniem jest najważniejszą dziedziną

in her mandate.

na jej terytorium mandatowym.

When I meet her in her office in Herat,

Gdy miałam ją spotkać w jej biurze w Haracie,

she enters surrounded by

weszła otoczona przez

four large men with four huge guns.

czterech dużych mężczyzn z czterema wielkimi spluwami.

In fact, she now has 23 bodyguards,

Prawdę mówiąc, teraz ma 23 ochroniarzy,

because she has weathered bomb attacks

przez ataki bombowe,

that nearly killed her kids,

które o mało nie zabiły jej dzieci

and it took the leg off of one of her guards.

i jeden z jej ochroniarzy stracił tak nogę.

Why does she continue?

Dlaczego nie daje za wygraną?

She says with a smile that that is the question

Mówi z uśmiechem, że to pytanie,

that everyone asks—

które wszyscy jej zadają -

as she puts it, "Why you risk not living?"

jak ona to ujmuje: "Dlaczego ryzykujesz nieżyciem?"

And it is simply that for her,

I dla niej to tyle,

a better future for all the Maria Bashirs to come

lepsza przyszłość dla wszystkich Marii Bashir

is worth the risk,

jest warta ryzyka

and she knows that if people like her

i wie, że jeśli ludzie, jak ona

do not take the risk,

nie podejmą ryzyka,

there will be no better future.

lepsza przyszłość nie nadejdzie.

Later on in our interview,

Później, podczas naszego wywiadu

Prosecutor Bashir tells me how worried she is

prokurator Bashir mówi mi, jak bardzo martwi ją

about the possible outcome

możliwy skutek

of government negotiations with the Taliban,

negocjacji rządu z talibami,

the people who have been trying to kill her.

ludźmi, którzy próbowali ją zabić.

"If we give them a place in the government,"

"Jeśli damy im miejsca w rządzie,

she asks, "Who will protect women's rights?"

kto ochroni prawa kobiet?" zapytała.

And she urges the international community

I naciska na społeczność międzynarodową,

not to forget its promise about women

żeby nie zapomnieli o swojej obietnicy wobec kobiet,

because now they want peace with Taliban.

ze względu na chęć zawarcia pokoju z talibami.

A few weeks after I leave Afghanistan,

W kilka tygodni po moim wyjeździe Afganistanu,

I see a headline on the Internet.

widzę nagłówki w internecie:

An Afghan prosecutor has been assassinated.

Afgański prokurator zostal zabity

I google desperately,

Przeszukuję Google

and thankfully that day I find out

i na szczęście okazało się,

that Maria was not the victim,

że to nie Maria była ofiarą,

though sadly, another Afghan prosecutor

ale niestety, inny afgański prokurator

was gunned down on his way to work.

został zastrzelony w drodze do pracy.

And when I hear headlines like that now,

I, gdy teraz widzę takie nagłówki,

I think that as international troops

myślę, że gdy międzynarodowe oddziały

leave Afghanistan this year and beyond,

opuszczą Afganistan w tym i kolejnych latach,

we must continue to care

nie możemy się przestać przejmować

about what happens to people there,

tym, co spotyka tam ludzi

to all of the Maria Bashirs.

wszystkie Marie Bashir.

Sometimes I still hear her voice in my head

Czasem nadal słyszę jej głos

saying, with no bravado whatsoever,

mówiący, bez zuchwałości:

"The situation of the women of Afghanistan

"Sytuacja kobiet w Afganistanie

will be better someday.

kiedyś stanie się lepsza.

We should prepare the ground for this,

Musimy przygotować pod to grunt,

even if we are killed."

nawet jeśli za to zginiemy."

There are no words adequate

Nie ma odpowiednich słów,

to denounce the al Shabaab terrorists

żeby nazwać terrorystów Asz-Szababu,

who attacked the Westgate Mall in Nairobi

którzy przeprowadzili atak na Westgate Mall w Nairobi

on the same day as a children's cooking competition

w dniu konkursu kucharskiego dla dzieci

in September of 2013.

we wrześniu 2013 roku.

They killed 67, including poets and pregnant women.

Zabili 67 osób, włączając w to poetów i cieżarne.

Far away in the American Midwest,

Daleko w Ameryce Środkowozachodniej

I had the good fortune of meeting Somali-Americans

miałam szczęście poznać Amerykanów z Somalii,

who were working to counter the efforts of al Shabaab

którzy pracowali, by zniweczyć wysiłki Asz-Szababu,

to recruit a small number of young people

który chciał zrekrutować młodych ludzi

from their city of Minneapolis

z ich miasta, Minneapolis,

to take part in atrocities like Westgate.

żeby wzięli udział w takim okropieństwie, jak to w Westgate.

Abdirizak Bihi's studious

Dobrze uczący się 17 letni

17-year-old nephew Burhan Hassan

siostrzeniec Abdirizaka Bihi, Burhan Hassan

was recruited here in 2008,

został zrekrutowany w 2008 roku,

spirited to Somalia,

wysłany do Somalii

and then killed when he tried to come home.

i zabity, gdy próbował wrócić do domu.

Since that time, Mr. Bihi,

Od tego czasu pan Bihi,

who directs the no-budget Somali Education and Advocacy Center,

który zarządza bez budżetowym Somalijskim Centrum Edukacji i Rzecznictwa,

has been vocally denouncing the recruitment

otwarcie krytykuje rekrutację

and the failures of government

i porażkę rządu,

and Somali-American institutions

i somalijsko-amerykańskie instytucje,

like the Abubakar As-Saddique Islamic Center

jak islamskie centrum, Abubakar As-Saddique,

where he believes his nephew was radicalized

które uczyniło jego bratanka radykałem,

during a youth program.

podczas programów młodzieżowych.

But he doesn't just criticize the mosque.

Ale on nie krytykuje tylko meczetu.

He also takes on the government

Także rząd,

for its failure to do more

za jego porażkę, żeby zrobić więcej,

to prevent poverty in his community.

żeby zapobiec biedzie w jego społeczności.

Given his own lack of financial resources,

Biorąc pod uwagę, że mu też brakuje pieniędzy,

Mr. Bihi has had to be creative.

pan Bihi musiał być kreatywny.

To counter the efforts of al Shabaab

Żeby zniweczyć wysiłki Asz-Szababu,

to sway more disaffected youth,

aby zwerbować młodzież bez perspektyw

in the wake of the group's 2010 attack

przed atakiem grupy w 2010 roku

on World Cup viewers in Uganda,

na oglądających mundial, w Ugandzie,

he organized a Ramadan basketball tournament

w odpowiedzi zorganizował rozgrywki koszykówki Ramadan

in Minneapolis in response.

w Minneapolis.

Scores of Somali-American kids came out

Tłumy somalissko-amerykańskich dzieci przyszło,

to embrace sport

żeby uprawiać sport,

despite the fatwa against it.

mimo fatwy przeciwko temu.

They played basketball

Grali w koszykówkę,

as Burhan Hassan never would again.

czego Burhan Hassan już nigdy nie zrobi.

For his efforts, Mr. Bihi has been ostracized

Za swoje wysiłek, pan Bihi został odrzucony

by the leadership of the Abubakar As-Saddique Islamic Center,

przez kierownictwo islamskiego centrum Abubakar As-Saddique,

with which he used to have good relations.

z którym wcześniej miał dobre relacje.

He told me, "One day we saw the imam on TV

Powiedział mi: "Zobaczyliśmy w telewizji imama,

calling us infidels and saying,

który nazywał nas niewiernymi i mówił:

'These families are trying to destroy the mosque.'"

"Te rodziny starają się zniszczyć nasz meczet".

This is at complete odds

To nie zgadza się ani trochę

with how Abdirizak Bihi understands

z tym, jak Abdirizak Bihi postrzega,

what he is trying to do

to, co próbuje zrobić,

by exposing al Shabaab recruitment,

demaskując rekrutację Asz-Szababu,

which is to save the religion I love

czyli uratować religię, którą kocham

from a small number of extremists.

od małej grupy ekstremistów.

Now I want to tell one last story,

Teraz chcę opowiedzieć ostatnią historię

that of a 22-year-old law student in Algeria

o 22-letniej studentce prawa z Algierii,

named Amel Zenoune-Zouani

która nazywała się Amel Zenoune-Zouani

who had the same dreams of a legal career

i marzyła o karierze prawniczej,

that I did back in the '90s.

tak jak ja w latach 90.

She refused to give up her studies,

Odmówiła porzucenia studiów,

despite the fact that the fundamentalists

mimo że fundamentaliści

battling the Algerian state back then

atakujący wtedy Algierię,

threatened all who continued their education.

grozili wszystkim, ktorzy kontynuowali edukację.

On January 26, 1997, Amel boarded the bus

26 stycznia, 1997 roku Amel wsiadła do autobusu

in Algiers where she was studying

w Algierze, gdzie mieszkała,

to go home and spend a Ramadan evening

żeby wrócić do domu na wieczór Ramadamu

with her family,

do swojej rodziny

and would never finish law school.

i już nigdy nie ukończyła szkoły prawniczej.

When the bus reached the outskirts

Gdy autobus dotarł na obrzeża

of her hometown, it was stopped

jej rodzinnego miasta, zatrzymali go

at a checkpoint manned by men

w punkcie kontrolnym, kierowanym przez

from the Armed Islamic Group.

mężczyzn ze Zbrojnej Grupy Islamskiej.

Carrying her schoolbag,

Ponieważ miała ze sobą podręczniki,

Amel was taken off the bus

Amel została zabrana z autobusu

and killed in the street.

i zabita na ulicy.

The men who cut her throat

Po podcięciu jej gardła,

then told everyone else,

mężczyzna powiedział reszcie:

"If you go to university,

"Jeśli pójdziecie na uniwersytet,

the day will come when we will kill all of you

pewnego dnia wszystkich was zabijemy,

just like this."

tak jak ją."

Amel died at exactly 5:17 p.m.,

Amel umarła dokładnie o 5:17 po południu,

which we know because when she fell in the street,

o czym wiemy, bo gdy upadła na ulicę

her watch broke.

jej zegarek się zepsuł.

Her mother showed me the watch

Jej mama pokazała mi zegarek

with the second hand still aimed

ze jedną wskazówką nadal uniesioną

optimistically upward

optymistycznie do góry,

towards a 5:18 that would never come.

w stronę 5:18, która nigdy nie nadejdzie.

Shortly before her death,

Niedługo przed śmiercią,

Amel had said to her mother of herself

Amel powiedziała swojej mamie o sobie

and her sisters,

i jej siostrach:

"Nothing will happen to us, Inshallah, God willing,

"Nic nam się nie stanie, Inshallah, jak Bóg pozwoli,

but if something happens,

ale jeśli coś się stanie,

you must know that we are dead for knowledge.

musisz wiedzieć, że umarłyśmy za wiedzę.

You and father must keep your heads held high."

Ty i tata musicie mieć wysoko uniesione czoła."

The loss of such a young woman is unfathomable,

Strata takiej młodej kobiety jest nie do pojęcia,

and so as I did my research

więc zaczęłam szukać.

I found myself searching for Amel's hope again

Zaczęłam szukać na nowo nadziei Ameli,

and her name even means "hope" in Arabic.

jej imię nawet oznacza "nadzieja" po arabsku.

I think I found it in two places.

Znalazłam ją w dwóch miejscach.

The first is in the strength of her family

Po pierwsze w sile jej rodziny

and all the other families to continue telling their stories

i innych rodzin, które kontynuowały opowiadanie swoich historii,

and to go on with their lives despite the terrorism.

i szły ze swoim życiem do przodu, mimo terroryzmu.

In fact, Amel's sister Lamia overcame her grief,

Siostra Ameli, Lamia, pokonała żal,

went to law school,

poszła do szkoły prawniczej

and practices as a lawyer in Algiers today,

i dzisiaj pracuje, jako prawnik w Algierze,

something which is only possible

co jest możliwe tylko, bo

because the armed fundamentalists

uzbrojeni fundamentaliści

were largely defeated in the country.

zostali w większości pokonani w jej kraju.

And the second place I found Amel's hope

Drugie miejsce, gdzie odnalazłam nadzieję Ameli

was everywhere that women and men

było wszedzie, gdzie kobiety i mężczyźni

continue to defy the jihadis.

nadal walczą z dżihadem.

We must support all of those in honor of Amel

Musimy wspierać wszystkich, ku pamięci Ameli,

who continue this human rights struggle today,

którzy kontynuują walkę o prawa człowieka,

like the Network of Women Living Under Muslim Laws.

jak Sieć Kobiet Żyjących Pod Muzułamańskim Prawem.

It is not enough, as the victims rights advocate

To nie wystarcza, jak wspierająca prawa ofiar

Cherifa Kheddar told me in Algiers,

Cherifa Kheddar mówiła mi w Algierze,

it is not enough just to battle terrorism.

nie wystarza walczyć z terroryzmem.

We must also challenge fundamentalism,

Musimy też kwestionować fundamentalizm,

because fundamentalism is the ideology

bo fundamentalizm to ideologia,

that makes the bed of this terrorism.

która, stanowi podłoże terroryzmu.

Why is it that people like her, like all of them

Czemu ludzie, jak ona, jak oni wszyscy,

are not more well known?

nie są bardziej znani?

Why is it that everyone knows who Osama bin Laden was

Czemu wszyscy wiedzą, kim był Osama bin Laden

and so few know of all of those

i tak niewielu wie o tych,

standing up to the bin Ladens in their own contexts.

którzy postawili się Bin Ladenom, ze swojego otocznia.

We must change that, and so I ask you

Musimy to zmienić i dlatego proszę was,

to please help share these stories

żebyście przekazali te historie

through your networks.

przez wasze sieci.

Look again at Amel Zenoune's watch,

Popatrzcie jeszcze raz na zegarek Ameli,

forever frozen,

na zawsze w bezruchu

and now please look at your own watch

i proszę spójrzcie teraz na własne zegarki

and decide this is the moment that you commit

i zdecydujcie, że to jest moment, kiedy zaangażujecie się

to supporting people like Amel.

we wsparcie ludzi takich, jak Amela.

We don't have the right to be silent about them

Nie mamy prawa milczeć na ich temat,

because it is easier

ponieważ tak jest prościej

or because Western policy is flawed as well,

lub ponieważ zachodnia polityka też ma wady,

because 5:17 is still coming

bo 5:17 ciągle nadchodzi

to too many Amel Zenounes

dla zbyt wielu Ameli Zenoun

in places like northern Nigeria,

w miejscach, jak północna Nigeria,

where jihadis still kill students.

gdzie dżihadziści wciąż zabijają studentów.

The time to speak up in support of all of those

Czas, by wesprzeć wszystkich,

who peacefully challenge fundamentalism

którzy pokojowo walczą z fundamentalizmem

and terrorism in their own communities

i terroryzmem w swoich społecznościach

is now.

nadszedł teraz.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Aplauz)